Faíscas

Que foi daquel rapaz que tocaba a guitarra nas asambleas de Fonseca?

O blog estame a servir para facer novos amigos e amigas, para aprender moito dos contertulios que aquí acoden a cotío ou de cando en vez e mesmo para remexer o faiado toldado da memoria.
Hai uns días Xosé M. González lembraba os anos de Compostela e o seu traballo naquela Nova Canción Galega. Ben, pois, veume á memoria esta anécdota que aquí incorporo para compartir entre todos.
Setembro de 1975. Chegan a Compostela catro rapaces de Ourense, procedentes do Instituto Masculino, con moitas gañas de coñecer o mundo e descubrir novas realidades: son eles Bieito Iglesias (hoxe escritor), Benito Alonso “Roi” (hoxe historiador), Xoán Guerra (futuro sindicalista) e este cronista. Viñamos xuntos do mesmo COU, un ano polémico: as celulosas en Ourense, primeiras manifestacións importantes da pretransición, profesores comprometidos coa democracia e co galeguismo, etc. Tres deles (Xoán Guerra foi a excepción, que fixo pedagoxía), aínda que tiñan vocación de filólogos (e tal lles recomendara nunha ocasión Francisco Rodríguez, que nos impartía cursos de lingua e literatura galega na Auriense), acabaron de historiadores: a razón de tal decisión foi o engado dunha profesora noviña, creo que leonesa, que acababa de saír da Facultade e nos deixaba compartir unhas clases magníficas: debate continuo sobre a historia e a realidade, que se os Irmandiños, que se os Reis Católicos, que se Castelao, etc. (Na mesma clase andaban daquela o Manuel Guede, xa teatreiro entón; Francisco García, futuro alcalde nacionalista de Allariz, e Carballude, o latinista e escritor de literatura xuvenil, que facía o COU en Ourense, residindo no Colexio Menor).
Ben, pois chegan os catro mozos a Compostela e asentan nunha pensión perto da Praza da Universidade e das Facultades de Historia e Filoloxía. Viñan eses mozos dun COU comprometido e habituados xa ás liortas políticas: mesmo se plantexara un boicot ás probas de selectividade, que despois non foi aló (por medo, máis que por outra cousa). Varios deles xa militaban no nacionalismo, en ERGA, e os outros ían de compañeiros de viaxe, facendo o mesmo que os xa militantes, mesmo repartindo polos pupitres o “Terra e Tempo” ou redactando cartas de solidariedade con Paco Rodríguez, desterrado a Cádiz (debeu ser o meu primeiro labor político, sen contar outros alleos ó Instituto, estes na onda de CPS, Cristiáns pra o Socialismo).
Xa en Compostela os mozos se dedicaron a vivir, sobre todo os primeiros meses: bastantes horas de festa, roteiros cotiáns polos viños, noites coas amigas ata altas horas no Barra China, etc. Digamos que se tomaran un descanso no seu activismo político: había tantas cousas novas que atender...! Morre Franco e empezan de novo as movidas políticas. As asembleas universitarias adoitaban facerse aínda nos locais de Fonseca, onde estaba Pedagoxía e, debaixo, Económicas (os mozos eran tan aplicados que, ademais das súas clases de Historia, ían a esta Facultade a escoitar algunhas clases dun tal Beiras, Estrutura Económica creo, e dun tal Suevos, entre outros. E ata tomaban apuntamentos).
Un día, nunha desas asembleas escoitamos falar a un rapaz, creo que era baixiño e tirando a forte de contextura. E escoitámolo recitar, sen tatexar o máis mínimo, o poema “Lingua proletaria do meu pobo...”, enteiriño e ata o remate. A cousa ía do debate do galego e cómpre lembrar que daquela nas asembleas só falaban nese idioma os nacionalistas (logo moitos outros se sumarían ó carro, das diferentes esquerdas). Saímos de Fonseca e dime o Bieito: “Este mozo é de ERGA, seguro”, así, sen dúbidas.
Aquel poema debeu espertar as nosas conciencias algo durmidas e, ós poucos días, non sei moi ben cómo, o Bieito xa contactará coa organización (na Facultade “os vellos e xefes” eran o “Lobito”, Xulio Gaioso, e Sarille, de Lugo, acompañados do santo de Xulio Cuba). E ás poucas semanas os catro mozos estaban xa militando de novo en ERGA, na AN-PG que empezaba a saír á luz e moi logo na UPG. Daquel mozo que recitou o poema só lembro, se non estou errado, que se chamaba Daniel. Logo vímolo moitas máis veces, nos peches de estudantes de Fonseca, tamén tocando a guitarra e cantando as cancións habituais daquela (Celso Emilio, Manuel María, etc.). Non o vin máis e non volvín saber del. Que sería daquel mozo que recitaba “Lingua proletaria do meu pobo...”?

Caderno de notas

No pasado nadal os amigos de Xerais (graciñas, Manolo e Celia)
mandáronme como agasallo un fermoso caderno de notas, coa portada que vedes aquí ó carón. Estiven dándolle voltas varios días para pensar en que ía empregalo. Hoxe encontrei a solución, xa o vedes: por qué non un espazo para anotar posibles ideas e novas que subir ó blog. Pois para iso quedará...

Beiras dálle tamén ‘leña’ a Feijóo polo triste crac do Estatuto
A nova completa en Galicia Hoxe

O nacionalista acusa os populares de ser a “sucursal ianqui de Bush en España” e culpa a Feijóo O actual responsable de Acción Política da nova Executiva do BNG e presidente da Fundación Galiza Sempre, Xosé Manuel Beiras, responsabilizou onte o PPdeG do fracaso da reforma estatutaria por seguir a "estratexia de Madrid" e subliñou que o voceiro nacional da súa formación e vicepresidente da Xunta, Anxo Quintana, "non baixou os calzóns" durante as negociacións que tiveron lugar na reunión de líderes políticos do pasado mércores. (...)
Neste sentido, criticou a postura mantida polo PPdeG, ó que culpou de "non defender" a Galicia e de poñerse a disposición da "estratexia" do PP de Madrid. "Un partido", dixo, "que é a sucursal ianqui de George W. Bush –o presidente de Estados Unidos– en España e en Europa".
Así, subliñou que a dirección popular, tanto na comunidade de Galicia coma en Madrid, é a "plataforma de lanzamento" da estratexia da "ultraglobalización belicista" de Bush, "o obxectivo da cal pasa por destruír as distintas culturas e pobos". Desta forma, dixo non entender como o presidente de PPdeG, Alberto Núñez Feijóo, se negou a que o futuro texto autonómico "afirme legalmente" a súa identidade como pobo e se converta nun "suxeito activo de dereito político".

Arco de Triunfo (Lewis Milestone, 1948)

Un cirurxián asutríaco, o doutor Ravis (Charles Boyer), encóntrase no París de 1938 sen identificación nin documentos, un sen papeis que diríamos hoxe, deportado cada pouco do país para volver entrar ilegalmente. Por casualidade coñece a Joan Madou (Ingrid Bergman), unha modesta actriz á que salva do suicidio ofrecéndolle apoio e buscándolle hotel, para logo namorarse ámbolos dous perdidamente.
Nese París de rúas molladas, onde chove sempre, pero os cafés están cheos de xente e de ledicia aínda (ata que comeza a ocupación), o doutor Ravis refúxiase tamén do seu pasado: torturado pola Gestapo, séntese culpable da morte por torturas da súa antiga compañeira. Nese refuxio axúdao un amigo fiel, Boris Morosov (Louis Calhern), que traballa como porteiro dun local ruso. Por suposto, o pasado aparece na figura do antigo militar torturador, nun dos mellores papeis de “malo malísimo” de Charles Laughton.

É unha película amarga, dura, sobre a vulnerabilidade da condición humana. Nada hollywoodiense. E sen final feliz. Catro anos antes a mesma parella fixera a tamén maxistral Luz de gas (ou Luz que agoniza, G.Cukor, 1944), tan oscarizada, e amarga tamén pero doutro xeito.

A película está chea de referencias a España e á nosa guerra civil, vista con simpatía polo lado republicano. Nunha escena importante o doutor Ravis e o seu amigo Boris Morosov están xogando ó xadrez no seu hotel e na habitación do lado hai unha gran festa celebrando o Alzamiento do 18 de Julio: escóitase, ben alto, cantar o “Cara al sol…”. Petan na porta varias veces e chegan varios militares españois, franquistas e falanxistas, para que se sumen á festa e brinden con champán por eles. Pero os dous refuxiados néganse con diversas desculpas, nun momento dado teñen que botalos de malas maneiras da porta. Nun momento dado o doutor Ravis di algo así: “Serán parvos. Están celebrando unha guerra na que están matando ós seus propios compatriotas”.
Difícil condenar unha guerra e o belicismo franquista con tan poucas palabras e tan perfectas.

Hitchcock e as artes plásticas
Esculcando no tema das mulleres na obra de Hitchcock, encontro na rede un magnífico artigo do escritor Juan Pedro Quiñonero (“Babel”) sobre a exposición que hai uns anos se fixo no Centro Pompidou arredor das “coincidencias fatais” entre o cineasta e o mundo da arte. Esa mostra demostrou a inmensa cultura artística do mestre do suspense, tan presente nas súas películas: un bico dos protagonistas en “Vértixe” podería estar inspirado no “Dúo” de Magritte; os “Paxaros negros” de Brake terían que ver cos que aterrorizaban a Tippi Hedren e a casa de “Psicose” estar inspirada na “Montaña do faro” de Edward Hopper. A Kim Novak de “Vértixe” prolonga visualmente a Prosperina de Dante Gabriel Rossetti: o xenio admiraba os prerrafaelistas. E tamén aparecen “coincidencias fatais” coa obra de Edgar Allan Poe, Kafka, Oscar Wilde ou Lovecraft: un xenio, sen dúbida, o gordo inglés.

Galiza no diván (Miguel A. Fernán Vello, Galicia Hoxe 19 xaneiro)

Síntoo moito. Teño algún amigo no Partido Galeguista e coñezo a outros dirixentes (algúns estiveron integrados na última etapa de Unidade Galega, cando o PSG-EG se fundiu con outros grupos). Pero non todo vale en política. Díxoo hoxe moi ben na súa entrega diaria Fernán Vello (e o candidato de Ourense é outro que tal baila: un expulsado do PSOE que acaba de despertarse galeguista, por non falar doutros temas. Ah! E graciñas a Manuel Rivas polas súas gabanzas de hoxe en El País e a Insomniorizar pola súa atención cos meus recunchos en La Región. Aí vai o artigo de Fernán Vello:

Publicaba Antón Avilés de Taramancos no ano 1989 un pequeno ensaio titulado Galiza no diván, que agora vexo traducido e publicado en castelán, xunto con outros textos, por Edicións Laiovento, dentro da colección Endovelia e baixo o título de Obra viva. Di o escritor noiés que Galiza é un país desarticulado mental e fisicamente e que cando se dá esa condición o habitual é que ninguén se sinta identificado consigo mesmo e que caia nun exilio interior e íntimo, e chegue mesmo a odiar a súa orixe por ser quen é e polas circunstancias que atravesa. E engade: "De aí veñen o disfrace, o aparentar e o habitar nun escenario permanente onde se representa e se vive outra historia e se renega, finalmente, de todo aquilo que leva consigo un sinal ou un símbolo da patria perdida, ou da que se quere perder". Saberán vostedes, porque a noticia saltou á prensa hai xa varios días, que un chamado Partido Galeguista presenta na cidade da Coruña un candidato que usa decote o castelán en actos públicos do Partido e utiliza tamén decote na publicidade política o topónimo da cidade de María Casares na súa versión non oficial, ou sexa, La Coruña. O candidato "galeguista" –asesor no seu día do alcalde vigués Manuel Pérez– non enrubesce até obter nas meixelas a cor do tomate maduro, todo o contrario. El enche de ar o peito e segue a prostituír, profanar, desdourar e deshonrar a memoria do Partido Galeguista histórico de Castelao e mesmo deste chamado Partido Galeguista actual, que, así e todo –leo nos seus Estatutos–, fala dun "inequívoco e irrenunciable compromiso coa realidade nacional de Galiza en tódalas súas expresións" e mesmo asume, "como lexitimamente propia, a herdanza das Irmandades da Fala". ¿Entenden vostedes a fonda coherencia, responsabilidade e sentido do ridículo do candidato "galeguista"? "Non vos riades, porque o conto é triste", escribe Castelao nun dos seus breves relatos. E, mentres, este país contraditorio, tantas veces mudo e lento no seu devalar colectivo, "non sabe, non contesta".

Misoxinia no cine.


A muller fatal, as mulleres perversas, as mulleres castradoras, damas diabólicas: o cine está cheo de exemplos nos que a perversidade ten nome feminino. A historia comezou con “Amencer” (1927) de Murnau, unha das películas máis fermosas que vin nunca: unha parella, home e muller, viven felices no campo ata que chega á dama da cidade e provoca as paixóns do home e o desexo por este de asasinar á súa dona no medio dun lago. A película ten final feliz, pero o camiño xa estaba aberto. Veu logo Marlene Dietrich e “O anxo azul” (1930) de Sternberg: aquí o pobre Professor Unrat é só un moneco en mans da paixón feminina. Son películas dos anos 30 cando unhas poucas mulleres erguían a súa voz. Cos 60 chegou o feminismo e a liberación sexual, pero aínda quedaban perversas por chegar como a Sharon Stone de “Instinto básico” (1992): que inseguro se sente aínda o home!
(Na imaxe, un dos primeiros carteis de Sunrise (Amencer), de Murnau)

27 xaneiro Día Mundial Vítimas do Holocausto

CONFERENCIA SUSPENDIDA POR PROBLEMAS DE SAÚDE DO PONENTE (actualización 22 xaneiro)
O vindeiro venres 26, ao abeiro da celebración o día 27 do Día Mundial de Conmemoración das Vítimas do Holocausto, a Asociación Galega de Amizade con Israel organiza unha Conferencia en Compostela de Jaime Vandor, supervivinte da Shoá.

Jaime Vándor, supervivente do Holocausto, profesor austríaco supervivente do Holocausto, nado en Viena en 1933, Jaime Vándor sufriu a persecución contra os xudeus e a Segunda Guerra Mundial en Hungría. Doutor en Literatura Comparada e Licenciado en Filosofía e Letras, Sección de Filoloxía Semítica, actualmente imparte a súa docencia na Universitat de Barcelona. Fundou a Biblioteca da Comunidade Israelita de Barcelona. Outra das súas áreas de interese é a historia da música. É tamén Chanceler do Consulado de Israel en Barcelona. Deu centenares de conferencias en España, Alemaña, Francia, Italia e Israel sobre temas de Historia e Cultura Xudaicas, Literatura Universal e especialmente, sobre as linguas alemá, húngara e hebrea. Ten publicado diversas obras, incluíndo poesía.

Mulleres da pantalla.

Na súa longa historia o cine, bebendo da literatura ou das artes plásticas, representou todos os modelos de muller: a Eva pecadora e a muller fatal, a Celestina a argallar namoros, a Xulieta namorada ata o sacrificio, a muller adúltera no ronsel de Madame Bovary, a fiel Penélope, etc. Un dos estereotipos de maior rendemento foi o da Bela e a Besta: velaí a heroína que se confronta co “Nosferatu” de Murnau ou as múltiples actrices que encarnaron á Bela da que se namora perdidamente King Kong, o gran mono. Ou o lobo vencido pola Carapuchiña Vermella: Bruno Bettelheim escribiu con acerto sobre as pulsións sexuais que se agochan nos contos populares. Semella que o home no fondo é un monstro incapaz de consumar o seu amor coa Bela. Tamén en “A muller panteira”, de Jacques Tourneur, onde se chega á máxima reviravolta: a Bela convertida na mesma Besta.

(Na imaxe, dúas das mulleres panteiras do cine: Nastassia Kinski e Simone Simon, que protagonizou a mítica versión de Jacques Tourneur)

Hitchcock e as mulleres.


É un dos directores de cine do que máis se escribiu, e ademais ben. Agora sae un dicionario colectivo titulado “El universo de Alfred Hitchcock”. Segundo leo na prensa fálase tamén no libro das relacións do cineasta coas súas actrices e coas mulleres en xeral. É sabido que prefería as louras e que a algunhas as machucou nas rodaxes (Tippi Hedren en “Os paxaros”). Doutras namorouse e desanamorouse de seguido: Ingrid Bergman, Grace Kelly. Ata se ten escrito que o seu cine é misóxino.

Pero creo que tamén é certo o que afirman os autores deste dicionario hitchcockniano: “As heroínas do seu cine adoitan ser mulleres independentes e moi resoltas que acostuman mesmo levar a iniciativa nas súas relacións amorosas”. E, doutra banda, despois de ofrecernos a Kim Novak de “Vértixe” a Hitchcock hai que perdoarlle todo: ata a súa misoxinia, se tal cousa fose certa.

Un novo blog

Descubro, case por casualidade, que Arume dos Piñeiros, visitante habitual desta bitácora e que nos enriquece coas súas reflexións, abriu un blog hai poucos días, que leva como cabeceira esa mesma marca: Arume dos Piñeiros.
Ademais nese blog promociónase unha tamén interesante páxina dedicada a Bob Dylan que xa leva algúns meses no mundiño virtual.
Bob Dylan era un dos cantantes preferidos do meu irmán maior cando eu deixaba atrás a adolescencia e por el escoitei os seus primeiros discos. Tamén me levou nunha ocasión ó cine Xesteira, sendo eu moi mozo (15 anos), porque tiña cara de neno e sempre me pedían o carné ó entrar nas salas, a ver a película Pat Garret e Billy The Kid, de Sam Peckinpah (1973), con música de Dylan (actuaba tamén), que daquela me impresionara moi favorablemente.
Noraboa e todos os nosos parabéns ó amigo Arume, a quen visitaremos a cotío.

Falemos, pois, do señor de Mondoñedo

Varios lectores suxeriron nestes días, noutros fíos, debater entre todos sobre a vida e obra de Álvaro Cunqueiro. Pois aló imos: en fío independente, que ben o merece pola súa entidade histórica. Para abrir o debate propoño algunhas consideracións xerais, miñas e, como todo, discutibles:

1. Álvaro Cunqueiro é, cando menos en tres dos campos que abrangueu a súa obra, un dos cinco grandes das letras galegas contemporáneas: falo da súa narrativa, da súa poesía e do seu xornalismo literario (en galego e castelán). Prefiro que outras persoas máis informadas falen do seu teatro ou do seu papel como traductor, entre outras posibilidades creativas.

2. É, ademais, un dos nosos autores máis “exportables” e mellor coñecidos fóra das fronteiras galegas, en parte pola súa obra en castelán (lembro gabanzas da súa obra de autores como Joan Perucho ou Francisco Umbral, entre outros).
3. Das súas opinións e actitudes políticas. Parto eu dos datos da que eu considero magnífica biografía de Armesto Faginas, recentemente falecido (concordan vostedes?) e dos estudos de Claudio Rodríguez Fer e outros autores. Xa saben: galeguista de preguerra, falanxista dende o 36, próximo ó réxime dende aquela (non foi o único: Torrente Ballester e tantos outros, naquel momento). Pódese interpretar o seu falanxismo daquel momento como acomodación ó réxime ou só como un elemento decorativo e non demasiado substancial? Beneficiouse política e economicamente desa situación?

4. As consecuencias das súas opinións e actitudes políticas. O modelo de literatura de Cunqueiro non cadraba cos estereotipos dominantes: na época de poesía social, de Celso Emilio Ferreiro a Manuel María, víanse as obras de Cunqueiro como”escapismo” ou evasión da realidade. Non tivo entón Cunqueiro lectores entre o nacionalismo e quizais tampouco moitos entre o galeguismo: foi redescuberto na inmensidade da súa obra despois, poucos anos antes de morrer. En honor á verdade, digamos que houbo persoas, moi arredadas das súas ideas políticas, que sempre defenderon a súa calidade literaria: Méndez Ferrín, por exemplo.

5. E pecho cunha curiosidade: se acoden vostedes á web da Hermandad do Valle dos Caídos, vanse encontrar cun estudo sobre o noso poeta de Mondoñedo, da autoría de José María García de Tuñón Aza (sen referencias, pola miña parte).
Opinen. Se lles prace.

Pescanova nosa
Deixo aquí a ligazón ó artigo semanal de Monxardín en Galicia Hoxe: "Pescanova nosa".

Eu creo que hai que facer compatible o respecto ó medio natural e á paisaxe cunha industrialización racional do país: así o estamos a pedir dende os anos 60. E iso vale para as celulosas, as térmicas, as nucleares, Alúmina ou para Pescanova, con ser esta unha empresa nosa e moi respectable en moitos aspectos. En calquera caso, aquí queda a ligazón por se alguén quere afondar na polémica...

Políticos que che son como nenos

A política española parécese cada vez máis ós chistes de Forges. Ou ós tebeos da nosa infancia. A realidade empéñase en imitar os humoristas porque temos algúns políticos, e non poucos, que semellan non ter sosego: velaí toda a leria das condicións que o Partido Popular puxo para asistir á manifestación do sábado contra ETA para logo decidir non ir, cando se lle concederon todas as premisas que utilizaba como escusa. Por certo, o noso PP debe ser o único partido de dereitas en todo o mundo que se nega a asistir a unha manifestación antiterrorista unitaria simplemente para amolar o goberno.
Pero sempre hai alguén capaz de superar o esperpento: como ese presidente dunha comunidade autónoma, todo un presidente!, divertido a gravar co móbil unha xuntanza parlamentaria que se celebra a porta pechada, a Conferencia de Presidentes Autonómicos. Tal como os nenos pequenos das escolas: xogando co móbil ás costas do profesor. Xa postos, ata pode mandar o vídeo ó Youtube para consagrar a súa gran fazaña. E logo as declaracións do presidente da Rioxa, cheas de groserías e faltas dun mínimo respecto político. Pero non se asusten: mañá seguro que haberá algunha outra babecada máis sublime.
(Imaxe: King Kong).

PERSPECTIVAS NUN ANO QUE COMEZA
(La Región 13 xaneiro)

Bush insiste. Bush insiste na via militar na guerra de Iraq. Xa ten en contra dos seus planes militares ós demócratas e ó 61 por cento dos estadounidenses. E a Europa e ó resto do mundo. É unha fuga cara adiante: sería moi parvo o presidente norteamericano se pensa que se pode resolver o lío de Iraq mandando uns milleiros máis de soldadiños a morrer en Oriente Próximo. Nin sequera atende ás recomendacións dalgúns dos seus asesores militares e civís, que piden tender pontes con Irán e Siria e buscar outras vías para resolver esa crise que xa é un dos grandes fracasos do presidente. En Managua toma posesión como presidente o sandinista Daniel Ortega que coñece por propia experiencia o militarismo USA: ó seu carón e con el erguen o puño Evo Morales e Hugo Chávez. Ós Estados Unidos médranlle os ananos; concentrados en Oriente Próximo, ven como no sur do continente xorden cada día novas alternativas antiimperialistas, moitas cun marcado populismo. Europa semella, mentres tanto, seguir ensimesmada no seu propio benestar: en marzo vanse conmemorar os 50 anos da creación da Comunidade Económica Europea sen que a Europa de hoxe, de 27 estados (eran só 6 os fundadores), teña nada claro o seu futuro. Os europeos vivimos nun espazo privilexiado no mundo: no terreo social e económico, no político e no cultural. E algúns cremos que Europa debería asentar o seu liderato cun maior protagonismo no deseño das estratexias para as grandes crises do mundo. Entre outras cousas, porque os Estados Unidos non teñen xa fórmulas para arranxar case nada en ningures.
A perda da credibilidade de ETA. No contexto español a nova dominante foi o atentado de ETA en Barajas. Isto anulou todas as outras frontes informativas: a conferencia de Presidentes, as reformas estatutarias, etc. Por desgraza, confirmáronse os peores augurios: a mediados de decembro, Txema Montero, que condena, pero coñece ben o mundo de ETA, anunciaba a irreversibilidade dun atentado cara finais de ano: en Euskadi dábase por feito. Non tiña o goberno central esa información e pecou de inxenuidade ó manifestar o seu optimismo o presidente Zapatero? Por desgraza tamén, o novo atentado devolveu o esperpento á vida política: só ETA ten a culpa da ruptura da tregua. Ninguén máis. Por fortuna a cidadanía manifestouse masivamente o pasado sábado, sobre todo en Madrid e en Bilbao, con unidade e contundencia: a ausencia do Partido Popular nesas marchas, despois de poñer condicións que logo non quixo aceptar, ocupará un capítulo de honra na historia dos disparates da política española. Pero non está o tempo para sainetes. Patxi Zabaleta, dirixente de Aralar (formación escindida de HB e que condena a violencia) dicíao moi claro nestes días: ETA perdeu toda a súa credibilidade política. Non pode pretender agora que non pasou nada. Cando volva o diálogo, xa non bastará cunha tregua: daquela será preciso un cese definitivo e incondicional da violencia terrorista, sen contrasprestacións políticas. ETA segue a pecharse todas as portas: a linguaxe do fanatismo non é doada de entender na racionalidade que manexamos o resto dos seres humanos
(Na imaxe, “Odalisca”, de Boucher, século XVIII).

195o: Nace Galaxia, morre Castelao.

O 25 de xullo de 1950 constituíase en Santiago a Editorial Galaxia, dando cabo así a unha serie de xestións encamiñadas bastantes meses antes. Xuntábase todo o galeguismo resistente, convencido de vivir unha situación histórica que impedía a acción política na clandestinidade, e tomaba a decisión de afortalar unha especie de fronte cultural que serviría para formar as novas xeracións no amor a Galicia e á súa cultura: “Sementar nas novas xeracións a idea e os valores de Galicia, que se estaban perdendo”, en palabras de Ramón Piñeiro. Foi Piñeiro, procedente das Mocidades Galeguistas, a figura clave deste período e ó seu carón estaban outros antigos nomes das Mocedades como Francisco Fernández del Riego, Ramiro Isla Couto, Carballo Calero ou Ferro Couselo. Pero tamén os nomes históricos do galeguismo “dos maiores” como Gómez Román e Otero Pedrayo, ademais de Álvarez Blázquez, Domingo García Sabell, Agustín Sixto Seco, Fermín Penzol ou Antonio Fernández. O panorama editorial galego só recollía nese momento como iniciativas regulares a colección Benito Soto e Bibliófilos Galegos (fundados en 1949). No mesmo ano 50 nace tamén a Editorial Monterrey, da man de Xosé María Álvarez Blázquez e Luís Viñas Cortegoso. Calquera lector pode achegarse ós libros de memorias de don Paco del Riego ou ós epistolarios de Ramón Piñeiro para saber o que significou Galaxia na reanimación cultural do país. Entre outras cousas, 1950 foi un ano extraordinario na produción literaria, sobre todo na poesía, aínda que Galaxia non sacará o seu primeiro libro ata 1951. Ó longo do ano 50 apareceron títulos tan relevantes como Dona do corpo delgado, de Álvaro Cunqueiro (que xa andaba a escribir o seu Merlín); Anxo de terra, de Ricardo Carballo Calero; Cantigas da noite moza, de Augusto Casas; Triscos, de Luís Pimentel, todos eles na excepcional colección pontevedresa Benito Soto, onde tamén saíron nese ano o primeiro poemario de Manuel María, Muiñeiro de brétemas, co que o poeta da Terra Cha se presentaba como o primeiro “poeta novo” da posguerra; Gárgolas, de Tomás Barros; Cantos de Cotovía, de Eliseo Alonso Rodríguez, e El Dios de los precipicios, de José Ruibal, estes tres últimos en castelán. (...)

(...)É tamén 1950 o ano da morte en Buenos Aires de Castelao, feito que conmocionou a toda a colectividade cultural galega (véxase ó respecto ó recente volume Laio polo irmán ausente, preparado por Alonso Montero) e que na prensa, sometida a normas estritas de censura, foi case silenciado e ocultado: só o “Suplemento del Sábado” de La Noche publicou, na súa portada, un artigo extenso de Valentín Paz Andrade titulado Castelao, el hombre y el artista (14 xaneiro). A finais dese mes tiña que pechar este histórico suplemento cultural cando chegaba só ó seu número 15 (que, mal numerado, era o 16): a censura non soportou as loubanzas a un político exiliado como Castelao e decretou “por oficio de la Superioridad” o peche do suplemento. No mesmo ano morría en París o histórico dirixente republicano coruñés Santiago Casares Quiroga, o político de orixe galega con maior protagonismo nese período, tamén perseguido con saña polo franquismo: velaí a novela Os libros arden mal, de M. Rivas.

Cen anos de Historia Cultural: velaquí o artigo completo)

Catalá Roca
Sempre me pareceu moi simpática esta foto de Francesc Catalá-Roca, "Señoritas paseando pola Gran Vía de Madrid", que se ten exhibido en moitas antoloxías de fotografía española. A outra, do mesmo estilo, titúlase "Azafata saíndo do metro na Gran Vía de Madrid" (1952).

O galego deixou de ser a lingua da Igrexa no século XVI
Ferro Ruibal salienta o peso do cristianismo na normalización dos idiomas ·· Marisol López inaugura as Xornadas dos mestres católicos (Galicia Hoxe, 13 xaneiro 2007)

A Igrexa deu nova vida ao exipcio e ao arameo, que deixaran de ser linguas de cultura en tempos de Alexandre Magno, elevou outras ao rango de escritas, como o etíope, o armenio e o xeorxio, e creou o estándar, como no caso do alemán. E co galego tamén pasou un caso semellante, pero no século XV comezou o seu declive. Así ou sinalou onte o académico Xesús Ferro Ruibal, nas Xornadas de Normalización Lingüística da Federación de Escolas Católicas de Galicia (Ferega)
Ferro Ruibal falou da presenza do galego na Igrexa e puxo exemplos tan importantes como uso documental que facían da lingua os eclesiásticos nos séculos XIV, XV e XVI. No XIV, en concreto, nas catedrais de Compostela, Ourense e nos mosteiros de Ribas de Sil, o seu uso era do 88,3 por cento, quedando para o latín un 8,6 por cento e para o castelán o 4 por cento. Tamén foi importante nos sínodos de Santiago, Mondoñedo e Ourense, cun 55,5 por cento, fronte ao 44 por cento de documentos en latín.
Ese uso documental chegou non século XV ata ou 94,7 por cento, aínda que no século XVI baixou ata o 56,3 por cento. E o pobo, engadiu o académico, tamén falaba de Deus en galego nos séculos escuros. Aínda que teñen moitas erratas, indicou que son dobremente valiosos os 118 refráns galegos que Hernán Núñez incluíu no seu Refraneiro salmantino. Entre eles hai algúns de tema ou alusión relixiosa.
Dos innumerables exemplos expostos, está ou do propio Padre Sarmiento, que en 1766 pediu un concilio contra a presenza en Galicia de curas que non sabían falar galego. Tanto na catedral de Mondoñedo antes de 1826, como na casa do Hospicio de Santiago, cantábanse panxoliñas, moitas delas en galego que, asegura Ferro Ruibal, eran as que máis gustaban.

O primeiro Fole.

Don Ánxel Fole tivo nos seus anos mozos unha etapa de forte radicalismo, cando dirixía a revista “Yunque”, agora reeditada. Nela publica entregas literarias e artigos contra o caciquismo dirixidos á mocidade e algún “poema roxo”. Porque Fole militou na ORGA e no Partido Radical-Socialista e só despois pasou ó Partido Galeguista. Escribía daquela en castelán e, segundo lle contou a Carlos Casares nun libro de conversas, considerábase entón comunista.

E debía selo, abofé, a xulgar polo poema “Diana”, que abre o número de maio de 1932 de “Yunque” e que transcribo aquí:

¿Rojas banderas en marcha
el aire claro fustigan! ...
Quiebran su serenidad
raudos venablos de ira.

¡Ya no hay ilotas ni parias,
ni bajas frentes sumisas!...
hinche el hondo cielo abierto
un clamor de rebeldía.

Un bronco trueno de pólvoras
sulfúreas luces destila
- en la carne del silencio
desgarradora mandíbula-

Rebota, dura y briosa,
la canción vindicativa,
diana del proletario
que sus ímpetus hostiga:
la hoz segará cabezas
como granadas espigas;
el martillo batirá,
sobre el yunque, la mentira;
la estrella de cinco puntas
serenamente escintila.

¡Rojas banderas en marcha
el aire claro fustigan!...

Llorenç Villalonga

Creo que xa sabedes da miña querencia pola obra de Llorenç Villalonga. Por iso me permito recomendarvos, por se alguén aínda non o viu, o magnífico artigo que onte lle dedicaba en El País o escritor Jose Carlos Llop, titulado "Baile de disfraces".