PRESENZA GALEGA DE NIEVES CONDE
(Andoliña sábado 16 setembro)
Faleceu o pasado xoves, con 94 anos, o director de cine José Antonio Nieves Conde, responsable de “Surcos” (1951), unha das obras mestras do noso neorrealismo na posguerra, e de títulos tan populares como “El clavo”, “Balarrasa” ou “Cotolay”, pero que só dirán algo, supoño, ás persoas que xa pasamos dos 40 anos. A carga crítica de “Surcos” (o éxodo dunha familia rural andaluza a Madrid) acabou por cobrarse o cargo do Director de Cinematografía da época. Tamén tivo problemas coa censura con “El inquilino” (1957), como lembraba onte Diego Galán, pois xa no franquismo había problemas de vivenda.
De orixe segoviana, Nieves Conde foi homenaxeado hai anos no Festival de Cine de Ourense e ten unha rúa co seu nome na urbe auriense. Ademais, segundo Miguel A. Fernández, rodou en Galicia dúas das súas obras principais: “Cotolay” (1966), unha superprodución da época, que exalta a figura de San Francisco de Asís, con exteriores rodados en Santiago, pero tamén en Melón, Ribadavia e Astureses; e “Volvoreta” (1976), a penúltima que dirixiu, rodada na Coruña e Madrid e inspirada na xenial novela de Fernández Flórez. Amparo Muñoz (na imaxe), nos seus mellores tempos, foi a Volvoreta de Nieves Conde.

Huntington e a democracia exportada
(Andoliña venres 15 setembro)
O mundo non é hoxe un lugar máis tranquilo que antes do 11-S. Só en Iraq, segundo informes da ONU, morren uns cen civís cada día e eses masacres repítense noutros lugares de Oriente Próximo. En 1996 Samuel P. Huntington publicou o seu libro El choque de civilizaciones y la reconfiguración del orden mundial: todo o mundo se puxo a falar entón de choque de culturas e poboacións e esas teorías lexitimaron dalgún xeito a ofensiva de campañas antiterroristas patrocinada por Bush (despois Huntington sacou o seu libro sobre a inmigración nos Estados Unidos e provocou outro boa lea, pero ese é outro tema).
Esa nova orde mundial anunciada na cabeceira daquel libro presentouse coa peor das caras posibles: terrorismo islámico fronte ao imperialismo norteamericano. Choque de trens tolos, habería que chamarlle. Huntington afirma agora, nunha entrevista distribuída polo The New York Times, que se confirmaron as súas teorías. Alguén moveu os peóns para que iso sucedese así, supoño. Recoñece ademais o politólogo que non se pode exportar a democracia e di que os Estados Unidos deben limitarse a apoiar os movementos democráticos doutras sociedades. Sequera niso ata podemos estar de acordo.
(Imaxe: detalle de "Venus e Cupido", de Lorenzo Lotto).

Por mi grandísima culpa, de Quim Monzó en La Vanguardia (13 set. 2006)
Un artigo excelente de Quim Monzó en La Vanguardia: eu non lle quitaría nin unha coma. Pensei que era oportuno reproducilo aquí en versión íntegra:
Benedicto XVI ha repetido estos días una consigna magnífica para culpar a los descreídos de buena parte de los actuales males del mundo. El subtítulo de la crónica de La Vanguardia,anteayer, lo explicitaba: "El Papa afirma que la ausencia de Dios en nuestra sociedad horroriza a otras religiones". Dice Ratzinger que los no cristianos no odian a Occidente porque sí, sino porque despreciamos a Dios y porque consideramos un derecho de la libertad poder burlarnos de la religión: "Las poblaciones de África y Asia admiran nuestras prestaciones técnicas y nuestra ciencia, pero al tiempo se horrorizan ante un tipo de razón que excluye totalmente a Dios de la visión del hombre".
Por el mismo precio, yo podría decir que me horroriza la presencia de Dios en muchas sociedades. Que me horroriza todo tipo de razón que incluya la presencia de un Ser Superior e Indiscutible. Podría decir que, en cambio, veo la mar de bien que lo que mis vecinos consideran sagrado yo no lo considere en absoluto. Y que, al contrario, lo que para mí es sagrado, a ellos les importe un pimiento.
Ésa es la base de nuestra civilización, gracias a todos los que han luchado para no tener que acatar dogmas de iluminados. Pero a la Iglesia católica ya le va bien que tanta libertad de opinar mengüe un poquito. Cuando, hace ya lustros, unas autoridades islámicas dictaron una fetua contra Salman Rushdie, quedó desconcertada. Al cabo de nada empezó a sentir cierta envidia: "Ellos sí que saben (ni que sea mediante sentencias de muerte) hacer inapelables sus dictados...". Desde entonces, la envidia ha dejado paso a una admiración que a la postre se ha convertido en acicate.
Que, ahora, a todos los que no creemos en historias sagradas nos hagan culpables del odio que los fundamentalistas islámicos sienten hacia Occidente es una pirueta fantástica. ¡Por culpa nuestra - por no ir a misa cada domingo- el mundo de Mahoma nos tiene manía! La pirueta (que ahora nos carguen a nosotros el muerto, con perdón) no debería extrañarnos, viniendo de una fe que aún pregona esa exaltación de la injusticia que es el pecado original. ¿Hereda la gente las culpas - los asesinatos de sus progenitores, pongamos- y paga por ellas? El pecado original (con sus variantes, por ejemplo, el síndrome de la mujer maltratada) es un chollo para los que mandan.
Una vez instalada en el cerebro de los siervos, la idea de que somos culpables de hechos en los que no hemos participado se activa a voluntad, apelando a herencias históricas, afinidades colectivas... (Fíjense en cómo, en política, a la que los catalanes piden lo que creen suyo, finos comentaristas autóctonos los flagelan en seguida con ese max-mix de pecado original y síndrome de la mujer maltratada que los convierte en responsables de todos los garrotazos que reciben). Pues bien, según Benedicto XVI, ahora resulta que los muertos por los atentados fascistas islámicos - del 11-S al 7-J, pasando por el 11-M- nos los hemos ganado a pulso: porque algunos no creemos en un Dios Todopoderoso Creador del Cielo y de la Tierra. Lo diremos con letra de tango: "Fui culpable de que sufrieras tanto, / culpable de tu llanto, / culpable de tu amor. / Mis veinte años no sabían / lo que vale una ilusión / y, cobarde, mi paso traicionero / detrás de otro sendero / un día se alejó". Chimpún.

Do lume ao descrédito político
(Andoliña xoves 14 setembro)
O lume segue a queimar en Galicia: xa non tanto nas fragas e nas leiras como nos créditos políticos. A maioría dos alcaldes galegos, cando menos aqueles que loitaron contra os lumes en agosto, teñen que estar hoxe moi incómodos. O Partido Popular ten dous terzos dos nosos alcaldes e eu estou seguro que non lles gustou nada coñecer esa circular interna que unha política ousada e imprudente mandou circular na Coruña, cunha vergoñenta mensaxe de "dilación" na formación das brigadas antiincendios. Nunca tal se vira: constancia por escrito de que os intereses do partido están por riba das desgrazas que sofre o país.
Con ese impresentable comportamento, dona María Dolores Faraldo non lles fixo ningún favor aos seus alcaldes, xa fumegados polos lumes. A descuberta desta circular –de onde saíu a filtración é outro misterio que debe preocupar a moitos– bota por terra toda a estratexia do PP nos últimos meses e tamén a mobilización convocada por SOS Contra o Lume, co apoio deste partido. Deberían estes rexedores pedirlle agora responsabilidades políticas á causante deste descrédito do seu partido e non desculpar o que non ten xustificación posible nunha democracia: non todo vale para arrasar co adversario.
(Moi oportunamente, a marabilla de E. Munch que uso hoxe para ilustrar chámase "As cinzas", aínda que non sei moi ben o motivo dese título aínda).

Noraboa a Benito Losada e Lourdes: o seu fillo Anxo rematou a carreira
Entramos noutra etapa da nosa vida, sen dúbida. E os fillos fan presenza, con voz propia. Por se o vedes ou falades con el, o amigo Benito Losada, que tantos amigos ten por aí espallados, está hoxe de noraboa e tamén a súa muller Lourdes. O seu fillo Anxo acabou a carreira, unha desas inxenierías técnicas da modernidade (estudada en Vigo) e agora seguirá por Europa adiante, estudando e facendo as súas cousas.
Do libro homenaxe que fillemos en Auria, no 2001, "Vintecinco anos de labor cultural en Ourense", tiro esta caricatura de Siro, que tamén saira no seu día en La Voz. Por certo, revisado este libro, cinco anos despois, menuda xoia de colección fixemos daquela: ademais de fotógrafos, artistas e caricaturistas de primeira liña, aí están textos e obra varia de Manuel María, Manuel Outeiriño, X.C. Caneiro, X.M. Cid Fernández, X.M. Domínguez Prieto, Manolo Figueiras, Xulio F. Senra, Xoán Fonseca, Modesto Fraga, Xosé Lois, Bieito Iglesias, Maribel Longueira, Anselmo López Morais, Eduardo Núñez, "Peixe", Manuel Pérez Rúa, Antonio Piñeiro, os catro irmáns Quesada, Riveiro Coello, Calros Silvar, David Simón, Víctor Vaqueiro, H. Torreiro, Pura e Dora Vázquez, Monxardín, Roberto Verino, Rafa Villar, Xedsús Vázquez e un moi longo etcétera. O dito, unha peza de colección, imprescindible na historia cultural de Ourense.

Cuniculus
Pan por Pan mércores 13 setembro
Un meu avó criou coellos na aldea, que por certo lle morrían con facilidade polas pestes. O neno que eu fun aínda lembra o tacto de veludo dos seus corpos e o seu inquedo correr dun lado para outro naquelas gaiolas cheas de palla. Pero aínda non sabía aquel neno do fondo simbolismo deste animal que os artistas asociaron a Venus pola súa inesgotable fecundidade e á luxuria e á voluptuosidade. Os símbolos son caprichosos. E admiten reviravoltas completas: por exemplo, nalgunhas pinturas relixiosas un coello branco aos pés da Virxe simboliza a castidade e a vitoria sobre as paixóns. Nos bestiarios medievais relacionouse a capacidade de escapar dos coellos e lebres co home que foxe das tentacións do demo. Ao carón de San Xerónimo no deserto representaban as paixóns e tentacións que sufría o santo. Pobres coelliños: eles ignorantes de todo isto!
(Imaxe: a lebre de Durero, que non hai moito estivo en exhibición en España, despois de cumprir requisitos de seguridade moi estrictos).

A volta de ‘O berro’ e ‘Madonna’
Andoliña mércores 13 setembro
Foi unha das mellores novas do verán: a recuperación dos dous cadros roubados de Edvard Munch, ‘O berro’ e ‘Madonna’, só cunha pequena engurra no primeiro caso, máis deteriorado o segundo, dúas obras fundamentais no cano da nosa arte contemporánea. O noruegués Munch (1863-1944), formado no simbolismo e un dos fundadores do expresionismo, pertenceu a unha xeración excepcional nos finais do XIX europeo: a mesma de Gustav Klimt, Arnold Böcklin, Odilon Redon, Gustave Moreau, Puvis de Chavannes, Fernand Khnopff ou James Ensor. Entre o paganismo e o misticismo, entre o satanismo e os salóns rosacruces, entre o esoterismo e a melancolía, estes pintoress pariron algunhas das imaxes máis ousadas que nunca soñou un artista.
‘O berro’ é unha icona do noso tempo porque preludia a anguria e o horror que definiron o propio século XX. "A arte dálle sentido á miña vida", dicía Munch e quizais el non sabía que cos pinceis avanzaba o horizonte espiritual dos pensadores existencialistas. Na súa obra están Nietzsche e Freud, os grandes románticos e a pegada da sensualidade de Rosetti e os prerrafaelitas, o psiquismo interno do noso mundo e a expresión sutil de misterios que aínda hoxe descoñecemos.

Retrato dun desgraciado (artigo de Afonso Monxardín, hoxe, en Galicia Hoxe)
Ao ver como lanzaba patadas contra o cristal mentres entolecido insultaba e ameazaba o xuíz ao que tiña que darlle conta dun dos seus crimes menores -insultos a outro xuíz-, non pensei nel como o terrorista que é, senón como un pobre desgraciado a quen alguén, máis listo ca el, enganou.
Aquelas patadas, sen sabelo, querían ir dirixidas a quen lle falou dunha patria por liberar que era máis importante que a súa vida e que todo, porque estaba por riba das persoas e merecía todos os sacrificios... Esa pel que dicía desexar arrincar coas súas mans do corpo con aparencia de xuíz, era, sen sabelo, a dese alguén, -amigo, familiar, leigo ou crego, ou todos xuntos-, que lle recordaron, continuamente, desde que era rapaz, datas de ofensas do pasado. De cando o estado moderno e liberal lles sacou os foros da mítica arcadia euskalduna, de cando Franco entrou a sangue e fogo en Euskadi, -como se a pobre España estivera detrás-, mentres lle ocultaron os titubeos do nacionalismo e a entrada en Bilbao dos requetés navarros cantando, en vasco, cancións relixiosas e integristas. E tamén lle contaron xestas épicas de vidas exemplares: a oposición ao réxime, inmolados ao bonzo, o xuízo de Burgos, a voadura do coche de Carrero...
Continúa o artigo...

Superpiñeiro (Pan por Pan martes 12 setembro)
Hai uns anos un coñecido escritor galego recomendáballe aos políticos e intelectuais galegos que viran máis o programa “Luar”. Algúns entendérono como unha “boutade”: os mesmos que din sempre Telegaita (non din, en cambio, telePantoja para outros contextos) e que os mesmos se toman a broma a personaxes mediáticos como Gayoso ou Xosé Manuel Piñeiro. A Piñeiro coñézoo dende neno e, aínda que non teñamos agora moito contacto, sígolle a pista. Estes días escoitei o seu programa matinal en Punto Radio e segue tendo ese carisma e ese xeito de conectar coas xentes que xa naceu con el. É un showman per se e ademais un bo rapaz, coas ideas moi claras sobre moitas cousas. Dende a atalaia do seu contacto diario cos seus fans, que o adoran, coñece moi ben este país. Quizais mellor que algúns que asinan ensaios inintelixibles...

Comportamento impresentable
Por Chuza entérome da nova que está a difundir a SER da Coruña sobre as estratexias do PP galego antes da crise dos incendios. Un comportamento impresentable, indigno dun partido democrático, que cambia totalmente a perspectiva desta crise. Contra quen ou contra qué se van manifestar o día 17? Velaí:
Novedades sobre los incendios forestales que les cuenta la SER
Marcos Sanluis11 Sep 2006 1:58 pm
Novedades sobre los incendios forestales que les cuenta la SER. La dirección provincial del PP estableció antes de la oleada de fuegos una estrategia para dilatar la firma de convenios con la Xunta para la contratación de las brigadas encargadas de la extinción de los fuegos. En un documento al que ha tenido acceso la SER, fechado el 22 de junio de este año, la dirección del PP reconoce que los convenios que propone la Consellería de Medio Rural no son sustancialmente diferentes a los de la Xunta anterior, pero aconseja una estrategia basada en la dilación, no en la negativa a firmarlos. Señala que no hay razones para no aceptar el convenio. Se trata, dice textualmente la circular del PP, de transmitir a la opinión pública que los ayuntamientos gobernados por el Partido Popular están dispuestos a colaborar en la lucha contra los incendios forestales, pero que la lentitud de la Xunta y las variaciones introducidas en los convenios alargan los procedimientos y provocan retrasos de más de dos meses en el funcionamiento de las cuadrillas. En un apartado que denomina Proposta de actuación, el documento detalla hasta cuatro recomendaciones para retrasar por vía administrativa la creación de las brigadas.

O alcalde de Ourense anuncia a súa retirada no próximo xaneiro

En conversa con varios xornalistas ourensáns, o alcalde da cidade, Manuel Cabezas, no goberno durante 12 anos, anunciou a súa retirada no próximo mes de xaneiro.
Sen dúbida, era unha decisión esperada despois dos sucesos dos últimos tempos. Á marxe do que se opine do seu mandato, o seu ciclo político estaba esgotado. Para o PP queda todo, pois, nas mans de "Poli Nóvoa", o futuro candidato e alcalde por poucos meses, que, contra o que cren algúns, non é mal candidato. Hai un tempo dábase por segura a perda desta alcaldía polo PP: hoxe eu xa non o teño tan claro. Que pensan vostedes?

Lamas Carvajal
O poeta e amigo Salvador García Bodaño escribe hoxe en El Correo Gallego sobre Lamas Carvajal e ademais cítanos (a Monxardín e a min mesmo) polos artigos publicados nestes días arredor do vello poeta cego. (Por certo, na web do xornal hai tamén un post estúpido dun tal Eduardito que nin sequera merece ser respostado. Ah!, salvando todas as distancias, Antonio Machado tamén foi profesor de Instituto. E Otero, e Casares, e Ferrín...).

ESTOU FARTO...
(Pan por Pan, La Región, domingo 10 setembro)
Estou farto dos badocos que ocupan as estradas da cidade conducindo os seus quads no medio dun barullo infernal.
Estou farto dos aprendices de psicópatas que perseguen ao máis débil, como eses menores de Burgos xogando á lapidación dunha compañeira.
Estou farto de energúmenos como o etarra Iñaqui Bilbao que coa súa chulería e linguaxe procaz non fan máis que lembrarnos o peor no que pode derivar un ser humano.
Estou farto dalgúns xornais de Madrid que cada día inventan unha falsa guerra lingüistica.
Estou farto do trato de favor que os programas do corazón dan a personaxes como Farruquito que pode bailar moi ben e ser moi guapo, pero como persoa non dá a talla.
Estou farto de que as industrias contaminantes sigan a usar como vertedoiros os nosos ríos (aínda que a Xunta reaccionou con eficacia neste caso, menos mal).

(Gustaríame saber tamén, amigos/as, dos vosos "Estou farto...". Por que non posteades 4-5 cada un?. Imaxe de Vladimir Clavijo, fotógrafo moscovita).

Jimmy Massey na guerra de Iraq
Andoliña 8 setembro
Jimmy Massey é un mozo de 34 anos, nacido en Carolina do Norte, que estivo doce anos nos marines do seu país. Agora fundou a organización Veteranos de Iraq contra a Guerra e escribiu un libro titulado Cowboys del Infierno (Edicións Apóstrofe). No mesmo narra a súa experiencia desta guerra desde unha perspectiva máis que crítica: estivo en Basora protexendo os xacementos de petróleo. El mesmo foi recrutador de marines e conta como o seu exército demonizaba o pobo iraquí convertendo cada cidadán nun terrorista en potencia, para logo xustificar todo tipo de abusos contra os civís: "Os iraquís eran presentados como seres desprezables, deixas de ter remorsos por matar esta xente, as mulleres e os nenos, e ademais tes carta branca para facelo", di Massey nunha entrevista publicada en La Vanguardia.
Os marines tiñan orde de disparar contra os coches se non paraban facéndolle un sinal co puño en aire, que significa para os iraquís solidariedade. A segunda advertencia era disparar ao aire. Os iraquís, que fan este xesto nas súas cerimonias, pensaban que eran saudados como amigos. Logo eran metrallados. O libro non se puido publicar nos Estados Unidos e Massey está ameazado de morte.
(Imaxe: Cabalos árabes nas cortes, de Delacroix. O pintor francés foi un dos máis interesados en ofrecer unha mirada, exótica e romántica á vez, do mundo árabe e das culturas do norte de África).

Andoliña venres 8 setembro
Chámanlle virtudes militares
Emitiron por TV Cold Mountain, a película de Anthony Minghella. Non a vin na súa estrea (2003) e aproveitei a ocasión: sorprendeume a crueza dalgunhas imaxes e a violencia explícita ou implícita deste melodrama sobre a guerra de Secesión norteamericana que é, de certo, un digno alegato antibélico: todas as guerras aseméllanse entre si por riba das fronteiras do tempo e do espazo.
Nos inicios da cinta vese un soldado mozo agonizando, levado nunhas angarellas entre borbollóns de sangue. Pregúntalle ao seu compañeiro: morrerei? Este, sabendo a fin próxima, dille: "Os teus pais estarán moi orgullosos de ti". Pensei entón nos atentados suicidas de integristas islámicos en Oriente Medio e no orgullo que si representa para moitas das súas familias inmolarse na yihad. Ou nos premios que os pais reciben deses movementos polo sacrificio do seu fillo.
Non cambiaron tanto os tempos, é certo. E hoxe case ninguén sabe por que se mataban os do sur e os do norte naquelas terras conquistadas aos indios hai máis de cen anos. Confeso a miña incapacidade para entender o que chaman virtudes militares: tivéronme retido para iso un ano longo en Andalucía e nin así logrei entendelo.
(Na imaxe, a miña musa -miña en persoa e creo que tamén dos lectores deste blog- Nicole Kidman na película citada).

Páxina catro dun documento
Andoliña sete setembro
O 23 de xullo do 2005 Emilio Pérez Touriño e Anxo Quintana asinaban en Compostela un documento titulado Acordo sobre Bases Programáticas para a acción de Goberno que sintetizaba, en 26 páxinas, as liñas estratéxicas do goberno de coalición PSdeG-BNG. Na cuarta páxina había un interesante apartado baixo o epígrafe "Parlamento máis achegado á cidadanía" que insistía en reafirmar o papel do Parlamento como centro da vida democrática do país. Como lembraba onte en EL CORREO GALLEGO o comentarista Luís Pérez, figuraba nese mesmo parágrafo unha expresa indicación de "facilitar a constitución e o funcionamento das comisións de investigación" na cámara galega, algo que aplaudiría sen reparos calquera demócrata.
Por iso sorprende que o Goberno se negue agora a facilitar esa comisión de investigación e opte por unha fórmula menor, á vista da gravidade que todo o mundo, sen excepcións, confire á crise dos incendios. Se hai tantas cousas que saber aínda, incluída unha posible trama política, que se investigue a fondo. Do contrario vai ter razón o Josep Pla que escribía en 1931: "Nada hai que cambie máis a un home que o exercicio da responsabilidade e a proximidade do poder".
(Imaxe: fotografía de Alberto García Alix).

Xaque mate en Auria
Andoliña 6 setembro
Mal ano está a resultar este 2006 para o nacionalismo en Ourense, que perdeu algúns nomes relevantes da súa historia recente: hai tres meses falecía Fernando Pérez López, un dos impulsores da Aula Castelao de Filosofía, que aquí lembramos como o Fernando de Sarria: fora profesor en Ourense e un dos responsables aurienses da UTEG e a AN-PG nos 70. Estivo entre os fundadores da desaparecida Asemblea Nacional-Popular Galega (AN-PG) e foi peza clave naqueles anos multifuncionais: un día había que montar un sindicato e outro formar a estudantes nacionalistas, así eran as cousas daquela.

Agora, este agosto caloroso levou tamén a Xosé Henrique Rodríguez Peña, con presenza no galeguismo político dende os inicios da democracia e unha das figuras políticas que máis loitou por abrir o nacionalismo do Bloque á sociedade, dende o seu liderado no PNG. A entrada de Peña no BNG, logo de ser conselleiro da Xunta tripartita, foi un fito na andaina frontista. Era tamén un home moi querido na cidade e no mundo cultural e un gran xogador de xadrez (compartiu moitas partidas co meu irmán Óscar). Tristemente, a vida semella ser máis traidora que os taboleiros do Ateneo: sempre remata en xaque mate.

ANDOLIÑA martes 5 setembro
Os grandes problemas pendentes
Recibiu o pintor Virxilio o moi merecido premio Casa dos Poetas que a Fundación Curros Enríquez lle outorgou o domingo pasado en Celanova. Alí estiven, entre outras cousas para gozar da compaña dos amigos e do espírito de agradable conversa que impregna estas xuntanzas. No xantar, na miña mesa, houbo un acalorado faladoi-ro sobre os grandes problemas do país e do mundo. Abrino eu, case sen querer, ao afirmar que eu non quero que nas escolas galegas e españolas haxa mestres integristas dando clases de relixión islámica, pagados polo Estado. Foi como abrir a caixa dos tronos.
Alí había xentes da cultura, da Universidade e da medicina, outras con experiencia no mundo da empresa. Persoas cuns valores comúns compartidos, pero incapaces de impoñer certezas absolutas. Nese estado estamos hoxe case todos. Quero dicir que moi logo constatamos que ninguén ten a variña dos milagres para solucionar os grandes problemas: por exemplo, a integración en Europa de millóns de inmigrantes doutra relixión e cultura. Ou a crise demográfica, catastrófica, do noso país. Ou mesmo, se me apuran, os incendios forestais que asolan o noso país como un andazo fatal.
(Foto: cadro de Joan Miró no Museo de Arte Contemporánea de Mallorca)

Centenario da morte de Lamas Carvajal
Os xornais Galicia Hoxe e La Región adican páxinas e artigos a esta conmemoración, de Afonso V. Monxardín e meus, ademais de textos do propio Lamas. Trasncribo aquí o meu)
Celébrase hoxe o centenario da morte do poeta Valentín Lamas Carvajal, falecido o 4 de setembro de 1906 en Ourense. Entre os amantes do feito literario, a obra de Lamas segue moi viva: aínda recentemente se publicou a súa poesía galega completa, preparada pola profesora Pilar García Negro (Ed.do Castro), e o volume Gallegada e outras prosas editado polo Centro Ramón Piñeiro e da man de Rafal Adán Rodríguez. Menor atención ten Lamas no curriculum escolar e quizais no público non especialista, situación que moitos autores cremos que é inxusta porque se trata en realidade do cuarto pé do Rexurdimento, á par de Rosalía, Curros e Pondal, e, sen dúbida, a súa obra como prosista e xornalista (fundador do xornalismo en galego con O Tío Marcos d’ a Portela) é inmensa e de gran calidade.
Lamas foi, ademais de poeta e narrador, xornalista de oficio toda a súa vida e esa foi a súa gran plataforma para actuar sobre a cultura galega do seu tempo: os xornais El Heraldo Gallego e El Eco de Orense foron as dúas voces públicas das que se serviu para facerse presente no mundo cultural, a cotío padecendo polémicas e afrontas de boa parte do status cultural daquela hora, como ben historiou José Fernández Gallego (velaí as súas polémicas con Murguía, Curros, Pérez Placver ou García Ferreiro, entre outras).
Por outra banda, Lamas, que será relembrado en datas próximas polo Centro de Cultura Popular Xoaquín Lourenzo en Ourense, foi o autor dunha das obras máis lidas da historia das nosas letras: o Catecismo do labrego, por primeira vez na prensa, en 1888, no seu semanario O Tío Marcos d´a Portela, creador dun novo xénero de xornalismo galego. Despois editouno en volume independente en 1899, na imprenta de El Eco de Orense, co título de Catecismo da Doutrina Labrega. Composto polo R.P.M. Fr. Marcos da Portela, doutor en Tioloxía campestre, mantendo este heterónimo do poeta como asinante en todas as edicións feitas en vida do mesmo.
Sería un dos libros máis editados, lidos, escoitados e recitados da nosa historia cultural, que mesmo deu pé a imitacións posteriores noutras linguas (por exemplo, en bable, nunha edición secuestrada polas autoridades). As razóns do seu inmenso éxito popular son contundnetes: en primeiro lugar, Lamas soubo retratar, con fidelidade, humorismo e ironía, un mundo campesiño galego, sometido a unha realidade semifeudal (foros, trabucos, usura, emigración, etc.), e poñerlles rostro, por primeira vez, ós enemigos dos labregos (o caciquismo e o poder político). Esas foron tamén as armas que ergueron anos despois un poderoso movemento agrario antiforal que ten a Lamas como precedente inmediato. E fíxoo tamén cos mellores medios: a utilización dun estilo paródico do Catecismo do Padre Astete, creando unha sonoridade recoñecida ós oídos dos labregos, e a recuperación dunha lingua popular, en rexistro dialectal ourensán.
O Catecismo devólvelle a voz ó pobo, como fixera Rosalía en Cantares Gallegos e comparte tamén unha común mirada dignificadora do noso mundo campesiño co Álbum Nós de Castelao e cos grandes narradores do século XX: por iso o pobo se recoñeceu neste espello.

Noraboa á poeta Yolanda López
Benvida tamén e sobre todo noraboa á poeta e amiga Yolanda López (e seguidora fiel desta bitácora), que gañou recentemente o primeiro premio Antón Tovar, instituído polo concello de Rairiz de Veiga (acabo de enterarme agora mesmo). A nova completa, que nos enche de ledcia, no Galicia Hoxe do 10 de agosto.