Pasamento de

MARCOS VALCÁRCEL

No día de hoxe, contra o mediodía, faleceu o amigo Marcos Valcárcel López, despois dunha longa enfermidade.
Quen desexe darlle o derradeiro adeus pode acodir ao Tanatorio "As Burgas" de Ourense (nº 6) durante a tarde de hoxe e mañá luns día 6 durante todo o día.

Moitas grazas.

UN MISTERIO A DESVEAR ARREDOR DE DON FRANCISCO FERNÁNDEZ DEL RIEGO


Marcos Valcárcel (*)

Moi boas tardes

É para todos nós unha honra o feito de poder contar hoxe coa presencia de don Francisco Fernández del Riego, presidente da Real Academia Galega, para inaugurar este ciclo dedicado a Afonso Daniel Rodríguez Castelao no 50 aniversario da súa morte no exilio americano. E afirmo que é unha auténtica honra porque don Paco del Riego non só forma parte da historia da Galicia contemporánea, senón que de certo é fío conductor de todos aqueles sucesos que definiron a evolución do noso país neste século que agora remata. A voz de don Paco del Riego encarna, así, a imaxe e visión da Galicia que merecerá ser relembrada no século XXI: a Galicia encarnada por homes e mulleres que marcaron o seu paso polo mundo na aposta polos valores máis perennes da nosa persoalidade, a Galicia da democracia, da paz, do recoñecemento da propia identidade, da loita en defensa do noso idioma e da nosa cultura e da visión de Galicia como célula de universalidade, preciosa definición aínda non superada que acuñou o Partido Galeguista nos anos trinta.

De seguro non é este o momento para referir, de xeito minucioso e atinado, a ampla e coerente biografía de don Paco del Riego, nacido un 7 de xaneiro do ano 1913 en Vilanova de Lourenzá, na costa luguesa. Pero si debería dicir que estamos ante unha figura dunha talla ética e dunha formación cultural comparable a personalidades como Manuel Murguía, Ramón Otero Pedrayo ou o mesmo Castelao que hoxe nos convoca a todos: non é retórica afirmar, e o tempo encargarase de demostralo, que a súa aportación ó noso tempo non desmerece do exemplo dos grandes mestres ós que citei.

Hai arredor da fonda personalidade de don Paco del Riego un misterio insondable que quero expór agora á consideración de todos. Creo eu que, como sucedeu con Otero ou con Castelao, non é un senón varios don Pacos del Riego os que van deixando na biografía da Galicia do noso século un milladoiro de realidades e achegas culturais. Creo eu que un deses Paco del Riego foi o mozo universitario, a militar nos Ultreyas, leda aventura xuvenil de ecos patrióticos, ou nas Mocidades Galeguistas, saiva nova para vivificar as ponlas do vello carballo dun país forxado ó longo dos séculos. Sería quizais outro mozo co mesmo nome o que andaba a escribir nos xornais e revistas galeguistas e republicanos, a participar nos mitins en pro do Estatuto de Autonomía ó carón de Castelao e Otero Pedrayo, a facer frolecer as mellores flores do que hoxe coñecemenos como Xeración Nós, pensamento ó servizo da construcción da nosa identidade. E aínda outro mozo co mesmo patronímico andaba daquela nas lerias do Seminario de Estudios Galegos, na constitución da alianza trinacional Galeuzka, nas charlas da semana cultural galega do Porto, impulsando publicacións do prestixio do semanario de esquerdas “Ser”, do boletín de estudios políticos “Alento”, do “Guieiro” das Mocidades Galeguistas e unha chea de empresas culturais semellantes. A un deses Paco del Riego metérono na roda destructora das depuracións que o réxime franquista promovía contra aqueles que cometeron o grave pecado de ser galeguistas e republicanos. Fixérono chamarse Francisco Fernández para poder dar clases na privada, en condicións ben difíciles, pero ignorando que don Paco non renegaría dos seus ideais nin de levar a cabo todas as tarefas necesarias sinaladas polos guieiros en Buenos Aires ou en Trasalba. Velaí tedes a outro don Paco nos anos do Partido Galeguista clandestino, como “obreiro” cheo de ilusións a poñer en marcha a Editorial Galaxia ou a Fundación Penzol, esforzo xeneroso, día a día, libro a libro, carta a carta, para erguer un templo da memoria adicado á nosa cultura.

Velaí tedes a algúns deses moitos don Paco del Riego, sempre en primeira liña, sempre coas mans abertas para loitar pola nosa cultura, a botar a andar revistas como “Grial”, as emisións en galego da BBC londinense ou os centos de colaboracións en medios do exilio e da prensa galeguista na América. Mesmo cando foi preciso algún destes don Paco tivo que ocultarse tras de seudónimos literarios como Salvador de Lorenzana, Cosme Barreiros, Adrián Solovio ou Adrián Soutelo. Algún deses posibles don Paco debeu ser o autor de obras xa clásicas como “Cos ollos do noso esprito” (1949), “Galicia no espello” (1954), “Letras do noso tempo” (1974) e un longo abano de libros, máis de trinta volumes de rigorosa análise e elegante erudición crítica, ademais de milleiros de artigos en todo tipo de publicacións. Mentres tanto, outro don Paco debía animar ós nosos escritores a proseguir a súa obra –Blanco Amor, Cunqueiro, Celso Emilio...- e andar a reafirmar os contactos co galeguismo no exilio americano, a botar unha man na fundación en agosto de 1964 do Partido Socialista Galego, ave fénix dun nacionalismo rexurdido con novos azos mirando a Europa e apostando pola plena democracia negada polo réxime, mesmo a viaxar ata Alemaña para participar, con Salvador Rey e Ramón Piñeiro, en xuntanzas democráticas como convidados dos movementos socialista e sindical da República Federal.

Cabe aínda a posibilidade de que sexa outro máis don Paco o que preside hoxe con acerto a Real Academia Galega, como símbolo da forza da vontade e do esforzo para sumar os consensos necesarios na revitalización da loita cultural, ou o que segue a agasallarnos coas súas conferencias, artigos e volumes como “O río do tempo” ou os recentes adicados á Xeración Galaxia e ó epistolario de Ramón Piñeiro, sempre coa mente lúcida e a memoria intelixente e necesaria para seguir, para afortalar as raíces da nosa cultura nacional.

Cabería quizais pensar que todo o dito é un exercicio de retórica dun presentador ocasional, pero, de ser así, coincidirán vostedes comigo en que quedaría sen desvear o misterio anunciado arredor de don Francisco Fernández del Riego: ¿cantas personalidades pluriformes, cantas capacidades valiosas e esforzos xenerosos, canto valor en lealdade galeguista e bonhomía poden coller no reducido físico dunha soia persoa como don Paco?

Resolto ese misterio, quero rematar finalmente cun pequeño agasallo que sei que don Paco estimará na súa modesta realidade. Porque sucede que un deses don Paco del Riego colaboraba adoito na prensa republicana e galeguista ourensá dos anos 30, moi especialmente no semanario “Heraldo de Galicia” e tamén nas páxinas literarias de “La Región” que coordenaban os poetas Manuel Luís Acuña e Xoán Luís Ramos. Dese don Paco logramos reunir uns cantos artigos que falan no galeguismo máis auténtico daquela hora. Falan dun galeguismo atlántico e euiropeo que busca un lugar para Galicia na comunidade galaico-portuguesa-brasileira e un posto preeminente no concerto dos pobos atlánticos e celtas. Falan da necesidade de impulsar forzas políticas propias e chaman á xuventude a formar nas Mocidades Galeguistas para crear outro futuro. Falan da ameaza do fascismo unitarista e do dereitismo retrógrado que nega as culturas nacionais do Estado español, triste presaxio logo cumprido con música de fondo de tambores militares. Piden o voto nas eleccións de 1933 para don Ramón Otero Pedrayo, deputado galeguista e católico, a mellor voz para defender en Madrid o “esprito político e a forma cultural da nova Galicia”, tema sobre o que don Paco deu unha longa conferencia en 1933 logo reproducida no “Heraldo de Galicia”. Aquel mozo de 20 anos, que escribía tamén do lirismo dos trobadores nos nosos Cancioneiros ou do significado melancónico do solpor no Pórtico da Gloria, debeu ser o mesmo mozo que a finais de novembro de 1933 enchía o Teatro Principal en Ourense, entre aplausos clamorosos para Otero Pedrayo, Alexandre Bóveda e aquel xove estudiante universitario cheo de ilusións e forzas para construír unha outra Galicia.

Voulle facer entrega ó don Paco del Riego presidente da Real Academia Galega deste dossier sobre aquel mozo ilusionado dos seus 20 anos mozos, porque comprobo finalmente que no corazón xeneroso do don Paco que hoxe nos vai falar de Castelao vibra aínda latexante, chea de vida e memoria fructífera, o mesmo mozo que noutrora dirixía as Mocidades Galeguistas e que mal sabía daquela que, pasados bastantes anos, a súa figura ía entrar, de forma merecida e inevitable, no reducido abano dos auténticos “bos e xenerosos” que nos enriquecen cada día coa súa experiencia e xenerosidade.



(*) Presentación de don Francisco Fernández del Riego en Ourense, antes de pronunciar a súa conferencia “Castelao no seu tempo” o 17 de outubro do ano 2000 no centro cultural Simeón.



Algúns artigos de don Paco del Riego na prensa ourensá dos anos 30:

- “Os galeguistas: atrántecos i europeos”, Heraldo de Galicia, 6-II-1933

- “Fascismo e unitarismo”, Heraldo de Galicia, 22-V-1933

- “Galicia e os Partidos Políticos”, Heraldo de Galicia, 3-VII-1933

- “Os galeguistas ante as eleicións”, Heraldo de Galicia, (sen data)

- “Avangardas. As mocedades galeguistas”, Heraldo de Galicia, 4-IX-1933

- “Galleguismo sentido de europeidad”, Heraldo de Galicia, 2-X-1933.

- “Dereitismo retrógrado”, Heraldo de Galicia, 6-XI-1933.

- “Mensaxe de adhesión”, Heraldo de Galicia, 20-VIII-1934.

- “A derradeira imaxe das ausencias”, La Región, xullo 1933

- “Grandioso mitin el sábado en el Principal”, Información, Heraldo de Galicia, 20-XI-1933.

- “Brillante conferencia pronunciada en el Partido Galleguista por el ilustre escritor D.Francisco Fernández del Riego, sobre el tema “Esprito político e forma cultural da nova Galicia”, publicada no Heraldo de Galicia, 7-II-1934, 12-II-1934, 26-II-1934, 5-III-1934, 12-III-1934.

- “O lirismo nos Cancioneiros”, La Región (Viernes Literarios) 7-VII-1933.

A CARBALLEIRA E OS IRMANS MARX
Marcos Valcárcel

Benqueridos compañeiros
Grazas a todos e todas. Por todo.
Dos 50 primeiros anos da miña vida, días de plenitude, pasei 25 nesta casa. Por iso a Carballeira segue moi viva nos meus recordos.
Sobre todo a nosa tobeira de Humanidades. Mila e Pilar debaten con Esther e Uxía sobre lingua e literatura, Marina e Joaquín aclaraban dúbidas de Inglés. Nos ordenadores, Pilar a filósofa de garda, Xabier o historiador e Marcos fochicando no blog coa axuda de Xulio o informático. Por alí andaban Rosa de francés e a outra Rosa cos mitos odiseicos e sumábanse ó faladoiro María José, Delia, Sara, Emilia e Angeles. E logo aínda chegaba Fidalgo con quilos de apuntamentos e fotocopias. Aquilo semellaba o famoso camarote dos irmáns Marx.
Lembro as longas conversas con Afonso Salgado, Manolo Míguez, Emilia, Sara, Uxía, o santiño de Pascual ou con Paco Bordas, quen, malia as nosas diferenzas ideolóxicas, pagaba sempre o cafés.
Lembro hai moitos anos un cortexo fúnebre de antroido, eu de crego á cabeza, que non gustou ós poderes fácticos. Ou aquela revista dos alumnos que eu coordinaba e que foi censurada por un artigo dunha alumna sobre sexualidade; a min sometéronme a un interrogatorio cos varios cregos do instituto (excelentes persoas por outra parte). A cousa non era para tanto: semanas despois a Xunta de Fraga publicaba ese mesmo artigo nos xornais.
Lembro as actividades extraescolares, os xogos matemáticos, os recitais do Liceo e os intercambios: nunha ocasión, convidado por Luís Sérrano, acompañeino cos alumnos gregos nun roteiro polo Ourense histórico. Lembro os claustros con Carlos e Vicente, cheos de discusións e emotivos, con Felipe e Marga como críticos asiduos, e o día que o director chorou pola marcha dos profesores de automoción, metal e electricidade.
Lembro os días moi felices co coro de Xabier e os compañeiros que cruzaron a derradeira fronteira: Eloy García, Bonifacio Borreiros, Antonio Prada, Javier Randulfe. Hai meses este último, sen saber eu do seu mal, agasalloume cunha colección de orixinais da revista Nós que pertenceu ó seu pai, o histórico galeguista Angel Martínez Doval.
Tamén os alumnos están nas miñas lembranzas de todos os días. Deixaime simbolizalos a todos na xeración do Prestige, aqueles que fixemos unha cadea humana desde a praia de Muxía. Boa xente abofé.
Nos últimos anos recibín varias homenaxes como a Medalla Castelao ou o Premio Otero Pedrayo. Pra min este recoñecemento de hoxe, que une o meu nome ós libros, éncheme do mesmo orgullo e gratitude.
Grazas a Juan Quíntana por transcribir este texto e a Benito Losada, un dos meus mellores amigos, por ler estas liñas.
Grazas a todos e todas.

P.S.: grazas ós compañeiros, alumnos e amigos que puideron asistir. Dedicado tamén a Eva Robles e José Manuel, hoxe en Valdoviño, que tan bos recordos deixaron na Carballeira.

LIBROS QUE MARCAN UNHA VIDA
Marcos Valcárcel

Como todos os nenos da miña época, a miña vida como lector empezou cos tebeos: Hazañas Bélicas, Zarpa de Acero, Truenos e Jabatos. O meu preferido era Crispín.
Ó mesmo tempo empecei a ler os libros de Mitoloxía e desde estes pasei ós clásicos gregos e latinos como A Ilíada, A Odisea, Virxilio, Sófocles, Aristófanes.
O volume que máis me marcou foi A Divina Comedia de Dante, porque me ofrecía unha ordenación do mundo material e espiritual. Devorei as poesías de Quevedo e o teatro de Shakespeare.
Con todo o entusiasmo romántico namoreime de Carlota no Werther de Goethe e pasei medo con Drácula, Frankestein, o Doutor Jekyll e Mr. Hyde, e cos relatos de Lovecraft.
Despois veu a novela negra, a ciencia ficción e a literatura de viaxes e aventura.
A miña xeración leu moita narrativa sudamericana: Gabriel García Márquez, Julio Cortázar, José Donoso, Manuel Puig, Ernesto Sábato, Borges, Carpentier, etc.
Sempre tiven entre os meus favoritos a Mario Vargas Llosa e novelas como La ciudad y los perros e La fiesta del Chivo son obras mestras imprescindibles.
Tamén eu agasallei a unha moza, cando tiña 16 anos, cun exemplar de Los versos del capitán, de Pablo Neruda, na fermosa edición de Losada de Buenos Aires. A poesía non é de quen a escribe, senón de quen a necesita, dicía Mássimo Ruppola na película El cartero y Pablo Neruda.
Ata hai uns meses todas as noites ía para a cama cun libro de poesía nas mans. Os meus gustos son eclécticos: a lírica arábigo andaluza, os haikus xaponeses, os románticos ingleses e alemáns, Cavafis, Gioconda Belli, Walt Whitman, etc.
Nas letras españolas, nomes da Xeración do 27 e dos 50 como Alberti, García Lorca, Aleixandre, Cernuda, Gil de Biedma, os Goytisolo, Ángel González, Jose Angel Valente, Antonio Gamoneda, Francisco Brines, José Hierro, etc. En catalán, Salvador Espriu, e Salvat-Papasseit. E os portugueses Antero de Quental, Fernando Pessoa, Florbela Espanca e Miguel Torga.
Hai milleiros de libros na miña biblioteca. Uns, ordenados por seccións como Literatura Norteamericana, desde Steinbeck ata Nabokov e Auster. Outros están colocados por certas afinidades, por exemplo os de Torrente Ballester e dona Emilia Pardo Bazán están ó carón de Julio Camba e de Fernández Flórez.
Centos deles poderían ser recomendados. Entre os que máis me impactaron están Crimen y castigo, de Dostoyevsky (gañei un concurso da Coca-Cola cunha entrevista ficticia co escritor ruso); as Cartas dos nenos da escola de Barbiana, que me descubriron o carácter de clase da escola tradicional; O caderno gris, de Josep Pla, ou Una pena en observación, de C.S. Lewis, unha fonda esculca sobre a dor ante a perda dun ser querido.
Na Literatura Galega descubrín os mestres do Rexurdimento ós catorce anos e despois as marabillas da nosa poesía trobadoresca. Para min son imprescindibles toda a xeración Nós, Blanco Amor, Cunqueiro, Avilés de Taramancos, Manuel Antonio, Pimentel, Antón Tovar, Celso E. Ferreiro, Manuel Maria , Luz Pozo, Novoneira e Fiz Vergara Vilariño.
E libros como Un país de palabras e Deus sentado nun sillón azul, de Carlos Casares; Arraianos e Estirpe, de Méndez Ferrín; Os libros arden mal, de Manuel Rivas; e outros de Víctor Freixanes, Darío Xoán Cabana, Bieito Iglesias, Agustin Fernández Paz, Xabier P. Docampo, Ramiro Fonte, Olga Novo, Rei Ballesteros, X. C. Caneiro, Luís González Tosar, Miro Villar, Modesto Fraga, Claudio Rodríguez Fer, Afonso Pexegueiro, Suso de Toro, Xosé Miranda, Miguel Anxo Fernán Vello, María do Cebreiro, Anxo Angueira e poñamos xa un etc.
Na estantería de ensaio figuran autores de cabeceira como Eduardo Galeano, Octavio Paz, Umberto Eco, Norberto Bobbio, Kapuscinski, Rafael Argullol, e Carlos Gurméndez. Para os amantes da Historia, recomendo a Historia de Galicia, de Ramón Villares, o estudio sobre o BNG de Xosé R. Quintana e a autobiografía de Eric Hobswan. Xa non puiden ler Posguerra, do que teño moi boas referencias: ó seu autor, Tony Judt, enfermo de ELA e falecido hai uns días, vai dedicado este texto.

MENSAXE ÓS COMPAÑEIROS DO I.E.S. DA CARBALLEIRA

Marcos Valcárcel

Acepto compracido o voso convite para participar cun breve texto na exposición sobre o mundo do libro.

Ademais síntome moi honrado coa iniciativade bautizar co meu nome a biblioteca do centro, onde pasei moitas horas agradables cos meus alumnos ou en solitario.

A Carballeira son 25 anos da miña vida e segue viva nos meus recordos e nos soños. Entre todos logramos un modelo educativo participativo e dinámico moi próximo ós mellores ideais pedagóxicos.

Unha aperta a todos os colegas e un bico ás compañeiras de Humanidades.

A ÉPICA DO FÚTBOL
Marcos Valcárcel

Se me visen hoxe os alumnos, quizais non me coñecesen. Primeiro, polo aspecto quixotesco que agora gasto, lonxe do perfil orondo doutros tempos. En segundo lugar, polo fútbol. Non me gustaba o fútbol, nunca vira un partido nin sequera xoguei de neno. Iso convertíame nun alieníxena para os rapaces. Ademais sorprendíame a fascinación por este deporte de escritores como Eduardo Galeano, Juan Cruz e Carlos Casares.
Hai uns meses, atraído polo fenómeno Leo Messi, vin algúns partidos do Barcelona. Despois viñeron os Mundiais e xa me engancharon. Entendín entón a épica do fútbol como unha forma pacífica e ritualizada de modernización das vellas loitas tribais.
O fútbol ten unha vantaxe que o fai moi humano: o principio de incertidume, que fai posible que un equipo menor como Escocia llo poña difícil á actual campiona do mundo.

(Para Carlos Varela, compañeiro en tantas andainas, en lembranza dos nosos paseos en bici.
Para Iñaqui e Juan, seareiros do Real Madrid, e eu do Barcelona por aquilo da dialéctica.)

HOMENAXE A BÓVEDA
Marcos Valcárcel

Ourense, 17 de Agosto do 2010

Pensei que debía estar alí. E, con moito esforzo, alí estiven.

A concelleira de Cultura tivo a deferencia de repetir a ofrenda floral para Benito Losada e para min, que chegamos tarde confundidos polos xornais. De certo foi o Club Cultural Alexandre Boveda quen comenzou a recuperar nos anos 90 a memoria ourensá do martir galeguista.

O PROFESOR
Marcos Valcárcel


Na casa de Ervedelo, o avó Benxamín presidía a longa mesa do comedor onde collía unha ducia de persoas. Os homes sentabámonos antes mentres as mulleres traían as fontes do cocido. O meu irmán Fiz e máis eu a cada lado do meu avó: el xa se encargaba de enchernos os vasos de viño e os pratos.
Falábase de moitos temas, desde o estado das vides ata as conquistas amorosas de Julio Iglesias. Ás veces o avó contaba as súas aventuras de mocidade en Cuba. Outras veces dicía:
Agora, calade todos que vai falar “O Profesor”, pois así me chamou desde neno.
E entón xurdía o relato: as infidelidades de Zeus, as viaxes de Ulises, as aventuras de Hércules, o terror da Medusa.
( Para Violeta Picouto, que segue este blog desde o Canadá. Para Pilar Meilán, que tamén o fai desde Barcelona. )

FUTURO ( EIRE )

Marcos Valcárcel


Xa non penso no futuro. Borrei do meu vocabulario os verbos en futuro. Agora só me queda un presente enchoupado de pasado e melancolía.
O futuro é dos que veñañ detras, tamén dos mozos e das mozas da xeneración de Eire.
E non o van ter fácil. Teño confianza. Eire ten as cualidades necesarias para facer cousas interesantes na vida: personalidade, constancia, intelixencia, mesmo unha certa dose de ambición que lle pode ser útil. So lle falta un pouco de sorte e poderá ser feliz. Oxalá poida lograr o lugar onde desenvolver un traballo creativo, un privilexio que poucos poden gozar.

CANDO ESPERTOU...

Marcos Valcárcel


"Cuando despertó, el dinosaurio todavía estaba allí" : o coñecido microrelato de Augusto Monterroso, co seu final aberto deu lugar a moitas variantes, unha delas con Fraga como protagonista.
Nos meus soños son consciente da miña enfermidade, pero non padezo os seus efectos. Podo andar, nadar,ata voar. Podia soñar que todo isto era un pesadelo, pero sería moito peor: cando espertou, a ELA aínda estaba alí.

IN MEMORIAM
DO AMIGO
ALBERTE ROMASANTA

Marcos Valcárcel



ENVEJECER, MORIR, ES EL ÚNICO ARGUMENTO DE LA OBRA

No volveré a ser joven

Que la vida iba en serio
uno lo empieza a comprender más tarde
-como todos los jóvenes, yo vine
a llevarme la vida por delante


Dejar huella quería
y marcharme entre aplausos
-envejecer, morir, eran tan sólo
las dimensiones del teatro


Pero ha pasado el tiempo
y la verdad desagradable asoma:
envejecer, morir
es el único argumento de la obra


Jaime Gil de Biedma, “Poemas póstumos”1968

CITAS DE AGASALLO (HUGO)

Marcos Valcárcel

Hugo é un mociño de 11 anos, guapiño e simpático e espelido. É fillo do meu coidador Juan e xa veu varias veces por casa. O vergallo (así me chamaba a min o meu avó Benxamín) ten moi boa memoria: O outro día repetiulle ó seu pai unha cita de Ramón Piñeiro que eu lle dixen no xantar,"Son galego por corazón,español por obriga e europeo por convición".

Gustoume o detalle e agaseino con otra cita de Tolstói, cando recomendaba ós escritores novos:"Se queres comprender o mundo enteiro, describe a túa aldea". Esta frase resume a miña cosmovisión do mundo desde a miña mocidade. Oxalá lle sirva a Hugo algún día.

ROSEBUD 4º parte

Marcos Valcárcel

Tocoume o servizo militar nas Andalucías, no ano do Tejero, coincidindo cos amigos Federico Cocho de Juan e Eduardo Núñez. Destinado en Capitanía de Sevilla, en Auditoría, alí puiden ver a cara máis tráxica da cuestión: os soldados da UDS nos calabozos por negarse a cear, suicidios en Ceuta e Melilla, etc.
De volta a Ourense, casei con MARIA no verán de 1983.
Chamáronme para facer unhas substitucións de profesor de galego en Santiago e A Coruña. Preparei as oposicións e presenteime en Lugo, acobillado na casa de Sarille. Eu dubidaba das miñas posibilidades, pero saquei o número 1 do meu grupo.
Días de felicidade.
Para empezar, no meu traballo como ensinante que sempre me gustou, agás no de corrixir exames, e que me permitiu seguir en contacto coa mocidade.
Días felices. No Padre Feijoo e no cineclubismo galego con Pepe Paz, Segismundo Bobillo, Carrión, César Silva, Llorente e o godardiano Aian.
Felicidade en Fisterra. Un camareiro moi noviño fálanos con entusiasmo de Neruda e de Miguel Hernández: el tamén era poeta, Modesto Fraga, amigo incondicional desde aquela. Modesto e Palmira, os amigos do Lestón, Miro Villar e Alexandre Nerium, excelentes poetas.
Nese tempo percórremos boa parte de España e Portugal. Visitamos un cento de pobos históricos e cidades, recuncando nas que máis nos gustaron: Salamanca, Xixón, Donostia, Barcelona, Coimbra, Nazaré e Lisboa. E a marabilla dos Lagos de Sanabria, tan preto de Galicia.
No ano 1982 estiven na Coruña na refundación do BNG, cando integrou a Beiras e a moitos pesegos. Eu estaba como independente, pero o responsable do grupo de Ourense non nos convocou nunca.
Dous anos despois afilieime ó PSG-EG atraído polo nacionalismo sensato de Camilo Nogueira. Estiven na executiva e fun secretario político de Ourense durante varios anos. O PSG-EG foi a estrutura política máis democrática que eu coñecín, cunha alta talla intelectual (Manolo Barreiro, irmáns Facal, etc.)

AMANECER

MARCOS VALCARCEL


Eire trouxo unha nova fornada de películas: A taberna do irlandés, de John Ford, varios western e Amencer, de 1927, de F.W. Murnau. Esta é unha das miñas preferidas desde que a vin por primeira vez, hai trinta anos nos cursos de cine de Angel Hueso. E velaí tedes o Marcos chorando como unha madalena diante da pantalla.

ARGUMENTARIO

Marcos Valcárcel



Eu falo con moita xente, non só co señor Apicultor. E moitos cidadáns, a maioría progresistas, fan un balance crítico da xestión municipal do BNG en Ourense.
Este balance podería resumirse así:
1º- Problemas de liderado e falta de integración do grupo municipal.
2º- Política de imaxe sen resultados visibles: termalismo, por exemplo.
3º- Abuso da presenza mediática ata extremos impúdicos ( inauguración dunha rotonda ).
4º- Esquecemento de reivindicacións históricas do nacionalismo: bibliotecas nos barrios, centros de mocidade, museo da cidade, etc.
5º-Grandes meteduras de zoco: caso dos paneis publicitarios.

Os futuros candidatos deberían preparar un argumentario para responder a estas e outras cuestións.Por suposto houbo concelleiros e concelleiras que fixeron un bo traballo na Casa do Concello, pero quizais non son os que máis saian nos medios.

ROSEBUD 3ª parte
Marcos Valcárcel


De Santiago trouxen moitos e bos amigos, esa magnifica xeración ERGA, moi ben catalogada por Xosé Miranda, e xentes que despois terían protagonismo cultural como Suso de Toro, Luís González Tosar, Carme Blanco, Quico Cadaval, Damián Villalaín e Claudio Rodríguez Fer.
Traballei neses anos nas Asociacións Culturais Auriense, O Galo e O Eixo, nesta ultima cun gran equipo formado por Daniel Cancelas, Merche Penoucos e Antón Baamonde, entre outros.
Ó mesmo tempo podiamos asistir a interesantes concertos ( Fausto, Sergio Godinho, Alain Stivell, etc ) e ademais ver o mellor teatro que se facía no Estado ( Dagoll Dagom, Els Comediants ).
Dende 1979 a miña vida ten outro fío conductor: MARÍA.
Amor, paixón e compañeirismo foron e son as tres columnas da nosa relación. Rosalía era escéptica sobre o papel da muller nos “amores puros” ( amor paixón ). Para convivir trinta anos é preciso algo máis: tenrura, empatía, comprensión. MARÍA tiña esas virtudes e tamén a da paciencia cun home hiperactivo que sempre tiña algún acto cultural ó que asistir. Agora, para compensar, tenme na casa todo o día.

A LOITA POLOS DESPOXOS
Marcos Valcárcel


Segundo me contan, a UPG logrou encabezar seis das sete candidaturas do BLOQUE nas listas das grandes cidades galegas.
O BNG vive horas baixas. A xente do común non entende nada, mareada pola sopa de siglas interna.
É a loita polos despoxos, como di o meu amigo Apicultor.
Imos camiño de repetir os resultados de 1979 cando sentaron na Casa do Concello Norberto Tabarés e Milagros Freán.

P.S. Tiña razón o XDC cando falaba das mociñas guapiñas do Pavillón: entre outras nadadoras estaban Leonor López Carrera, Remedios Anta e Cristina Huete e a súa irmá.

ROSEBUD 2ª PARTE
Marcos Valcárcel

En Compostela todos os soños eran posibles. Había tempo para todo: para a esmorga e para a loita política, e para as aulas e para a formación cultural.
Cheguei alí dous meses despois da morte do ditador, compartindo pensión con Bieito Iglesias e Bieito Alonso “O Roi”.
O curso 75-76 foi moi axitado. Os peches de Fonseca, as manifestacións, asembleas de distrito, as pintadas con Sarille detrás da estación de autobuses, etc.
Comandos de cinco estudantes saltabamos de súpeto nas rúas, atravesando os coches a man, e faciamos manifestacións por sorpresa,sen que aparecesen os grises.
Tamén levamos os nosos paos. En Carballo tivemos que coller a Bieito Iglesias do chan coas muletas. Noutra ocasión caín en Praterías cunha montaña de xente por riba miña e rompín o pantalón e perdín un zapato: esta historia cóntaa Bieito Iglesias nunha novela.
Desde aquela cheiraba os grises a dous quilómetros de distancia, a miña moza lucense daquela época Pilar Meilán dicía sentirse segura cando a collía da man diante dos grises.
Militei durante 30 anos no nacionalismo de esquerda. Primeiro en ERGA, ANPG e UPG. En ERGA reforzamos o núcleo inicial con Xulio Gaioso “O Lobito”, Xosé Manuel Sarille e Xulio Cuba; en pouco tempo eramos vinte ERGAS na Facultade de Historia.
Na ANPG estiven na direción local, con Cuqui Fraguela e o avogado Pedro Trepat. E traballei coa Fronte Cultural.
Os Sábados había unhas xuntanzas do F.C. onde acudían Manuel María, Felipe Senén, Cesáreo Iglesias, Xosé Lois Vázquez. Eran uns encontros pouco operativos pero deliciosos: o barbas de Monforte contaba historias marabillosas e o Felipe Senén puña o carro de diapositivas e dábanos leccións maxistrais sobre arte e patrimonio.
Na UPG estiven na célula cultural con Margarita Ledo, Pepe Barro e varios xornalistas hoxe profesores na Facultade de Xornalismo.
Deixei a UPG tres anos despois “por motivos persoais”: en realidade cando lin a Lenin descubrín que non era leninista e ademais nunca entendín iso do centralismo democrático. Para algúns era un militante “culturalista” e isto era despectivo para eles. Tamén tivemos unha xornada, un día e unha noite, gratuíta no calabozo de Raxoi, por vender “Terra e Tempo”, voceiro da UPG aínda ilegal en 1977.

FELICIDADE
Marcos Valcárcel

Gardo unha viva lembranza dunhas vacacións en Monfragüe (Cáceres), nunha contorna natural fascinante. Unha tarde estivemos os tres sós na piscina do cámping. A miña filla, de sete anos, non saíu da auga e xogamos dúas horas cunha pelota amarela.
Iso era a felicidade pero quizais entón non o sabia. Son feliz agora ó rememorar aquelo, agora que lle teño medo á felicidade.


COIDADORES
Marcos Valcárcel

Debo á amabilidade do meu coidador Juan A. Quintana a trascrición destes textos, cun esforzo impagable. Excelente profesional, foi el quen me alentou a volver á escribir n´As uvas na solaina.
Emocionoume ler a mensaxe de Iñaki, un dos meus primeiros coidadores. Aínda rimos cos seus chistes todos os días.
Con Juan turnase Manuel Dios, todo bo humor e optimismo, que ademais é sobriño de Camilo Dios o guerrilleiro de Sandiás a quen teño a honra de coñecer.
Todos eles moi boa xente. As miñas grazas máis sinceras.

Ante as innumerábeis mostras de afecto e solidariedade con Marcos, dentro e fóra do blog, de seguido van ir unha serie de tres textos a modo de lembranzas que este preparou ao longo dos pasados meses.

ROSEBUD

I Parte

por MARCOS VALCÁRCEL

Os nenos xogaban coas canicas de cores no parque de San Lázaro. As veces collian as bicicletas e ían ata Alongos (os pais non o sabían), dando conta dalgunha cerdeira que asomaba o camiño.
No colexio o neno estudaba con facilidade e ampliaba os seus libros con datos sacados das enciclopedias. Anos de descubertas. O primeiro bico adolescente nun portal. Fortes conviccións relixiosas, con don Digno e o movemento xuvenil Junior. Pouco despois, o meu primeiro traballo "político” foi buzonear un manifesto contra monseñor Temiño de Cristiáns polo Socialismo.
Gustábanme os tebeos: Zarpa de Acero, Hazañas Bélicas, Capitán Trueno e O Jabato. Ós catorce anos lin A Odisea, A Ilíada, A Divina Comedia, o teatro de Shakespeare.
En música pasamos de Adamo e Roberto Carlos a Bob Dylan e Paco Ibáñez. Nos guateques arrasaba Simon e Garfunkel e fomos ver a unha discoteca a Patxi Andion.
Vivín o meu persoal “arredor de si” nos quince anos: as misas en galego no Santo Cristo, a Coral de Ruada, a imaxe de don Ramón Otero Pedrayo cruzando a Praza do Ferro, os cursos da Auriense, a chegada ó instituto e a personalidade fascinante de Bieito Iglesias. Ás sete da mañá entrenaba a natación no Pavillón e abríase unha xornada chea de posibilidades.

Un lóstrego

por Marcos Valcárcel

Ourense, 24 de maio de 2010

Aproveito a amabilidade do amigo Juan, un dos meus coidadores, para enviar estas liñas a todos os amigos e amigas.
Son de agradecemento a todas as entidades que nos últimos tempos me dedicaron o seu apoio ou recoñecemento, como o Pen Clube de Galicia, a Asociación de Escritores en Lingua Galega, a Asociación de Editores Galegos e o Liceo de Ourense.
Grazas a Xosé Luís Baltar por defender con éxito a miña candidatura ao premio Otero Pedrayo 2008, e á Presidencia da Xunta de Galicia por concederme a medalla Castelao.
Grazas tamén á Fundación Curros Enríquez, ao Congreso Manuel Luís Acuña, á Fundación Carlos Casares, ao grupo Sarabela e aos medios de comunicación.
Grazas aos meus compañeiros do Instituto da Carballeira, os mellores do mundo. Grazas aos amigos que organizaron a homenaxe do 2008 e o libro Marcos Valcárcel, o valor da xenerosidade, con máis de duascentas colaboracións de escritores e artistas. Os amigos foron un diamante en bruto e un apoio constante: Benito Losada, Afonso Monxardín, Eduardo Núñez, César Ansias, Moncho Quintana, Xosé Luís Troitiña, Xoán Fonseca, Pepe Trebolle, Xulio Outomuro, Millán Picouto, e as súas donas.
Grazas ao meu irmán Fiz e a Ánxela polas xornadas fresqueiras ao pé dos carballos da súa casa no Pereiro.
E, por suposto, a María e a Eire: por todo.

Aproveito para despedir voces amigas, destacadas na nosa historia cultural: Anselmo López Morais, Manuel de Dios, Begoña Muñoz, Javier Randulfe e Perfecto Estévez.

“A vida, un lóstrego entre dúas escuridades”, escribiu o poeta Vicente Aleixandre. Até o labrego que vive nunha aldea na montaña deixa ese lóstegro entre os seus seres amados.
Escoito a cantante brasileira María Bethânia e encontro este verso:”Navigar é preciso; viver nao é preciso”.
Navigar, descubrir a vida en cada minuto, deixar as fiestras abertas e reconciliarse coa TERRA.

Nota dos Amigos de Marcos:
O coidador foi apañando palabra a palabra, letra a letra nos casos de dúbida, para escribir este texto nas longas noites desta primavera. Con el péchase definitivamente o vizoso ciclo d´As Uvas na Solaina. Moitas grazas a todos e todas.

AFONSO VÁZQUEZ MONXARDÍN

CAMIÑO DO VAO(Galicia Hoxe:18-05-20010)

¿Galego no Senado?

Pois si señores. É importante que se oia galego no Senado. E nas Cortes Xerais. Pois como lugares de concentración do poder ritual, é interesante, xusto e equilibrador que se escoiten neses dignos foros as linguas todas de España. ¿De acordo? Pois logo imos co desacordo, porque debemos responder á cuestión clave de quen o debe falar, cando, como e por que. Se vostede parte dunha posición maximalista dirá, case enfadado, que calquera senador debe ter dereito de falar sempre que queira na lingua que considere oportuna. Ben, pois eu non lle comparto esa idea, como non comparto a da oficialidade de todas as linguas de Europa nas institucións europeas. E a razón é semellante.

As linguas teñen un dobre valor, de identidade e como vehículo de comunicación. Un ten unha lingua de identidade, natural ou escollida, mamada ou adoptada, e despois, seguramente, outras que lle serven como vehículos de comunicación en distintos foros. Os que lean estas letras terán como linguas de identidades persoais ou galego ou castelán e como lingua de comunicación principal alternativa, a outra. E como o mundo xira, outras máis nas que le, navega, ou viaxa. Así pois, debemos esforzarnos en facer respectar os valores simbólicos das nosas "outras" linguas de España e influír para que nos actos protocolarios, nos que fale a comunidade galega por voz do seu mandatario máximo, este use a lingua galega. Como sinal de identidade colectiva. E algo parecido para o Parlamento europeo. Os tratados da Unión, determinados documentos, todos os recoñecementos simbólicos que queiran a todas as linguas, claro. Pero non, claro, un galimatías de 30 ou 40 linguas oficiais simétricas. Un pouco de sentido común.

No Senado, a lingua de traballo deberá ser, creo, miren que cousas, a koiné común, o castelán. Porque creo que o noso deber, o deber desde as "outras linguas" é traballar para cambiar todas as connotacións negativas da diversidade. Nin o galego é lingua de pailáns e nacionalistas galegos, nin debemos deixar que o castelán sexa lingua de pailáns nacionalistas españois. Nin ofensas á nosa, nin desprezar as vantaxes de contar co castelán no noso repertorio.

Eu non quero tradutores para os meus deputados e senadores en Madrid nin en Bruxelas. Pídolles, como votante, que saiban falar, ler e escribir, castelán, e, cando menos no caso europeo, tamén inglés e francés. Se na praza de Santa Ana piden as cervexas sen recorrer ao tradutor, non vexo por que dentro da cámara teñen que escenificar unha artificiosidade irreal. O importante é que os símbolos sexan respectados e valorados. Ou sexa o uso ritual do galego en Madrid, por exemplo, ou o que representa a Estatua da Liberdade ou o Panteón de galegos ilustres. Pero non debemos tratar de converter os leóns das Cortes en animais de circo.

¿¿¿¿¿ ????????

El Pleno del Senado aprobó la toma en consideración de la propuesta de reforma del Reglamento del Senado para que, además del castellano, se puedan usar en la Cámara Alta el gallego, el catalán y el euskera. La senadora socialista Leire Pajín defendió el debate sobre el uso de las lenguas oficiales en el Senado porque “forma parte de manera natural” de la realidad social española. En su intervención, invitó al Partido Popular, que votó en contra junto a UPN, a sumarse a este debate “para abordar con consenso el uso de nuestras diferentes lenguas”.Pajín se dirigió al Pleno del Senado en cuatro lenguas oficiales: castellano, euskera, valenciano y gallego. Cuando habló en gallego, señaló: “Unha lingua con identidade propia, exportada en outros tempos a outras terras, protexida na distancia”.Además, se vivió un tenso debate entre el senador gallego Manuel Fraga y el senador del Bloque Nacionalista Galego Xosé Manuel Pérez Bouza, en el que el primero defendió su galleguismo pese al voto en contra de su partido

Límites ó enriquecemento
MIGUEL SUÁREZ ABEL
El Correo Gallego, 15.05.2010

OS MERCADOS, O FMI, os analistas, os bancarios e os altos poderes das finanzas, sabedores de que as masas han soportar duros axustes para buscar solucións á crise, encárganse con eficacia probada de convencernos de que non queda outra. Así, utilizando os medios de persuasión de masas, van adestrando a poboación para que acepte con resignada paciencia as medidas.
Que non se debe vivir por enriba das posibilidades, farfallar e presumir é discurso que sempre desprezaron os ambiciosos e feras das finanzas, por considerar que a riqueza, o benestar e o progreso están de lado da iniciativa, do endebedamento e dos arriscados, nunca dos apoucados e pusilánimes que viven ó día, gardando os talentos baixo unha maceta. Foron sempre eles os que presumiron de que os avances tecnolóxicos, o progreso e a mellora das condicións de vida eran debidos ós entregados á creación de riqueza, con independencia de que se queimase o planeta, se explotase ós traballadores ou caesen no intento determinados principios éticos. Unha razón instrumental poderosa apuxaba deles contra os que antepoñían igualdade, repartición e vida máis sobria. Defenden contra vento e marea os beneficios das diferenzas e o premio para os máis espelidos. A clave do desprezo ó control político e do Estado estivo sempre espetada nun axioma incontestable: o benestar xira derredor dos emprendedores, dos excelentes ó servizo dun mercado libre e autónomo, capaz de dirixir a actividade económica . Por iso, como estímulo e recompensa, ha de haber diferenzas e clases nas que os privilexiados poidan exhibir con orgullo a colleita do seu esforzo. Enriquecerse, polo tanto, é imprescindible para que unha sociedade avance. Naquela na que se tronza esta liberdade e ambición tras da riqueza, imponse a desleixo, a mediocridade e a derruba de todo dinamismo económico e mesmo ético.
Con non ser de todo errado o discurso, hai un elemento vicioso de raíz: ignorar que o enriquecemento debería ter límites. Cando non os ten, imponse un desprezo cheo de cego orgullo entre a clase dirixente que remata por alimentar a xustificación de que só premendo nos débiles se pode seguir avanzando. E se o abismo aparece como consecuencia da dinámica por eles avivada, a solución só a ve o privilexiado mantendo os seus privilexios, xamais diminuíndo as súas ganancias. De aí que o acordo sexa unánime: o Estado ha de axudalos se están en apuros e os débiles deben aforrar para que eles, sen perder do seu, poidan seguir tirando deste sistema. A quen se lle ocorra que o axuste debería recaer sobre os que se enriqueceron, de inmediato é tachado de ignorante.

O custe do centralismo
Xesús Veiga Buxán
Xornal de Galicia, 04/05/2010

Grazas á información publicada por Xornal de Galicia o pasado día 21 de abril sabemos que o Tribunal de Cuentas do Estado ten aberto un procedemento por presunta responsabilidade contábel derivada do contido do Informe de Fiscalización do INEGA correspondente ao ano 2004 e que foi realizado polo Consello de Contas de Galicia no ano 2006.
A enumeración das datas referenciadas na devandita información suscita unha necesaria reflexión sobre o funcionamento dos órganos de control externo das administracións públicas. A primeira condición para garantir a legalidade e a racionalidade no uso dos orzamentos públicos é a dilixente actuación dos mecanismos de control previstos na normativa vixente. Se xa resulta problemática a demora constatada entre o exercicio fiscalizado e o momento no que o Informe foi coñecido oficialmente polo Parlamento galego, maior preocupación debe provocar o feito de que sexa agora –seis anos despois de ter acontecido os feitos analizados– cando se procede a delimitar a eventual comisión dun delito contábel na xestión do devandito organismo.
Un dos motivos que explica este desaxuste temporal radica na circunstancia de que o Consello de Contas non posúe a competencia de axuizamento e debe remitir, de ser o caso, os seus informes ao Tribunal de Cuentas para que este ditamine sobre a eventual concorrencia de actividades delitivas na xestión dos administradores públicos. Este déficit na propia natureza constitutiva do órgano galego forma parte desa paisaxe centralizadora que ten caracterizado unha boa parte do nacemento e posterior desenvolvemento da arquitectura institucional do actual Estado español. E non estamos só nin principalmente ante unha discusión académica de carácter xurídico-constitucional. Temos diante, precisamente, unha consecuencia práctica do surrealismo centralista que habita nos espazos da burocracia oficial: para saber se no ano 2004 se cometeron delitos contábeis na xestión do INEGA temos que agardar ate hoxe porque o Consello de Contas carece de potestade para resolver semellante incógnita a pesar de ter elaborado –hai seis anos– a auditoría que agora serve de fundamento ao Tribunal de Cuentas para abrir un procedemento específico.
Esperanza Aguirre ven de afirmar, con total tranquilidade, que “a corrupción é algo consubstancial a todas as institucións”. O seu superior xerárquico, Mariano Rajoy, só depura responsabilidades no PP cando se confirma o procesamento en sede xudicial do cargo político afectado. Se sumamos as dúas doutrinas, a conclusión está servida: para qué queremos órganos como o Consello de Contas e o Tribunal de Cuentas? Aforremos cartos dos contribuíntes e agardemos polas lentas resolucións xudiciais para que nos midan o volume de corrupción por metro cadrado. Ademais, o presidente da Xunta aplaudiría esa demostración de austeridade coa mesma enerxía coa que criticou o gasto na tradución simultánea que levará aparellado o uso normal do galego, do euskera e do catalán no Senado. Ben mirado, Núñez Feijoo é un moderado porque podía pedir, directamente, a supresión do Senado. Aforraríanse moitos máis euros e case ninguén o botaría de menos.

Luciano Varela
MIGUEL ANXO FERNÁN VELLO
Galicia Hoxe, 26.04.2010

O xuíz do Tribunal Supremo Luciano Varela Castro, como vostedes saben, foi maxistrado da Audiencia Provincial de Pontevedra durante 23 anos, fundador no ano 1984 da asociación progresista Jueces para la Democracia e creador da Revista Xurídica Galega, na actualidade con máis de 50 números editados. Lembrarán vostedes ademais que Luciano Varela na súa etapa pontevedresa utilizaba o idioma galego nas súas sentenzas, sendo por este feito alcumado en máis de unha ocasión -cousas da dereita- de "xuíz nacionalista". Xa ven vostedes. A vida é complicada. E ás veces confusa. Agora Luciano Varela, perseguidor de Baltasar Garzón por investigar este os crimes do franquismo, acaba sendo obxecto de querelas por parte de diversas asociacións para a recuperación da Memoria Histórica, e unha vaga de indignación xeral -tamén en importantes foros internacionais- érguese contra Varela, até o punto de que o propio Felipe González -non simpatizante, por razóns obvias, de Garzó- non dubida en considerar "inxusto" e "inexplicábel" o proceso no que está incurso o xuíz por investigar os crimes da ditadura franquista. Difícil situación, pois, presente e futura, no que atinxe ao prestixio persoal e profesional do maxistrado Luciano Varela, que até é criticado pola Comisión Internacional de Xuristas, con sede en Xenebra, que asegura que os procesos penais a xuíces por investigar crimes contra a humanidade constitúen "unha interferencia inxustificada e inapropiada"; ou vexamos aí, por outra banda, os máis de 400 profesores universitarios e intelectuais franceses que se manifestan indignados polo proceso que sofre Garzón. O certo é que, dadas as circunstancias, Luciano Varela, cun gran pasado como xuíz en todas as ordes, vive hoxe unha situación de encrucillada, situado no centro neboento dun labirinto -¿sen saída?- que el mesmo axudou a construír. Até a mesma asociación progresista Jueces para la Democracia, por el fundada, o critica abertamente. E fóra da extrema dereita e da dereita ten o mundo en contra.

Avemariapurísima
ANXO TARRÍO VARELA

Galicia Hoxe, 21.04.2010

Como xa anunciei semanas atrás, antóllanseme algunhas reflexións sobre o novo libro de Eric Frattini que viu a luz en febreiro do ano que andamos: Los papas y el sexo (Madrid: Espasa, 2010). Trátase dun ensaio de tipo histórico no que se desvelan informacións hermeticamente agochadas acerca do comportamento sexual dos papas de Roma. Perante esta documentada investigación, onde se penetra en papeis secretos do propio Vaticano, un, que xa sabía dos costumes, crimes, prácticas e mesmo vicios mundanos de certas sagas familiares papais, como os Borgia ou os Medici, pero que coidaba que, malia o seu refinamento, eran cousas dun pasado remoto e algo bárbaro; un, digo, queda pampo ao final da lectura ao comparar o que alí se conta coas actuais negativas da curia romana a permitir aos seus ministros e fieis seguidores levar unha vida sexual normal que moitas das máis altas xerarquías non dubidaron en practicar secularmente e mesmo levar a extremos que invaden o campo criminal do dereito penal, polo que deberían ser xulgadas polas leis comúns da ordenación xurídica vixente na cultura occidental.
No período de 2000 anos que media entre a cadeira de Pedro e Bieito XVI, o autor do libro contabiliza once papas casados, vinte e dous homosexuais, quince sado-masoquistas, sete fetichistas e un zoofílico, datos que responden a unha vida sexual presente na sociedade civil sen que (e afortunadamente cada vez menos) sexan considerados delitos, ou en todo caso, como ocorre co fetichismo ou a zoo- filia, se traten psiquiatricamente como pulsións patolóxicas para controlar. Pero o caso é que Frattini tamén fai un reconto de dez papas incestuosos, dezasete pederastas, dez proxenetas, nove violadores, e outras variantes menos graves pero, en conxunto, susceptíbeis de revisión xurídica e conseguinte procesamento penal.
Que Ratzinger lles aplique só un tirón de orellas aos relixiosos pederastas, como se se tratar de falcatrúas adolescentes, é unha discriminación perante a lei que clama aos ceos, mesmo aos ceos tronantes dos ateos e dos agnósticos. Non, non é doado entender que a igrexa poida xulgar os seus ponteando a xudicatura civil, limitándose a facer consideracións de tipo moral e invocando paternalmente a malicia do pecado, iso que non podiamos cometer nin de palabra nin de obra, nin de pensamento, nin sequera de omisión, de tal xeito que non che deixaban máis saída que sufrir un angustioso inferno en vida e prometer decote santidade, a que Rouco Varela aconsella, esperando o momento do sacramento da penitencia, coa contrición de corazón, o propósito de emenda, etc., para quedar outra vez limpos.
Deste xeito, pederastas, violadores e demais variantes pecaminosas, vanse de rositas cun ego te absolvo, se pertencen á parroquia católica, mentres os equivalentes na vida civil remataron secularmente na cacharela da (disque santa) inquisión ou, modernamente, na cadea, como debe ser, comodiosmanda.
Non son de contar aquí, por pudor, certas sodomías históricas que refire Frattini dalgúns papas? Con iso, unido a todos e cada un dos pecados capitais por eles ben estruchados e que xa Dante e o noso Curros, entre moitos outros, denunciaran, non queda máis que exclamar ¡avemariapurísima!

O partido do outro día

Afonso Vázquez-Monxardín
La Región:17-04-2010
Se cadra foi por esas cousas da cultura xeral que nos leva a atender o que lle pasa ao entrañable teleñeco, felizmente recuperado, de Cayetana de Alba, que din visto o partido entre o Barça e o Madrid. Case todo. E non me pesou. Digamos que foi entretido. E lembreime dun alumno tan futboleiro que contaba por “temporadas” en vez de por “cursos”. “A temporada pasada suspendín nove”, dicía inxénuo. A min, persoalmente, gustaríame que os estadios fosen triangulares e houbese tres equipos con tres porterías para que non andasen sempre correndo de arriba para abaixo. Que se fai, a verdade, un pouco aburrido. Pero en fin, a cousa creo que non leva trazas de cambiar. Como moito acabarán sacando o fóra de xogo, que nunca entendín ben para que serve, nin como se pode sinalar con certeza.
En fin. Chamáronme a atención varias cousas. A primeira, o infantís que parecen os futbolistas. O portugués presumido do Real Madrid facía “pucheiros” cada vez que non certaba cun golpe. Non lle ía o de traballar e quería que lle pasasen sempre a pelota para non ter que correr por ela. Pareceume máis traballador –e mellor xente, polo que respondeu á periodista ao final- o arxentino do Barça. Polo menos este corría dun lado para outro como un tolo. E ten cara simpática, feuquiña, moi de pillabán. Ademáis fíxome graza –nunca o oíra falar- que despois de levar aquí un cento de anos, seguise con acento de alá. Parecía boa xente e, claro, contento.
Pero preocupáronme dúas cousas pola trascendencia destes modelos mozos ricos famosos e, por veces, burriños. Non me negarán que o portugués de que falamos, cada vez que abre a boca ou cada vez que xesticula ten cara de fracaso escolar voluntario. Teño saudades de Amacio ou de Valdano, aqueles futbolistas “estudiados”.
Preocupoume moitísimo a normalidade con que asumen que intentar facer trampas está ben. Tiranse á herba para que o árbritro pense que é penalti ou falta sen selo. Paréceme gravísimo. Debíanos expulsar do deporte para sempre. E metelos no cárcere unha fin de semana –polo menos- por intentar enganar á autoridade. Porque logo vai a sociedade, copia e pasa o que pasa. ¡Ala!, a vivir á rapañota. A enganarse uns a outros. Veña. Todo vale. E se te collen, discutes. Azaneas moito e intentas manter a túa mentira teatralmente. A berros. A ver se cola.
Outra cousa horrible é eso de cuspir no chan. ¿Que lles pasa? ¿Teñen problemas de hipersecreción salival? Cando non saben que facer, cando se equivocan, cando acertan, cando fan falta, cando lle fan falta... cospen e cospen sen parar. Banda de marraus, porcos, cochos, maleducados. ¿E despois, quen os copia? Pois claro, nenos e adolescentes. Precisamos con urxencia outros modelos ou acabamos coa mocidade deshidratada. Iso si, os do Madrid cospen máis que os do Barcelona. Polo menos este ano.

pan e coitelo

O decretazo do galego sen apoios educativos

13.04.2010 (El Correo Gallego)

XOSÉ MANUEL SARILLE ESCRITOR E PROFESOR

Cando Fraga Iribarne era candidato a presidente da Xunta de Galicia, tanto el como moitas persoas do mundo da cultura decidiran encontrarse. Os motivos para facelo eran moitos. Pola banda do oficialismo cultural predominaba o temor a que o vello ministro franquista desfixese o camiño andado desde o comezo da democracia en cousas de identidade e idioma. Pola do pretendente era asunto de prudencia conectar co saber galeguista, porque hexemonizaba, igual que o fai agora, as artes, o coñecemento, a idea de Galicia e moitos dos seus horizontes.

O galeguismo ten un prestixio e unha lexitimidade, conseguidos ao longo do tempo, que un presidente non pode publicamente desprezar, e menos desperdiciar. Tal vez fose un asunto oportunista, mais Fraga con aqueles contactos soubo envolverse na bandeira galega e mesmo, paradoxos da vida, crear un certo modelo, moi incompleto e circunstancial, que supuña falar de autoidentidade galega e facer certas propostas normalizadoras do idioma, puramente utilitarias, iso si, mais que axudaban a engraxar o PP por ese lado.

Fraga neste asunto non foi un temerario e buscou acordos, que valeron para que a lingua fose esmorecendo lentamente, sen tratala a patada limpa, como na actualidade.

Existe un principio universal que todos os acervos recollen, segundo o cal as palabras dos que saben deben ser escoitadas e reflexionadas, mesmo se nese momento non son entendidas. Dito doutro xeito, as palabras das academias, dos consellos, dos grupos de escritores, dos pedagogos, dos ensinantes, e dos sabios se houber, han ser tidas en conta, porque esas xentes non teñen como deber seguir o criterio maioritario, pero desenvolven tarefas decisivas, que a xente civilizada acepta e entre eles, naturalmente, os presidentes elixidos en democracia.

O decreto para a lingua galega do actual PP carece de apoios, e cando este presidente ve como lle minguan aceleradamente os poucos que lle quedan, insiste na trampa: a de converter o progresivo avance da lingua galega, imperativo por lei, en circunstancia politiqueira. A de engordar este disparate, ao servizo do seu interese privado.

El Vaticano y la pedofilia
PAOLO FLORES D'ARCAIS

El País, 14/04/2010

Wojtyla y Ratzinger impusieron que los crímenes de pedofilia fueran tratados como pecados o meros "delitos" de Derecho Canónico. Si la Iglesia quiere "limpiarse", el Papa debe derogar las leyes del secreto.

No podemos seguir ocultándonos detrás de un dedo. La cobertura que se les ha facilitado durante décadas a miles de curas pedófilos, en casos no denunciados ante las autoridades judiciales, pone directamente en causa la responsabilidad de Joseph Ratzinger y de Karol Wojtyla. Si se trata de responsabilidad moral o también jurídica no tardarán en decidirlo algunos tribunales americanos. La responsabilidad moral queda en evidencia, en todo caso, por los propios documentos que L'Osservatore Romano (órgano de la Santa Sede) volvió a publicar hace unos días.
Nos referimos a la responsabilidad de los dos pontífices en todos los delitos de pedofilia eclesiástica que no han sido denunciados ante los tribunales estatales. El punto crucial es, efectivamente, éste: el Sumo Pontífice y el Cardenal Prefecto de la Congregación para la Doctrina de la Fe impusieron una obligación taxativa a todos los obispos, sacerdotes, personal auxiliar, etcétera, para que no llegara a las autoridades civiles nada de lo que tuviera que ver con casos de pedofilia eclesiástica.
La confesión tiene su origen en ellos mismos. L'Osservatore Romano ha vuelto a publicar el motu proprio de Juan Pablo II, que reservaba al "Tribunal Apostólico de la Congregación... los delitos contra la moral", es decir "los delitos contra el sexto mandamiento del Decálogo cometidos por clérigos con menores de edad inferior a los 18 años", y la "Instrucción" ejecutiva de la Congregación para la Doctrina de la Fe, con estas inderogables disposiciones: "Cada vez que el ordinario o el superior tuvieran noticia con cierta verosimilitud de un delito reservado, tras haber realizado una indagación preliminar, la señalarán a la Congregación para la Doctrina de la Fe".
Todas las notitiae criminis, en definitiva, debían afluir a los vértices. Papa y Prefecto informados de todo (es más, siendo los únicos en saberlo todo) son, exclusivamente, quienes tienen la primera y última palabra acerca de los procedimientos que se han de seguir. La "pena" máxima (casi nunca infligida) no va más allá de la reducción al estado laico del sacerdote. Por lo general, el castigo se limita a trasladar al sacerdote de una parroquia a otra. Donde, obviamente, reiterará su delito. "Pena" exclusivamente canónica, en todo caso. No ha de efectuarse denuncia alguna ante las autoridades civiles: "Las causas de esta clase quedan sujetas al secreto pontificio". ¿En qué consiste éste?
Hallamos la explicación en un documento vaticano de marzo de 1974, una "Instrucción" emanada por el entonces secretario de Estado, el cardenal Jean Villot, siguiendo la voluntad de Pablo VI. "En determinados asuntos de mayor importancia se requiere un particular secreto, que viene a ser llamado secreto pontificio y que ha de ser guardado con obligación grave... Quedan cubiertos por el secreto pontificio...". Y se enumeran a continuación numerosísimos casos, entre ellos la pedofilia eclesiástica. Más interesante aún resulta la minuciosa lista de personas que "tienen obligación de guardar el secreto pontificio": "Los cardenales, los obispos, los prelados superiores, los oficiales mayores y menores, los consultores, los expertos y el personal de rango inferior, los legados de la Santa Sede y sus subalternos", etcétera.
En definitiva, de forma exhaustiva, todo el mundo. La "suciedad" debe quedar en los "sótanos del Vaticano", inaccesible a la curiosidad excesivamente seglar de policías y jueces. La impunidad penal de los sacerdotes pedófilos queda garantizada. Es más, para alcanzar tal objetivo se exige un juramento de una solemnidad sobrecogedora. Reza la instrucción: "Aquellos que entren en posesión del secreto pontificio deberán prestar juramento con la siguiente fórmula: 'Yo... en presencia de..., tocando con mi propia mano los sacrosantos evangelios de Dios, prometo guardar fielmente el secreto pontificio... de manera que en modo alguno, bajo ningún pretexto, sea por un bien mayor, sea por motivo urgentísimo y gravísimo, me sea lícito violar el mencionado secreto... Que Dios me ayude y me ayuden estos santos evangelios suyos que toco con mi propia mano". Fórmula solemne y terrible, que nos exime de todo comentario.
Todas las Instrucciones mencionadas siguen aún en vigor. Frente a documentos ofíciales "expresivos" hasta tal extremo, provoca un notable desconcierto el que nadie exija explicaciones a las cúspides jerárquicas, el Papa y el Prefecto de la Congregación de la Fe, ante tanta evidente responsabilidad. Monseñor Bertone, en la época de la "Instrucción" de Ratzinger, obispo de Vercelli y secretario de la Congregación, en una entrevista de febrero de 2002 a la revista 30Giorni, al periodista que se hacía eco de las obvias preocupaciones de los ciudadanos diciéndole que "podría pensarse sin embargo que todo lo que se le dice fuera de la confesión no se acoge al secreto profesional de un sacerdote...", le contestaba desabridamente: "Si un fiel no tiene ya ni siquiera la posibilidad de confiarse libremente, fuera de la confesión, con un sacerdote... si un sacerdote no puede hacer lo mismo con su obispo porque tiene miedo de ser denunciado... eso querría decir que ya no existiría la libertad de conciencia". Libertad de conciencia, nada menos. Esa libertad de conciencia que el mundo moderno, gracias al heroísmo de tantos espíritus heréticos enviados puntualmente a la hoguera, consiguió imponer en contra la Iglesia, es invocada ahora para garantizar la impunidad a miles de curas pedófilos.
¿Qué sentido tiene, por lo tanto, seguir hablando de "zafia propaganda contra el Papa y los católicos" (L'Osservatore Romano), visto que son los propios documentos vaticanos los que desvelan la postura de acorazado rechazo frente a toda hipótesis de denuncia ante las autoridades judiciales seculares? Y téngase en cuenta que el "Motu proprio" y la "Instrucción" de 2001 marcan una fase considerada de mayor severidad de la Santa Madre Iglesia en relación con los sacerdotes pedófilos. No cuesta imaginar lo que ocurría antes.
El cardenal Sodano, decano del Sacro Colegio Cardenalicio, adopta el papel de la víctima: "La comunidad cristiana se siente herida con toda razón cuando se pretende involucrarla en bloque con las vicisitudes, tan graves como dolorosas, de algunos sacerdotes, transformando culpas y responsabilidades individuales en culpas colectivas con una arbitrariedad realmente incomprensible". No, vuestra eminencia, nadie pretende involucrar en bloque a la comunidad cristiana, la cuestión atañe sólo a la jerarquía de la Iglesia católica. Intentar corresponsabilizar a todos los fieles es "jugar sucio".
Pero volvamos a la cuestión crucial. Wojtyla y Ratzinger pretendieron e impusieron que los crímenes de pedofilia fueran tratados exclusivamente como pecados, en vez de como delitos, o a lo más como "delitos" de Derecho Canónico. Si el actual Pontífice ha entendido de verdad el alcance de la "suciedad" y la necesidad de combatirla puede demostrarlo de un modo muy sencillo: derogando inmediatamente con un "Motu proprio" las tristemente célebres "Instrucciones" que apelan al "secreto pontificio" y sustituyéndolas con la obligación de denunciar inmediatamente ante las autoridades judiciales cualquier caso. Y abriendo de par en par los archivos a todos los tribunales que lo soliciten, visto que algunos países han decidido plantear para la denuncia de estos crímenes una "moratoria" de un año con el fin de sustraer a la prescripción los casos antiguos.
Y con más razón si se considera que la jerarquía eclesiástica es la misma que pretende transformar en delitos, sancionados por las leyes del Estado, todo lo que considera pecado (aborto, eutanasia, control de la natalidad, etcétera), y que para muchos ciudadanos son únicamente derechos, por más que sean dolorosos.
Post scriptum:
Tras la redacción de este artículo, la oficina de prensa vaticana ha dado a conocer que desde el año 2003 existen nuevos procedimientos operativos, nunca hechos públicos y atribuibles al entonces cardenal Ratzinger, que se resumen en un texto de "líneas maestras" colgado en la página web de la Santa Sede, según el cual "siempre debe seguirse la ley civil en lo que atañe a la denuncia de los delitos ante las autoridades apropiadas". Estas "líneas maestras" son el texto más extravagante que ha producido nunca la Santa Sede. Texto anónimo y carente de fecha.
Y sobre todo: no se ha presentado nunca denuncia alguna. Si ese documento hubiera estado realmente operativo, la verdadera noticia sería que desde hace siete años todos los obispos del mundo desobedecen al Papa y a su Prefecto para la Congregación de la Defensa de la Fe. Una revelación digna del Premio Pulitzer.

Ai, Europa!
CAMILO NOGUEIRA
Galicia Hoxe, 14.04.2010

Dizia Zygmunt Bauman em Europa. Una aventura inacabada que "o passado pirómano da Europa pode ser causa válida de uma comprida reflexão e de sentimentos de culpa, mas os dedos chamuscados bem podem constituir uma vantagem. Podem evitar-lhe a tentação de jogar com lume e de amorear bocois de pólvora". Com Étienne Balibar concordava em que trás centos de anos de matanças religiosas, étnicas, tribais de raça ou de classe, de cruzadas santas e profanas que com o passo do tempo se parecem demasiado a fratricídios, chegou o tempo do acordar que as guerras não são permisíbeis na acção política. Um momento no que as preocupações e os esforços internos de Europa empatam com a lição cada vez mais óbvia da interdependência humana; no que a crescente consciência da realidade e as barbáries da história colonial converge com o poderoso processo de hibridação e multiculturalismo que depois da longa relação com o resto do mundo está transformando a Europa, levando-a a admitir que os outros constituen um componente necessário da sua identidade. Para el, é ainda possível a solidariedade mundial e a criação de um marco no que acomodar a variedade de formas de vida humana para se relacionarem pacificamente, sendo isto um assunto de vida ou morte tanto para os que passam necessidades como para os que estão sobrados de recursos. "Graças a sua história singular, Europa encontra-se em melhor situação que nengún outro sector da humanidade" para insistir em que para viver juntos num planeta de interdependências, não existe mais alternativa viável e plausíbel que o direito a uma vida segura e digna, posto que a segurança e o bem-estar de uma parte do mundo não se pode conseguir se não é para todos.
Sem deixar de lado os fratricídios "tão injustos e ruíns e pouco heróicos como crueis e ferozes" que fazem parte da história do continente, Bauman formulou uma visão complementar, achando que a identidade da Europa sempre respondeu à tendência a ir correndo detrás de uma identidade que se mantinha teimudamente por diante dos seus perseguidores. Estaria sempre pugnando por achegar-se a um estado que acreditava bó e dese- xábel, definindo-se mais que por qualquer outra das suas características, polos valores que os europeus apreciam, adquirindo o seu sentido só se incluem a todo mundo e se aplicam à humanidade no seu conjunto.
Tzvetan Todorov, em Lê noveau desordre mondial, situou os valores dessa identidade na racionalidade, a justiça e a democracia. A racionalidade, apesar dos actos irracionais que cobrem a sua história, indo a Europa que existe por detrás da que quereria ser, permanecendo duradoiramente a crítica e o descontentamento. A justiça, que mostra o seu verdadeiro valor quando se utiliza contra os veredictos da razão do momento e revela a sua verdadeira força quando a sociedade é acusada de injustiça, inequidade, favoritismo, falcatruadas ou tendenciosidade, sendo a sociedade justa quando não se cré suficientemente justa. A democracia, com a consciência de uma sociedade autónoma ter como sustento a vontade dos seus membros vivos, significando que a tarefa do cidadãos nunca está completa e que a democracia se fundamenta na liberdade dos cidadãos e estes baseiam a sua confiança em serem livres.
Ao igual que as instituições estatais, a UE evoluiu guiada por valores e interesses concretos e sujeita à incerteza sobre o final da aventura. Para alumiar o sentido do caminho e os objectivos e resultados da construção, Bauman para mentes em Reinhard Kosseleck utilizando a metáfora do porto de montanha: "Como os nossos ancestros há três séculos estamos na costa arriba de um porto de montanha polo que nunca subíramos, de maneira que não temos ideia de que tipo de vista teremos ao chegar ao cume. Só quando cheguemos (se o fazemos) e vejamos a paisagem do outro lado será o momento de mover-nos, mais que empurrados, atraídos cara adiante polas visões, os propósitos e os destinos que escolhimos". Nen siquer temos os conceitos com que expressar o que esperamos, formando-se com a prática da escalada e não antes, sem que isto queira dizer que os escaladores devam deter-se. No caso dos europeus, rematava, "é mui pouco provável que se detenham" conhecendo esperanças "que não são em absoluto vás, que estão enraizadas na sua vida diária e que se manifestam de maneira mais temível nos momentos de crise", lembrando as manifestações de 15 de Fevereiro de 2003 contra a guerra de Iraque. Só assim se poderan manter os valores que alumian as ambições e as búsquedas da Europa, dixo lembrando a Kafka quando deixou escrito sobre o porvir, a modo de premonição, advertência e estímulo, que se entras na casa e percorres corredores, abres portas, sobes pisos, "e não encontras nada", deves esforçar-te e seguir subindo a escada: "Entanto que não deixes de subir não se terminam os degraus: crescem baixo os teus pés que sobem".
Neste momento de crise global provocada pola política económico-financeira e o militarismo impostos desde Washington e Wall Street, quando desde campos muito diversos e contraditórios o posto em causa não são esses centros de poder senão, paradoxalmente, o modelo de convivência da UE e mesmo o seu carácter de primeira potência económica mundial, é bó lembrar a esperançada ânsia de Jürgen Habermas reclamando em Ay, Europa! uma União política que não deixe "o campo livre à dinâmica dos mercados desatados", numa simples zona de comércio livre, e disponha da capacidade para tomar decisões na política exterior, desempenhando junto com os demais actores mundiais um papel na cena internacional, no marco da ONU, desprendendo-se de EEUU, o "sócio superior", e permanecendo fiel a suas ideias sobre o direito internacional.
Extraído de www.vieiros.com

Dolores Vilavedra: “Non nos interesa situar o conflito da lingua en termos bipolares”
“A actual situación de persecución do idioma pode provocar unha nova tensión social a prol da lingua”
Galicia Hoxe, 12.04.2010

por Manuel Vidal Villaverde

Dolores Vilavedra (Vigo, 1963) é profesora titular de Literatura Galega na Universidade de Santiago. Licenciada en Filoloxía Hispánica, ten o Diplome d’études approfondies pola Ecole des Hautes Études en Sciences Sociales do Centre National de la Recherche Scientifique (CNRS) de París.
Doutora en Filoloxía Galega pola Universidade de Santiago, entre as súas principais publicacións atópanse A recepción inmanente na obra de Neira Vilas (Sada, O Castro, 1990), Álvaro Cunqueiro, en colaboración con Xosé M. Salgado (Santiago, Xunta de Galicia, 1991), Dicionario da literatura galega. I. Autores, coordinadora e coautora (Vigo, Galaxia, 1995), Dicionario da literatura galega. II. Publicacións periódicas, coordinadora e coautora, (Vigo, Galaxia, 1997); Dicionario da literatura galega. III. Obras, coordinadora e coautora, (Vigo, Galaxia, 2000); Historia da literatura galega (Vigo, Galaxia, 1999), Sobre narrativa galega contemporánea (Vigo, Galaxia, 2000) e Un abrente teatral. As Mostras e o Concurso de Teatro de Ribadavia. Vigo, Galaxia, 2002).
Tamén se encargou da edición, notas e estudo introdutorio de Follas novas de Rosalía de Castro, en colaboración con Henrique Monteagudo (Vigo, Galaxia, 1993); da edición, notas e estudo introdutorio de Retrincos de Alfonso R. Castelao, en colaboración con Ernesto González Seoane (Vigo, Galaxia, 1994); da edición e notas de A festa da malla de A. Villar Ponte, en colaboración con Noemí Pazó (Vigo, Xerais, 1997) e é coeditora, coa profesora Rosario Álvarez Blanco de Cinguidos por unha arela común. Homenaxe ó profesor Xesús Alonso Montero, dous vols. (I: 1375 pp. e II: 1649 pp.), Santiago, Servizo de Publicacións da Universidade, 1999.
Realizou, por outra banda, a edición e notas de Cartas ao meu amigo. Epistolario mindoniense de Álvaro Cunqueiro a Francisco Fernández del Riego. Vigo, Galaxia, 2003 e a edición e notas do Epistolario de Ricardo Carballo Calero a Fernández del Riego. Vigo, Galaxia, 2006; ademais de publicar numerosos artigos e capítulos de libros en publicacións especializadas e facer traducións literarias do galego ao castelán, fundamentalmente de obras de Manuel Rivas, e é a responsable da versión definitiva das edicións en castelán das novelas de António Lobo Antunes. É directora adxunta do Anuario de estudos literarios galegos e membro do consello de redacción da revista Grial. Tamén exerce asiduamente a crítica literaria en prensa e en revistas especializadas galegas como Faro de Vigo, El Correo Gallego, Tempos novos, El País, ou Guía dos libros novos, e de ámbito estatal como Lateral. Ata 2006, e durante un período de dez anos, ocupouse dun microespazo semanal dedicado ao comentario crítico de libros no programa Diario cultural da Radio Galega. Entre 1998 e 2001, foi membro da comisión técnica encargada de elaborar informes e de deseñar proxectos para a Ponencia de Artes Escénicas e Musicais do Consello da Cultura Galega. Na actualidade é membro da Comisión Técnica de Xénero e da Sección de Literatura e Industrias da Edición de desta institución, e forma parte do grupo promotor da Sección de Crítica da Asociación de Escritores en Lingua Galega (AELG).

Lola, doutora Vilavedra, a túa dedicación fundamental é a crítica literaria en xeral, a tradución, o cal non impide unha prima reflexión sobre os problemas da nosa lingua, do noso idioma, contra o que eu creo que hai mala intención, autoodio, desestima, desinformación, e falla de agarimo, por non dicir algo máis forte. Ao meu ver a pretensión actual da Xunta que nos goberna é reducilo aos mínimos, con animadversión e perversidade ata facelo desaparecer. Podes facer unha reflexión sobre estas miñas palabras a xeito de pregunta?
Dende logo, eu chego ao estudo da literatura galega como resultado dun compromiso íntimo coa miña lingua e coa miña cultura e, nesa medida, entendo o meu labor profesional como unha achega que poida contribuír ao coñecemento, normalización e expansión diso que xa se coñece como o noso sistema literario. Coido que a actual situación de persecución do idioma pode provocar, en contra do que agarda a dereita, unha nova tensión social a prol da lingua, tanto nos colectivos como nos individuos, que penso debería ir acompañada dunha reformulación e dunha actualización de como se pode vivir o compromiso co noso idioma na sociedade do século XXI. Paréceme que, se conseguimos iso, sobreviviremos.
Aínda hai máis Dolores, a cerna do galego está nos primeiros anos do ensino, se estes se conculcan ou anulan por escuros intereses polícitos egocéntricos do totalitarismo castelán, cal é o povir que lle queda ao noso idioma?
Seguindo na liña do que che contestaba antes, penso que cada quen ten a obriga moral de intervir activamente nos ámbitos nos que se move: na familia, no traballo, na socialización… Son tempos estes que demandan intelixencia e imaxinación, e que esixen que a sociedade civil, ante o descrédito das institucións políticas, tome a iniciativa e asuma, máis que nunca, as súas responsabilidades.
Mantense a diglosia no só no estrita galegofonía, senón nos casteláns-falantes. É unha pena. Creo, por non dicir que estou convencido que a súa ignorancia despreza o valor indelébel e polo tanto inmanente da nosa cultura no sentido máis amplo. Cal é a respecto disto a túa opinión?
Pois eu penso xusto que é nos castelán-falantes onde o galego ten que buscar posibilidades de medrío, de expansión, e só poderemos facelo coa forza dos nosos argumentos e da nosa paixón, que ten que chegar a ser contaxiosa. Iso si, coa boa vontade non abonda e é imprescindible o deseño dunhas regras do xogo que poñan o galego en pé de igualdade co castelán. Nun escenario así, o desafío é ir conseguindo que certos sectores da cidadanía, que en principio poderían definirse como castelán-falantes, vaian abrindo espazos da súa vida para o galego, que vaian abandonando o monolingüismo e descubrindo o valor das identidades permeables e dinámicas. Non nos interesa situar o conflito da lingua en termos bipolares, como un enfrontamento galego/castelán, senón velo como un desafío que esixe múltiples e diversas respostas.

O Estado español, mutatis mutantis, non respecta as culturas nin as linguas chamadas –mal-minorizadas. Pretenden unha nación e idioma único, unha mal chamada España "una, grande y libre", en definitiva unha perversidade… Concordas con esta miña reflexión?
Concordo. Aínda que a xeneralización de atribuírlle ao "Estado español" esa falta de respecto paréceme pouco afortunada, pois penso que non se reparte por igual: hai sectores sociais, ou territoriais, ou ideolóxicos, que si amosan esa sensibilidade. O problema xorde cando ese discurso totalitario se presenta, nos medios de comunicación, como o dominante, escurecendo outros puntos de vista.
Como coñecedora e estudosa da literatura galega, atravesamos, pese os atrancos dos galegófobos, lingüicidas e demais, un momento de sumo esplendor, ou polo contrario variamos entre as luces e as sombras?
Coido que estamos nun momento extraordinario, o que non impide que –como en todas as literaturas, en todos os momentos históricos– haxa luces e sombras. E non vou dicir o tópico de que esta é a mellor etapa da nosa historia literaria porque me parece que o mellor na literatura, como na vida, sempre está por vir.
Merecemos un Nobel xa?
Penso que a do Nobel non é a batalla máis urxente que temos que dar. Non debería figurar entre as nosas prioridades, entre outras razóns porque como todo o mundo sabe, é un premio que non obedece a estritos criterios de calidade literaria, e á nosa literatura non é o xogo dos valores do politicamente correcto –que é o xogo do Nobel–, por moi respectables que eses valores sexan en termos éticos, o que agora lle convén xogar.
Monarquía parlamentar e democracia daquela maneira non che parece un disparate, un antagonismo sen solución posíbel?
O da monarquía paréceme un despropósito, un anacronismo, que ten os días contados.
É o Estado español laico, aconfesional?
¡Quen nos dera!

Es tradutora ao castelán das obras de Manuel Rivas… Con cal dos seus libros estás máis gustosa?¿Que me queres amor? segue a entusiasmar o público, e iso sempre gratifica. Traducir a antoloxía poética O pobo da noite foi un reto, pois eu nunca antes traducira poesía. Pero Os libros arden mal é a grande obra de Rivas, un universo literario poderosísimo que te absorbe plenamente, e que deixou en min un pouso que non esmorece.
O ensaio político que tal se che dá?
Non son politóloga, nin aspiro a selo. Penso que hai moitos neste noso país, e ben competentes, como para que eu sume a miña ousadía á lista de diletantes que, por desgraza, tanto abondan.
Se tiveses que escoller un dos poetas máis representativos de nós, cal chegaría á túa memoria?
Posiblemente o primeiro que coñecín, Martin Codax. E Rosalía, que me acompaña sempre.
A historia de Galicia está deturpada e polo tanto mal contada?
A estas alturas temos xa unha boa escola autóctona de historiadores, e nas súas obras podemos atopar moi ben contada, e interpretada, a nosa propia historia. Falta, en todo caso, que se ensine máis nas escolas. Por desgraza, cada vez se ensina menos historia, galega e mundial.
Que ambiente político respiras e a un tempo asumes?
Tento rodearme de aire puro, ou sexa, de xente de talante aberto e progresista, curiosa e dialogante, o que implica de seu sempre unha certa sensibilidade galeguista. Arrepíanme os fanatismos e as capelas, e gosto das persoas cos pés na terra, que se impliquen no seu contorno, que manteñan a ilusión e vivan decote intensamente.
O federalismo, nun principio, co recoñecemento das nacións que na actualidade integran (á forza) o Estado español, non sería moito mellor para nós?
Semella algo tan obvio que non merece maior glosa.
O galego na USC pásase por alto, ollan para outro lado a maioría das profesoras e dos profesores?
Dende esa perspectiva, eu traballo nunha facultade –a de filoloxía-–privilexiada, onde impera o plurilingüismo, e o amor e sensibilidade pola palabra. No resto, coido que hai de todo, e paréceme que non se valorou abondo a xestión que no seu día fixo o equipo de Ramón Villares, cando este era reitor: déuselle daquela un pulo institucional ao idioma na USC do que aínda hoxe nos estamos a beneficiar. Dende aquela, o que se fixo foi manter os logros, pero non se avanzou máis e semella algo urxente. O galego ten que atopar un espazo propio no escenario que a converxencia europea e o Plan Boloña debuxan, non nos podemos permitir o luxo de non reformular a nosa posición e ficar atrás.
Que libro aínda non escribiches e che gustaría escribir?
Tiña moitas ganas de rematar un que agora mesmo está no prelo, e que se foi atrasando por razóns diversas de tipo persoal: era unha débeda pendente cun mestre e amigo morto, Xoán González-Millán, e sinto que publicalo me vai permitir pasar páxina tras o seu pasamento. Polo demais, aspiro a poder escribir de novo, nunha década, outra monografía sobre a nosa narrativa do século XXI. E quizais unha monografía sobre os catro grandes narradores de finais do XX: Casares, Ferrín, Rivas e Suso de Toro.
Cal é o prezo que temos que pagar pola liberdade?
¿Quizais a coherencia? Aínda que esta a vexo máis ben como unha peaxe derivada do exercicio de aquela.
Con respecto aos credos cal é a túa opinión, a túa situación?
¡Medo me dan! Ousaría só falar de principios e de valores.
Unha República Socialista Galega independente, libre e solidaria sería o noso mellor acontecemento historico?
Eu apúntome a un mundo sen guerras, sen fame e sen violencia, onde impere a xustiza e os seres humanos teñan garantidos os seus dereitos básicos: sanidade, educación, igualdade… As fórmulas de articulación política de Galicia, ou de calquera outra terra, seméllanme só ferramentas continxentes para acadar esa fin, e polo tanto valiosas en tanto se revelen –ou non– como eficaces.
Nacionalismo sen máis, ou arredismo, independentismo. Non nos esquezamos que Franco, Musolini e Hitler eran nacionalistas. Cal é a túa análise?
Xa che dixen que non son politóloga. Polo demais, Franco, Hitler e Mussolini eran monstros. Preocúpame máis o feito de que fose posible que obtivesen o apoio de amplos sectores sociais. Ese é o gran desafío: educar a cidadanía para que non tolere a intolerancia, e para que esixa sempre que se respecte a dignidade dos individuos e dos pobos. O resto virá de seu.