Benjamín Prado: La literatura es lo contrario del olvido

Tamén me gustou a conferencia de Benjamín Prado no Liceo, nos Encontros Literarios. Hai un pouco almorzaba con el no Hotel San Martín e despedíao nun taxi dirección a Vigo. Colgarei aquí as miñas impresións, pero de momento deixo esta entrevista que aparece hoxe no Faro de Ourense (a foto é do amigo Pepe Trebolle, presente no acto e que conta cunha excepcional biblioteca e cunha amplísima colección de libros dedicados por escritores galegos e españois).

Benjamín Prado, novelista, ensayista y poeta que hoy participa en los Encontros Literarios del Liceo: "No se puede estar a la misma distancia de Lorca que de Franco"
"No se debe olvidar la dictadura ni considerar intocables a ciertos personajes de España". (A.Méndez / Faro de Ourense )
El novelista, poeta y ensayista Benjamín Prado participó ayer en los Encuentros Literarios que organiza el Liceo y la Fundación Carlos Casares. En una edición dedicada a la memoria histórica, el escritor madrileño abogó por no olvidar el pasado y defendió la literatura comprometida, pues entiende que "escribir sin tomar partido por la verdad y la historia es una pérdida de tiempo".- Se le considera un escritor comprometido.
- ¿Qué le parece un encuentro literario dedicado a la memoria?
- Una cita muy importante y una idea magnífica, casi diría que un ejercicio de necesidad. No sólo considero que sin memoria no hay literatura, sino que pienso que sin ella no puede haber historia ni país. Recordar el pasado es un ejercicio fantástico y todos debemos convencernos de que buscar la verdad no es un intento por abrir viejas heridas, sino la mejor solución para cerrarlas de forma definitiva.
- ¿En qué sentido puede ayudarnos el recordar sucesos negros de nuestro pasado?
- La historia hace mala pareja con el olvido y una combinación perfecta con la verdad. Conocer nuestra trayectoria y los errores cometidos nos puede ayudar a decidir con claridad a dónde no queremos volver.- Viene a hablar de su libro "La literatura es lo contrario del olvido".
- ¿Qué reivindica con esta obra?
- Este libro recuerda a los niños robados por la dictadura en el bando de los republicanos. Un día me paré a pensar en que asociamos la figura de los desaparecidos a Argentina o Chile pero nunca a España y me di cuenta de que no sabía nada de estos niños robados. Me parece importante escribir y hablar sobre ellos porque estoy convencido de que no debería haber instituciones, hechos ni personas intocables.
- Viendo su vena comprometida, ¿no se siente un bicho raro en la literatura?
-Soy consciente de que hay una cortina echada sobre ciertos temas del pasado de España y que no se ha hecho la suficiente reflexión histórica. Sin embargo, personalmente opino que escribir sin contar la verdad ni opinar es una pérdida de tiempo. Como escritor, considero un placer que te escuchen y hay que aprovechar ese foco de atención para expresarse con libertad.
- Por sus palabras puedo deducir que no tiene buena imagen de las personas políticamente correctas...
-Dice Mario Benedetti en uno de sus poemas que odia a los neutrales y yo soy de la misma opinión. En esta vida uno no puede estar a la misma distancia de Lorca que de Franco, o de Pinochet y los desaparecidos. La neutralidad y la equidistancia no van conmigo. Por ejemplo, hoy nadie escribe sobre inmigración y yo lo he hecho porque no se puede dar la espalda a esta tragedia. Prefiero peor categoría literaria y más verdad que olvidar un tema.

POLO RESPECTO ÁS VÍTIMAS DO HOLOCAUSTO
(Andoliña, Galicia Hoxe, 27-I-07)

Celébrase hoxe o Día Mundial en lembranza das vítimas do Holocausto, cando se cumpren 62 anos da liberación do campo de exterminio de Auschwitz polo Exército Vermello, o 27 de xaneiro de 1945. O Parlamento catalán celebrou un acto conmemorativo coa presenza de Jorge Semprun e de varios superviventes do gueto de Budapest e antigos deportados a Buchenwald (http://www.galiza-israel.blogspot.com) e tamén o Parlamento español fixo algo similar. Ante o horror do xenocidio perpetrado polo réxime nazi contra o pobo xudeu, temos a obriga moral de non esquecer as vítimas, seis millóns de mortos, dun dos episodios máis execrables da historia da humanidade.
As institucións europeas planean estender a toda Europa as leis que condenan o revisionismo negacionista a favor dos nazis: oxalá este tipo de leis non fosen necesarias, pero calquera prevención é pouca cando falamos de crimes tan monstruosos como os que protagonizou o réxime de Hitler: "É un horror tan grande que nunca se debería comparar con nada por evitar o risco da banalización", dixo con acerto Carod Rovira no Parlamento catalán. Só desde ese respecto poderemos de verdade construír unha cultura de democracia, liberdade e paz.

Papeleira de reciclaxe:
Galeguismo e Universalismo en Plácido Castro.

O meu interese pola figura de Plácido Castro non é de agora. Recupero este vello artigo, publicado en O Correo Galego, o 25 xaneiro 2002, con motivo do seu centenario.

Cúmprese hoxe o centenario do nacemento de Plácido Castro del Río, que veu ó mundo en Corcubión un 25 de xaneiro de 1902. É un nome que empeza a ser recoñecido, sobre todo desde 1997 en que o investigador Xulio Ríos publicou unha breve e densa biografía deste personaxe (Ed.Ir Indo). No propio subtítulo daquel libro estaban sintetizadas as claves que o definiron no seu tempo: un intelectual humanista, liberal e cosmopolita, símbolo das arelas de universalidade do nacionalismo galego de preguerra. Educado en Gran Bretaña, dandi e librepensador, de oficios e aficións múltiples, foi publicista e músico, político e escritor, erudito e xornalista, traductor, astrónomo e profesor de inglés, foi tamén a voz galega da BBC nas emisións da cadea británica cando o franquismo convertiu en silencio toda a Galicia interior.
Foi coautor, con Lois Tobío e Delgado Gurriarán, das traduccións incluídas no volume “Poesía inglesa e francesa vertida ó galego” (1949, Editorial Alborada de Bos Aires). Pese a todo isto, foi un nome esquecido antes desta biografía, quizais por ser sobre todo home de praxe e pensamento. A súa militancia galeguista exténdese desde as Irmandades da Fala ata o Partido Galeguista, onde desempeñou desde moi cedo funcións directivas e o cargo de Secretario de Relacións Internacionais, representando ó galeguismo no IX Congreso de Nacionalidades Europeas cando Galicia buscaba unha imaxe simbólica coa que presentarse ante o mundo como nación europea.
Lembro ler hai anos unha entrevista coa filla de Plácido, Susi Castro Sineiro, na que ela mesma afirmaba, laiando o esquecemento da figura do seu pai, que fora un dos galeguistas que militaron no etcétera; quérese dicir, dos que se citaban sempre –ou mellor dito, quedaban case sempre sen citar- tras Castelao, Otero, Bóveda e un longo etcétera. Porque debemos ser conscientes que neste etcétera hai varios centos de vidas que están a ser recuperadas con plena xustiza. Pouco a pouco, porque a historia da Galicia recente vaise facendo así, de vagariño, Plácido Castro empeza a ser coñecido e sabemos así da complexidade do seu pensamento e opinións políticas e económicas, porque tamén o galeguismo republicano foi máis complexo do que podería facer crer unha mirada apresurada.
Admirador de Inglaterra, Plácido Castro foi un galeguista defensor da tradición política inglesa, celtista e antibolxevique, demócrata convencido e pacifista que esixía reclamar as responsabilidades dos políticos que desencadean os conflictos armados. Escéptico ante un urbanismo asoballante, cooperativista nos seus planteamentos económicos, para Xulio Ríos tampouco pode ser situado na ponla máis próxima á esquerda do galeguismo, ó carón de Tobío ou Seoane, anque participase no despacho xurídico-laboral que Seoane tivo na Coruña en 1934.
O seu labor xornalístico en defensa dun “nacionalismo de paz” foi moi intenso e a súa firma achegouse a “El Pueblo Gallego”, “Céltiga”, “A Nosa Terra”, “Informaciones” de Madrid, “Ser” de Compostela, “Jornal de Noticias” do Porto, “Galicia Emigrante” ou “Faro de Vigo” xa na posguerra e nos anos 60. Moitos deles están incluídos no monográfico especial que sobre Plácido Castro figura na páxina web do Instituto Galego de Análise e Documentación Internacional (www.igadi.org), co cal Xulio Ríos e os responsables do Igadi facilitan xenerosamente o achegamento dos estudiosos á obra do escritor; tamén na rede, no mesmo lugar, hai estudios sobre a súa obra política (X.Ríos), sobre as súas posicións ó respecto de Irlanda (F. Pérez-Barreiro Nolla), sobre o seu labor como traductor (V.Araguas) ou sobre o seu xornalismo en “Faro de Vigo” e os seus artigos de crítica social (D. Reinoso). Traballos todos de referencia para afondar na figura dun galeguista universalista que puxo os cimentos dunha posible política internacional para o nacionalismo galego.

Para a historia dos empresarios galegos
Un repaso á historia constata o afán emprendedor dos galegos (Titular de El Correo Gallego). Un libro da Fundación Caixa Galicia rescata do esquecemento os pioneiros na loita contra o atraso económico da autonomía. A contribución destas 24 figuras impulsou sectores como a cerámica, pesca, carne, conservas, naval, banca ou enerxía.

S. Riveiro informa en El Correo Gallego deste estudo que ten moi boa pinta, sobre todo porque está a cargo de historiadores tan recoñecidos como R. Villares Paz, X.R. Barreiro Fernández, Xoán Carmona, Xosé R. Quintana Garrido, Lois Domínguez Castro, Luís Álvarez Alonso, Alberte Martínez, Ricardo Gurriarán ou María Xesus Facal.

A sensibilidade poética de Plácido Castro
por María do Cebreiro (en esquema)

Gustoume a conferencia de María do Cebreiro sobre o tema que aquí cito como título. Era a VIII Conferencia Anual Plácido Castro e celebrouse en Ourense: houbo pouca xente, porque competimos con J.M. de Prada falando contra a lei do tabaco noutra sala. E foi unha mágoa porque a xove poeta demostrou posuír rigor analítico e unha fonda capacidade expresiva e pedagóxica (quizais herdada en parte da súa nai, Helena Villar; non sei se tamén do pai, porque a Xesús Rábade non o teño escoitado disertando en público). Estaba na mesa con ela e só puiden anotar unhas breves liñas dalgúns puntos que me pareceron de interese. Sospeito que poden interesar a algúns dos lectores/as destas UVAS e por iso as transcribo aquí, para consulta de todos/as. En esquema.

Plácido Castro fixo o primeiro ensaio de literatura comparada contrapoñendo as obras de Rosalía de Castro e Cristina Rossetti (irmá do pintor) e a propósito das relacións cos prerrafaelitas desta última
O celtismo como unha das bases do seu pensamento
Loubanza da imaxinación e rexeitamento do materialismo
Estudos sobre Omar Kahyam, o astrónomo e poeta
Plácido Castro no intuicionismo: a obra literaria como coñecemento transcendente
Concepción da literatura como ponte entre a ciencia e a arte
Relevancia dos seus traballos como crítico literario
A saudade como instinto de vida, como desexo e como motor de busqueda (non como sentimento tráxico, como queria Nóvoa Santos)
Avanzou aspectos importantes da concepción crítica sobre Rosalía e a súa obra: da importancia da figura materna na súa vida, rexeitamento da idea dunha Rosalía iletrada, implicación sociopolítica da súa poesía
Importancia do seu papel como tradutor, entendendo tradutor como recreador
A súa tradución (con L. Tobío) dos poetas ingleses ó galego: o poema “Destrución das nacións” de Thomas Hardy, no que se poden albiscar pegadas da experiencia da guerra ou do exilio
O celtismo como clave do seu interese polos poetas irlandeses
Elementos de vangarda presentes na súa poesía (esta escasa), algúns en relación directa con Manuel Antonio.
A interese dun estudo conxunto (isto saiu no coloquio, cunha pregunta miña) comparando os mundos ideolóxicos de Plácido e Otero, tendo en conta o papel substancial do catolicismo neste e unha máis complexa posición relixiosa en Plácido (perto do agnosticismo e lonxe do materialismo, chegou a dicir algo así como que a Fe do futuro sería a fe dos soños e da imaxinación)

Boas persoas.

Quizais o chorado Kapuscinski puxo o listón moi alto. Chegou a escribir isto: “Creo que para exercer o xornalismo, ante todo, hai que ser bos seres humanos. As malas persoas non poden ser bos periodistas. Se se é unha boa persoa, pódese intentar comprender os demais, as súas intencións, a súa fe, os seus intereses, as súas dificultades, as súas traxedias. E converterse en parte dos seus destinos”. Reclamaba o gran reporteiro polaco a empatía do xornalista coas persoas das que estaba a contar a súa historia. Ese “contar cos outros” deseña a cerna de toda unha ética da comunicación: “non hai periodismo posible á marxe da relación cos seres humanos”. Cada nova incursión no mundo deste xenial xornalista aporta algunha sorpresa: por exemplo, no blog DPaso sublíñase esta súa excepcional reflexión: “A maior debilidade da cultura: que é incapaz de deter o asasinato”.

(Imaxe: Muller sentada nun sillón, de A.Lhote)

María do Cebreiro

Hoxe vai estar no Liceo, en Ourense, nun acto da Fundación Plácido Castro e do IGADI falando de Plácido Castro como tradutor.
Tócame presentala, por petición dos amigos do Igadi, e estou nestes momentos preparando unhas palabras axeitadas.
Para inspirarme leo tamén algúns dos seus poemas. Velaí unha pequena mostra:

A orixe

Nacemos, case todos, no hospital
(separados da casa).

Velarlle o sono a alguén que está enfermo de morte
Supón non terlle medo a deitarse coa morte.

Así lle fala á cámara unha inmigrante eslava:

“En Madrid estoy sola.
El amor que tengo se lo doy a los niños que cuido”.

(Non queres que o poema te coñeza)

Libro de Estilo I [Gramática visual] . Consellos para escribir nun blog (do obradoiro de Hernán Casciari)
Os títulos non levan puntos (como na prensa)
Non se debe abusar das maiúsculas nin das negriñas
O importante é o golpe de vista do lector
Parágrafos breves e divididos a dobre espazo. De cinco a sete liñas. Nunca máis altos que anchos. Hai que evitar parágrafos bloque (dobre enter para dividir cada parágrafo).
O punto e aparte ten unha función visual ademais de gramatical
Hai que evitar as liñas de máis de 70 carácteres incluídos os espazos.
(extraído de www.llamaloperiodismo.blogspot.com, 9 febreiro 2006)

Morreu o mestre

Estamos ante unha situación nunca vista ó longo da historia: Estados Unidos non se limita a exportar a súa cultura, senón que ademais saca diso pingües beneficios, inferiores só ós que dá a industria armamentista. "Globalización" adoita identificarse coa aspiración a facerse con mercados onde colocar produtos propios. Polo xeral pénsase en automóbiles e alimentos, esquecendo estoutro aspecto fundamental: a globalización permite á cultura norteamericana acceder a moitos mercados locais. Xa o plan Marshall contiña un artigo que sancionaba a presenza en Europa da industria estadounidense de entretemento. Jerzy Jedlicki definiu con moito acerto este estado de cousas ó chamar ó mundo provincia de Norteamérica.

(...) A globalización non é global porque abrangue case exclusivamente o Norte, onde se concentra o 81 por cento da inversión estranxeira.

Ryszard Kapuscinski, El mundo de hoy, Anagrama, 2004.

O estudo onde escribo está ateigado de libros: semella que se multiplican por si mesmos e soben polos anaqueis das paredes como edras de primavera. Perto do portátil que estou a usar hai varios títulos de Ryszard Kapuscinski: están aí dende hai anos, sempre ó alcance da man. Debémoslle moito a persoas que non coñecemos nin coñeceremos nunca: algunhas porque viviron noutras épocas e só nos deixaron os seus libros. Desa liñaxe era este xenial reporteiro polaco, premio Príncipe de Asturias de Comunicación e nome imprescindible para entender o noso mundo. Limos os seus libros co pulo xuvenil co que os mozos se achegan ás novelas de aventuras: “Ébano”, “El Sha”, “El mundo de hoy”, etc., escritos cun estilo impecable, transparente. Rematarei esta nota e volverei ós seus libros: seguro que encontrarei neles algunha idea nova que subliñar. E por iso doulle as grazas.

Algunhas referencias posibles na rede:
Ideas sobre o bon periodismo
Testemuña do século XX (na Fundación Nuevo Periodismo Iberoamericano, 2000)
Reflicten os media a realidade do mundo?
Un artigo de Ignacio Ramonet

Na rede "galega" e na prensa falan do mestre, entre outros: Brétemas, Cabrafanada, Dpaso, Miguel Anxo Fernán-Vello.

Suso de Toro en Ourense

Teño escoitado moitas veces a Suso de Toro en privado, en grupos de pequenos amigos, e unhas cantas en actos culturais e presentacións de libros. (Temos un historial común en moitas cousas, que quizais conte algún día: coincidimos na Facultade, non coincidimos na militancia inicial, si anos despois noutras lerias políticas, e noutras aventuras profesionais, ata nunhas oposicións de galego). Pero, das veces que lle oín falar, poucas veces estivo tan brillante como o martes no Liceo ourensán, a onde acudiu a falar da “Literatura e a Memoria”. Asistiron 130 persoas, o que non está nada mal (hai anos presenteille un libro a Suso, supoño que el se lembra, en acto organizado pola Federación de Libreiros e estabamos os dous e tres amigos, Benito Losada e o matrimonio Maruxa Guitián e Arturo Pardavila, amigos de Suso: nin sequera foran os convocantes do acto!!).

Cun breve esquema dun folio diante, desenvolveu un discurso moi ben articulado sobre as relacións entre a literatura e a historia. É difícil resumila e non o vou facer (por sorte a charla quedou gravada), só podo destacar agora algunhas notas que foi deitando aquí e alá, como estas (as expresións non son literais, espero que o espírito do contido si) :
“A infancia e a adolescencia son o tesouro do que se alimentan todos os escritores. No mundo moderno os escritores ampliaron as súas formas de coñecer a realidade, a través do poder dos medios de comunicación. Pero narrar esixe vivir previamente, empatizar con aquilo que se está a contar.
A vida é cíclica. Os nenos traballan coa imaxinación e os adultos queren traballar coa razón. Pero ó cabo os vellos volven á imaxinación e á memoria. Somos seres de imaxinación e non de razón. Funcionamos co piloto automático, como cando conducimos, e a mente traballa soia pola súa banda. Só unha pequena parte do tempo do día (unha hora?) conducímonos dende a razón.
A novela da guerra civil estana a contar os netos. Cada xeración debe cumprir o seu papel. A dos nosos pais abondo fixo con sobrevivir e criarnos a nós, darnos de comer, educarnos, prepararnos. Na literatura, os que se achegaron á guerra civil, como Casares ou Fernández Ferreiro, naceron máis perto do horror e deron conta do que coñecían, cumpriron o seu papel. Nós debemos educar ós nosos non no medo, que se transmitiu xeneticamente na xeración dos nosos pais, senón aprendendo a vivir e a ser libres.
Os escritores que hoxe escribimos sobre a memoria queremos recuperar o que nos foi ocultado, sacar á luz os cadáveres da historia. Somos como os que buscan e levantan os mortos das fosas comúns para darlle un enterro digno. Nós facemos o mesmo coas palabras.
Nunca tanto odio, na historia de España, se concentrou nunca soia persoa, como neste momento contra Zapatero. Nin sequera Felipe González foi sometido a un acoso semellante”

Tamén houbo, como era de temer, a intervención do reaccionario local omnipresente, que todo fachendoso se puxo a defender a Sección Femenina, dicindo que fixera cousas boas. O Suso saíu ben tamén deste reto, respondéndolle algo así: “Home, cando a fame e a miseria é extrema, se alguén che dá un pratiño de caldo, pois, logo, se eres un neno orfo (quizais por culpa da guerra), pois quedas agradecido, claro”.

A cea-tertulia posterior, ata as 12,30 da noite (case todos traballamos ó día seguinte), estivo chea de confidencias e interesantes intercambios de información (asistían Segis Bobillo, Xoán Fonseca e J.Luis Troitiña, do Liceo; o arquitecto Emilio Fonseca e a súa dona Concha, inspectora de educación; o profesor da Universidade Romaní, eu n irmán de Suso que é un médico de moito prestixio na cidade de Ourense (foi, ademais, médico do meu pai e do meu avó).
Houbo lembranzas dos tempos do Prestige e Nunca Máis, interese de Suso por saber qué pasa en Ourense (“os ourensáns estades asolagados baixo un mar de sometemento, sodes un caso particular no país”) e sobre a situación política hoxe en Galicia (poderiase resumir naquela cantiga popular de “Todos queremos máis...”). Falouse abondo de Zapatero e das súas formas de gobernar e comunicar a información ós seus achegados e colaboradores. De Rajoy saiu a súa vergoña e ocultamento do seu avó galeguista (do que se publicou recentemente un libro) e dun seu tío, “Choncho R.”, que seica foi un HSN e é outra das tradicións das que vén Mariano.
Contou tamén que Rajoy lle dixo persoalmente a Zapatero, nunca entrevista entre os dous, isto: “A mi no me obliga nadie a hablar en gallego”. E do mundiño literario, cen mil anécdotas, non reproducibles todas; cito só algúns dos nomes que sairon ó longo do faladoiro: Juan Marsé, Fernando Savater, Antonio Elorza, Antonio Muñoz Molina, Luis Alberto de Cuenca, Luis Racionero, Lucía Etxchebarría, Juan Manuel de Prada, Manuel Vázquez Montalbán, Andreu Martín, Bernardo Atxaga, etc.
(A foto do escritor é de Tino Viz e do Arquivo Xerais.
Podedes, ademais, escoitar a conferencia enteira, na páxina do Liceo: http://liceodeourense.com, pulsando no botón Noticias).

Nimbos.

Tense dito que os poetas son dalgún xeito os videntes dunha realidade que o resto dos mortais non percibimos coa mesma claridade. E ás veces semella que iso é certo: velaí o coñecido poema de Xosé María Díaz Castro, “Penélope”, que retrata unha Galicia estantía, parada no tempo, en busca dunha esperanza que nunca chega: “Un paso adiante i outro atrás, Galiza,/ i a tea dos teus soños non se move. / A espranza nos teus ollos se esperguiza./ Aran os bois e chove”. Hoxe xa non hai bois na Galicia rural, pero o espírito do poema non anda moi lonxe do que moitos sentimos nestes días: Galicia Penélope seguirá a agardar. Precisamente nestes días Galaxia ofrece unha nova reedición de “Nimbos” (1961), ese excepcional poemario de Díaz Castro. Cada páxina, cada poema, cada verso, gardan no seu seo unha sorpresa que nos cega: “A lus do mundo é a que arde nunha bágoa”.
(Pan por Pan, 24 xaneiro. Ilustra o texto un retrato do poeta e unha imaxe de Frieidrich)

pan e coitelo
Galiza, rexión europea do mundo occidental
El Correo Gallego 23.01.2007, de XOSÉ MANUEL SARILLE

Totalmente de acordo co artigo de Sarille hoxe no Correo. Este é o remate:
Definir Galiza a estas alturas como rexión histórica do mundo occidental é unha trangallada que nin nacionalidade histórica é. Esta ocorrencia, talvez buscada ou talvez non, ten como utilidade principal devolver a idea de Galiza aos tempos anteriores á democracia, nos que legalmente só existían as rexións.
Pouco galeguismo é este, que responde exclusivamente ás ordes enviadas desde a xefatura madrileña. Botamos de menos a Fernández Albor, os discursos nos que falaba da nación galega e a súa asistencia ás manifestacións na que se reivindicaba o deber de coñecer o galego. E lembramos a Cuíña, que nunha visita a un partido nacionalista se confesou ao borde mesmo da autodeterminación.

LITERATURA E MEMORIA
XVII ENCONTROS LITERARIOS DO LICEO DE OURENSE

Martes, 23 xaneiro (20,15 h.), SUSO DE TORO, “Memoria e Literatura”
Venres, 26 xaneiro, BENJAMÍN PRADO, “La Literatura es lo contrario del olvido”
Martes, 30 xaneiro, JOSE M. CABALLERO BONALD, “La novela de la memoria”.

Todas as conferencias terán lugar no Salón Nobre do Liceo Ourensán.
Patrocinan os actos a Deputación de Ourense e a Universidade de Vigo, a través da Cátedra Carlos Casares.
Organización: Marcos Valcárcel, director da sección de Literatura do Liceo, e José Luís Troitiña.

Inicia hoxe o Liceo os seus Encontros Literarios, xa na súa XVII edición e co patrocinio da Deputación e da Universidade de Vigo, a través da Cátedra Carlos Casares. De feito foi o propio Carlos Casares o gran promotor e mantedor do seu espírito dende que se iniciaron, aló por 1990. Nos últimos anos escollemos un tema monográfico e ningún tan de actualidade como o que nos convoca nesta ocasión: “A Memoria e a Literatura”. Sobre iso disertarán Suso de Toro (hoxe), Benjamín Prado e José Manuel Caballero Bonald. Os tres teñen obra recente que xira arredor da Memoria. Ou das memorias, porque unha cousa é a memoria dos historiadores (construída e investigada), outra diferente a memoria dos escritores e aínda outra a das persoas comúns, a de cada individuo. O que é seguro é que, destas tres voces, aprenderemos moitas cousas.
(La Región, 23 xaneiro)

Unha voz crítica

Carlos París pasou esoutro día polo Foro do Faro de Vigo, presentado por Ferrín. Hoxe o xornal trae unha interesante entrevista con el : unha páxina católica de dereitas (non lle vou facer propaganda co seu nome) pide mandar cartas de protesta porque Carlos París dixo na súa charla que o Papa Wojtyla cometera un crime contra a Humanidade rexeitando o aborto e o preservativo.
Entrevista: "Manteño unha postura crítica fronte á transición española".

Un escultor que sempre me gustou

Albino Mallo publica hoxe en El Correo Gallego unha entrevista con el.

CINCO PREGUNTAS, ALGUNHAS RESPOSTAS
(La Región, 22 xaneiro. Imaxe: "O ollo inocente", Mark Tansey, 1981).
1. Por que o Partido Popular de Galicia bloqueou sine die a reforma do Estatuto galego? Iso foi o que sucedeu, sen dúbida. Para achegarse ós populares, no preámbulo proposto por Touriño nin sequera constaba o concepto expreso de nación para Galicia: só unha alusión á vixente Lei de Símbolos “que recolle a formulación do sentimento galeguista (...) falando do fogar e da nación común dos galegos”. O Bloque cedeu máis do que podía conforme ós seus principios e ó seu electorado. Os socialistas fixeron todo o posible para chegar ó consenso. Pero os populares mantiveron as súas posicións férreas, máis pechados que nunca: dito doutro xeito, coas posturas que mantivo Núñez Feijoo sería imposible poñer en marcha a Reforma Democrática no ano 77 e o mesmo Estatuto que se votou no ano 80.
2. Pódese planear unha reforma do Estatuto que, en vez de ir cara adiante, vaia cara atrás? A consigna do PPG era nidia: que non se mova nada e, se algo se move, que sexa en sentido retroactivo; de feito, a proposta popular tiña mesmo algúns riscos inmobilistas co propio espírito autonómico de hoxe e negábase na práctica a recoñecer a Lei de Símbolos aprobada por todos os grupos no Parlamento Galego.
3. Ulo o ata agora chamado sector galeguista do PP galego? Debería pensarse que ante tal aldraxe, non menor que a se quixo consolidar en 1977, sequera os sectores galeguistas do partido de Núñez Feijoo amosarían o seu descontento. Pero non: agora non se pechan nun piso a reflexionar. Silencio. O único en reaccionar, o defenestrado Cacharro Pardo, ponse máis papista que o Papa: para xustificar o desatino, acusa ós socialistas de venderse ó separatismo.
4. Por que os populares, tanto en Galicia como en España, prefiren manter distancias infranqueables co conxunto dos partidos? Primeiro, porque non están habituados a facer oposición, o seu é gobernar. Segundo, porque no fondo non aceptan que non sexan eles os que gobernan: sexa polo 11-M, sexa polo pacto socialista-nacionalista na Xunta, séntense aínda os vencedores en ambas eleccións e optan por deslexitimar na práctica os gobernos centrais e autonómico. Sobrarían razóns para facer unha boa oposición, en Madrid como en Compostela (ambos gobernos cometen erros abondo), pero non se trata diso.
5. Por que o PP mantén esa política de obstrucionismo que, en calquera outro contexto político, por exemplo en Cataluña, significaría a súa desaparición case total do mapa político? Quizais porque os seus estrategas pensan que tal comportamento non lles vai significar un elevado custe electoral no seu celeiro habitual de votos. Oxalá se equivoquen. Pero ó mellor ata no se equivocan ...

Queren afogar ó Isolino... ?

Dende o sábado pasado o Isolino, do Xaquín Marín, anda máis afogado: quitáronlle a mitade do espazo. A min paréceme moi mal e xa mandei unha carta de protesta na web de La Voz de Galicia (cart.director@lavoz.es). Por que non facedes todos os lectores/as o mesmo? Quizais logremos algo entre todos. E cando menos que quede claro o noso disgusto.

Dende Ourense mando a miña máis enérxica protesta pola nova diminución de espazo da sección "O lecer de Isolino", de Xaquín Marín, un dos grandes do humorismo galego. Xa se lle reduciu noutra ocasión dunha viñeta de tres corpos a outra de dúas, que agora quedan nun só corpo. Paréceme inxusto para a calidade do autor e os seus moitos lectores/as. Saúdos cordiais.

Sen comentarios...

Un amigo mándame dende A Coruña estas dúas imaxes. Pois iso, sen comentarios. Comenten vostedes, se queren, que eu quedei un pouco deprimido ó velas ...

CEN ANOS DE HISTORIA CULTURAL: 1951, O ANO DOS CADERNOS GRIAL, DA REVISTA POSÍO.ARTE Y LETRAS E DALGÚNS GRANDES LIBROS
(O artigo completo)
Fundada un ano antes, a Editorial Galaxia era moito máis que unha editorial. Como un equipo colectivo en pro da restauración cultural do país, o grupo Galaxia pon en marcha os Cadernos Grial, dos que sairán catro números ata 1952, titulados Presencia de Galicia; Pintura actual en Galicia; Presencia de Curros y Doña Emilia e Aspectos económicos y jurídicos de Galicia. Por imposición oficial os números eran bilingües pero aínda así foron pechados pola censura, a través do Director Xeral de Prensa, Juan Aparicio, temeroso do que supuña a nova iniciativa na reorganización do galeguismo, mesmo no plano cultural. Neles apareceron ensaios de gran relevo como ‘Significado metafísico da saudade’, de Ramón Piñeiro; ‘Notas encol dos pintores galegos’, de Ánxel Xohán, ‘A estética da fotografía popular’, de Carlos Maside, ou ‘Anotaciones sobre la creación artística’ de Luís Seoane. No conxunto dos cadernos escribiron tamén Alonso Montero, Carballo Calero, José Luis Varela, Sebastián M. Risco, Xaime Isla Couto, Valentín Paz Andrade, Fernández del Riego, Xohán Ledo, etc. Do mesmo ano 1951 é o primeiro libro da Editorial Galaxia, Antífona da cantiga, de Ramón Cabanillas, aparecido o 16 de abril. Tamén sae en Galaxia, en castelán por razóns administrativas, o Manual de historia de la literatura gallega, de Fernández del Riego.
Tamén en 1951 pechaba a súa andaina a excepcional colección de poesía Benito Soto en Pontevedra, con tres novos títulos: As canciós dise amor que se diz olvido, de Juan Pérez Creus; Follas dun arbre senlleiro, do poeta noiés Manuel Fabeiro Gómez, e Musa alemá, quince poemas alemáns traducidos por Antonio Freijeiro e recreados por Celso Emilio Ferreiro; ademais o de Celanova inicia unha curiosa sección no Faro de Vigo titulada ‘La jaula de los pájaros raros’.
Do mesmo ano é A xente da Barreira, de Ricardo Carballo Calero, unha das primeiras novelas relevantes da posguerra que volve sobre o mundo dos pazos e a fidalguía. E nesas datas saen á luz volumes como Penas son cantares, en castelán, de Xosé Conde; Doas de vidro, de Faustino Rey Romero, e tres poemarios en castelán de Pura Vázquez (Madrugada fronda; Desde la niebla; Columpio de luna a sol). Outro libro ben fermoso do 51 é o Cancioneiro da poesía céltica, premiado nese ano nun concurso de traducción convocado por Bibliófilos Galegos e realizado por Celestino Fernández de la Vega e Ramón Piñeiro, do libro Altkeltische Dichtungen, publicado por Julius Pokorny en Berna en 1944.
(Ademais, lían os seus discursos de ingreso na Real Academia Galega Ramón Villar Ponte, Xoaquín Lorenzo e Xesús Ferro Couselo).

As máscaras de Cronos

(Na foto, a astuta Rea dálle envolta en panos unha pedra a Cronos, para así poder salvar o seu fillo Zeus).
O pasado xoves presentamos en Ourense, no Liceo, o libro As máscaras de Cronos. Poemas, 1994-2002, (Xerais), de Ramón Caride Ogando. Acompañamos ó autor o editor Manuel Bragado, o escritor e amigo Xerardo Méndez e tamén este cronista. O volume recolle a obra poética do autor dende o ano 1994 e inclúe os libros xa publicados Cerne das labaradas (Espiral Maior, 1994); Flor no deserto (Premio Cidade de Ourense 1994), Xeografías do sal (accésit González Garcés da Deputación da Coruña, 1998) e Diacrónica (2002), ademais dalgúns poemas inéditos. Teño a honra de ter participado no xurado que lle concedeu o premio Cidade de Ourense en 1994, ó carón de Fernán Vello e outros amigos. Deixo aquí, para os lectores/as, dous anaquiños de dous dos poemas que máis me gustaron:

O noso único anseio foi arder no teu lume
Morrer facendo o amor como os deuses mesmos
As fírgoas das persianas escoaban
Un sol gastado veciñal de patio
Mais pra nós era a luz da creación
Aquelas madrugadas non había montes mais doces
Que a herba mol dos teus peitos espidos
E a calor da túa vulva era o quentor
Que defendía de novas glaciacións o mundo
Non tiñamos aínda medo das metáforas
Arder era o noso único obxectivo.

O poema do mar que se sulaga
No abismo da realidade e do anseio,
O poema do mar que maza escumas
No espello fuxidío dos teus beizos,
O poema do lar que quenta aos homes
E pon faíscas de luz nas túas pupilas,
O poema do instante que xa non é
E sen ser foi e non voltará nunca,
Hai milleiros de poemas por facer aínda
E non obstante todo está xa dito