Segue o debate FALEMOS GALEGO: EN POSITIVO
Naceu neste blog e está tomando forma e cobrando apoios: un proxecto a favor da nosa lingua en positivo, sumando e non restando. Un proxecto que funcione como Laboratorio de Ideas a favor da lingua galega e que sume colectivos, sectores, persoas, hoxe arredados do galego, pero non hostís á lingua. Unha estratexia que deseñe formas de tender pontes e de abrir fiestras. Nesa liña vai tamén o artigo de Víctor Freixanes hoxe en La Voz de Galicia (sección "Vento nas Velas": o pasado mércores falamos destes temas con el e con outras persoas (Ferro Ruibal, Carlos Varela, etc.) e só podo dicir polo de agora que moita xente está esperando un aceno neste sentido. Velaí o artigo de Freixanes:

Emitir en positivo
ERRA de cheo o Partido Socialista de Cataluña con esa campaña a prol do novo Estatuto de Autonomía dirixida contra o Partido Popular. Refírome a esa campaña na que o PSC pide o voto favorable no referendo do próximo 18 de xuño argumentando que dese xeito os votantes derrotarán decididamente ao PP (sen facer referencia ningunha a Esquerra Republicana, por certo), porque o PP disque está contra Cataluña. Nos manuais de estilo da comunicación hai unha lei que advirte contra os que titulan en negativo. Titular en negativo significa sempre restar, nunca sumar. Ás veces é inevitable, certo. Pero sempre que se poida (e en política moito máis) o discurso debe ser o contrario. A sociedade necesita vento a favor para navegar, nunca en contra. ¿Non hai argumentos para salientar os méritos da causa que defendemos? ¿Tan fráxiles son que necesitamos descualificar, arredar, asustar ás audiencias coa ameaza dos que pensan ou defenden unha posición distinta da nosa? ¡Contra Franco viviamos mellor!, aínda sentimos dicir a algunha xente. Son os desesperados, ou os desesperanzados, ou os derrotados. ¡Claro que non viviamos mellor contra Franco! Contra Franco non viviamos. Só dende a simplificación, sen intelixencia, se pode soster semellante afirmación. A democracia esixe propostas, ilusión, proxectos de futuro, trabes e armaduras para levantar a casa, non petardos para derrubala. Ninguén se apunta á destrución, nin á catástrofe, nin aos funerais (por moi ben diagnosticados que estean), nin ás derrotas. ¿Lémbranse dos «profetas do non»? Durante moito tempo o nacionalismo e a esquerda (tamén o nacionalismo galego) construíu o seu discurso á contra: non ás celulosas, non á autoestrada, non ás centrais nucleares, non aos encoros... A maioría desas campañas (non todas) estaban xustificadas, tiñan razón de ser naquel momento, pero a sociedade percibíaas sempre en negativo, e en negativo non se constrúe nada. Agardábamos outra cousa dos cataláns do PSC, francamente. Todo o contrario do manifesto que me chega estes días a través do correo electrónico a prol da lingua galega, asinado polos amigos Alfonso Monxardín e Marcos Valcarcel, dende Ourense. Con humor, con imaxinación e afouteza, di máis ou menos así: «Traballemos polo galego e comámonos a beixos». A lingua é un espazo de todos, un espazo para unir e sumar, non para restar nin arredar aos que non a falan (aínda) ou pensan diferente ca nós. O académico Ferro Ruibal falaba o pasado 17 de maio en Sada dos «falantes pasivos», esas persoas que, aínda estando en condicións de falar o idioma, polas razóns que sexan, moitas delas profundamente enraizadas no ADN dos comportamentos (instalados na xenética do fracaso, a inseguridade e o medo), non a falan, resístense a incorporarse ao pulo común do seu uso normal e normalizado. Houbo un tempo que a táctica de algúns consistía en denuncialos ou descualificalos, como se non fosen galegos. Ferro Ruibal propón, e moitos sumámonos decididamente a esa proposta, a táctica da comprensión e do afecto: xa virán, deámoslles tempo, pero sobre todo deámoslles probas e argumentos para que veñan a ese territorio que nos une e no que nos recoñecemos, o universo das palabras herdadas dos avós, transmitidas felizmente e sen complexos aos fillos e aos netos. ¡Falemos galego e comámonos a bicos! Gústame a invitación. Non necesitamos estar contra ninguén. Temos argumentos abondo para defender a causa que nos convoca. Os cataláns do PSC equivócanse. O futuro só se constrúe dende a ilusión dos proxectos compartidos.

DON RAMÓN: QUERIDÍSIMA MAMACIÑA
(Andoliña sábado 20 maio)
Hai uns días, na súa charla no Liceo de Ourense sobre Otero Pedrayo, Víctor Freixanes anunciou dúas novas editoriais relacionadas co señor de Trasalba. Unha, a publicación das súas cartas con Castelao que está a preparar Alonso Montero e que verán moi cedo a luz: nelas amósase como foi Otero o núcleo activo que transmitiu de vagariño a sorte e saúde do Castelao exiliado, ata a súa morte en xaneiro de 1950, ao conxunto do galeguismo.
E a segunda, a edición, que tardará máis, das cartas que Otero escribiu á súa nai, dende 1905, con 17 anos, ata a morte de dona Eladia Ramona Pedrayo Ansoar, en 1957 (con case 98 anos). Trátase de máis de mil misivas epistolares que están a catalogar Patrias Arias Cachero e Mónica Pazos Martínez. Houbo días que don Ramón mandou na mesma xornada ata tres cartas á súa nai: un caso singular na historia literaria de fecunda comunicación maternofilial.
A revista “Grial” vén de publicar, no seu último número, algunhas destas cartas, que constitúen unha parte relevante das memorias da súa vida que nunca escribiu (só parcialmente): se se len con atención, mesmo se descobren riscos do seu inconfundíbel estilo.

Dona Segunda República debeu quedar abraiada, supoño
Por aí embaixo anda un post no que anunciaba a miña intervención nun debate sobre a guerra civil e o franquismo en Telemiño. Xa deixei alí unha primeira impresión, pero agora veño de ver o programa gravado enteiro e quero engadir algo. A sensación de disparate é aínda maior que cando eu estaba alí. Aquilo semella que rematou sendo un debate sobre Carrillo, Paracuellos e o ouro de Moscú: quizais o moderador debeu acotar máis o tema ao que falaramos previamente, centrado en Ourense e nas tres etapas (República, guerra e dictadura, desta última non houbo tempo a falar).
E, si, na publicidade seguiu o debate. Carmen Nóvoa, socialista acérrima, quería marcharse e estaba indignada porque Virxilio se meteu con Zapatero e Bono (presumiu de berrarlle ao ministro nun acto público na Catedral de Toledo). Coa súa teoría dos "catro tolos" non oímos de don Virxilio nin sequera unha palabra de arrepentemento da súa militancia falanxista naqueles días. E todos sabemos o papel que tivo Falanxe (á marxe do que el fixera, reciclado logo en Acción Católica) naqueles días: o traballo suxo do exterminio, arredor de mil mortos en Ourense, nun concello que non pasaba dos vinte mil, algúns máis se sumamos Canedo. Os "paseados" ("claudiados" en Ourense) aínda están sen contar rigorosamente.
Quizais conveña a emisión destes programas para que saibamos como é a realidade, que non é o que nós percibimos nos nosos círculos máis estreitos e ideoloxizados ou ilustrados: hai moito pensamento franquista aínda vivo e non só nestes "supervivientes de Falange". Non é tamén curioso que as chamadas exteriores fosen en apoio dos pro-golpistas? A Amador coñézoo hai tempo das cousas da cidade, pero non sábía que era tan reaccionario.
E o Virxilio, por se alguén non o sabe, é irmán dos escritores Julio e José Luís López Cid, debe ser a ovella negra (ideolóxica) da familia. Pareceume tamén indignante a súa utilización de persoas republicanas xa mortas, como Alberto Vilanova, para xustificarse, ou mesmo de comunistas como Clemente Jiménez para atacar a Carrillo. Ao seu irmán José Luís López Cid sempre lle quixen ben e sempre me tratou moi ben e mesmo me presentou nunha ocasión a Valente traballando na Biblioteca da Deputación Provincial. Que pensaría deste seu irmán "exaltado"?
Pola miña banda, aínda que tiven pouco tempo para falar (sen ser maleducado), dixen o esencial que quería dicir. Sobre todo, quedei satisfeito da miña intervención final con estes dous reclamos:
(1) Concello de Ourense (grupo de goberno) retire xa as últimas pegadas do franquismo na cidade: eses nomes golpistas de "Coronel Ceano", "Capitán Eloy", etc.
(2) Seguimos a agardar un aceno de perdón e arrepentimento polo papel da Igrexa (institución) bautizando como "Cruzada" e asistindo a esta barbarie no bando gañador. Nin sequera unha palabra en nome dos católicos masacrados: entre outros, A. Bóveda, Camilo Díaz Baliño, o nacionalista catalán Carrasco Formiguera, etc.

Do ensino nos Estados Unidos (Frank McCourt)
(Pan por Pan venres 19 maio)
“Fai falla moito valor e moitas gañas para poñerse diante de 175 adolescentes cada mañá”, afirma o escritor Frank McCourt, premio Pulitzer por “As cinzas de Ánxela”. A súa última novela titúlase “O Profesor” e di que resume os seus 30 anos de experiencia nas aulas. Do ensino di que é “a profesión máis difícil de todas”, critica os baixos soldos dos docentes e a masificación de alumnos e engade que é “a única profesión que non está dirixida polos que a practican”. Arremete contra os burócratas do ensino e afirma que para ser un bo profesor é preciso “ter paixón polo que se está a facer, amar o traballo”. Tamén engade que un profesor debe procurar que os alumnos teñan dúbidas, non certezas. E, ademais, dicir a verdade “porque aos mozos engánaos todo o mundo, a Igrexa, os pais, os políticos...”. McCourt daba clases nos Estados Unidos. Isto non ten nada que ver co noso mundo, ou si?
(Imaxe: a Palas Atenea de Parmigianino)

FRANCISCO CASTIÑEIRA, PREMIO OURENSE DE CONTOS 2006 CASA DAXUVENTUDE
(Nota informativa do xurado)

Francisco Castiñeira Romar, coruñés de 29 anos, acadou o Premio Ourense de Contos para a Mocidade que na súa 23ª edición, convocaron a Casa da Xuventude e a Agrupación de Libreiros de Ourense, co patrocinio da Concellería de Cultura, Festas e Festival de Cine do Concello de Ourense e a Delegación Provincial da Igualdade e do Benestar, como contribución á festa do Día das Letras Galegas. Pola obra "Inventario de nubes" recibirá 750 euros, ademais de vela publicada. Dela di o autor: "está estructurada en dez partes, cada unha delas cun tipo de nube como eixo, que lle valen ao atormentado protagonista-narrador como fío para tecer a súa historia en primeira persoa. Foi pensada para intercalar cada unha destas dez partes (dez nubes) polo medio doutra escolma de relatos que xa teño redactado e da que ando na procura de editora"

Tamén se publicarán os catro accésit, que recaeron en Beatriz Lorenzo, de Ourense, polo conto "Laranxas amargas"; Mario Otero Iglesias, do Corgo, Lugo, polo conto "Mathematica"; Miguel Segador López, de Ourense, pola obra "Orfeo Alleado" e Alba Cid, tamén de Ourense, polo conto "Un acordeón para a nostalxia" —este último, dentro do apartado de menores de 18 anos—. Cada un dos catro recibirá 200 euros de premio.

Ao concurso presentáronse trinta e nove contos de trinta e cinco autores proce­dentes de toda Galicia. O Xurado estivo composto por Serafín Alonso, Raquel Feijoo, Marco Valerio Lama, Nieves Pérez, Mª Xesús Sarmiento e Benito Losada, como secretario sen voto.

A entrega do premio farase o 3 de xuño, na próxima Feira do Libro, que terá lugar en Ourense.
Ourense, 17 de maio de 2006
(Francisco Castiñeira Romar. "Nacín en Suíza en 1977 e vivín sempre na Coruña, ata que hai dous anos me trasladei a Oviedo. No literario adiqueime ata o de agora ó relato curto, acadando varios premios. Din publicado un libro de relatos co título de " Seica chove" (Baía Edicións, 2002). Á parte, teño un blog-bitácora na internet, á que estades convidados: http://www.ningures.blogspot.com/, onde podedes atopar máis información".)

Da historia do premio (M.Valcárcel)
A Casa da Xuventude de Ourense e a Agrupación de Libreiros patrocinan cada ano o Concurso de Contos para a Mocidade, unha interesante plataforma de lanzamento de novos narradores que conta xa entre os seus gañadores con autores xa tan consagrados como Xosé Carlos Caneiro e Antón Riveiro-Coello, entre outros. En concreto, os gañadores foron, desde 1984 e ata o 2005, por esta orde cronolóxica: Xosé Carlos Caneiro; Anxos García Sumay; Xosé M. Paramos Neira; Afonso Vázquez-Monxardín; Alexandre Sánchez Vidal; Pedro Gonzalves, Pablo José Hermida; Xosé Lois G. Sende; Ánxeles Alfaya; Eva Moreira Fontán; Ánxeles Alfaya; Antón Riveiro Coello; Ana Cristina López; Marisé Suárez Leal; Xonxa Fernández; Martiño Maseda; Eva Moreda Rodríguez; Marta Pérez Martín; Xosé Díaz Díaz; Pablo Piñón Dacal, Iván García Campos, Ignacio Mascuñán Freijanes.
Desde 1991 edítanse os contos premiados en pequenos volumes, coordenados por Benito Losada e Henrique Torreiro, que recollen o relato gañador e varios accésits. Cada libro inclúe ademais un dato de interese sociolóxico como é a relación completa de participantes coa súa ubicación xeográfica (por exemplo, 56 mozos e mozas de Galicia, Euskadi, Alemaña, Londres e Suiza fixérono no ano 2000). Entre eles figuran tamén nomes xa coñecidos no mundo literario como Rafa Villar, Estevo Creus, Emma Pedreira, Pablo Vázquez Pereira, Marco Lama del Corral, Raúl e Lois Pérez Diéguez, etc.
(Imaxe: Alice, 1915, de Modigliani)

LUGRÍS NO PARAÍSO DOS PATRIOTAS
(Andoliña xoves 18 maio)
Foi don Xesús Ferro Ruibal quen obrou o milagre, na xuntanza da Real Academia Galega en O Castro, de achegarnos a voz de Lugrís Freire nun seu texto apócrifo. Por el soubemos que aló nos outros mundos saben avaliar ben o que significa o pulo e a vontade de construír un país, o esforzo por abrir todas as fiestras e tender todas as pontes, o alento por facer da cultura de noso a cerna das nosas vidas. O espírito de Lugrís estivo, vaia que si, no emocionado discurso do Suso Ferro e ninguén dubidaba naquel anfiteatro cheo de magna ilustración e corazón galeguistas que o labor dos grandes precursores como Lugrís non foi inútil. Xosé Luís Axeitos presentounos ao sadense como un pioneiro tamén na creación dos espazos da memoria, dende os Mártires de Carral ata a película “Maruxa” na nosa lingua, e Xosé Neira Vilas lembrou a descuberta da galeguidade do noso autor nas terras cubanas, onde consolidou aquela emoción pola Terra que sentira dende mozo.
Pechou o presidente da Academia e reclamou todos os dereitos que a nosa lingua ten, con toda a solemnidade necesaria. Mesmo deixou un consello agarimoso, feliz, para as nais galegas: eduquen, por favor, aos seus fillos no noso idioma. Así sexa.

Unha viñeta xenial de Xosé Lois, O Carrabouxo
Hai días que está verdadeiramente xenial e hoxe foi un deles: velaí a viñeta de "O Carrabouxo" en La Región neste 17 de maio. Xa que aquí tamén se falou de linguas, de bicos e de beixos...

En defensa do Día das Letras
(Andoliña mércores 17 maio)
Todos os anos por estas datas xorden voces críticas co Día das Letras Galegas que advirten do seu carácter ritual e necrolóxico ou que afirman que só serve para facer exequias, etc, etc. Pois non estou de acordo. A invención do Día das Letras foi unha feliz iniciativa que serviu en 1963, da man de Del Riego, Ferro Couselo e Gómez Román, para restaurar a memoria negada deste país. A través dun escritor.
Pero lembrar un escritor ou unha escritora é tamén lembrar de xeito conxunto a súa xeración e o seu tempo histórico: neste 2006, esa honrosa Cova Céltica e os tempos esquecidos da Solidaridad Gallega, nos que militou Lugrís Freire, iniciando tantas cousas, con todos os seus pulos e a súa férrea vontade. E coa recuperación de Blanco Amor, Luís Seoane, Blanco Torres, Lorenzo Varela, Dieste, etc. iniciouse o rescate dos anos republicanos, das vítimas da guerra incivil e dos tempos do exilio: labor ben meritorio, sen dúbida.
Outra cousa sería pensar que o 17 de Maio vaia ser a panacea de todos os males da cultura e do idiomas galegos. Iso non, claro. Semella demasiado inxenuo, aínda se o fan persoas ilustradas e sagaces, pensar que nun día se poden arranxar tantas cousas...

Noraboa por ese Día das Letras Galegas en Suecia.
Nestes días hai actos sobre as Letras Galegas en varias cidades do mundo. Velaí en Suecia. Ou en Buenos Aires onde falará Torre de Babel no Centro Galego. De moitas delas enterámonos polos blogues. Mágoa que ningún xornal noso cubra estas informacións cunha reportaxe ampla.

Falemos galego e comámonos a beixos
(Na liña do debate aberto neste blog, o pasado 11 de maio, o amigo Afonso Vázquez-Monxardín publica hoxe, no xornal Galicia Hoxe, este magnífico artigo que creo que podería servir de manifesto para todos os que estamos a reflexionar sobre un novo discurso e unha nova estratexia en favor do galego).

No ano 1966, hai corenta anos xa, o médico ourensán Carlos Guitián, mandou imprimir uns autoadhesivos para pegar nos cristais dos coches con intención de os repartir entre os amigos que puñan, simplemente, "Falemos Galego". Renacía un soño de ilusión e esperanza compartida.
Corenta anos despois, o galego segue vivo entre nós como vehículo de expresión maioritario no país e no medio dun mundo tan diferente como inimaxinable naquel momento.
Algúns daqueles soños empezaron a virarse en realidades -o galego no ensino, nos medios de comunicacións, con estatuto de lingua oficial na Terra...- pero outros temores sentidos daquela, tamén seguen entre nós, sobre todo a redución do seu uso na mocidade e a dificultade para a conquista de determinados ambientes das cidades.
E aquel movemento de esperanza e ilusión foi declinando a medida que Galicia se ía organizando política e administrativamente.
Moitos compoñentes da nova sociedade civil, plural e libre, pensaron que agora o tema do idioma, da supervivencia e futuro dese vehículo de comunicación e identidade, xa non era cousa deles.
Para iso estaban as novas institucións, a Xunta, o Parlamento, a Televisión, os partidos políticos e mesmo os profesores de Lingua e Literatura Galega nos colexios a se preocuparen polo asunto. Os ensinantes viron así, inxustamente, sobredimensionado o seu papel como se a "salvación" da lingua dependese deles.
E entrementres, a sociedade civil, a xente do común, arrefriou o seu amor, moitas veces influídos tamén, porque os que máis se debían interesar no idioma, non acababan de pórse de acordo, e porque este camiño que se ía construíndo sen planos e a medida que se avanzaba, moitas veces pasaba por esgrevios terreos de minifundio.
As pelexas ortográficas, as pelexas toponímicas, a utilización da lingua como arma política arreboladiza duns con outros, fixo sentir a moitos que a cousa non era tan doada, e que non pagaba a pena o esforzo.
Que aínda que se seguise falando en galego, que aínda que agora houbese televisión, escola, radio..., a inexorabilidade do fado íanos conducir á de- saparición.
Pero non é así.
Recuperemos a esperanza. Sempre que hai unha botella medio baleira, é que está tamén medio chea. E se queremos que a xente beba nese viño maduro, debemos falar máis do que queda, e menos do que xa foi. O galego é unha das 300 linguas de máis dun millón de falantes nun mundo de 7000 linguas. O galego non vai desaparecer.
Non o pode facer unha lingua de escola, política, ciencia, ensino... unha lingua moi amada e nunha situación oficial.
O tema, non menos importante, claro, é cal será o futuro uso. ¿Ritual e identitario -como o irlandés- ou como medio de relación universal entre todos nós, ou só entre algúns?
A lingua é túa. É del. A lingua é dela. A lingua é o cemento que une a nación. E a lingua será o que a nación queira. Os galegos, desde os Reis Católicos a Franco, ignoraron as políticas asimilistas, por iso seguimos falando galego.
A política non deu matado o galego e a política, agora, tampouco o dará salvado, por moito que faga, que moito ten que facer.
Porque a lingua é túa e é dela. A lingua é del. E a lingua será o que a nación queira, e eu quero que a nación queira que a lingua viva viva e non que reine morta.
A cousa vai contigo. Aí, nesa lingua privada túa, do amor e do desamor, do riso e da bágoa, do neno e da moza, non mandas máis ca ti. E iso é cousa só túa. Non balas, beixos precisamos. Falemos galego e comámonos a beixos.

Con Franco ou contra Franco
Para os que vivan na comarca de Ourense, esta información: hoxe ás 22 horas, en directo en Telemiño, un debate sobre Franco e o franquismo.
Da banda favorábel (!!!!) a Franco: Amador Rego, xubilado; Virxilio López, exprofesor e excombatente do bando franquista; e Juan Manuel Álvarez, exalcalde e testemuña da guerra dende o bando gañador.
Da banda contraria: Carmen R. Nóvoa, socialista; Alfonso Pazos, avogado, e este cronista, como historiador.
A ver qué pasa!!!
(Imaxe: O asasino, de Luís Seoane).

Non se deixa xubilar
(Pan por Pan martes 16 maio)
Algúns tiveron moita presa en xubilalo, pero a cousa non vai por aí. Xosé Manuel Beiras segue sendo un referente social e cultural sen discusión. Hai un ano recibía o Pedrón de Ouro, entre outros recoñecementos. Nestes días pronunciou unha conferencia en Ferrol, seguida dunha cea-homenaxe. Publica todos os domingos un artigo de temática política no xornal “Galicia Hoxe” (abondo escéptico coa política galega de hoxe). Vai recibir, no remate deste mes, o título de “Galego Egrexio”, concedido en Vigo pola Fundación Premios da Crítica (honra que mereceron nomes como Filgueira Valverde, Torres Queiruga ou Alonso Montero). Creo que vai ser tamén o mantedor da entrega de premios Lousada Diéguez en Boborás. Todo iso sen citar a súa presenza no Foro Social Mundial e noutras actividades políticas apartidarias. Que Xosé Manuel Beiras non se deixa xubilar, vaia!

FALEMOS GALEGO
(La Región 15 maio 2006)
Unha xeración intermedia. Entre o galeguismo de preguerra e os novos grupos do tardofranquismo houbo unha xeración intermedia ás veces esquecida, a que se move na década que vai entre 1965 (a Auriense fúndase en 1967) e 1975. Quero hoxe relembrala nalgúns dos seus nomes: Carlos Guitián, Xosé Lino Vázquez-Monxardín, Salvador Rey, Eustaquio Puga, “Anxo”, Antón da Ponte, Nemesio Barxa, Antón Romasanta, etc. Era tamén a xeración do meu pai. Eles fixeron as primeiras pegatinas de “Falemos Galego” e corrixiron os primeiros topónimos castelanizados no noso país. Estaban arredor dos máis vellos, que viviran a guerra dalgún xeito, moitos aínda mozos (Otero e Ferro Couselo, Leuter e Bieito Fernández, Xoaquín Lorenzo e “Ben-Cho-Shey”, Luís Taboada). Impulsaron a Auriense, a misa galega do Santo Cristo e a Coral de Ruada (daquela con Manolo de Dios). Promoveron a Festa da Árbore e a presenza do galego nos xornais, se facía falla mandando cartas ao director a cotío. Ou protestando contra o xandasbolismo, a burla dos galegos que se facía no cine e na TV: teño nas mans unha carta dos anos 60 nesa liña, asinada por María Asunción Montero, a muller de Carlos Guitián.
Moitos deles participaron tamén nas grandes andainas culturais dos anos 60: con Antón Tovar, con Celso Emilio, con Blanco Amor, tamén no Ateneo e no Liceo ou nas asociacións culturais nacidas nas vilas. E nos primeiros recitais e concertos do que se había chamar Voces Ceibes. Eran anos intermedios: sobrevivían os rescaldos do galeguismo dos mellores, velaí Galaxia e o mundo cultural na súa contorna, pero aínda non chegara o novo nacionalismo de esquerda que dende 1972 se instala nesas plataformas e imprime outra dirección política. Foi unha xeración intermedia: das que abriron fiestras e crearon pontes co pasado e co futuro. Como a “Cova Céltica” na que militou Lugrís Freire moito antes das Irmandades e da Xeración Nós.
Andrés Mazaira. Leva varias semanas de despedida e véselle feliz. Mazaira, dende o seu posto de vicerrector na Universidade, derrubou muros. Non só aquel muro ignominioso que escondía as facultades dos ollos da xente do común. Sobre todo os muros mentais, máis difíciles de derrubar sempre. Mazaira puxo á Universidade de Vigo, no campus de Ourense, en contacto estreito coa sociedade: cos grupos empresariais, co mundo da prensa, co Parque Tecnolóxico e cos motores económicos, cos sindicatos, cos núcleos culturais da cidade, etc. Ninguén pode discutir isto. A Universidade creou novas infraestruturas (esa magnífica e modélica Biblioteca Universitaria) e tamén un novo discurso: unha Universidade ao servizo da xente e do progreso ourensán. Quédalle moito por aportar a Mazaira na nosa sociedade, é un home de ideas e de acción, e deses non hai demasiados.
(Na foto, entrega do Pedrón de Ouro a Xoaquín Lorenzo na Romaría do Viso, acompañado por Gustavo Valencia e Xosé L. Vázquez-Monxardín).

Dous artigos sobre as Letras Galegas
Na prensa de hoxe, dous artigos de interese sobre o Día das Letras Galegas. Manuel Bragado reflexiona sobre a relación da lingua coas novas tecnoloxías e Internet e reclama Máis internet e máis galego. Pola súa banda, Víctor Freixanes lembra tempos máis difíciles para a causa do galego, pero que tiñan a súa épica para rememorar, e pon en cuestión, unha vez máis, o carácter festivo que Manuel Fraga lle outorgou a esta data dende a Xunta, quizais con boas intencións, pero con pésimos resultados. (Ilustración: un xenial debuxo de Castelao no Diario 1921)

LLUÍS LLACH, UN UNIVERSO DE SENSACIÓNS
(Pan por Pan domingo 14 maio)
Dúas horas é pouco tempo, pero pode chegar para asomarse a todo un universo de sensacións se quen nos acompaña é Lluís Llach cos seus músicos. O mesmo Llach que durante tantos anos fixo connosco o camiño –Viatge a Itaca, Campanades a morts-, presente agora en todos os seus rexistros. O mundo íntimo que reivindica o fascinante do ser humano, capaz de crear amor e tenrura: “Geografía”, “Un núvol blanc”, “Tinc un clavell per tu”, “Maremar”, “Temps i temps”, “Sempre queda un fil”, “Verges 50”, “Tendresa”. Pero tamén o berro de protesta, sarcástico, escéptico, desenganado: “A poc a poc”, “Tossudament alçats”, “El dia”. E a lembranza da República: non un exercicio de nostalxia, si un proxecto de fúturo. O Llach que evoca a memoria de Puig Antich e do amigo poeta Miquel Martí i Pol e os ecos reveladores de Barbara, Léo Ferré, Jacques Brel, Georges Brassens ou Edith Piaf, aquela xeración, si, irrepetíbel.

Sempre nos quedarán as palabras...
Espertei hoxe pola mañá, aínda entre soños, pensando neste poema de Eugénio de Andrade, O sal da língua:

Escuta, escuta: tenho ainda
uma coisa a dizer.
Não é importante, eu sei, não vai
salvar o mundo, não mudará
a vida de ninguém - mas quem
é hoje capaz de salvar o mundo
ou apenas mudar o sentido
da vida de alguém?
Escuta-me, não te demoro.
É coisa pouca, como a chuvinha
que vem vindo devagar.
São três, quatro palavras, pouco
mais. Palavras que te quero confiar,
para que não se extinga o seu lume,
o seu lume breve.
Palavras que muito amei,
que talvez ame ainda.
Elas são a casa, o sal da língua.

Sorpresa: Carlos Casares ten estación ferroviaria...!
Aínda que teño varias fotos de Carlos Casares na miña colección particular, busquei unha foto na rede para ilustrar un post anterior.
E encontreime (eu non o sabía) con que existe unha cidade Carlos Casares, capital do partido homónimo, ubicado no centro-oeste da provincia de Buenos Aires, Arxentina.
E máis simpático aínda: ten unha estación ferroviaria que leva o nome do escritor, docente e presidente arxentino Domingo Faustino Sarmiento.
Co que lle gustaban a Carlos o mundo dos trens e das estacións? Estaría algunha vez alí? Non recordo que mo comentase nunca... (Na foto, concello de Carlos Casares en Buenos Aires).

A mocidade manipulada?
(Pan por Pan sábado 13 maio)
A través de Internet convocouse unha gran sentada o domingo por unha vivenda digna para os mozos: en Compostela vaise facer no Obradoiro. A nova parece positiva. O primeiro que pensei foi no exemplo francés: os rapaces do botellón tamén saben organizarse e reclamar o que a sociedade lles prometeu (“Todos os españois teñen dereito a gozar dunha vivenda digna e axeitada”: artigo 47 da Constitución). Pero logo lin unha entrevista con Juan Luis Pintos, escéptico ao respecto: para o sociólogo de Compostela nada nace de xeito espontáneo e pensa que esta sentada está promovida polo “folclore inmobiliario”, isto é, os intereses das construtoras que se senten ameazadas polas medidas contra a especulación urbanística. Quedei pampo. Será esta unha nova estratexia para manter o negocio do sector inmobiliario utilizando aos mozos? As fórmulas de manipulación hoxe son tan delicadas, que vai ti saber… (Imaxe: a Judith coa cabeza de Holofernes, de Lucas Cranach)

Máis sobre vidas truncadas
(Andoliña sábado 13 maio)
Só 29 anos lle chegara a Manuel Antonio para deixarnos a súa mensaxe poética, transmitida en boa parte coa edición de Domingo García-Sabell para Galaxia en 1972, moitos anos despois da súa morte (aos 20 anos deixara a literatura Arthur Rimbaud, que morreu con 37, e xa demostrara o seu xenio poético). Por baixo dos 30 quedaron Luis Amado Carballo e Porteiro Garea. O mesmo fado perseguiu a Xohán Casal, precursor da Nova Narrativa Galega, que só viviu 25 anos e escribiu "O camiño de abaixo": libro de relatos que non viu publicado, pois saíu en edición póstuma en 1970, dez anos tras a súa morte.
O gran Chano Piñeiro, despois de demostrar con ‘Sempre Xonxa’ que o cine galego era un soño posíbel, chegou aos 41: semanas antes do seu falecemento compartín con el unha agradábel cea e conversa, tras presentar o seu volume ‘Conversas co vento’. Na memoria quedan tamén as mortes prematuras dos poetas Lois Pereiro, Xela Arias e Luísa Villalta. Roberto Vidal Bolaño, autor e director teatral, só viviu 52. O escritor e editor Luís Mariño cumpriu uns poucos máis; con 61 faleceu, en plena madurez creativa, Carlos Casares. De certo, son tantas as ocasións en que a morte chega demasiado cedo!

Galeguismo e vidas truncadas
(Andoliña venres 12 maio)
‘Vidas cruzadas’ é un excelente volume de contos de Raymond Carver que logo levou ao cine Robert Altman: aí está un magnífico relato no que un matrimonio que acaba de perder o seu fillo recibe estrañas chamadas telefónicas. Pero eu estaba hoxe a pensar non nas vidas cruzadas, senón nas vidas cortadas, truncadas polo fado: dende os gregos, un xeito de definir aquilo que non coñecemos. Na historia da nosa cultura e do galeguismo non foron poucas, por certo.
En 1918, con 29 anos, morría Luis Porteiro Garea, un dos meirandes valores das Irmandades da Fala, doutor en Dereito e profesor da Universidade de Santiago. El mesmo pronunciara o discurso de inauguración da Irmandade nesa cidade. Castelao despídeo emocionado dende ‘A Nosa Terra’: "unha mala fada caiu enriba de Galicia". Durante varios anos o semanario nacionalista dedícalle fondas lembranzas. Cal sería o futuro do galeguismo sen esa morte temperá?
E qué dicir do futuro tamén fanado (ningún deles chegou aos 30 anos) das grandes voces dun Manuel Antonio ou dun Amado Carballo? Sería diferente a nosa poesía das vangardas sen a súa morte prematura? Que camiño poético tomarían logo da guerra incivil?

" TERRA CEIBE!"
(Pan por Pan venres 12 maio)
En maio de 1931 dous mozos, Manuel Antonio e Xavier Soto, distribúen en Vigo un panfleto co título “Terra Ceibe!”. Criticaban nese texto aos concelleiros desa cidade por negarse a poñer a bandeira galega nos actos oficiais, ao carón da española. Hoxe nin sequera os nacionalistas coñecen ese texto: cousas da desmemoria. Texto ben radical, por certo. Velaí: “O noxo e a vergoña chegan a nós en rafaxes fondamente carraxosas, que nos obrigan a non poder calar a nosa protesta. A única Patria que recoñecemos, Galicia, ten a sua fala e a sua Bandeira, Bandeira que nós ollamos como insinia da nosa raza, a raza céltiga, forte e domiñadora, que si vai decaíndo é a forza da intrusión española que nos vai enchendo de sangue sin coor e sin vida, sangue escravo. Isto é o que nós temos por españoes; e certamente que tal herdo non merez outra defensa que a dos profesionaes do patriotismo trasnoitado”.

A POLÍTICA NON DEU MATADO O GALEGO... (NOTAS PARA UN DEBATE)

Esta mañán estivemos en Telemiño (Ourense), nun debate sobre o Día das Letras Galegas e Lugrís Freire, Afonso Vázquez Monxardín, Xulio Fernández Senra (emiteno esta noita, ás 22 h.). Falamos de moitas cousas, do significado da festa das Letras Galegas e, moito, moitísimo, sobre o idioma.
E creo que coincidimos (e creo que hai moita xente en toda Galiza que pensa o mesmo) en que non imos demasiado ben.
En que hai que ser imaxinativos e audaces.

En que hai que crear un novo discurso sobre o noso idioma.
Velaí en riscos só bocexados (só quero abrir o debate) algunhas ideas posíbeis para empezar a falar:

UN DISCURSO A FAVOR DO GALEGO EN POSITIVO, sen enfrontamentos inútiles cando non son rendíbeis.
UN DISCURSO EN POSITIVO E OPTIMISTA: subliñar aquilo que funciona ben e todo o que anuncia un alborexar futuro do noso idioma en todos os usos sociais

A POLÍTICA NON DEU MATADO O GALEGO, PERO A POLÍTICA TAMPOUCO O VAI SALVAR.
A sociedade civil, a xente do común, é a que ten a palabra.

Non é un problema de subvencións: o que cómpre para que a xente fale máis galego, son ganas, non cartos.

Queremos provomer o amor, e o amor non ten prezo.

Recuperar vellos lemas como FALEMOS GALEGO para forxar ese novo movemento
cívico, aberto e con pouca estrutura e máis acción, sempre en positivo.
Colaboracionista declarados con todo o que sexa a favor, veña de onde veña.

Desbotar a imaxe que asocia o galego como algo exclusivo do nacionalismo (que teñen tantos mozos: se falas en galego xa tes que ser militante do Bloque). O galego é de todos e salvarase entre todos, á marxe de ideoloxías e opinións políticas. Mal favor lle facemos a nosa lengua asociándoa ao futuro dunha alternativa partidaria.
A única política que interesa é o consenso de verdade, como a LNL e o PXNL, pero asumido, explicado, etc.

Se fose preciso, ese novo discurso levaría a unha nova organización a favor do idioma, que recollese este novo espírito: FALEMOS GALEGO.

Espero as vosas opinións...
(Ilustramos estas pertinentes preguntas cun cadro do xenial Virxilio).

QUE PASOU NAQUEL DÍA LONXANO?
(Andoliña xoves 11 maio)
Leo no suplemento cultural de “La Vanguardia” que existe unha tenda en Barcelona especializada en vender xornais e revistas antigas. Chámase “La premsa d’ aquell dia” e demostra unha vez máis que os cataláns son espelidos como allos. O seu público non se compón só de historiadores, como se podía sospeitar, senón sobre todo de persoas do común que acoden en busca do xornal dunha determinada data. Hai moita demanda dende os anos 70, pero tamén aparecen diarios dos 50 e mesmo revistas de comezos do século XX: a datas máis arredadas, moita máis dificultade para localizar eses papeis.
Para que? Pois seica a xente merca esas follas amarelas, ás veces restauradas, porque quere saber qué pasou xusto no día en que naceu. E está disposta a pagar entre 15 e 50 euros pola portada ou o xornal completo de data tan relevante. Confeso que a min mesmo, que non son nada supersticioso, gustaríame saber qué pasou en Ourense, en Galiza e no mundo o 3 de marzo de 1958: habería algún accidente grave, algún crime pasional, unha inundación do Barbaña? Levo trinta anos coleccionando xornais, recortados e catalogados por temas, e teño un arquivo ben dotado ao respecto. Pero, xa ven, fáltame esa data…
(Na imaxe, o magnífico Retrato dunha vella, 1611, de Guido Reni).

Xavier Costa Clavell
(Andoliña mércores 10 maio)
Falei con el hai unhas semanas, pero non tiven a sorte de coñecelo en persoa. Chameino para pedirlle datos para o catálogo de autores de O Correo Galego e Galicia Hoxe, onde asinaba dende hai 13 anos. Alegrouse moito de que alguén se acordase do seu xornalismo en galego e díxome que estaba moi orgulloso de atesourar en toda a súa vida sobre todo libros e viaxes: percorrera medio mundo facendo guías de viaxe e volumes de arte. Daquela suxerinlle ao director do noso xornal que sería elegante facerlle unha pequena homenaxe: ao cabo era, con don Paco del Riego, o decano dos columnistas galegos.
Fillo de José Costa Figueiras, escritor agrarista-republicano, Costa Clavell poeta, narrador, xornalista, crítico literario e tradutor. Escribiu en todos os xornais galegos e en moitos cataláns. Co seu volume Las dos caras de Galicia bajo el franquismo (Cambio 16, 1977), foi un dos primeiros en deitar luz sobre a memoria desa etapa negada da nosa historia. Coa mesma ilusión escribía sobre o bandoleirismo galego ou sobre a nosa gastronomía, que tan ben coñecía. E sempre cun mesmo fío condutor, co que titulou un dos seus últimos traballos: Sempre Galicia no meu corazón (1992).
Na rede pódese consultar o limiar que lle preparou Manuel Vázquez Montalbán ao seu libro sobre a cociña galega.

Pouca xeografía, tamén, nos Estados Unidos
(Pan por Pan mércores 10 maio)
Andou estes días por Internet e por algúns xornais un informe que afirma que a metade dos mozos dos EEUU non saben situar Nova York nun mapa. É unha enquisa da National Geographic que demostra tamén que, despois do que choveu en Iraq, xa me entenden, máis do 37 por cento dos mozos menores de 24 anos non son quen de situar no mapa ese país mesopotámico onde teñen instalado medio exército imperial. Moitos deles sitúan países como Sudán en Asia ou mesmo non saben dicir onde está Luisiana, despois do furacán Katrina do ano pasado. Os datos non me sorprenden. Pero non botemos nós foguetes. Os coñecementos xeográficos no alumnado español tamén son moi escasos e creo que a última xeografía que se estudou en serio foi aquela do vello bacharelato que algúns padecemos, pero non tanto. E despois din que o mundo está a globalizarse: permítanme un sorriso irónico. (Imaxe: detalle do "Baño de Diana" de Parmigianino).

Da presenza galega en América, hoxe

Afonso Vázquez Monxardín fala no seu Camiño do Vao de hoxe (galicia hoxe) da presenza galega en América, da súa diversidade ideolóxica, do seu aproveitamento electoral ata o presente e dalgunhas posíbeis medidas a tomar para revitalizar aquel mundo. Velaí o remate do seu artigo:
E sobre o panorama da diversidade ideolóxica que existía, e cunhas crecentes necesidades comúns por envellecemento de poboación e decaemento económico do país de acollida, as forzas políticas españolas -e galegas, por suposto- foron incapaces de deseñar entre todas unha auténtica política de estado sobre o tema emigratorio (asistencia, nacionalidade, cultura, etc.) e xogouse con eles só no tema electoral, tentando todas as forzas arrecadar os seus votos, e impóndolles unha responsabilidade absolutamente inxusta e desproporcionada, a través da obriga de tomar decisións políticas sobre os niveis locais, autonómicos e estatais, dun país que deixaran había décadas e que apenas coñecían na súa realidade actual.
Ata o momento de hoxe, os sucesivos gobernos galegos, apoiáronse alá en quen os apoiaba, e, certamente, naquelas oficinas era difícil establecer separacións entre funcións administrativas e políticas, de xeito que parecía que só uns monopolizaban o contacto coa administración galega.
O ideal sería que o novo goberno galego non cambiase de "socios" senón de política. A Xunta de Galicia podía comprar, por exemplo, o antigo Centro Ourensán -enfronte do Centro Galego e con grande carga simbólica- e facer unha oficina de representación política institucional en terreo neutral, de actuación administrativa, de información económica, turística, de centro de exposicións, de recepcións, de estancia de viaxeiros da administración galega, etc. e que, xunto cun pequeno núcleo de funcionarios de aquí, promovese a execución de políticas deseñadas co máximo consenso a ambas beiras do mar, entre as sociedades, dándolle preferencia, obviamente, ás máis representativas. Cómpre proxectar máis Galicia e menos interese electoral. ¿Será posible? (Imaxe do pintor Sucasas)

Polas terras de Merlín, a vella Eire
(Andoliña martes 8 maio)
O xornalista ourensán Luis Menéndez filmou para a TVG a serie documental Por terras de Merlín. Vina na tarde do sábado pasado, por vez primeira, cun capítulo dedicado ás realidades culturais da costa oeste de Irlanda, aquela que garda con máis forza a súa identidade e a súa lingua: o gaélico. Casas pintadas con cores vivas, verdes paisaxes con valados e palleiros, a enerxía do mar que brúa en todas as fisterras (que xa filmara con engado Flaherty en Homes de Arán), a conta tráxica dos naufraxios e os mariñeiros de colores rechamantes (para encontrar os corpos dos afogados), as lendas do Pozo Sagrado e os contos de aparecidos nos fiadeiros: son todos eles trazos que lembran, sen dúbida, o que foi a nosa Galiza tradicional.
Os nenos aprenden nas escolas cantos e bailes irlandeses e nas casas aldeás hai recitais nos que se xuntan os veciños para escoitar a voz dos vates locais. Tras séculos de regresión, o gaélico teno hoxe moi difícil: só o falan cento cincuenta mil persoas, aínda que saben falalo un millón. Na escola secundaria dáselle un plus nas notas aos mozos que fan nesa lingua os seus exames: unha idea que ata se podería importar, co apoio dos mestres máis comprometidos coa nosa cultura. Ou non? (Imaxe: un debuxo da arte celta xa cristianizada).

Leakey, Dian Fossey, as mulleres
PAN POR PAN martes 9 maio (La Región)
A min nunca me preguntaron os que miden as audiencias que programas vexo na TV, pero sigo, cando podo, os documentais da Dúas. E por iso ás veces comento aquí cousas deles: por exemplo, onte emitiuse un da Nacional Geographic sobre Dian Fossey, a californiana que viviu 18 anos cos gorilas nas montañas de Kenia e que foi logo asasinada. A súa historia é ben coñecida pola película “Gorilas na néboa”, aínda que nela se oculta o papel relevante de Bob Campbell, o fotógrafo que filmou esas imaxes inmortais. Foi o paleontólogo Louis Leakey o que escolleu a Fossey para esa misión científica e a Jane Goodall para estudar os chimpancés en Tanzania. E Goodall, premio Príncipe de Asturias, contou por qué Leakey elixiu a dúas mulleres: porque teñen máis paciencia para observar e están habituadas, dende a maternidade, a entender a seres que se expresan en silencio. Como os gorilas. (Imaxe: retrato de Dian Fossey).

Dúas voces que se despiden, para un merecido lecer, de "La Voz de Galicia"
Nestes días tivemos noticia de dúas despedidas de dúas voces moi representativas do xornal La Voz de Galicia. Siro López (Ferrol, 1943), mestre de humoristas, que nos contou a historia da transición democrática en Galiza dende as súas viñetas, autor de estudos moi valiosos sobre o humor e a arte da caricatura (entre moitos outros, os seus traballos sobre Castelao, Celestino Fernández de la Vega e Xosé María Cao), decidiu xubilarse do seu labor no xornal coruñés. Aínda hai pouco inauguraba unha magnífica exposición no Araguaney de Compostela e aínda hai pouco compartimos unhas horas de conversa e compaña na Bienal da Caricatura ourensá. Coñecendo a Siro, sabemos que seguirá a traballar polo país, pintando, pensando, escribindo ou soñando futuros mellores. E tamén este domingo, dende o seu pequeno recuncho da Voz ("Ao abeiro da fe", cada vez lle deixaban menos espazo), anunciaba a súa despedida como colaborador semanal Xosé Chao Rego (Vilalba, 1932), un nome fundamental na historia da Igrexa máis comprometida co país, ensaísta e autor de moi valiosos estudos (Eu renazo galego, O misterio do lume, Para comprendermos Galiza, etc.) e responsábel de tantas iniciativas na nosa terra a través das revistas e movementos Encrucillada e Irimia. Coñecíno tamén como profesor (foi compañeiro meu só mes e medio) e sei como lle querían os seus alumnos e compañeiros de departamento. En La Voz de Galicia viña colaborando dende xaneiro de 1970, onde calcula que publicou máis de dous mil artigos, con diferentes cabeceiras de sección ("Pobo sen fronteiras", "A chouzana", etc.). Esperemos poder seguir compartindo os seus saberes, dende o libro, a conferencia ou os medios que el mellor dispoña.

CUBA, LUGRÍS, NEIRA VILAS
(La Región, luns 8 maio)
Cuba. Moito falamos da Cuba galega na tardiña do venres, na conferencia de Xosé Neira Vilas sobre Curros Enríquez e a Academia Galega. Na miña presentación do noso “Balbino emigrante” falei eu daquela Cuba que foi xermolo de identidade galega: a Cuba do Centro Galego, da Asociación Protectora e Iniciadora da Academia, do Teatro Tacón e de tantas cousas. Alí naceu a idea e alí xurdiron os fondos necesarios para a posta en marcha da Real Academia Galega, da man de Curros e Fontenla Leal; alí se interpretou por primeira vez o Himno Galego: teremos que celebrar ese centenario no 2007. Xa o teño dito máis veces: sen entender as achegas da emigración galega a América non se pode entender a historia do noso país. Un de cada tres galegos (medio millón en total) marcharon aló na segunda metade do XIX: todas as familias temos antepasados que estiveron en Cuba, na Arxentina, en Uruguai, en Nova York, etc. Entre eles, voces moi cualificadas: a finais do XIX con Curros Enríquez, Lugrís Freire, Álvarez Insúa, Armada Teixeiro, etc. A principios do XX con Antón Villar Ponte e Roberto Blanco Torres, Basilio Álvarez e Ramón Cabanillas: e alí fundan xornais, publican libros, fan teatro, axitación política, recadan fondos para o agrarismo, unha chea de iniciativas.
Lugrís Freire. Entre eles estivo, chamado dende aló polo seu irmán Plácido, Manuel Lugrís Freire, a quen conmemoramos estes días nas Letras Galegas. Como todos os anos estou a dar conferencias sobre el (nesta ocasión, en compaña de Monxardín) polos institutos ourensáns e gústame insistir nesta súa etapa cubana. É o momento en que traballa no Centro Galego, fai teatro (descobre esa súa vocación) e nace como escritor e publica as súas primeiras obras, como o poemario “Soidades” (1894). Consegue que llo prologue Curros Enríquez, quen por certo fai un limiar non demasiado gabancioso. Pero, qué importa! É coma se a un mozo novo de hoxe lle prologase o seu primeiro libro de poemas Méndez Ferrín: todo un orgullo, dende logo. Na historia da Galiza cubana queda “A Gaita Gallega” como a maior contribución de Lugrís Freire a ese tesouro cultural: por certo, o seu compañeiro Armada Teixeiro non se portou moi ben con Lugrís e despois criticouno e atacouno no mesmo xornal, mesmo con caricaturas.
Neira Vilas. Falou máis de hora e media de todo isto e aínda outras dúas horas longas na cea posterior: qué memoria portentosa! Neira Vilas ten a sorte de pertencer a unha xeración esplendorosa: a que nos anos 50 se formaba arredor de Luís Seoane e tantos outros. Algúns derrotados pola vida (Lorenzo Varela, Suárez Picallo), case todos esquecidos en Galiza ata hai moi poucos anos. Por sorte, por alí andaba o Pepe Neira Vilar para gardar para sempre esa memoria e transmitírnola. Por sorte tamén chegou logo a Cuba e salvou o tesouro patrimonial galego (prensa, libros, etc.) antes de que se esfarelara. Por iso, e por moitas máis cousas, sempre lle estaremos agradecidos.
(Imaxe: un Neira Vilas aínda novo con Lorenzo Varela nun acto en Sargadelos).

Dos blogs na Galiza
En Galicia Hoxe o autor de Territorio da desaparición, o poeta e amigo Miguel Anxo Fernán Vello, escribe sobre a actualidade do mundo dos blogs en Galiza, recomenda varios deles e adica unhas palabras moi xenerosas a esta miña, que é tamén vosa, casa.

ÁLBUM DE FOTOS AURIENSES (1)

O amigo Xoán Fonseca, onte mesmo e compartindo cea con Pepe Neira Vilas e Anisia Miranda, confesoume que abría todos os días o meu blog (varias veces ao día cando ten tempo) e que o ten como páxina de inicio en Internet. Abrumado pola súa confianza, voulle dedicar esta foto (mediados ou finais dos 90?) dun acto celebrado no Liceo ourensán, nun Encontro de Escritores Ourensáns e nun recital de poesía de sobremesa, co café e as pastas. En primeiro plano, de esquerda a dereita, estamos Xoán Fonseca (daquela con moito máis “peso político” que hoxe, se me permite a broma), eu mesmo, Carlos Casares, a súa dona Cristina Berg e o escritor auriense Bieito Iglesias. Xoán e Carlos Casares cos seus insepárabeis puros que podían durar dúas ou tres horas en agradábel faladoiro. En segundo plano, os asistentes daquel recital de poesía, varios dos cales, creo, leron os seus textos. A Carlos gustábanlle moito este tipo de actos e lembro que aquela tarde me comentou polo baixiño: “Estou seguro que case todos os que están hoxe aquí teñen un poema escondido no seu peto, aínda que non se atrevan a lelo en público”. No acto había varios poetas ourensáns presentes que recitaron. Estaban, de seguro, Chus Pato e Manuel Guede (están as súas parellas no fondo da foto) e creo que tamén Manolo Outeiriño e varios máis. O acto fora organizado polo Clube Cultural Alexandre Bóveda (que eu presidía daquela), que cada dous anos organizaba un Encontro de Escritores Ourensáns. Por certo, dende o peche voluntario do Clube, non se volveu facer, pero quizais haxa que resucitalo (se os amigos escritores ourensáns están polo labor, claro). A fotografía é do amigo fotógrafo Eduardo Núñez, que cubría moitos dos actos culturais nosos daquela época.

As mestras de 1923...
Unha amiga (Laura Seara) envioume copia deste contrato para unha mestra, por só uns meses, datado en 1923. Entre as condicións estipuladas estaba, como pode ler o amábel lector, usar dous bisos na roupa interior, non tinguir o pelo, non casar nin andar con homes, non fumar, non pasear polas xeladerías da cidade, non vestir roupa de cores brillantes e non ir en automóbil cun home agás que ese fose o pai ou irmán. Cantas mozas de hoxe manterían a súa vocación do maxisterio en condicións tan draconianas?

OS LECTORES, ESPECIE A EXTINGUIR
(Andoliña sábdo 6 maio)
“Os lectores somos un grupo antropolóxico que está a extinguirse”: así nos define o sociólogo Vicente Verdú, tal cousa dixo hai un par de semanas na cidade de Vigo. Aparellados ás baleas e a outras especies en extinción e ás linguas minorizadas con dificultades de supervivencia ou aos propios perigos que sobre a natureza e o medio ambiente seguen a pousar a súa espada de Damocles: por certo, xa non se usa tanto aquel argumento que pintaba como utópicos apocalípticos aos ecoloxistas, por algo será. Os lectores seica entramos nese paquete: as especies en extinción que desaparecerán algún día, quizais moito antes do que pensamos, como lles pasou noutrora aos dinosauros.
Todos os días lemos declaracións semellantes. Tamén os xornais en papel van morrer, como din algúns agoireiros? (por certo, parabéns a El País, un gran diario europeo, no seu 30 aniversario). Quizais morran os xornais e os libros e tantas linguas... Pero nada cambia. Algúns seguiremos a ler e non só iso: a falar e escribir sobre a literatura, a tentar convencer aos mozos de que se deixen seducir polo engado dos libros, a organizar actos culturais arredor dos escritores e os libros… Máis dun xa nos mira con aceno compasivo: ¡Pobres toliños!
(Imaxe: Pier Paolo Pasolini, Autorretratto, 1947, Gab. Scient. Lett. G.P. Viesseux, Firenze

O MANIFESTO DE AYAAN HIRSI ALÍ
(Andoliña venres 5 maio)
No seu día a deputada holandesa, de orixe somalí, Ayaan Hirsi Alí, da que falei onte, estivo a favor da “fawta” a Salman Rusdhie: hoxe ela mesma está ameazada de morte, polas mesmas razóns, acusada de blasfemia polo islamismo radical. Asumir calquera posición intelectual dende unha perspectiva abstracta é doado. Facelo cando afecta á túa propia biografía é moito máis complexo e ten moito máis valor cando se parte da propia experiencia persoal e intelectual.
O pasado febreiro Hirsi Alí pronunciou unha conferencia en Berlín que se connverteu nun manifesto “para defender o dereito a ofender”. E alí dixo cousas cousas como estas: “Creo que o profeta Mahoma se equivocou ao ditar que as mulleres estivesen subordinadas aos homes. Creo que o profeta Mahoma se equivocou ao decretar que se asasinase aos homosexuais. Mahoma trabucouse ao dicir que había que matar aos apóstatas. Equivocouse ao dicir que ás adúlteras había que azoutalas e lapidalas e aos ladróns había que cortarlles as mans. Errou ao dicir que quen morra en nome de Alá será recompensado no Paraíso. O profeta Mahoma fixo e dixo cousas boas, pero equivocouse ao situarse a si mesmo e as súas ideas por riba das críticas”.
(Imaxe da Medusa tal como a soñou Caravaggio, 1590).

Neira Vilas falará en Ourense de Curros Enríquez e a Academia Galega
Hoxe, venres 5 de maio, vai comezar o IV Ciclo Visións de Galicia do Liceo Ourensán, nesta ocasión adicado a escritores ourensáns que tiveron un peso decisivo na Academia Galega. O ciclo comeza cunha charla de Xosé Neira Vilas sobre o papel precursor de Curros Enríquez ao respecto. Engado a información que aportaba onte o xornal GALICIA HOXE (con dúas matizacións: o ciclo está organizado polo Liceo Ourensán, Sección de Literatura, e a Universidade de Vigo (non pola RAG) e na roda de prensa eu referínme aos labores da Cova Céltica, que non era unha revista senón un grupo galeguista e cultural.
A RAG homenaxea a catro dos seus precursores ourensáns (Galicia Hoxe, 4 maio)
Neira Vilas, Freixanes, Clodio González e X. Ramón Freixeiro falarán cada venres de maio dos académicos Curros, Otero, Eladio Rodríguez e Martínez Risco
. R.V.
Os escritores galegos Xosé Neira Vilas, Vítor F. Freixanes, Clodio González e Xosé Ramón Freixeiro serán os relatores nun ciclo de conferencias dedicados a catro promotores e membros ourensáns da Real Academia Galega (RAG) no primeiro acto previsto nesta cidade polo primeiro centenario da institución.
Un dos organizadores do ciclo de conferencias, o investigador literario e colaborador de GALICIA HOXE Marcos Valcárcel, explicou que os catro promotores ourensáns da RAG que centrarán os relatorios previstos para cada venres do mes de maio, serán Curros Enríquez, Ramón Otero Pedrayo, Eladio Rodríguez e Sebastián Martínez Risco.
"Os cen anos de historia da RAG -engadiu- non son os dunha institución cultural, senón que a súa presenza foi fundamental tamén nos eidos social e político de Galicia, e estes aspectos son os máis descoñecidos da nosa Academia".
Entre os académicos desta provincia, segundo Valcárcel, as conferencias céntranse en catro polo seu "papel fundamental" sobre todo os inicios da RAG, constituída o 30 de setembro de 1906. "Curros Enríquez non chegou a tomar posesión como académico pero foi un dos seus iniciadores e considérase que o acto da súa coroación na Coruña, en 1904, foi xa unha celebración preacadémica", apuntou.
Con respecto a outros membros desta provincia que centrarán algunha das conferencias do ciclo "Visións de Galicia", Valcárcel aludiu a Sebastían Martínez Risco como "o menos coñecido de todos" aínda que foi presidente da Academia "polo que a conferencia correrá a cargo do principal estudoso da súa figura, Xosé Ramón Freixeiro".
Entre os obxectivos do ciclo, segundo o seu organizador, está deixar constancia de que a RAG foi a primeira institución "que tivo autoridade moral para representar a Galicia no seu conxunto" e que neste labor "foi fundamental" a presenza de ourensáns e do grupo de coruñeses que publicou os seus artigos na revista Cova Céltica, desde finais do século XIX".
Entre estes precursores da RAG, Valcárcel nomeou o tamén ourensán Valentín Lamas Carvajal, entre outros, e os coruñeses Eduardo Pondal ou Manuel Lugrís, homenaxeado este ano no Día das Letras Galegas. Na presentación das conferencias tamén participaron representantes da universidade de Vigo como o vicerreitor Andrés Mazaira, Olga Galego, da RAG e o presidente da Deputación de Ourense, Xosé Luís Baltar.

Sumar e non restar
Acordo total con Afonso Vázquez-Monxardín polo seu artigo de hoxe en Galicia Hoxe, nun tema que tamén a min me afectou (como diría o outro, sen comelo nin bebelo...):
Devolvendo ante as cámaras, por Afonso Vázquez-Monxardín
Foi o presidente da Mesa devolver os materiais da SXPL a San Caetano e eu síntome un tanto contrariado coa súa actitude, pois a maioría foron feitos polo meu amigo Marcos Valcárcel e mais por min, tamén eu coma el, do gremio dos catedráticos de lingua e literatura galega que se baten, día a día, nas esforzadas trincheiras do ensino medio.
E non me incomoda polo que leva de desprezo ao noso traballo -no fondo a min o que pense o señor Callón non me acaba de sacar o sono- senón polas outras desconsideracións que vexo integradas nesa devolución. O desprezo polo extraordinario traballo dos caricaturistas Manel Cráneo e David Pintor "Pinto"; o desprezo polo esforzo dos deseñadores do Clube da Esquina; o desprezo para cos realizadores do DVD. Moléstame por todo isto, que é bastante, pero sobre todo polo erro estratéxico que, creo, deixa ver. Menosprezo á historia do propio Día das Letras Galegas, concibido, desde 1963, como exaltación da lingua e cultura ao redor do traballo dun persoeiro da nosa cultura.
Menosprezo ao plenario da Real Academia Galega que foi quen decidiu rescatar para esta ocasión a figura dun seu ex presidente, todo compromiso, todo esforzo e todo boa vontade. Desprezo, tamén, a unha familia colaboradora con todos os que se achegan á figura de Lugrís e ilusionada co rescate da memoria dun avó e bisavó que centrou a súa vida no espertar do seu país.
Pero tamén me desacouga pola súa utilización como elemento de tensión e presión na política interna do goberno bipartito, que, seica, segundo o lido na prensa hai meses, conta con catro asesores, dous a proposta de cada forza, para esa secretaría xeral.
É obvio que se trata de ir quentando o ambiente para a manifestación do día 17 que se contempla como un auténtico tour de force desde o nacionalismo de cara a cuantificar os apoios para o seu deseño da cuestión lingüística na reforma estatutaria. Tamén pode empezar a sospeitarse agora o seu escaso interese polo control da "carteira" de política lingüística como algo pensado por alguén que valoraría positivamente as posibilidades que abría: ter un punto simbólico co que poder ter unha fricción permanente e marcar diferenzas, tan importante como a fala e sen sufrir o desgaste directo na relación política, porque a iniciativa vén de "fóra", dunha unha organización independente, organicamente, como é a Mesa.
O problema non está, meus señores da Mesa, en impedir que os profesores dos institutos e colexios teñan un recurso máis como este que permite traballar a lingua, a literatura e a propia historia do país ao redor de Manuel Lugrís Freire. Un recurso para revivir o agromar da conciencia e identidade moderna desta nación, nese frutífero camiño desde o rexionalismo do XIX ao Estatuto de Autonomía de 1936, nacido, lembrémolo e honremos tamén esa memoria exemplar, das pontes e mans tendidas entre a esquerda e o galeguismo.
Meus señores, o problema non lles está no que se fai, senón no que se deixa de facer, ou no que se podía facer e aínda non se fixo. E ese é outro tema do que, seguramente, hai que falar con boa vontade e interese único na eficacia, a través de ideas, iniciativas, proxectos, promoción de puntos de encontro -como o PNL- seriedade, e, por suposto, sen cámaras. Sobre todo, hai que tratar sempre de sumar e non de restar. E devolver é restar.

CEN POEMAS GALEGOS, ESCOLMA (6): Deitado frente ao mar
Hoxe vai un de Celso Emilio Ferreiro e por certo ben coñecido. Eu cheguei aos poemas de Celso Emilio a través dos cursos da Auriense dos primeiros anos 70 (que tempos! No mesmo curso de literatura galega podían participar Otero Pedrayo, Ferro Couselo, Blanco Amor, Carlos Casares e Francisco Rodríguez). Despois fíxenme coa antoloxía que lle fixeran en Portugal (aquela de Razao editora): un dos primeiros libros galegos que devorei, xunto con outra escolma semellante do Manuel María. Despois veu Histrión 70 e os seus recitais sobre Celso Emilio (“Tempo de chorar” ou algo así chamábanlle) e Manuel Guede recitando “Verbas a un irmao” ou a historia do soldado Xurxo ou este “Deitado frente ao mar”. Este poema ten unha significación importante na miña vida. Chegados a Compostela, primeiro ano, vivimos xuntos Bieito Iglesias (o escritor), Benito Alonso ("Roi", historiador), Xoan Guerra (sindicalista) e máis eu. Xa traballaramos no Instituto ourensán no nacionalismo, pero era Bieito o máis organizado daquela. Pero Bieito, polo que fose, tardou uns meses, cando chegamos a Santiago, en poñerse en contacto con ERGA e coa UPG (os nosos alias eran, creo, Ernesto, Xavier, etc.). Había que gozar un pouco tamén dos tempos de Santiago: o Barra-China, as mozas, o novo sabor da rúa dos viños, etc. Ao cabo dun mes e medio en Compostela, semanas despois da morte de Franco, escoitamos nunha asemblea de distrito, na antiga Facultade de Económicas (daquela no Pazo de Fonseca), un mozo, non lembro o seu nome (creo que era de Económicas) que recitaba literalmente este poema de Celso Emilio. Bieito saiu de alí dicindo: este é de ERGA, seguro. Así era nas cousas daquela: falar en galego situábache de inmediato no campo nacionalista. Aos poucos días xa estabamos organizados, ERGA, logo a AN-PG, UPG e todo o demáis: e o contacto foi este poema de Celso Emilio. Lembro tamén que noutras asembleas posteriores houbera unha disputa polo idioma cos ácratas (eran debates habituais) e un deles (príncipe Galín, quizais?) dixo, en castelán, que só lles interesaba o galego como “lingua proletaria”, como quería Celso Emilio. Pero que, en canto o galego fose lingua de poder ou da burguesía, eles defenderían de novo o castelán. Que tempos!
Deitado frente ao mar...

Língua proletaria do meu pobo,
eu fáloa porque sí, porque me gosta,
porque me peta e quero e dame a gana;
porque me sae de dentro, alá do fondo
dunha tristura aceda que me abrangue
ao ver tantos patufos desleigados,
pequenos mequetrefes sin raíces
que ao pór a garabata xa non saben
afirmarse no amor dos devanceiros,
falar a fala nai,
a fala dos abós que temos mortos,
e ser, co rostro erguido,
mariñeiros, labregos da linguaxe,
remo e arado, proa e rella sempre.

Eu fáloa porque sí, porque me gosta
e quero estar cos meus, coa xente miña,
perto dos homes bos que sofren longo
unha historia contada noutra lingua.
Non falo pra os soberbios,
non falo pra os ruíns e poderosos,
non falo pra os finchados,
non falo pra os valeiros,
non falo pra os estúpidos,
que falo pra os que agoantan rexamente
mentiras e inxusticias de cotío;
pra os que súan e choran
un pranto cotián de volvoretas,
de lume e vento sobre os ollos núos.
Eu non podo arredar as miñas verbas
de tódolos que sofren neste mundo.
E ti vives no mundo, terra miña,
berce da miña estirpe,
Galicia, doce mágoa das Españas,
deitada rente ó mar, ise camiño...

Celso Emilio Ferreiro

Premios X. A. Carracedo en Ourense (Pan por Pan xoves 4 maio)
Estiven na entrega dos Premios Xosé Aurelio Carracedo, que organiza a Deputación. Nesta ocasión os xornalistas recoñecidos foron José Paz e Fernández Pinal: parabéns aos dous. Ao primeiro deles xa o coñecen vostedes, fotógrafo e crítico de arte nesta páxina, sempre con rigor a procurar as claves da creación dos artistas. Fernández Pinal traballa na COPE do Carballiño e gañou o segundo premio cunha reportaxe sobre os sucesos de Oseira de 1909: traxedia nacida cando o bispo Eustaquio Ilundain autorizou que se desmontase o baldaquino barroco da igrexa de Santa María. Curioso e simpático paradoxo: a reportaxe, que non coñezo, emitiuse nunha emisora católica, onde traballa o premiado. Houbo tamén gabanzas na memoria de Xosé Aurelio Carracedo, xornalista íntegro e brillante que as novas xeracións non puideron coñecer: por que non se edita unha escolma dos seus textos de prensa?

Rescaldos do Gran Temoneiro
(Andoliña 3 maio)
A finais dos 60 e primeiros 70 era o grande heroe dos mozos en todos os campus de Europa: o Gran Temoneiro, o home que levou o xigantesco barco de China ao comunismo. Os partidos definíanse "pensamento Mao Tse Tung" e abundaban as siglas nesa onda: Partido do Traballo de España, Movemento Comunista, a ORT, Bandeira Roxa, etc.: un hoxe moi coñecido escritor convidoume a un seminario do MCG cando eu xa militaba noutras filas e entre Bieito Iglesias e mais eu chafámosllo. Había mesmo grupos que esixían, antes de ingresar na súa militancia clandestina, un exame das Obras Selectas de Mao.
Desde aquela choveu moito. Os historiadores (o último nesta liña foi o libro de Jung Chang e Jon Hallyday) demostraron que a Mao Zedong o único que lle obsesionaba de verdade era o sexo e as mulleres (ás que desprezaba). Estivo 25 anos sen bañarse e aseándose só cunha toalla mollada. Só era un estalinista ao que nada lle importaba, para cumprir os seus megalómanos plans, que millóns de chineses morresen de fame: cousas das condicións obxectivas do paso ao socialismo, supoño. Deixou como herdanza un inmenso país choutando ao capitalismo e á cabeza do mundo en totalitarismo e en penas de morte. (Imaxe: Mao na coñecida icona de A.Warhol)

Da lingua nunha hora decisiva
(Andoliña 2 maio)
Estou entre as persoas moi preocupadas pola sorte da nosa lingua, o galego: nada garante o seu futuro se nun prazo relativamente breve non se toman medidas cruciais na súa defensa. Por parte das institucións políticas e por parte dos cidadáns. Ten que chegar a ser vista polos seus falantes como unha lingua necesaria, non como un adobío cultural nin como unha koiné reservada á burocracia política.
Non hai moitos meses aprobouse por unanimidade de todos os partidos, no Parlamento galego, un novo Plan de normalización da lingua: agora vaise adiar un ano máis. A proposta de poñer en marcha algunhas escolas monolingües galegas é positiva como símbolo, pero non abonda para deter a deterioración social do idioma. As bases sociais do BNG están molestas co goberno bipartito polo que entenden unha liña seguidista da do PP neste tema. Para os socialistas quizais non sexa este un tema central, pero si o será para os nacionalistas. Non sei se as políticas concretas dos conselleiros do BNG terán unha rendibilidade electoral directa chegado o momento. Pero, de seguro, os seus electores van preguntar qué avanzamos co novo goberno no terreo da lingua e da cultura galega. E os responsábeis terán que dicir algo nese momento. (Imaxe: Alegoría da prudencia, de Tiziano, 1565, National Gallery, Londres).

ANO DA MEMORIA. VERDEGAIA. OS GRANDES SIMIOS.
(La Región 1 de maio)
Ano da Memoria. O Congreso dos Deputados aprobou nesta semana que o ano 2006 sexa o da Memoria Histórica, apoiando así unha proposta de Izquierda Unida-Iniciativa per Catalunya-Verts (a mesma declaración xa se fixera en Galiza). Non é unha sorpresa engadir que o único voto en contra foi o do grupo popular para quen esta proposta “divide aos españois e reabre feridas”. Segundo os populares buscar as raíces da nosa democracia é “utilizar o pasado como arma política”: o certo é que hai un pasado de máis de 40 anos en que houbo demasiados silencios e aínda estamos a agardar por unha dereita democrática que se atreva a buscar a súa lexitimidade histórica sen copiar o discurso ultradereitista e revisionista que presenta a Franco como salvador e redentor de non se sabe cantas catástrofes.
Verdegaia. Nace Verdegaia, que concibe o ecoloxismo como “un ideario político de transformación social”. Proponse traballar pola paz e a xustiza social e facer entender a todos que a insustentabilidade ecolóxica tamén xera inxustiza social. É un novo grupo pero ten moita experiencia detrás, porque agrupa, ademais de xentes novas, a moitos antigos socios e dirixentes de ADEGA, como o seu coordinador xeral, Xan Duro. Verdegaia pode agrupar o mellor do ecoloxismo galego, integrando xentes de todas as sensibilidades, sen ataduras políticas nin manipulacións. Tralo desastre do Prestige, a sociedade galega volveu mirar cara o mar, e tamén cara a terra (ese burato negro dos incendios forestais), avanzouse en concienciación e desde o novo goberno hai unha nova lectura da realidade dende esta perspectiva medioambiental. Agora hai que aplicar esa nova sensibilidade pola Terra e Verdegaia pode ser un gran activo a este respecto. Noraboa, pois.
Os grandes simios. A frivolidade é unha mesta planta que se expande a gran velocidade entre certos columnistas e tertulianos dos medios de comunicación. Demostrouse outra vez ante a proposta que fixo Fernando Garrido, deputado verde nas listas socialistas, respecto aos Grandes Simios: qué doado é facer un artigo estilo “chiste fácil” sobre humanos e simios! Xa o facían os ultraconservadores hai máis de cen anos para burlarse de Darwin. O respecto polos animais e pola propia natureza fainos máis humanos,porque os seres humanos tamén somos animais e compartimos un 99 por cento do noso xenoma cos grandes simios: razón suficiente para pararse a pensar que poidan ter certos dereitos, sequera a non ser torturados nin maltratados. Si, xa sei que temos a intelixencia e que iso nos diferenza do resto dos animais, pero ¿a cantas persoas esa intelixencia só lles serve para propagar o horror? Disque os simios máis semellantes a nós son os bonobos: teñen moito en común connosco, pero teñen outras cousas que nos arredan deles. Son moi luxuriosos, dito en clave humana, e non teñen prexuízos a ese nivel. E tamén son pacíficos e resolven co sexo moitos conflitos no grupo. Algúns humanos, en vez diso, fabrican e usan armas mortíferas, e fan desaparecer pobos e xentes. A historia da Humanidade demostra que a barbarie non sempre está acochada nas selvas.

O dereito "necesario" de criticar as relixións (El País, 30 abril 2006)
"As sociedades que non defenden aos individuos que critican ou cuestionan relixións ou calquera tipo de idea estanse equivocando e están destinadas a acabar tiranizadas e a perder a súa liberdade." Esta frase, pronunciada no debate "Ídolos e insultos: literatura, relixión e liberdade de expresión" por Ayaan Hirsi Ali, recibiu o pechado aplauso dos asistentes a un dos máis esperados debates da segunda edición do PEN Voces do Mundo, ao que tamén estaban convidados, xunto a Cebrián e Göle, o escritor indio Upamanyu Chatterjee, o intelectual alemán Hans Magnus Enzensberger e o suízo de orixe exipcia Tariq Ramadan.
Hirsi Ali, que foi presentada polo moderador do encontro Ian Buruma, escritor holandés, como "o Voltaire do mundo musulmán", coñeceu nas súas carnes a persecución relixiosa polos seus sarcásticos escritos contra a interpretación máis ortodoxa do islam e en concreto contra o tratamento que reciben as mulleres no ámbito desa relixión. Ela foi a guionista da polémica película Submissions, pola que o director holandés Theo van Gogh foi asasinado en 2004 a mans dun extremista islámico en Amsterdam e pola que aínda hoxe está ameazada de morte. No filme nárranse, en clave poética e á vez brutal, catro historias de mulleres maltratadas polos seus maridos e reprodúcense as frases máis degradantes do Corán contra a muller.
Quizias por iso a voz de Hirsi Ali foi unha das máis duras fronte ao que denunciou como "pasividade de Occidente" ante os ataques do extremismo islámico contra a liberdade de expresión. "A relixión ten que poder ser criticada. É necesario, é urxente. Todas as relixións o foron e esa posibilidade de crítica levou ao mundo occidental á prosperidade e á paz. Sen embargo, hoxe hai unha crecente autocensura de xornalistas e políticos occidentais, que tratan de minimizar as súas críticas contra o extremismo musulmán por medo ás súas reaccións", clamou. (Na imaxe, a deputada e escritora holandesaz Ayaan Hirsi Ali).

Visita a Valdeorras
Pasei onte, sábado, toda a xornada nas terras de Valdeorras. Fun aló coa miña muller, María, e a miña filla Eire. Convidáranos uns bos amigos do Barco: Remedios Gacio e Manolo Docampo (Lolo). E alí, para saborear un excelente cordeiro e os doces preparados pola nai de Remedios, esperábanos tamén Gustavo Docampo e Maribel, irmáns da outra parella (son dous irmáns casados con dúas irmás á súa vez). Lolo foi o responsábel do BNG na zona moito tempo: de feito un dos que montou o Bloque no lugar co meu cuñado, o poeta Millán Picouto, que tamén nos acompañou onte e que viviu alí tres anos, como profesor no Lauro Olmo. Agora dedícase ao mundo do viño e ensinounos de vagar a súa adega, de onde sae o magnífico viño ecolóxico que xa está a producir: Bacelos de Biobra. Só levan tres ou catro anos nisto pero xa son pioneiros en Galiza na produción de viño ecolóxico e teñen un magnífico viño que xa se comercializa en Ourense e noutras cidades do país. E, ademais, coa plena seguridade de que é o producto máis sano e menos contaminado do mercado gastronómico. Descendente de carpinteiros, o Lolo fixo el case soíño moitas das obras de restauración da adega, sobre unha casa familiar, e creou alí un recuncho encantador, nunha paisaxe tan fermosa como relaxante e acolledora: a adega está no núcleo de Biobra, concello de Rubiá, enclavado no Parque Natural da Serra da Enciña da Lastra. Tivemos tempo para falar de case todo o humano e o divino e ata para escoitar un espontáneo recital en ruso: tomou café connosco unha profesora ucraína, que lles dá clases de ruso ás fillas de Remedios e Lolo, e gorentounos lendo uns textos en ruso e ata cantando unha canción moi coñecida do seu folclore.

Fraga e o galego: unha máis
No telexornal de TVE-1 de hoxe, mediodía, escoito ao director de cine Alfonso Ungría a falar dun seu documental sobre o tempo e a vida nos teleclubes, xa saben, aquela invención de Fraga dos 70 para ver a tele en colectivo. Alfonso Ungría sacara daquela (se entendín ben a nova do telexornal, collíno ao remate) un paisano galego falando en galego nun deses teleclubes. Fraga seica chamou ao NODO para que o botaran. Non custa imaxinalo indignado e dando voces: falando en galego na televisión!!!

En La Voz de G. len as bitácoras galegas, seica
Hoxe mesmo, en La Voz de Galicia, proponse un curioso concurso para elixir a palabra galega máis fermosa. Os lectores poden escoller ata o 17 de maio a que consideran máis eufónica ou harmoniosa: curiosamente, en toda unha páxina de información, nin sequera unha liña para lembrar que este concurso xa se fixo na blogosfera, proposto pola bitácora de Francisco Castro ("A canción do náufrago"). Eu mesmo publiquei unha recente andoliña sobre o tema. Non é a primeira vez que sucede (lembren aqueloutra dos nomes das vacas, e outras): unha idea interesante do mundo dos bloguers, unha información coincidente ao cen por cen co que sae na rede (case sempre sen asinar polo xornalista) e nin sequera unha mínima mención ao pai da idea. Seica na Voz len as bitácoras galegas, aínda que non paguen dereitos de autor...

BLANCO TORRES, UNAMUNO, AS LINGUAS
(Andoliña sábado 29 abril)
A tantos anos de distancia, sorprende a actualidade dalgúns debates con moitas décadas de historia. Leo no xornal “A Nosa Terra”, aló por 1919, esta cita contra o uniformismo centralista: “Unamuno di que xa se crebou a unidade. Non. A unidade está rota fai tempo, pro era unha rotura pasiva, que agora trócase nunha actividade que fará forte e fecunda a crebadura. ¿Dende cando houbo realmente en Hespaña unha unidade espritoal, de intereses ou de calquera outro xeito?”. A cita pertence a un xove escritor galego, 28 anos daquela, Roberto Blanco Torres, que pagaría logo coa súa vida o seu compromiso co país. E aínda non profetizara Jiménez Losantos a súa “quiebra de España”.
De Blanco Torres tense escrito que hai un aceno unamuniano na súa poesía. E escribíalle ao autor bilbaíno con respecto e admiración, como amosou nun estudo Alexandre Rodríguez Guerra. Como lle escribían tamén Blanco Amor e Otero Pedrayo e outros intelectuais galegos. Pero Unamuno, que merece ese recoñecemento noutras cousas, equivocábase nisto. Nos seus discursos nas Cortes, en 1932, opúxose á cooficialidade do catalán e ao seu uso na Universidade. Os ventos sopran hoxe noutra dirección, cando menos en Cataluña. (Imaxe: a caricatura de Unamuno feita por Álvaro Cebreiro, firmante do manifesto Máis Alá).

O Barco 1885-1969. Memoria fotográfica
Un dos síntomas máis esperanzadores do proceso de recuperación da Memoria que estamos a vivir é a salvagarda do noso patrimonio fotográfico, polo menos ata onde iso é posíbel. Nos últimos anos en toda Galiza (na provincia ourensá: no Carballiño, en Celanova, en Ribadavia, no Barco, etc.) estanse a publicar álbums de vellas fotografías que nos devolven a imaxe dun tempo pasado e ás veces negado con saña e hipocresía (a Segunda República e a represión na guerra incivil). No Barco de Valdeorras publicouse en 1990 o libro Cen anos do Barco nas fotos, 1863-1963, que abría este camiño na fermosa vila valdeorresa. Na mesma liña saiu agora O Barco, 1885-1969. Memoria Fotográfica, coordenado polo amigo Gustavo Docampo Paradelo e publicado polo Concello do Barco e a Deputación Provincial, a través do Centro de Cultura Popular Xaquín Lorenzo que dirixe o tamén amigo Xulio Fernández Senra. Hai moitas fotos magníficas, unhas anónimas, outras asinadas, das xentes e paisaxes da comarca, da vida no río, da emigración, dos traballos, das formas de lecer, etc. Creo que as dúas que escollín aquí son ben representativas: nunha delas (cara 1920) faise a parodia do oficio do barbeiro; noutra ("Cuba, 1921") Manuel Blanco Pascual fai un orixinal autorretrato dacabalo e nunha típica facenda cubana.

VAGALUME, ARDORA, ANDOLIÑA
(Andoliña venres 28 abril)
Seguindo o fío de onte, tamén se fixo en galego o concurso sobre a palabra máis fermosa e diso quedamos en falar hoxe. Foi iniciativa do escritor Francisco Castro desde a súa bitácora “A canción do náufrago”. Houbo máis de cen propostas e quero recoller algunhas ben fermosas: aloumiño, andoriña, ledicia, chorima, brétema, caluga, bufarda, folerpa, axóuxere, escaravello, poalla, solpor, luscofusco, donicela, bolboreta, améndoa, vichelocrego, gorentar, fiúncho, mainiño, borboriño, pardal, costro, lóstrego, etc. Nos blogs galegos está vivo este debate (tamén no meu) e un amigo fisterrán mándame estas xoias do mundo do mar: ardora, rompente, marusía, ronsel, vogar.
Pero a gañadora foi “vagalume”, ese bechiño (Lampyris noctícula) que disque lle brilla o cu, sobre todo á femia, en medio da escuridade da noite. Si, merecía gañar. E ademais ten unha ampla gama de sinónimos de beleza non menor. Escoiten: lucecú, luceiro, lucerna, corcoño, coroceiro, ferriño, vella do caldo, verme da noite...
E moi preto do vagalume, compartindo a súa levidade e a súa fugacidade, está a miña querida “andoliña” que recollera nos vellos tomos verde do seu dicionario don Eladio Rodríguez González. (Ilustración: unha das deliciosas mariñas de Urbano Lugrís, o noso gran artista e fillo de Manuel Lugrís Freire).

Tres graciñas a repartir (na entrada número 100)
O meu anterior post foi o meu número 100 nun prazo de pouco máis dun mes. Esta bitácora está a posibilitarme unhas posibilidades de diálogo e comunicación coas xentes que eu nin sequera adiviñaba (e levo máis de 30 anos a escribir a cotío nos xornais). Por iso hoxe, en honor a eses 100 primeiros post, quero dar algunhas graciñas:
En primeiro lugar, graciñas a Afonso Vázquez-Monxardín, que foi o primeiro en ensinarme o doado que é isto de facer un blog (el aínda non se estreou, que sexa cedo). Despois, a Brétemas, que apoiou dende o primeiro día esta bitácora, como tantas outras cousas, sempre xeneroso. E sobre todo a Xulio Outumuro (Xulio de Rabal nos blogs), compañeiro meu no Instituto de A Carballeira e profesor de Informática, que é o meu especialista particular que me resolve os problemas que poidan aparecer de cando en vez.
Graciñas, por suposto, e no mesmo nivel, aos lectores e lectoras que fan posíbel este diálogo e comunicación, aos múltiples “usuarios anónimos” que non podo coñecer e a outros que xa empezo a coñecer mellor neste mundiño do blogomillo como A.C., Anónimo político-cultural, Etxeoqueai Fernández, Veloso, Acedre, Torre de Babel, Galeidoscopio, Estalote, Boedense, Caravelete, Muralla, Xacobe neto, Ocenza, Fisterrán, Náufrago, Aultre Narai, Abellonenia, Ronsel obradoiro de arte, F.Míguez, Axitada, Marcial, Neno da Norita, Andara o xeito, Outra vaca no blogomillo, Ian, Axitada, etc. (Excusas polos seguros esquecementos cando escribo case de memoria).
E graciñas tamén polas súas palabras de ánimo a amigos como Benito Losada, Henrique Alvarellos, Miguel Anxo Fernán-Vello, Antonio Piñeiro, Ruth Fernández, Luis Menéndez, José Pascual, Xavier Paz, Carlos Varela, Manuel Santos, Secundino Lorenzo, Manolo Barreiro, Charo Ferreiro, Santiago Prol, Ricardo Alonso, Xosé M. Sarille, Henrique Torreiro e outros moitos que agora non me lembro, que me adicaron algunhas palabriñas para seguir adiante.
Ah! Para rematar, en moi poucas semanas, espero agasallarvos cunha pequena sorpresa. De momento só vos podo decir que ten que ver co mundo da Rede e coa Historia de Galiza: creo que é un proxecto fermoso e ambicioso. Teredes novas canto antes.
(Na imaxe, Dona co espello, de G.Bellini)

DA BELEZA OCULTA DAS PALABRAS.

A palabra máis fermosa do castelán ou do español, como vostedes prefiran, é amor: así o decidiron os internautas nun concurso dunha escola de escritores. Entre as máis votadas estaban tamén paz, vida, esperanza, madre, amistad ou amanecer: é obvio que os concursantes pensaron máis nos conceptos e significados que na propia musicalidade interna dos vocábulos. A riqueza fonética xogou, en cambio, a favor de azahar, libélula, albahaca, susurro ou alféizar. Menos votos tiveron outras como lapislázuli ou mar: neste último caso sorpréndeme por moitas razóns, eu poñeríaa nas miñas favoritas.

Carlos Casares, cando lle preguntaban polo mellor libro da historia ou polo mellor escritor, respondía sempre que o mellor escritor ou libro son polo menos cinco mil e non se poden citar todos, claro. Habería que preguntarlle aos poetas. E aparecerían, sen dúbida, os adxectivos azul e verde, tan usados, e formas como miel, luna, jaral... E o naranjel e o arbolé de Lorca e Alberti coa árbore do jaracandá e coa abubilla e co alcaraván. E outros poetas reclamarían os dereitos de candela, chamariz, mariposa, álabe, guajira, e tantas outras posíbeis. E a palabra máis fermosa en galego?: diso falaremos mañá.

Etiqueta: Jaume Plensa.

ANDOLIÑA xoves 27 abril.