A MALA SORTE DE GALICIA
La Región 12 novembro (Na foto, Otero Pedrayo, Carlos Maside e Cunqueiro)

Mala sorte. “Galicia ten mala sorte medioambiental” dicía esoutro día nunha entrevista Joaquín Araújo. E non se refería as condicións biolóxicas do país, un auténtico paraíso, como nos contou na súa conferencia: as súas rías, serras, fragas e illas. Referíase ó desmantelamento dese paraíso, ó urbanismo sen planificación, ós desastres ecolóxicos e a inoperancia de moitos políticos. Ante o desleixo de boa parte da poboación galega. Galicia perdeu nos 70 últimos anos un total de oitocentas mil familias que vivían no agro e do agro: con eles foise unha cultura milenaria que algúns alcumaron como atraso e miseria. Esa é unha das razóns, sen dúbida, dese desleixo: vivimos nun país desconcertado, sen referentes, que ignora as súas raíces, subsumido nunha realidade de ignorantes novos ricos.
25 anos. Vintecinco anos cumpren as viñetas de O Carrabouxo e vintecinco anos cumpre o Outono Fotográfico de Ourense. Noraboa a Xosé Lois e a Benito, dous dos esteos máis valiosos da vida cultural ourensá. Dúas mostras tamén do que se pode facer con intelixencia e boa vontade, sen precisar sequera de grandes infraestruturas. Nunha ocasión veu a Auria o responsable dunha das entidades culturais máis potentes de España, cunha Caixa por tras: cando coñeceu o labor do Outono Fotográfico, díxolle a Benito Losada: “Dende logo, debedes ter un gran equipo e bos orzamentos para facer todo isto”. Benito respondeulle cun sorriso, deixando que aquel home de acento catalán crese que detrás do Outono había unha gran infraestrutura que, na realidade, repousa case ó cen por cen no protagonista da anécdota.
40 anos. E corenta anos cumpriu a Auriense, fundada o 11 de novembro de 1967. Celebrouse cun sinxelo acto na Praza do Correxedor e coa participación de tres responsables de diferentes épocas: Nemesio Barxa, Xosé Lois González e Montse Gómez. Un acto sinxelo pero efectivo. Mágoa que non estivesen presentes moitos dos directivos da primeira época que viven en Ourense como Xosé Lino Vázquez Monxardín ou Carlos Guitián. Conta a Auriense cunha longa historia, aínda por estudar con detalle, na que houbo voces plurais. Entre as primeiras voces estiveron Otero Pedrayo, Ferro Couselo, Xoaquín Lorenzo, Blanco Amor. O acto rematou cunha ofrenda floral a don Ramón, na escultura de Buciños que preside a praza: eu poñería ós seus pés a bandeira galega, a que sempre respectou Otero, que envolveu o seu cadaleito, e non unha bandeira dun partido, creado nos últimos meses da vida do mestre.
Por fin. Ó Partido Popular parécelle cedo. Non había presa por eliminar os últimos nomes franquistas do rueiro,din. Pero, señores, levamos 30 anos de democracia! Teñen algún problemas cos nomes de Santa Eufemia, a Concordia e Ribeira de Canedo? Pois logo! Noraboa á maioría municipal do PSdG e do BNG na súa proposta, aprobada no último pleno. Tardía, pero chegou ó fin. Por recuperar o sentidiño.

emigración e identidade.

Pan por Pan domingo 11 novembro. A caricatura de R. Villares é da autoría de Fausto.

Máis de 300 persoas onte en Auria no I Encontro Galego de Programas Universitarios para Persoas Maiores. Xuntas para falar dos seus problemas e para escoitar a Ramón Villares, que lles falou da Emigración e a Identidade. Con rigor, fina sensibilidade, unhas pingas de humor e retranca. Os asistentes aplaudiron con entusiasmo. Antes, o presidente do Consello da Cultura Galega desmontou uns cantos tópicos sobre a imaxe estereotipada de fracaso e maldición da emigración, en parte forxada polos galeguistas. E explicou como aló da outra banda do mar reconstruíron a súa identidade e sociedade de orixe. Por exemplo, coa análise do xantar nunha romaría habaneira de 1916: xamón de San Simón, embuchado da Serra, queixo de Lanzós, rabanos de Santa Baia, polo de Vilalba, patacas de Distriz, leitugas de Belesar, etc. Ata pan da Julia do Lagüelo: a comida, firme sinal de identidade.

P.S.: Foi unha conferencia magnífica, como aquí se indica. Deume por tomar apuntes e recollína case toda, co máximo detalle. Cando teña tempo procurarei verquela aquí, que dende logo paga a pena. No resto do día varios amigos ourensáns compartimos toda a xornada con Villares e a súa dona Berta, tamén estaba connosco Clotilde Iglesias, a filla do mítico "Tacholas". Sacamos unhas cantas fotos e, se nolas manda Monxardín, algunhas acabarán aquí tamén.

CEN ANOS DE HISTORIA CULTURAL

1984: CENTRO DRAMÁTICO GALEGO

Nace o Centro Dramático Galego, dirixido por Eduardo Alonso. Nace o Premio Xerais de Novela (Carlos Reigosa, Crime en Compostela). Traslado dos restos de Castelao a Galicia. Homenaxe a Vicente Risco

Xa vai o griffon no vento, de Alfredo Conde. Amantia, de María Xosé Queizán. Estrea poética de Miguel Anxo Fernán Vello. De Pondal a Novoneyra, de Méndez Ferrín.

Mamasunción, de Chano Piñeiro. Cen augas, revista poética. La Naval. Tintimán.

NOTA: vou colgar o artigo enteiro en Comentarios (sen a ligazón ó xornal, porque hoxe está chea de erros e saltos, cando menos na versión informática)

ENTRE HORTAS E PORTAS, de Xosé M. González
18. Fazais.

“Soy de Lugho y no lo niegho, y tengo un hijo en Santiagho estudiando para cregho”. Case non contiña información a vella ladaíña, que todo o mundo sabía e repetía malia o evidente ánimo satírico e presumible -salvo anécdota puntual ou paradigmático masoquismo- orixe allea. A min ben me chamaba a atención, primeiro, tanto gheghé, pois a cidade non o rexistraba no coloquio; segundo, pensándoo un pouco, qué iría pintar un lugués no Seminario compostelán, habendo aquí o obrigado.

Escoitar máis adiante, en barrio occidental e exterior, falar con gheada resultou pura curiosidade erudita. O crucial era connotar os lucenses de especialmente rústicos, e abofé que por veces aparentabamos refocilarnos na presunta evidencia, fose con exercicio de obxectividade ou noción da autoestima un algo trasvirada. A hipótese inicial de causa tería innegable fundamento na socioloxía e a xeografía: boa parte dos urbanos viñera da aldea, pero iso acontecía igualmente por outras bandas e latitudes; ora ben, nós, o concello, tiña -como ten- para alá de cincuenta freguesías campesiñas. E aí só Lalín ou A Estrada admitían comparanza. “Máis de campo cás papoulas”, viña dicindo o Sesé Llamas en particular rexistro do seu estilo irrepetible. “Fuches tu,fuches tu, o que fuches p’ra iso ó palleiro; fuches tu, fuches tu, e quedáronche as pallas no u”.

A microtoponimia rural de Lugo leva canda ela moita cultura: na eufonía de Orbazai, Bacurín ou Prógalo; na sonoridade curiosa de Coeo e Camoira. E para nós considerable historia e semántica, a miúdo implícita en sobrentendido que o foráneo desapercibía.

Marchar para Ombreiro en agosto, por exemplo, era gratificante e adiantado arreguizo dunha tarde no río, baño, demorado paseo e quizá merenda na taberna. Ir ao Veral prometía a coquinaria satisfacción -profundamente luguesa- de troitas mercadas en cru ou alí preparadas. O sombrío estar en Calde significaba saúde comprometida e igual prognóstico non moi claro. Hiperbolicamente, chegara case a Nadela quen por San Roque ou o Polvorín sobrepasara en dez ou vinte metros o destino dunha curta carreira. Estar en Piúgos ou vir de alí, situación ou experiencia nun remoto lonxe de seis quilómetros a pé medidos a voleo. Todo circunstancia ben habitual en espazo non carente de feito esporádico.

1976, por exemplo. Fuxan os Ventos saca o primeiro disco e na contraportada aparece -xunto con fotos típicas e tópicas de vellos e feiras- un rótulo de estrada onde por riba do j de Teijeiro dous grosos e irregulares trazos marcaran x. A historia é ben simple: necesidade dalgunhas instantáneas “tipicamente galegas” para o long-play; topónimo deturpado ao que moita gana se lle tiña; non se encontra spray, improvisación imaxinativa; desprazamento na noite propicia; tubo de Kamfort e perpetración subrepticia. Auténtico traballo feito ad hoc, séillelo tan ben coma se fose eu quen o fixo.

Pero aqueles lugares, antes que escenario de peripecia ou motivo de conversa urbana, eran confín vital de xente, labrega ou non, da aldea. Coma o Caetano de Muxa, figura case lendaria entre os máis bravos e túzaros da contorna. Ou, se de lenda falamos, a historia paradigmática e antonomásica, o relato abraiante dos fazais.

Fazai é unha aldea na parroquia de Carballido, con núcleo onda a estrada que vai á Fonsagrada. Este lugar acadou tan mala sona que o topónimo volveuse xentilicio e o xentilicio adxectivo cualificativo; é termo, entre nós, incluso fonosimbólico, de prosodia terminante que pode asumir matiz burlesco alongando a vogal tónica: “fazaaai...”; hai motivo para tal, e ben preciso, aínda que non lle sei a orixe nin se concluíu. En Lugo era considerado fazai quen adoptaba profesión ou acometía empresa que implicaba engano ou abuso de confianza, converténdose en alguén xa indigno dela.

Porque os de Fazai estafaban, e estafaban seriamente; non habían ser todas as casas, quero crer, pero dito e imaxe eludían limitación. Podo achegar testemuño, xa que mo contaron, da que puido estar entre as máis notables fazañas de tales especialistas.

A escena decorre na Praza Maior, cando os vellos chopos negros da Alameda non foran aínda vencidos pola enfermidade e sen remedio talados. Posiblemente no San Froilán, un labrego non falto de numerario observa as grosas árbores con interese. Chegan os fazais e traban conversa; gústalle a madeira?, si; quere comprala?, depende do prezo; as árbores son nosas, podémosllas vender. Lea, relea, hai trato e faise o pagamento. O paisano, coa satisfacción do choio ultimado, volve en termo breve á Praza Maior luguesa, verosimilmente provisto de serra e machada, resolto a levar para a casa o que era del. Debeu ser a Garda Municipal quen aclarase, probablemente non sen traballo, que a transacción non tiña base e os cartos voaran.

Aínda algún novo, quizá e ocasionalmente, usa a palabra fazai en modo burlesco. Aínda se vai a Ombreiro e Calde ten hospital, se ben mudou a especialidade. A Teixeiro puxéronlle ben o nome e a Nadela chégase antes. Pouco labrego haberá, seguramente, en Piúgos. Queda rural?

O sorriso.

Pan por Pan sábado 10 novembro

(Nas ilustracións, Mónica Bellucci, en homenaxe a Jimmy de Rairo, e Uma Thurman, esta en autohomenaxe)

Poucas cousas hai tan subxectivas na historia do mundo como a Beleza. Non era o mesmo nos tempos de Durero ou de Rubens que hoxe. Nin creo que haxa tampouco valores universais, en Oriente e en Occidente. Pero algúns científicos seguen empeñados en dar co segredo da Beleza. Un estudo duns psicólogos escoceses conclúe que sorrir e mirar fixamente ós ollos son as claves da sedución, á marxe de que un rostro sexa máis feo ou fermoso, alegre ou enfadado. Din que a atracción sexual pode depender desas dúas características. Eu non o vou negar, aínda que outro estudo dicía que vemos como máis atractivas as facianas máis simétricas. Os escoceses remóntanse a Darwin e falan da función psicosocial do sorriso, que axudaría ós seres humanos a escoller as súas conquistas. Só queda saber discernir entre o sorriso verdadeiro e o falso: só iso, nada máis.

VINTECINCO ANOS DESPOIS (1982-2007)
Texto meu que se inclúe no Catálogo do XXV Outono Fotográfico. A foto, titulada Salto, é de Raquel Castro. Nota: ademais do indicado no fío de comentarios, este catálogo pode consultarse íntegro, en PDF, en www.outonofotografico.com, nos apartados Textos e Catálogo.

Vinte anos non é nada, rezaba un tango famoso. Nada na historia da Humanidade e menos aínda, imperceptible, na historia da Vida. O mesmo cabe dicir para un período de 25 anos. Pero 25anos son moitos nunha sinxela vida humana e bastantes na vida dun país que chega á democracia, e tamén abondo importantes nun mundo que cambia a unha velocidade quizais demasiado acelerada. Hai vintecinco anos estabamos a saír aínda dun golpe militar esperpéntico, pero non por iso menos sobrecolledor (o terror colle a cotío forma do esperpento), e abríase unha etapa de cambios, coa chegada do PSOE ó poder, outubro de 1982, que naquel momento víase por moitos como unha fundada esperanza dunha democracia máis completa e consolidada. Galicia, pola súa banda, estaba aínda nos inicios da súa autonomía (tralas primeiras eleccións do outono de 1981, o referendo do Estatuto fora en decembro de 1980, con taxas abraiantes de abstención: “nunca vin pobo como o galego que dimite do seu destino”, seica dixera Cunqueiro) e o nacionalismo iniciaba, naquel outono de 1982, un longo proceso de adaptación, lento pero eficaz, ante a nova situación política (o papel de Esquerda Galega, creada dous anos antes, e a fundación naqueles días do novo Bloque Nacionalista Galego, con Xosé Manuel Beiras á fronte). Todos sabemos ben qué pasou desde aquela, que cambios se produciron e cales outros (na provincia ourensá) non quixeron chegar aínda.
Lembran vostedes os anos 80, que na memoria xa están a converterse en mitoloxía do pasado? Despois do “tejerazo” España estaba a consolidar o seu sistema democrático e gobernaba Felipe González e os socialistas. España firmaba a súa adhesión á CEE, integrándose definitivamente en Europa, mira ti, 20 anos despois votaríamos a Constitución Europea (nonnata aínda). Era elixido Ardanza como lehendakari, Carrillo expulsado do PCE e despenalizado o aborto (o divorcio xa era legal desde 1981). ETA negociaba en Arxel co goberno socialista e aparecía afogado o etarra Mikel Zabaltza, detido pola garda civil. No mundo, un tal Gorbachov chegaba ao máximo liderado na URSS (aínda existía) e impulsaba a “perestroika”: algúns que antes non quixeran saber, xa non podían negar certas calamidades do “socialismo real”, abríanse os arquivos do KGB. En Galicia consolidábase a autonomía e os 80, sobre todo na súa segunda parte, marcan o momento de máximo esplendor de Coalición Galega, mentres o BNG e o PSG-EG libraban unha encabuxada disputa pola hexemonía no campo da esquerda nacionalista. A crise do goberno Albor, dous anos despois, traería un goberno tripartito, o goberno Laxe, cos socialistas, Coalición Galega e o PNG: está por facer aínda un xuízo obxectivo dos seus resultados e das súas eivas. Xosé Luis Barreiro Rivas pagou daquela todos os pratos rotos. Estreábase en Madrid “Eu saúdote, María” de Godard e o escándalo era axitado polo integrismo católico: en Ourense non se puido exhibir naquela ocasión, tentouno o Cineclube Padre Feijóo pero presións moi poderosas o impediron.
(Segue... O texto completo en Comentarios)

Traballo para grafólogos (2): algúns exemplos máis

Algúns exemplos máis de dedicatorias. As de Rosa Regás (Luna Lunera) e Manuel Vicent (Cuerpos sucesivos), cando presentaron estas novelas no Liceo ourensán. A de Filgueira Valverde, no seu VI-Adral, 1990, o certo é que xa non son capaz hoxe de descifrala. A de Manuel Guede Oliva, datada en Serenou (o seu Ourense literario), é da novela Vísperas de Claudia, finalista do Premio Xerais 1987 e a magnífica capa da portada que tamén reproduzo é de Xosé Díaz.

Do párroco de Tebra e as parellas de feito

Helena Villar, "Unha parella de feito" (ECG 9 nov.)

Edoy

Leliadoura

Pan por Pan xoves 9 novembro

Aló por 1985, cando nacía a TVG e a Escola de Gaitas da Deputación, Olegario Sotelo Blanco puña en marcha, dende a súa editorial en Compostela, unha ambiciosa e fermosa colección de poesía: Leliadoura. Por ela pasaron durante 12 anos moitos nomes da lírica do noso tempo: Manuel Rivas, FernánVello, Ramiro Fonte, Pilar Pallarés, Rodríguez Fer, e ourensáns como Cesáreo Sánchez e Manuel Guede, entre outros. Damos conta da reaparición da colección, agora como Edoy Leliadoura e dirixida polo especialista Xesús González Gómez, nestes mesmos días. Xa están na rúa seis novos poemarios: “Memoria de Abad”, de Rafa Villar; “Onde o ollar comeza a doer”, de Antón Dobao; “Os poemas de como se rompe todo”, de Daniel Salgado; “Bingo”, de Pilar Beiro; “Sextinario: 36+3”, de Marica Campo, e “Derrotas con raíces”, do amigo fisterrán Modesto Fraga.

Traballo para os grafólogos (1), se se animan...

Velaí algunhas dedicatorias, nos seus libros (moitas delas con motivo da súa presentación en Ourense), de autores como Carlos Casares, Manuel Rivas, Antón Tovar, Bieito Iglesias ou Manuel María.

Algúns datos máis: a de Bieito Iglesias está na súa única novela en castelán, Bajo las más bellas estrellas (Algaida, 1999, III Premio de novela Ciudad de Salamanca).

De Antón Tovar teño varias, pero puxen esta porque asinouma só uns meses antes de morrer: a man xa non conduce o pulso como debera, é obvio. É simpática ademais a confusión: puxo Marcos Casares, porque ese día eu agasalleino cun libro de Carlos Casares (nas outras dedicatorias súas está ben o nome).

A de Manuel María está no seu libro 99 Poemas de Manuel María, Ed. Razao, Porto, 1972: foi un dos primeiros libros en galego que lin na miña vida. O orixinal da casa tíñao o meu pai, supoño que dedicado a el; eu merquei este logo nunha libraría de vello e leveillo ó Manuel, porque para min tiña un gran valor emotivo.

A de Rivas está en Que me queres amor?. Despois destas datas, Rivas pasou a asinar, polo xeral, con dedicatorias moi traballadas, con debuxos que enchen toda a páxina.

O de Casares foi asinado cando presentou esta novela en Ourense, no Liceo, actos nos que eu participaba, xunto con Basilio Losada e o autor (foi o 20 de xuño de 1996 e gardo como lembranza unha tarxeta-chuleta co esquema das cousas que alí dixen).

Se queren, que traballen agora os grafólogos.

Os dez mandamentos do perfecto mafioso

Segundo unha crónica de El Mundo, a mafia tamén ten as súas regras internas. Velaí algunhas:

El primer mandamiento prohíbe "prestar dinero directamente a un amigo" y aconseja, si es necesario, hacerlo a través de una tercera persona.
El segundo coincide con los mandamientos para los católicos, "no se miran a las mujeres de nuestros amigos", o la traducción de Cosa Nostra del "no desearás a la mujer del prójimo".
El tercer mandamiento prohíbe cualquier tipo de relación con la Policía y, además, el verdadero "hombre de honor" tampoco se deja ver por tabernas y círculos sociales, como explica el cuarto.
Y, si el deber le llama, tiene que estar disponible en cualquier momento, incluso, cita el quinto mandamiento, "si su mujer está a punto de parir".
Mientras, el noveno hace referencia a una de las reglas de la "dignidad" mafiosa: se puede matar, extorsionar, traficar, pero nunca "robar el dinero de otras personas o de otros clanes mafiosos".
Cosa Nostra no permite la entrada "de quien tiene un familiar en las fuerzas del orden", quien ha "traicionado sentimentalmente" a la mujer, tiene "un mal comportamiento o no demuestra valores morales".

Primeiros anacos do libro de Suso de Toro sobre Zapatero

Publícaos hoxe Faro de Vigo, xunto cunha entrevista co autor. (Foto EFE)

Violencia, comunicación, lapotes (máis achegas ó caso de Boiro)

Tanto Bieito Iglesias ("Lapotes", ECG) como Xosé M. Pereiro (El País, "Palizas en la red") abordan hoxe na prensa o caso de Boiro e a presenza da violencia xuvenil na sociedade.

Ofrecemos lo que el público quiere, es la disculpa que dan los directores de pista, a menudo encogiendo los hombros como dando a entender que además de lo que piden, es lo que se merecen. Hace cien años ya explicó ese fenómeno un editor conservador como Joseph Pulitzer: "Una prensa cínica, mercenaria y demagoga producirá con el tiempo gente igual de abyecta". Anteayer, un acusado de cuatro violaciones reconocía haber cometido una, y que había confesado las otras tres bajo amenazas de la policía: "Me dijeron que registrarían mi casa y avisarían a la prensa". Yo también habría confesado. (Xosé M. Pereiro)

Pero os feitos, que son o único irrefutable que hai no mundo, sinalan aos pais por non ensinaren aos fillos (tal vez por sentírense inferiores diante de modernas e marabillosas criaturas que tan ben manexan o telefoniño); ao business mediático aganado por xuntar diñeiro exhibindo remakes ridículos do circo dos gladiadores; ao espectador paspán que abre a boca perante un ramo de violencia animalesca sufrido por primates escasamente evoluídos, idéntico aos que mostran os documentarios naturalistas de sobremesa.
Que hai de novo? A novidade non está na violencia, maior en calquera etapa histórica pasada (os nosos avós desfacían as festas a paus); é novidoso o protagonismo dos menores e o afán de televisalo todo, mesmo falcatrúas que antes se tapaban. Os pequenos non teñen medo e os grandes non teñen vergoña. (Bieito Iglesias)

Paraíso natural.

Pan por Pan xoves 8 novembro. (A imaxe que ilustra é de Paco Pestana)

Pois si, tal como contaba onte este xornal, seguín con interese a conferencia de Joaquín Araújo no Foro La Región. Foi unha ledicia ver a sala chea de xente, participando ademais nun animado coloquio. Porque este egrexio naturalista veu dicirnos, dende fóra, cousas que sabemos pero non sempre lembramos: que vivimos nun auténtico paraíso natural, Galicia, coas mellores condicións para a vida e a evolución biolóxica. Velaí as rías, as nosas serras, a vizosidade dos cursos fluviais, os modelos diversos de fragas, a singularidade das illas. Un medio natural esplendoroso pero agredido moitas veces. E tantas e tantas veces ante a indiferenza dos propios galegos. Alguén nos vendeu moi ben o conto de que o Progreso era a destrución das raíces (tamén na cultura, no idioma): moitos acabaron por crelo como cuestión de fe. Oxalá non sexa demasiado tarde para arrombar tamén esa mentira.

P.S.: ampliando a breve columniña. A charla estivo realmente ben e o coloquio moi animado (eu marchei ás 10, con gañas de preguntar, pero facíaseme longa a cousa). Houbo referencia a temas locais: Plan ZEPA da Limia, Araújo dixo que era unha tontería calquera protesta en contra, porque non afecta en absoluto á actividade agraria; dende os tempos das pirámides a fauna esquilma a mesma porcentaxe das colleitas, un 30 por cento, fagas o que fagas e botes o que botes, dixo. Críticas tamén duras ó Plan Acuícola e ó proxecto de Corrubedo e ó de Reganosa (aínda que aquí Araújo dixo non estar moi informado): o moderador, Lito Prado (compañeiro dos tempos de Nunca Máis) tamén deu caña, en todos estes temas, contra os 3 partidos unidos nestes temas (PP-PSOE-BNG). A impresión que me deixou a charla é que hai moita teoría (digan se queren palabrería) e pouca realidade: da reserva natural da biosfera, escasa protección. Afirmou que as áreas protexidas en Galicia son moi escasas e as medidas de protección as mínimas das mínimas: só os Parques Nacionais terían unha certa protección real, se entendín ben. (Se algún dos contertulios estaba na sala, agradeceríase que engadan máis cousas ó respecto)

Na estación de Ourense…

Quizais me arrepinta despois de escribir isto, pero aí vai. En calquera caso, escusas polo que ten de exhibición impúdica: xa teño falado da función de confesionario do blog e a ela me remito para xustificar estas liñas.
Había moito anos que non andaba en tren nin pisaba as estacións do ferrocarril. Viaxei moito en tren, de novo, sobre todo nos tempos da mili, aquelas longas viaxes, case día e medio, ata Sevilla. Daquela quedei farto dese mundiño e tardei en volver coller o tren. Pero dende hai un mes paso por alí, pola estación da Ponte, todos os domingos para levar á filla que colle o convoi a Compostela, con varios centos de rapaces e rapazas.
E vai a anécdota. Por un par de veces subín coa filla a colocarlle o carro-maleta, bastante pesado. Segundo me contou ela, pouco despois lle preguntaron outros rapaces “se aquel que subira antes era Marcos Valcárcel”, ó que ela lles respondía que si e que era o seu pai. Seica me coñecían polos xornais, dixeron. O pasado domingo, despois de sacar o billete, paráronme dous mozos e, cun portafolios e un bolígrafo, pedíronme un autógrafo. Quedei bastante apampado e o primeiro que pensei é que se trataba dun erro (con quen me confundirán?). Pero non, a cousa ía comigo e xa me coñecían, polos libros, dicían, e polos artigos do xornal, de La Región. Asinei os papeis, reconfortado, non vou mentir nisto. Eran moi noviños, amables, educados, moi espelidos: chamábanse Daniel e Rubén e dixéronme que facían Dereito.
Quedei pensando no suceso, qué menos! En ocasións, dando charlas polos colexios, teño asinado autógrafos: nunha ocasión, nas Xosefinas de Ourense, debín asinar medio cento de exemplares do libriño sobre o Xocas, porque a profesora llo fixera mercar a todas e agardaron encantadas (dicían que lles gustara a charla). Pero isto era diferente. En fin, deixémolo así, a cousa non ten ningunha importancia, a que se lle queira dar, pero tamén é certo que, se te recoñecen pola rúa, dalgún xeito medra o teu grao de responsabilidade social e xa non pode un facer o parvo en público, porque van saber que fuches ti quen o fixo. Esta reflexión vale tamén para a escrita: o que un deixa por escrito, neste país, non deixa de ter a súa relevancia pública. Outra razón máis para ser prudente e pensar as cousas dúas veces antes de lixar o papel.

Acoso no cine.

Pan por Pan mércores 7 novembro

Cando Daphne du Maurier escribiu “Rebeca” non estaba de moda falar de acoso, nas variantes usuais hoxe: acoso moral, escolar, sexual, etc. Tampouco cando fixo Hitchcock a súa maxistral película. Pero a protagonista vive acosada polas lembranzas dunha figura espectral (a Rebeca que mandou en Manderley) e poucas veces se describiu un clima emotivo tan asfixiante. Hai outras dúas marabillas do cine sobre mulleres acosadas: “O coleccionista”, de William Wyler (1965), baseada nunha novela de John Fowles (onde o tema sexual é secundario) e “Luz de gas”, de George Cukor (1939), citada como exemplo de acoso moral nalgunha web de Internet. Aquí é Ingrid Bergman a muller acosada e Charles Boyer o malo malísimo que planifica con detalle a tortura psicolóxica da súa esposa: cantas mulleres desa época se verían daquela reflectidas nestas actrices?

Do caso de Boiro, dúas achegas

Coinciden hoxe na prensa Xosé M. Sarille ("Violencia e educación", ECG) e Afonso Monxardín ("O de Boiro", GH) en reflexionar sobre os incidentes violentos entre mozos en Boiro.

Máis educación! Eles queren dicir que todo isto é cousa dos mestres. E cando o argumento non chega, amplían: materias que fomenten a convivencia, outras a boa alimentación, outra a igualdade de sexos... e infinitas, até que en cinco horas se complete o home ideal.
Pois non señor, ou señora. O problema (menor que hai anos, histerias aparte) é que os pais non poden desentenderse, que os televisores non poden vomitar de todo a calquera hora, sen obediencia a un control público axeitado, que non se poden vender libremente xogos como o San Andreas e outros, que os pais compran felices, e onde a virtude consiste en matar anciáns cun coche, e violar e cortar pernas con serróns.
Antes o saber era transmitido pola escola e o clero. Hoxe as fontes e os espazos da aprendizaxe son múltiples. Pero pensar que o mestre é o único encargado resulta moi cómodo. (SARILLE)

Así, cando as patadas que o outro día aquel cacho de escoura barcelonesa lle deu á rapaza do tren, preocupeime non tanto pola entidade dunha agresión obxectivamente menor (sen armas, navallas, sangue...) , senón porque non tiña claro que non acabase o subhome de unto por sesada entrevistado nos programas da tele -como se interesase algo o seu orneo- e como exemplo para a xuventude máis transgresora. ¿Pero... en realidade hai que difundir todo e darlle voz a todo o mundo? ¿É maior o beneficio ou o prexuízo desta difusión para a intimidade e integridade das vítimas? O que teña as imaxes de agresións debe correr e entregarllas á Policía reservadamente. Logo o selo da xustiza debe marcarse na fronte deses culpables con forza, decisión e sixilo (a palabra de orixe é a mesma, sigillum) e nunca convertendo as vítimas neses "monos de feira dos medios" que tan sabiamente teme a bisavoa do neno de Boiro, nin aos delincuentes en estrelas medáticas. Non o merecen nin uns nin outros. (MONXARDÍN)

Rebeca.

Pan por Pan martes 6 novembro

Celébrase este ano o centenario da escritora Daphne du Maurier: eu entereime polo suplemento cultural do ABC. Moitos lectores quizais non identifiquen o nome inicialmente, pero si o farán se pensan en Manderley, aquela casa de campo misteriosa da película “Rebeca” de Hitchcock, cunha lóbrega ama de chaves, a señora Danvers, onde hai un algo inefable que segue dominando todas as condutas: quizais o espírito de Rebeca, a primeira muller que mandou naquela casa. É doado empatizar coa heroína anónima, nova esposa de Maxim, engaiolada nesa treboada de misterio e fascinación. Un mundo nacido dunha novela de Daphne du Maurier. Onde importan por igual os ambientes e os personaxes: todo perfectamente encrucillado. A novelista é tamén a autora das historias de “Os paxaros”, “A posada de Jamaica” e “O ancián”: con ese currículo, merece todos os respectos.

Máis sobre Daphne du Maurier

(Na imaxe a casa onde viviu Margaret Mitchell, en Atlanta, e onde escribiu a súa novela Foise co vento)

No suplemento de ABC do que lles falei, hai un traballo titulado "El síndrome de Rebeca" de Peter Burke, profesor da Univ. de Cambridge e do Emanuelle College. Analiza a historia que deu lugar á popular película de Hitchcock e logo fai un percurrido pola importancia dos escenarios na mesma, e sobre todo da casa, con todos os seus mobles: "Anoche soñé que volvía a Manderley..."

E aproveita para falar das casas máis notables na literatura (e non só fantástica). Como pista, cita obras como Os Maias, de Eçade Queiroz; O gatopardo, do príncipe de Lampedusa; Absalón, Abasalón!, de William Faulkner; Foise co vento (1936), de Margaret Mitchelll (lembren que aquí tamén arde unha das casas, na película); Life in the English Country House (1978), de Mark Girouard; Retorno a Brideshead (1945), de Evelyn Waugh; O mensaxeiro (1953), de L. P. Hartley e, un pouco anterior á Rebeca, The LastSeptember (1929), de Elizabeth Bowen. Deixo aquí o dato por se a alguén lle interesa (con primacía, xa ven, da literatura anglosaxona).

Minibiografía da escritora

Intelectuais (A. Baamonde, El País, 5 nov.)
O artigo completo

Se calcula que, sólo de la primera categoría, la de gente que se dedica a la literatura, la cifra ronda las 600 personas. Si a ella se sumasen todas las otras actividades no cabe duda de que el cálculo nos depararía una sorpresa. Además, habría que incluir un porcentaje de profesores y otras actividades académicas. (...)
Un clásico de la sociología, Thorstein Veblen, lo definió -pero lo que estaba haciendo era definiendo el lujo- de un modo inmejorable: consumo conspicuo. Podemos ensayar esta otra definición, más amable: lo que contribuye a decorar nuestra vida, elevándola por encima del rasero de una cotidianidad roma. (...)
Y es que, aunque no hace mucho la pretensión generalizada entre los intelectuales era la de desempeñar el papel del crítico social, lo cierto es que la intelligentsia local ha sido, desde este punto de vista, de gran inocuidad. Su efecto ha sido mínimo, apenas discernible. De no haber existido, tal vez ni se habría notado su inexistencia. (...)