en poleiro alleo
Galeguistas de Marx

Ferrín escribe hoxe no Faro dos últimos libros sobre Xohán Xesús González e sobre Benigno Álvarez.

CONVERSA NUN CAFÉ
La Región 23 xuño (M. Valcárcel)

Media España estaba pendente do que podía suceder en Valencia, no Congreso do PP, remate dun ciclo convulso na dereita española. Onte mesmo escoitamos esta conversa nun café auriense.
- Que che parece? Ó final parece que o Rajoy saíu vitorioso, elixido con oitenta e catro por cento dos compromisarios.
- Ben, en realidade os congresos gáñanse antes de inauguralos e Rajoy tíñao moi seguro cando ningún dos seus opoñentes foi quen de presentar un candidato alternativo. Outra cousa é que os resultados sexan para bater palmas: despois de todo o que pasou, é imposible restablecer a unidade ideal e xa viches como se despachou, mesmo con saña, Aznar contra o seu delfín. Hai “apoios responsables” que matan.
- Si, pero a lectura que fará todo o mundo, mira o que din xa todos os medios, é que Rajoy gañou a Aznar. E que ademais se liberou da vella garda, dos Aznar, Acebes, Zaplana, Elorriaga, Mayor Oreja, Vidal Quadras, e moitos máis.
- É unha posible lectura, pero todos eses que citas e outros, mesmo María San Gil, agora xa non teñen nada que perder e non creo que queden calados. Esperanza Aguirre non é moi silenciosa, non? E o congreso uniunos no desamparo e non se sabe como van reaccionar. Creo que a crise é xa irreversible, de verdade. Iso non ten arranxo.
- Pero hai caras novas, e femininas, mira esa moza e nova secretaria xeral, María Dolores de Cospedal, supoño que traerán novos modos de facer política. Personaxes como Jiménez Losantos ou Pedro J. Ramírez xa non terán moito que pintar nas axendas do Partido Popular.
- Véxote optimista, pero eu só vexo unha loita polo poder. Pura e dura. A renovación dos mandos co reclamo da viaxe cara o centro: tamén Aznar xogou a iso no seu día e ata pactou cos nacionalistas. E logo, xa ves. Porque no programa non hai cambios, non? Eu vexo que segue o de sempre: contra o matrimonio homosexual, contra a materia de Educación para a Cidadanía, etc. Mesmo o alcalde de Madrid, o vitorioso Gallardón, é un home de dereita pura, fóra as formas.
- Ben, haberá que darlle tempo ó tempo. Os cambios nunca poden ser radicais e menos nun partido de dereitas. Ó cabo todos os congresos fanse para ventilar as loitas de poder: despois os que gañan son os que deciden a andaina e evolución política do partido, día a día. Tamén ós “populares” galegos, que apostaron ó cabalo gañador, haberá que darlles tempo. Mira este xornal o que pon: “Acento gallego en Valencia”. Aquí di que os compromisarios galegos levaron varias emendas de corte galeguista e autonomista.
- Si, home si. Pois vaia autonomistas. Con Núñez Feijóo e Corina Porro pedindo a “Libertad Lingüística” e manifestándose ó carón dos que lle queren darlle a estocada letal ó galego. Que non estamos no século XIX. Que non hai galeguismo posible co desprezo do galego. Se se chaman rexionalistas, vale. Pero que non me veñan con máis contos.

a lavandeira coxa

Falamos aquí hai días dos cantos dalgúns paxariños. Tamén falaba Ferrín, o venres pasado, das lavandeiras...

Eu gosto da lanvadeira, así da esquiva e colorida dos ríos retirados, que non se civiliza nada, como da máis común que leva tamén en galego o nomes vulgares de pastoriña (Vilanova dos Infantes), pastoriza (con seseo, Morrazo) ou paxaro da neve (en castelán, aguzanieves). Seu nome científico é Motacilla alba, á que lle recoñecen unha subespecie máis escura que no é do caso agora. A lavandeira, patilonga, ten o bico finiño, e nela destaca o rabo que sempre move ao andar. Cando escapa de nós en pequenas voaduras a lavandeira desprega a cola. Chía moi pouco e non asociamos a súa voz con canto ningún. É un paxaro fino, xentil, cuxa observación relaxa o paseante. É unha presenza femenil á que non lle imaxinamos macho.En latín chamábanlle motacilla/-ae, de onde no século XVIII saiu o nome linneano. Pro este nome dispuña dunha variante, moticella, que os romanos, por etimoloxía popular, facían derivar do verbo moue, -es, moui, motum, mouere, que significa "mover". Lemos en Varrón, a respecto da lavandeira, isto: "semper mouet caudam". Quer decer que estamos a tratar dun paxaro caracterizado visualmente polo feito de que el "estás sempre a darlle ao rabo ou a mover a cola". Por iso mesmo o nome vulgar francés de lavandeira é o de hoche-queue: "a que move a cola de arriba a abaixo". O curioso é que os franceses tamén lle chaman bergeronnette que significa "pastora" en diminutivo, o cal ven ligar con outros nomes galegos da Motacilla alba que xa citamos: pastoriña e pastoriza.Rematando esta columna vou dar unha volta pola Avenida das Camelias por ver se a miña lavandeira coxa sobrevive na cidade.

Galicia vs. Galiza
Contundente o artigo de onte de Ferrín no Faro: velaí en PDF, "Denominación da Patria".

E un saúdo cordial para Luís González Tosar (Galicia, ovación, Ferrín) : agardemos que se repoña dos seus achaques dos últimos tempos.

Cen anos de historia cultural
Documentación e remate
(Remato hoxe a serie Cen Anos... cun total de 111 entregas. Dediquei o último artigo a sinalar a documentación utilizada e dar as grazas a persoas que colaboraron nela, incluídos algúns contertulios deste blog. Imaxes de Castelao, Luís Seoane e Laxeiro)

A serie Cen Anos de Historia Cultural comezou en xaneiro do ano 2006, ano en que se celebrou tamén o centenario do nacemento da Real Academia Galega, e remata hoxe.
Dende aquela ata hoxe publicáronse neste xornal un total de 111 entregas, todos os domingos (agás nos meses de agosto). En cada unha delas calculo que figuran unha media de 120 datos culturais, o que fai para toda a serie un conxunto total de arredor dos 1300 datos de carácter cultural para todo o período. Pretendíase rescatar dalgún xeito o xénero das Efemérides, neste caso culturais, que tanto éxito tivo entre finais do XIX e mediados do XX na obra de autores como Arturo Vázquez Núñez ou Alberto Vilanova, entre outros.
Queda só indicar algunhas das fontes documentais utilizadas e sinalar algúns agradecementos. Citarei en primeiro lugar a serie de Xosé Mª Monterroso Devesa para o período 1882-1982, titulada ‘Historia de cen anos’ e publicada en varios números conmemorativos do Centenario do xornal La Voz de Galicia ó longo de 1982.

(O artigo completo)

A MIRADA RETIDA

O HOSPITAL MODELO.

No seu libro “Locura, medicina y sociedad: Ourense, 1875-1975” (Xunta, 2005) David Simón achega datos moi valiosos sobre a historia da sanidade na sociedade ourensá. Por exemplo, do antigo Hospital de San Roque, que estivo na Alameda (no mesmo lugar onde hoxe asenta Correos), ou do das Mercedes, cando a medicina non tiña cura para moitos males: xa saben o que facían cos tolos daquela. Pero a modernidade chegou tamén neste campo, en tempos da Ditadura de Primo de Rivera: velaí o chamado Hospital Modelo, construído a finais dos anos 20 segundo proxecto de Joaquín Rogi. Constaba de dez pavillóns modernos de cantería, en medio dun gran parque (a zona estivo despoboada ata finais dos 60). A Vicente Risco non lle debeu gustar, pois di que a obra segue o “mal gusto acostumbrado en las construcciones modernas”. Na súa contorna celebráronse banquetes de homenaxe a varios escritores galegos. Co tempo pasou de espazo para curar con medicamentos a albergar as esperanzas dos mozos do Campus universitario.

Desasosego.

Pan por Pan sábado 21.

Imaxe: Contra a parede, de Genovés.

Observo desasosego nos ambientes progresistas. E non falo aquí do magnífico “Livro do desasosego” de Fernando Pessoa, senón da inquedanza das xentes de esquerda ante unha Europa que aproba normativas a favor da semana de 60 ou 65 horas (volveremos ós tempos de “Xente ao lonxe”?) ou que responde ó problema da inmigración só con medidas represivas, tratando como delincuentes ós sen papeis e negándolles os seus Dereitos Humanos, eses Dereitos que encarna a propia Europa. Para máis agravio, neste segundo caso cos votos de moitos deputados socialistas españois no Parlamento europeo: agás Borrell, Ramón Obiols e Mati Grau i Segu, ben por eles. Difícil de entender cando o PSOE en campaña electoral rexeitou as teses que sobre a inmigración defendía con entusiasmo o PP, non moi arredadas do que agora se apoia. Que mudou dende aquela?

Eufemismos/ disfemismos

Seguro que xa leron o traballo de hoxe en El País de Javier Rodríguez Marcos.
Crise ou desaceleración? Dereito a decidir ou Autodeterminación? Capitalismo ou libre empresa?
Pareceume interesante a reportaxe e a reivindicación, matizada, que dos eufemismos fai José Antonio Pascual, lexicógrafo da RAE. Tamén a relación que sinala A. Elorza entre eufemismos e totalitarismo. En fin, opinen, se lles apetece: hai expertos no tema nesta casa, de seguro.

Ano 1975. Ourense, rúa de Santo Domingo

Nun vello piso desa rúa, case fronte a Cardenal Quiroga, tres novos artistas tiñan o seu estudo e moitas cousas aínda por descubrir. Eran eles Iñaqui Basallo, Fiz Valcárcel e Perfeuto Estévez (quen agora me envía estas fotos). Aquí quedan en recordo daqueles días. Eu estiven alí varias veces, en medio daquel labirinto de óleos, pinceis e materiais diversos. O meu irmán Fiz tiña daquela 19 anos, del son a maioría dos cadros que colgan nas paredes da foto inferior.

Estepona -
E os partidos, a dirección dos grandes partidos, nunca se entera destas cousas?

Pareceume moi axeitada a columna de hoxe de Enric González, nas páxinas de TV de El País.

Velázquez (3).
Pan por Pan venres 20 xuño

Os retratos de ananos do artista sevillano son todos apaixonantes, pero un deles sempre me pareceu moi especial, cheo de misterios. Falo do chamado neno de Vallecas que non é tal: de certo é o retrato de Francisco Lezcano, o Vizcaíno, porque era de aló. Pintado cara 1634, foi bufón do príncipe Baltasar Carlos. Velázquez retrátao coa faciana inchada, vestido de verde, dentro dunha cova e barallando unhas cartas. Pero o noso ollo o que rexistra é o aceno desgarrado da boca entreaberta: bocexa un sorriso, como din algúns estudosos? Ou é unha expresión de dor? Ou a felicidade do infortunio e a non conciencia? O catálogo do Prado cualifica o personaxe como vítima de cretinismo con oligofrenia. A doutora mexicana Marcela Vela sostén que ese retraso mental viña causado por un hipotiroidismo conxénito. O seu rostro, en calquera caso, queda impregnado na nosa memoria.

Herminio Barreiro/ Don Armindo

Don Armindo Iglesias vaise facer famoso coas súas babecadas. Machista, misóxino, antigalego... un pobre home, creo, un homiño. Suscribo totalmente o artigo de hoxe de Fernán Vello.
Se esa é a cruz (e sendo crego, nunca mellor dito), a cara é Herminio Barreiro, que saca parte das súas memorias en Xerais: "Recordar doe". A Revista das Letras de Galicia Hoxe ofrece un gorentoso adianto (en PDF).

FÍO MUSICAL (23), de TACHO (entrada 2101)
SUMMERTIME

O seis de maio, Diego Manrique adicou o seu programa completo a unha soa cancion:
“ Sumertime” dos irmaos Gershwin, Tratase dunha nana pertencente o musical “Porgy and Bess”. Como di Manrique, e un tema tan flexible, que permite diversas lecturas, semella que hai unhas 3000 versións diferentes. Para mostra aí van algunhas, empezando polo dramatismo que Janis Joplin , E de contado Ella Fitzgerald…… e Scarlet Johanson
SUMMERTIME
Summertime and the livin' is easy
Fish are jumpin' and the cotton is high
Oh your daddy's rich and your ma is good lookin
'So hush little baby, don't you cry
One of these mornings
You're goin' to rise up singing
Then you'll spread your wings
And you'll take the sky
But till that morning
There's a nothin' can harm you
With daddy and mammy standin' by

Category: People & Blogs
Janis Joplin; http://www.youtube.com/watch?v=mzNEgcqWDG4
Ella Fitzgerald http://www.youtube.com/watch?v=NkOuLZ2zcY0
Fantasia Barrino http://www.youtube.com/watch?v=-WWtGpEqpV4

Billy Stewart http://www.youtube.com/watch?v=CDLDl0_pt_k&feature=related

Scarlet Johanson http://www.youtube.com/watch?v=5F_yCFtFn24

(2) Sigo co calor do vrao. Un neo hippie tejano criado en Venezuela, dúas sopranos americanas, a alegria de benson e unha version con un violinista clasico con un famoso armonicista norteamericano

Devendra Banhart Summertime http://www.youtube.com/watch?v=u0rZI6gEYUc

Jill Scott & George Benson http://www.youtube.com/watch?v=iCaPno7QChY

Renee Fleming http://www.youtube.com/watch?v=qVMhqDd7nZM

Leontyne Price http://www.youtube.com/watch?v=nMCw_FjSQuQ

Larry Adler & Itzhak Perlman http://www.youtube.com/watch?v=OmC4SJ42Z-s

Piadas, de BIEITO IGLESIAS (ECG 19 xuño)
artigo completo

Alfonso Guerra piou en Telemadrid e deixou moi claro que estaba contra a violencia de sexo pero así mesmo convito de que non hai que axoellarse por "buenismo" diante de calquera muller que se faga a vítima. O ex vicepresidente perdeu a ocasión de propor medidas concretas contra o terrorismo doméstico que o Goberno de Zapatero non toma seguramente por "buenista", tales como o pago de escoltas a todas as ameazadas ou a concesión de licenza de armas a aquelas féminas que viven co pescozo nun talleiro. En lugar de suxerir unha política antiterrorista efectiva neste campo, preferiu agarrarse ao caso dunha señora que pagou un sicario para matar un ex marido, elevando a anécdota á categoría (Tamén é certo que a tele capitalina -frecuentada por friquis como Boadella capaces de colocar unha tourada de José Tomás á altura das obras de Shakespeare- se presta para botar a lingua a pacer). (...) (...)

Velázquez (2).

pan por pan xoves 19 xuño

Imaxes: a infanta Margarita María, por Picasso, e o Inocencio X, de Bacon.

Os xenios son os escritores, músicos, artistas, científicos, que saben ler a realidade do seu tempo e logo reinterpretala e transformala. Velázquez bebeu nos clásicos do seu tempo: Miguel Ángel, Tiziano, Rubens. Pero non se quedou aí, foi máis alá. E en Velázquez beberían logo centos de pintores, algúns mesmo “copiando” as súas pezas para crear nova obras. Dalí encheu de ovos fritidos a súa versión do anano Marro do sevillano. No ano 1957 Picasso pintou obsesivamente a súa serie de “Las Meninas”, cun tratamento grotesco, metamorfose dos personaxes orixinais: estas son as “miñas” Meninas, dixo Picasso, que lle dedicou 58 óleos. Bacon atreveuse co retrato de Inocencio X, que lle fixera exclamar en 1650 ó retratado que era “¡Demasiado real!” . As dúas obras mestras, a de Bacon quizais máis tráxica, desgarradora: retrato da angustia do home do noso tempo.

Simboloxía galeguista (3)

A UPG e o PCG usaron moitas veces a estrela vermella. Logo, a AN-PG, xa no medio da bandeira, dende 1976. Pero nos 70 e primeiros 80 tamén o fixeron outros partidos nacionalistas. Velaí tres exemplos: o PSG (coa folla de carballo), o PGP e ata a mocidades de Esquerda Galega. (As tres pegatas son do libro "En Transición", Univ. Coruña, da colección de Bernardo Valdez).

Simboloxía galeguista (2)

Coa estrela branca do PG histórico. Dous carteis da campaña do Estatuto do 36. Os dous son de Isaac Díaz Pardo. O texto do cartel inferior, o que ten tamén unha estrela vermella, supoño que se refire ó apoio dos chamados entón "partidos obreiros" (PCE, PSOE) ó Estatuto, dentro da Fronte Popular.

De "miembras..."

Hai quen se tomou o tema a peito, segundo nos informa Arume, ata o punto de crear un blog para reflexionar sobre o asunto.

Velázquez.

Imaxe: o bufón "O anano de Morra"

Jonathan Brown, catedrático da Universidade de Nova York, é un dos hispanistas máis prestixiosos. Leva 50 anos a estudar a vida e obra de Velázquez e acaba de publicar outro volume sobre o xenial artista sevillano. Home intelixente, Brown recoñece que aínda non chegou ó fondo de moitas obras de Velázquez, malia ser o máximo especialista nese autor. O pintor foi revolucionario na pintura: nos seus conceptos, formas, estilos. Pero conservador na súa ideoloxía, con desexos de ennobrecerse e de asentar unha certa fortuna. Pero, se un observa os seus motivos populares, verá que están tratados coa mesma solemnidade que os retratos dos monarcas e a súa familia. Velaí a vella a fritir ovos, o Baco rodeado dos borrachos, as fiandeiras ou os ferreiros que reciben a Vulcano na fragua. Mesmo os seus ananos e bufóns están cheos de nobreza, sobriedade e autenticidade: as marcas do xenio.

Simboloxía galeguista (1)

Como estes días falamos moito nesta casa dos símbolos de Galicia e do galeguismo, imos recuperar algunhas imaxes e carteis históricos. Tamén algúns do PG coa estrela branca.

Empezo con estas dúas imaxes: unha de Camilo Díaz Baliño, artista mártir do galeguismo e pai de Isaac Díaz Pardo, do ano 1926 (creo que realizada para un Congreso Teosófico ou Teolóxico, teño que consultalo). Sobre un contexto de acenos modernistas, o centro da imaxe está ocupado polo caliz e a hostia, sobre un dolmen a xeito de altar: celtismo e catolicismo en perfecta sintonía.

Creo que é evidente a pegada destes conceptos na popular portada de Castelao para a revista "Nós": persiste o caliz, a guirlanda de estrelas pasa a ser agora de cruces e, na parte inferior, de novo o dolmen celtista, cun sol alborexando ó fondo (un sol que pode ser tamén a hostia do novo renacer de Galicia, non?).