TRABALLANDO, EN GALEGO
(La Región, 5 marzo)

O venres celebrouse no Liceo, convocado pola súa Sección de Literatura, un debate titulado “Experiencias concretas de galeguización na sociedade civil ourensá”. Tratábase de avaliar entre todos aquelas experiencias que dende hai anos apostan pola inserción profesional do galego, ás veces case sen axudas e sempre con moito esforzo persoal. Para iso convocamos a Antonio Piñeiro, técnico de cultura do Concello de Celanova e xornalista; Xavier Paz, libreiro e empresario; Manuel Suárez, médico; Francisco Nóvoa, empresario da Academia Postal; Xulio César Iglesias, xerente de Amencer; e Xosé Lois Brea, avogado.
Normalidade. Os amigos Piñeiro e Xavier Paz reivindicaron a normalidade no emprego do galego. Ese é o idioma habitual na maioría dos procesos que se desenvolven no Concello de Celanova, institución comprometida ademais nun papel normalizador da nosa cultura na vila de Curros e Celso Emilio. A mesma normalidade reclamaba Xavier Paz: “na miña librería falan en galego, portas para dentro, o 95 por cento dos clientes”. Como libreiro Paz nunca tivo problemas para desenvolver o seu labor cotián en galego, en todas as súas actividades, pero tamén advertiu: “outra cousa sería se falase como pai”. Manuel Suárez fixo unha emocionada defensa da lingua e do plus que significa para un médico actuar en galego (perdendo pacientes ás veces), pero tamén a recompensa de comunicación inmediata que se establece no ritual de relación médico versus paciente galego-falante.
A mocidade. No campo xuvenil, onde o galego perde falantes cada día, traballa dende hai a asociación xuvenil Amencer, dos centros Bosco de Galicia. A defensa do idioma e da nosa cultura é un dos seus eixes de actuación e o labor da asociación quere ser un contrapeso á desgaleguización que noutras parcelas sofre a mocidade. Tamén se botaron en falla actuacións específicas para a mocidade en espazos propios dela como o mundo do cine, televisión, videoxogos, etc. Pola súa banda Francisco Nóvoa defendeu o papel formativo en galego da Academia Postal: 142 libros de texto en galego publicados nestes anos e 163 profesores insertos nun plan interno de normalización que pretende en catro anos galeguizar todas as actividades da Academia.
A Xustiza. O máis pesimista, non sen razóns, foi Xosé Lois Brea, que partiu da súa experiencia na Audiencia Provincial. A realidade do galego na Xustiza é cero, isto é, non existe, limítase á obra dun par de avogados e á comprensión dalgún maxistrado (por certo sobre todo dun nacido en Ávila). Brea afirmou que mesmo existe belixerancia contra o galego na Xustiza e denunciou a desaparición no Pazo de Xustiza do Servizo de Normalización Lingüística e a escasa importancia do noso idioma na formación dos avogados (en Dereito estúdase de forma obrigatoria, inglés xurídico, moito menos útil que o alemán ou o francés para a profesión). Quizais a solución sexa, é ben certo, a que sostiñan Piñeiro e Paz ó comezar o debate: traballar en galego, con plena normalidade, ó servizo da sociedade. Sempre que nos deixen e, se non o fan, reclamar ante a autoridade todos os nosos dereitos lingüísticos como galegofalantes. Dereitos que son de lei. (Imaxe da pintora brasileira Tarsila do Amaral).

Martin Pawley + Galicia Encantada

Tamén están de aniversario os amigos de Galicia Encantada. E Roberto G.Méndez entrevista en El Correo Gallego a Martin Pawley (A Coruña, 1974), crítico de cine da Radio Galega e responsable do blog Dias estranhos (na foto).

CEN ANOS DE HISTORIA CULTURAL: 1957

O artigo completo
(Na imaxe superior, parte do Grupo Galaxia nos Ancares: Domingo García Sabell, Francisco Fernández del Riego, Celestino Fernández de la Vega, Ánxel Fole e Ramón Piñeiro)

Nace en Buenos Aires Follas Novas, librería e distribuidora do libro galego, da man de X.Neira Vilas e Anisia Miranda. E o Teatro Popular Galego de Blanco Amor. E a Editorial Citania. E libros como “Non agardei por ninguén”, de R. de Valenzuela; “Mito e realidade da Terra Nai”, de Xoán Rof Carballo; “A roseira da soidade”, de Antón Zapata García; a “Antoloxía Poesía Galega” de Galaxia, século XIX (Del Riego). O “Merlín” en castelán e a primeira parte de “Los gozos y las sombras” de Torrente. E “Literatura gallega actual” de Xavier Costa Clavell.
E nace tamén a colección Illa Nova en Galaxia. E publícase “Do sulco” de Xoana Torres, e “Voce na néboa”, de Ferrín, e o “Auto do taberneiro” de Manuel María.
Inaugúrase o monumento a Rosalía de Castro no Espolón de Padrón, realizado por José María Mateos, discípulo de Asorey.
Nacían Os Tamara e o Conservatorio de Música en Ourense, e Música en Compostela. Rodábanse tres películas en Galicia, entre elas “Camarote de lujo” de Rafael Gil (sobre un relato de Fernánde Flórez, e “Orgullo y pasión” de Stanley Kramer, que traía a Galicia a Cary Grant, Sofía Loren e Frank Sinatra.
Nacen, entre outros, Manuel Rivas, Bieito Iglesias, Ramón Caride, Ramiro Fonte, Antón Reixa, Alberto Avendaño, Gonzalo Navaza, Pilar Pallarés, Joâo Guisan, Xavier Queipo, Luísa Villalta, Francisco Leiro, Antón Patiño, Nancho Novo, Xosé M. Olveira "Pico", Xosé M. Piñeiro, Alberte Ansede, Xosé M. Pazos, Caetano Díaz, Paulino Pereira, etc. (vaia fornada de luxo!!).

«Africanos, celtas, árabes e indios comparten fantasías»
"Series como "Falcon Crest" son unha recreación do Olimpo"

Entrevista de Xesús Fraga en La Voz de Galicia, 4 marzo 2007 (Foto da web de Xerais)

O escritor lugués vén de reeditar unha das súas obras menos coñecidas, «O castrón de ouro», unha novela de aventura na que a fantasía e os mitos desenvolven un papel central

En 1993 Darío Xohán Cabana (Roás, 1952) gañou o premio de literatura xuvenil O Barco de Vapor coa novela de aventuras O castrón de ouro . Pero a obra distinguida quizais sexa unha das menos lidas do escritor lugués, xa que apenas contou con difusión. «De feito, quedou durmindo no almacén da editorial os 15 anos de rigor ata que venceron os dereitos. Había algunhas palabras no libro que non lles pareceron ben, pero é que eu escribo coas palabras que emprega a xente, mesmo os rapaces. Está escrito cunha linguaxe libre», di o autor. O castrón de ouro vén de ser reeditado por Galaxia, dentro da súa colección Árbore .

-Así que foi vítima do politicamente correcto na literatura xuvenil, que en vez de matar ao lobo do conto mándano a unha reserva, seica.
-É un auténtico desastre. Pero é que ademais non se modifica a realidade por disimulala. E se falo dun castrón, teño que empregar a palabra collóns . Home, podería dicir testículos . O problema é que eu non escribo para rapaces, eu fago literatura, boa ou mala, pero literatura que a pode ler calquera. Dame mágoa que algúns adultos non lean libros meus como As viaxes do príncipe azul ou As aventuras de Breogán Folgueira por aparecer nunha colección de literatura xuvenil. Eu, ademais, escribinos cando tiña entre 35 e 40 anos e divertinme moito.

-O seu libro apóiase nunha visión da realidade que ten moito de espazo mítico.
-É que os mitos e a fantasía pertencen a unha realidade e non ese intento de disimulala. É que ademais non se transforma: esa visión dun mundo tan correcto fai que non se modifique. Pero este non é un libro de análise social. É unha fantasía, historias fantásticas baseadas na mítica europea, galega e europea. Hai mitos galegos, anglosaxóns, artúricos, o Rei Don García, o pasado mítico.

-Os mitos propoñen unha cosmovisión e un sistema de valores. ¿Que peso teñen na súa obra?
-A min os mitos interésanme, en principio, porque me parecen divertidos. Levan funcionando mil, dous mil, tres mil anos, e son actualizados por cada xeración. Ao mellor me equivoco, pero é que me parecen moi divertidos. E tamén resulta moi interesante comprobar a súa universalidade. Se les a épica cabaleiresca europea do século XII e comparas coa épica dos pobos do Sael do XIX, verás que somos iguais. Os negros africanos e os celtas comparten as mesmas fantasías, mesmo os árabes ou os indios norteamericanos. É unha proba de que todos soñamos coas mesmas cousas.

«É necesario que os ourensáns se atopen coa súa historia»

Velaí a entrevista que hoxe publica La Voz de Galicia-Ourense, sobre a campaña para a recuperación do Banco de España...

Pascual Veiga.

(Pan por Pan domingo 4 marzo)

Celebrouse en Compostela un encontro sobre Pascual Veiga, o compositor da musica do Himno Galego (con letra de Pondal). Esta cita trouxo varias novidades sobre a súa vida e a súa obra, que é o mellor que pode pasar nun congreso deste tipo. Vexamos algunhas delas. Estas xornadas conmemoraban o centenario da primeira interpretación en público do Himno Galego, na Habana, en 1907. Pois ben, o musicólogo Fernando López-Acuña sostén que tal composición xa se escoitara en 1896, once anos antes. Tamén se revelou nestas xornadas a estreitez económica que padeceu o músico, que tiña embargado polos acredores o seu soldo de profesor en Madrid. Na prensa do XIX hai moitos lamentos pola penuria dos nosos autores. O caso de Veiga foi dos peores: a familia non podía afrontar os custos do enterro e só coa presión popular logrouse traer o seu cadáver de Madrid a Mondoñedo.

Cambio climático.

(Pan por Pan sábado 3 marzo)

Hai só uns anos algúns estudos e películas ridiculizaban as teses ecoloxistas sobre o cambio climático provocado polo home. Hoxe hai datos xa incuestionables de que tal proceso se está a dar e de que o home é o causante do maior problema medioambiental do planeta. Lémbranolo David Attenborough, naturalista e divulgador científico que leva 54 anos facendo documentais sobre a natureza (moitos deles, da BBC, emitidos na TVE-2), en España nestes días para recibir o premio da Sociedade Xeográfica Española. Xa non podemos parar o cambio climático, di con contundencia este naturalista, non sexamos ilusos: o máis que podemos aspirar é a impedir os seus desastres e non prexudicar demasiado as novas xeracións. O planeta non pode seguir a recibir contaminación e lixo ó ritmo actual: isto tamén é un problema político, o meirandes reto do mundo no que vivimos.

Primeiro ano de As Uvas na Solaina: graciñas.

Pois si, así como quen non quere a cousa, xa levamos un ano no mundo virtual: empezou a súa andaina esta bitácora o 6 de marzo do 2006: por certo, cun comentario entre irónico e tétrico (“Os columbarios nas igrexas e nos estadios”). Adianto a celebración tres días para aproveitar a fin de semana e, de paso, facela coincidir co meu aniversario real (xa ven, un aniño máis vello).
É tamén un bo momento para dar as grazas: sobre todo os que estades do outro lado, participando, uns como lectores, outros como opinadores e contertulios moi activos. No debuxo que adxunto (se pulsan enriba del, poderán ler os nomes) quero simbolizar ese agradecemento mesmo facendo referencia a algunhas das voces máis asiduas nos debates (perdón polos posibles esquecementos, que ten que habelos: ninguén é perfecto). Sen todos eles/as, sen a súa presenza constante e xenerosa, este blog non tería sentido.
Precisamente estou moi satisfeito, sobre todo, por conseguir dende a rede facer un dos blogs máis dinámicos e participativos na nosa contorna (a Galicia real: a do interior e a dos galegos que compartillan con nós as súas ilusións, dende Buenos Aires a Australia). Froito desa participación foron moitos dos ricos debates que aquí se desenvolveron: a marca débea levar o aínda recente debate dos intelectuais, que superou as 73 intervencións, moitas delas de gran calado. E moitas outras superaron as cincuenta entradas, como a campaña do Galego en Positivo ou “Que esperan do goberno os cidadáns?” (59); en xeral, moitas entradas sobre o galego, os nosos escritores (Cunqueiro) ou a nosa historia contemporánea, tiveron ampla acollida entre os lectores.

Son case 700 post nun ano que, quitado o mes de agosto por vacacións, sae a máis de dous comentarios meus diarios. Tamén hai que dicir que esta bitácora foi casa de acollida para outros artigos de autores diferentes, aquí reproducidos e debatidos. Na maioría dos casos, pedinlle permiso ós seus autores; en calquera caso, ninguén protestou por esa utilización, quizais porque son todas boa xente ou bos amigos (ou as dúas cousas xuntas). Entre outros, e citando de memoria, aquí deixaron os seus textos, autores como: Afonso Vázquez Monxardín, Bieito Iglesias, Miguel Anxo Fernán Vello, Salvador García Bodaño, Antón Baamonde, Alfredo Conde, Suso de Toro, Manuel Rivas, Luis González Tosar, Víctor Freixanes, Xosé Luís Méndez Ferrín, Xosé Manuel Sarille, Ramón Chao, Xavier Castro, Xosé Miranda, Damián Villalaín, etc. Graciñas tamén a todos eles.

Ben, non quero aburrilos agora. Aquí seguiremos. Se vostedes consideran pertinente e interesante este debate, sempre dende a cortesía e a confianza mutua, seguiremos ofrecéndolles as nosas Uvas na Solaina, cabeceira que é, por se alguén aínda non o sabe, unha sincera homenaxe a Vicente Risco:

Por que "As uvas na solaina"? (10 marzo 2006)

Pois, así de sinxelo: como homenaxe a un dos grandes mestres do xornalismo literario na Galiza:"Una casa en que hay uvas colgadas da idea de una felicidad tranquila y un poco rústica, sin nada que sobre ni que falte, en que no falta ni siquiera la pachorra, ni la parola.En toda casa donde hay uvas colgadas da gana de quedarse. Cuando uno no puede quedarse, se va mirando para atrás, lleno de saudade"."Las uvas de cuelga", nesa marabilla que se chama LIBRO DE LAS HORAS, Ourense, 1961.

5o anos do Conservatorio de Ourense

Neste 2007 o Conservatorio de Ourense cumpre os seus primeiros 50 anos de vida. Pasou por diferentes locais e por diversas andainas, pero aí está, formando músicos e estimulando a cultura musical nas xentes aurienses.

Para celebralo preparou un amplísimo programa de actos, do que iremos dando conta de vagariño, que se desenvolverá entre marzo e maio e no que ademais eu mesmo fun convidado a participar (o 12 de marzo, moitas grazas).

Os actos da celebración deste 50 aniversario comezan hoxe, no Auditorio Municipal (20,30 h.), cun concerto: Spanish Brass Luur Metalls, Quinteto de Metais, con obras de Cabanilles, Colomer, Lafosse, Rivera e outros autores españois (na foto).

Literatura de cintura para arriba

(Xabier Castro, en Galicia Hoxe, 2 marzo)

Non resulta doado documentar a historia das relación sexuais por medio das fontes literarias tradicionais xa que esta cuestión omitíase pudicamente por puritanismo moral, ou recibía un tratamento moi superficial, velado e tanxencial. Con razón sinalaba Blanco Amor que a galega era unha literatura soamente "de cintura para arriba". Tales reservas tardaron moito tempo en desaparecer, de xeito que xurdiu un desfasamento moi marcado, entre as letras galegas e as doutros países do noso contorno, nos que os escritores se sentiron menos constrinxidos á hora de plasmaren con liberdade esta esfera da conduta humana. A franqueza coa que se expresaron Proust, Joyce ou Gide, a principios do século XX, non se albisca en Galicia ata as últimas décadas desa centuria. O franquismo, cunha censura que respaldaba a versión integrista, contrarreformista e trentina, da moral católica, pode constituír un principio de explicación. Pero parcial, nada máis. En verdade, a mentalidade da maioría dos cidadáns era bastante pacata e puritana, se a comparamos coa que estaba vixente en sociedades máis abertas e nas que existía maior tolerancia e liberdade de costumes. Castelao, cando visitou París no ano 1921 quedou abraiado coas licenzas que se permitían as parellas na rúa, como xa temos indicado, e tamén outro intelectual, que estableceu vínculos con Galicia na década dos cincuenta, quedou sorprendido, cando cruzou os Pirineos, coa: "(...) desenvoltura, chocante para quien venía de una sociedad represora, de las parejas, besándose en los bares y cafés, en las calles y jardines y de las mujeres vistiendo novedosos pantalones". Sendo así as cousas, poderiamos preguntar se sería concibible que Otero Pedrayo traducira na revista Nós algunha das pasaxes eróticas do Ulises, que profusamente aparecen a través da novela? ¿Aceptarían isto Vicente Risco e os restantes promotores da relevante publicación?
Vexamos algúns aspectos referidos á historia das prácticas eróticas en Galicia. En ocasións, os mozos iniciaban o cortexo, ou levaban a cabo tentativas eróticas, sen moito requilorio previo. Trataban de aproveitar para os seus arranques as oportunidades nas que unha moza se encontraba soa. Nunha ocasión, estaba unha muller nunha fonte algo afastada, na zona rural do concello de Marín, aló polos anos corenta, e achegóuselle un mozo, quen, sen que mediaran palabras nin formalidades previas, púxose a apalparlle os peitos. Ela, que era muller casada, aínda que o home estaba bastante impedido de resultas dunha embolia, revolveuse e díxolle: "Ti non me apalpas". Breixo de Gosende refería así un encontro erótico decisivo na súa vida: "-Eu viña de rozar monte aquil mediodía de vrao, i atopei a rapaza na fonte. Iba unha fogaxe que Dios nos libre, e viña candia min o can da casa. Non había ninguén arredor, en todo canto se vía en volta enteira. Eu ventara-a coma un can. Sentín un lóstrego no sangue. Botei-lle a mao... E seguiu o conto...". Ánxel Fole, como adoitaba ser habitual, omite pudorosamente mergullarse na descrición erótica, pero polo que refire despois, enténdese ben que tiveron unha relación sexual, como consecuencia da cal a moza quedou embarazada e tivo un fillo.

(Imaxe: Encontro de dous, de Olga Sinclair)

(Como aquilo que din dos Césares: lembra que só es un ser humano...)

Unha canción.

(Pan por Pan venres 2 marzo)

Fala esta canción dunha guerra que marcou a vida dun país e dun home que sobre esas cinzas ergueu a paz: “Gracias le doy/ al gran hombre que supo alejar/ esa invasión/ que la senda venía a cambiar. / Otros vendrán/ que el camino no habrán de labrar/ (…) No han de ocultar,/ hacia el hombre que trajo esta paz,/ su admiración”. Así dicía a canción de 1966, “Un gran hombre”. Si, fala de Franco. Nada sorprendente: hai centos de textos semellantes dende 1939. A sorpresa é que quen cantaba esa canción era Víctor Manuel, un nome importante na cultura da esquerda. O ruxe-ruxe andaba por Internet e agora insiste no tema un xornal de Madrid, con intencións máis ben maliciosas. Pero Víctor Manuel soubo saír do paso: recoñeceu que esa voz chillona era del, “son pecados de juventud, cosas que pasan”. Fixo ben. Non vai perder admiradores por ese tropezón de cando era un neno sen ideas propias.

Recomendacións do chef

O escritor Manuel Vicent falou onte en Vigo das memorias culinarias. Foi presentado por Manuel Ángel Candelas, profesor de Literatura Española da Universidade de Vigo. E de seguro que dixo cousas interesantes, velaí a crónica de Fernando Franco:

La columna vertebral de nuestra alma es el humo, dijo acudiendo a una de esas finas metáforas que alimentan sus escritos, "pero ese humo que salía de la cocina de nuestra madre o nuestra abuela, desde la que recibimos las primeras consideraciones sobre la vida". La memoria culinaria que se empieza a labrar en la infancia. De eso habló también en el toma y daca del coloquio. "Recuerdo que de niño, en medio del hambre de posguerra, en mi pueblo valenciano las familias se dividían en dos: las de casas donde amasaban pan y las de casas donde no amasaban. Eso significaba que tenían o no harina y en esa división consistía entonces ser absolutamente rico o ser un pobre de solemnidad". Para Vicent, cualquiera puede cambiar de dioses pero no de alimentos y, acudiendo a un simil teresiano, comentó que "en realidad, Dios está dentro de un buen potaje" (Hai tamén crónica deste encontro no blog de Arume dos Piñeiros).

E en Galicia Hoxe Anxo Tarrío escribe sobre o manifesto do "E" e sobre a corrección na lingua:

O que máis irrita o cronista é que teñamos que facer este tipo de comentarios e xestos simbólicos simplemente para que se restableza o que é propio do noso idioma. Ocorre como co famoso L da Coruña. Loitouse até instancias xudiciais por un L de máis, cousa que a min me sobe as cores á cara, quero dicir que me arrubía as fazulas, cando tamén, e con toda a razón, se podería loitar pola forma Cruña no canto de Coruña, pois é a máis celticamente etimolóxica, a que utilizaron moito os axentes culturais da Época Nós (1916-1936) e, dende logo, a máis popular até non hai moitos anos. Pero iso volvería carioco a Paco Vázquez. Imaxine o lector que o flamante embaixador no Vaticano tivese que enzoufar a boca dicindo A Cruña, por certo, unha forma ben bonita e eufónica deturpada polo fenómeno que a terminoloxía filolóxica chama anaptixe (o que lle pasou, se mal non recordo, á palabra crónica na Idade Media, que a volveu en corónica).

Dende Celanova

Cando un rapaz de só 12 anos, dende a Celanova de Curros, Celso Emilio e Méndez Ferrín, cando a outros todo o tempo lles é pouco para a videoconsola e o Gran Hermano, pon a andar un blog...
E ademais faino en galego, na nosa lingua.
Pois qué queren que lles diga?
Para min é unha inxección de optimismo e de fe e esperanza no futuro deste país.
Velaí: www.andrederabal.blogspot.com

COMISIÓN CIDADÁ BANCO DE ESPAÑA PARA A CULTURA

Nunha xuntanza celebrada no Liceo o mércores 28 de febreiro, ás 20,15 horas, e con asistencia dunhas cincuenta persoas, acordouse constituír unha COMISIÓN CIDADÁ BANCO DE ESPAÑA PARA A CULTURA que terá como obxectivo central reclamar a recuperación do nobre Edificio do Banco de España para un uso cultural que repercuta beneficiosamente na cidade e na preservación da súa memoria histórica e artística.
Neste sentido, esta comisión empezará a traballar de inmediato estudiando todos os posibles aspectos legais, xurídicos e patrimoniais que poden afectar á salvagarda do edificio e o seu futuro destino cultural. Tamén de inmediato se buscará asesoramento técnico, legal e urbanístico para afrontar todas as perspectivas posibles que afecten a esta campaña.
Nun prazo breve a Comisión terá un primeiro encontro cos medios de comunicación para transmitir os seus debates e as súas reflexións e, ó mesmo tempo, iniciará as xestións pertinentes para falar con todos os axentes que teñen responsabilidade neste tema: dende o subdelegado do goberno ata os representantes dos tres grupos municipais no Concello, pasando polo presidente da Deputación e outras institucións que terían que implicarse decididamente no tema.
Os reunidos amosan a súa esperanza en que a recuperación cultural deste edificio sexa viable e teña lugar o antes posible, sobre todo tendo en conta que outros edificios do Estado en Galicia pasaron por procesos similares e con resutados positivos (por exemplo: o do Banco de España en Santiago, destinado a un Museo da Cidade e das Peregrinacións; a actual sede da Fundación Granell en Compostela ou tamén a Casa das Artes en Vigo).
Para desenvolver todos estes labores pendentes constituíuse un equipo de coordinación da Comisión Cidadá composto por: Andrés Mazaira, Xulio Rodríguez, Marcos Valcárcel, Afonso Vázquez Monxardín, Xosé María Eguileta, Felipe Ferreiro, Benito Losada, Sonia Torre, Pepe Paz, Sexismundo Bobillo e Pilar Charro.

APOIOS Á CAMPAÑA
A seguir indicamos os primeiros nomes de persoas que apoiaron esta campaña, participando nestes encontros ou amosando por escrito o seu apoio:

Sexismundo Bobillo (secretario do Liceo), Pepe Paz (pedagogo), José Paz (fotógrafo), Afonso Vázquez Monxardín (profesor e escritor), Xosé Mª Eguileta (arqueólogo), Felipe Ferreiro (profesor e exdelegado de Cultura), Serafín Alonso (filólogo e profesor), Emilio Fonseca (arquitecto), Maribel Outeiriño (xornalista), Manuel García "Buciños"(escultor), Miguel Carballo (pintor), David Paz Nóvoa (profesor), Pepe Trebolle (xubilado), Xabier Limia (profesor e crítico arte), Andrés Mazaira (profesor Universidade), Ángeles Castro (profesora), Pilar Charro (xubilada), Benito Losada (director Casa da Xuventude), Eduardo Núñez (fotógrafo), Francisco González (coordinador Centro Cultural Simeón), Xabier Paz (libreiro), Lalo Gómez Rosales (presid. Casa Xuventude), Carlos Varela García (profesor), Xosé M. Suárez (médico), Xulio Outumuro (profesor), Sonia Torre (xornalista), César Ansias (expresid. Clube Alexandre Bóveda), Xosé Ramón Quintana Garrido (historiador), Marisa Calvo (actriz e empresaria), Xulio Rodríguez Senra (Castro Floxo), Marcos Valcárcel (historiador), Miguel Doval (asociacionismo veciñal), Rosa Martínez Rodríguez, Leso Vidal (médico), Alfredo Conde (escritor), Xoán Fonseca, Moncho Conde Corbal (empresa), Pablo Sánchez Ferro (director AHPOUR), Eustaquio Puga (médico), Carlos Feijoo Nóvoa (avogado), Lalo Pavón (xornalista), Xavier Bermúdez (director e guionista de cine), Sula Repani (pintora), Elvira Carregal (arquitecta), Francisco Novoa Rodríguez (empresario, Academia Postal), Elvira Cuevillas (xubilada), Xavier Casares (médico), Gustavo Peaguda Pérez (avogado), Manuel Vidal (pintor), Xosé Lois Vázquez (fotógrafo e deseñador).

(Se te queres sumar escríbenos ó correo electrónico que figura no perfil deste blog)

ADIVIÑA, de Xosé Miranda (A Nosa Terra, 21-28 febreiro)

(Para os meus moi intelixentes lectores resultará moi doada esta simpática adiviña que nos plantea o amigo Pepe Miranda en A Nosa Terra. A imaxe de Juan Genovés pode ser unha boa pista)

Moncho Fraga (o mellor de todos). Ana Castelao. Alfredo Suárez Canal. Ramón Varela. Roque Santamarina. Araceli Ozores. Carlos Vales. Henrique López Escudero. Xesús Seixo. Rosa Suárez Canal. Anxo Corral. Ánxela Bugallo. Anxo Quintana. Ramiro Oubiña. Miguel Campuzano. Luz Galocha. Xesús Arrizado. Bieito Alonso. Pascuala Dorado. Xoán Fraga. Francisco Mariño. Francisco Niño Ricoi. Merche Penoucos. Xosé Luís Salvadores. Dolores Varela Salgueiro. Anxo Louzao. Alberte Ansede. Xosé Manuel Sarille. Montse García. Mariña García. Manuel Xordán. Isabel Cadenas. Bieto Iglesias. Claudio Rodríguez Fer. Román Raña Lama. Sara Cid Cabido. Carmen Blanco. Xosé Cid Cabido. Luís González Tosar. Chus Pato. Manuel Bragado. Xulio Gaioso. Carmen Díaz Simón. Xabier Vence. Xosé Albán. Xosé Bergantiños. Luciano Rodríguez. Xosé Manuel Eiré. Narciso de Gabriel. Antón Baamonde. Henrique Monteagudo. Xulio Ríos. Carlos Méixome. Manuel Velo Gantes. Celso Sánchez. Xosé Antón Guitián. Carmen González Lago. Marcos Valcárcel. Andrés Fernández Places. Daniel Bernárdez. Rodrigo Romaní. Tareixa Novo. Antón Castro. Celso Parada. Antón Reixa. Manuel Guede Oliva. Quico Cadaval. Xoaquín Fernández Leiceaga. Carlos Varela. Carlos Varela García. Celsa Varela. Celsa García. Xulio Crespo. Manuel G. Sendón. Manuel Castiñeira. Xoán Carlos Carreira. Xosé Antón Taboada. Paco Luís R. Guerreiro. Xavier Toba. Ana Cadenas. Carmen Maio. Henrique Sanfiz. Xesús Cordeiro Budiño. Rosario Cereijo. Xosé María Pena. Maite Álvarez. Manuel Vázquez Cabo. Xosé Seoane. Xosé Cagiao. Manolo Dacal. Eduardo Matías. Xoán Ramiro Cuba. Antón Cruz. Nando Reboreda. Modesto Solla. Rosa Vila Amarelle. Xoán Outeiral. Xosé Manuel González. Xoán Guerra. Santiago Santos Castroviejo. Xosé Manuel Moure. Xesús Vidal. Ovidio González. Tino Santiago. Ovidio Álvarez. María Xesús Arias. Anselmo López Carreira. Daniel López Vispo. Xabier Díez. Camilo Valdehorras. Lidia Senra. Xesús Asorei. Mariano Abalo. Xosé Antón Dobao. Xosé Pedreira. Xosé Fernández Puga. Fernando Carballa. Xoselo Taboada.
Xesús Serén. Xoán Niño Ricoi. Antonino Torrón. Pepe Díaz Rifón.
O lector debe adiviñar que teñen en común todas estas persoas ( e algúns miles máis).

Esperanza.

(Andoliña 2 marzo. Imaxe: Espido sentado nun sillón, de André Lhote)

A finais dos anos 70 no País Vasco un 52 por cento da poboación sentía máis a súa identidade vasca que a española, un 20 por cento sentía sobre todo a española e un 27 por cento á vez a española e a vasca. Ademais, un 24 por cento optaba pola independencia, que era rexeitada expresamente por outro 29 por cento . Estas cifras, que destaca Javier Tusell en La transición española a la democracia (a Galicia xa nin a cita), demostran que o problema vasco nunca foi doado de resolver (en Cataluña o catalanismo radical estaba daquela no 11%).
Moitas cousas pasaron dende entón e algunhas saíron ben: lembren as negociacións entre Rosón, ministro do Interior, e Euskadiko Eskerra que levaron á disolución de ETA-PM nos comezos dos anos 80, con Bandrés e Onaindía polo medio. Algo novo debe estar pasando no País Vasco, iso é obvio: Otegui aposta un día por unha comunidade autonóma conxunta de Euscadi e Navarra; outro, polo diálogo e a negociación; outro máis, recoñece que non se lle pode pagar un prezo político a ETA. Son cambios de discurso, que poden ter precedentes, pero que van todos nunha mesma liña e non deben ser desprezados. Algo se avanza, aínda que devagariño. Que non maten a esperanza.

Do viño na sabedoría popular

Preséntase hoxe en Auria o libro O viño, a viña e a bodega na sabedoría popular,

de Edelmiro L. Mateo García e publicado por Editorial Ir Indo.

Será nun acto no Centro Cultural Simeón (20,15 h.) e o autor estará acompañado polo escritor Xosé C. Caneiro, o editor Bieito Ledo e José Luís Hernáez Mañas.

RECORDATORIO
Hoxe mércores 28 febreiro, ás 20,15 h. e no segundo piso do Liceo, teremos un novo encontro da Tertulia para avanzar no tema Banco de España: posible constitución dunha plataforma que reivindique o seu uso cultural e vinculado á memoria da cidade auriense.
Xa sabes que estás autoconvocado e que nos gustaría contar coa túa presenza.
NOTA: se non podes asistir e estás de acordo, estaría ben que nos mandases confirmación do teu apoio por este mesmo medio.

Falar mellor o idioma

(Miguel Anxo Fernán Vello en Galicia Hoxe, 26 febreiro. Imaxe do pintor Sucasas)

Imaxinan vostedes un locutor ou locutora dunha canle televisiva española maltratando en todo momento o preciso e rexo idioma castelán? ¿Coñecen vostedes casos flagrantes de escritores ou actores españois a feriren decote o corpo sonoro e comunicante da lingua cervantina? Algún caso pode haber, mais no conxunto resulta irrelevante. O código lingüístico do español, digámolo así, funciona. Mais vaiamos ao noso. Lin nos últimos días varios artigos xornalísticos –Xosé M. Sarille, Luís G. Tosar, Monxardín, Marcos Valcárcel...– nos que se chamaba a atención, dun xeito ou doutro, sobre a pésima calidade que –sempre hai excepcións– posúe o idioma galego en boca de políticos, principalmente, mais tamén –engado eu– no uso que lle dan ao mesmo non poucos xornalistas, profesores, presentadores de TV, tertulianos, escritores e actores. "Andar co idioma como se fose un trapo", di Sarille, e así é como andan, para maior desgraza da nosa lingua, persoas que, por unha razón ou outra, son referencias públicas, voces e caras coñecidas; "líderes", se se quere, en diferentes ámbitos da sociedade galega. ¿Significa isto que este noso país xa foi vencido de vez? ¿Que non ten xa forzas nin conciencia dabondo para seguir mantendo en perfecto estado de uso e de beleza o seu máximo sinal de identidade? Fagamos todos e todas un esforzo –un esforzo de amor, enténdase así– por falarmos mellor este idioma noso que nos fai ao mesmo tempo particulares e universais. E en primeira instancia fagan ese esforzo –só un bocadiño, aos poucos: outra mostra de respecto e de amor– as persoas que nos representan no político, no cultural, no mundo do ensino e da comunicación. Non andemos co idioma como se fose un farrapo calquera. Rendámoslle, cando menos, un respecto elemental, inmediato, práctico. Galicia é, por riba de moitas cousas, o seu idioma. Comecemos, pois, a dar exemplo, aloumiñándomos o seu corpo e as súas formas, sentíndomos como respira na súa xusta dimensión. É unha responsabilidade individual que ten resultado colectivo.

Os netos contan a historia da guerra incivil

(Recupero estas tres Andoliñas, publicadas o 31-I, 2-II e 3-III de 2004, con motivo da presentación en Ourense da tese de XULIO PRADA RODRIGUEZ sobre a represión na guerra. Despois sería publicada neste libro de Ediciós do Castro)

OS NETOS DA GUERRA INCIVIL
Son os netos da guerra civil, a terceira xeración, os que finalmente van contar qué sucedeu daquela. Non desde a lembranza evocadora ou desde a recreación literaria, do que xa temos excelentes froitos, senón desde a documentación histórica. Díxoo onte en Ourense, na Facultade de Humanidades, o historiador Julio Aróstegui, no acto de presentación da tese doutoral do investigador Julio Prada, sobre o Alzamento, guerra e represión en Ourense, traballo que foi dirixido polo profesor Jesús de Juana e que mereceu tódolos parabéns.
Aboiaron moitos temas de interese nese acto académico e quero contarllelos aos meus lectores. Por exemplo, que se matou demasiado. Calquera morte é xa demasiado, por suposto, pero a represión foi excesiva e desmesurada en zonas como Lugo e Ourense onde foi escasa a resistencia á sublevación. ¿Por que? Houbo causas económicas, políticas, sociais, vinganzas personais e moito máis. A represión foi brutal e excesivamente cruel: Unha auténtica escola de terror para moitas xeracións. Que non se esquecese nunca o horror.
Houbo moitos niveis de violencia, pero a máis criminal chegou ata todos aqueles que en xullo de 1936 manifestaron públicamente o seu apoio á República, o réxime legal. Como lembraba Ramón Villares, todos os que acoden aos gobernos civís na data do Alzamento foron logo cazados e aniquilados. Agás algunha excepción ben notable, como Ramón Piñeiro. Seguiremos a falar da barbarie ...

REPRESIÓN NADA ARBITRARIA
Os que acudiron aos gobernos civís en defensa da República foron as primeiras víctimas dos sublevados en xullo de 1936. Nun nivel maior ou menor de intensidade, todos aqueles que podían ser identificados coa Fronte Popular entrarían tamén neste sarillo de horrores. Julio Prada fala na súa tese doutoral dun total de 900 ourensáns fusilados na represión, entre eles 176 asasinados por sentencia de guerra e unhas 500 víctimas paralegais, ademais dos desaparecidos, unha gran maioría deles nos primeiros meses da guerra.
A represión foi brutal e exemplarizante, pero non arbitraria. Tiña, sen dúbida, a súa lóxica interna e, ademais, gozaba do custe de oportunidade: podíase matar impunemente. Houbo máis represión carcelaria na España en guerra que no fascismo italiano, dixo tamén Ramón Villares. ¿Sobrevivía aínda a xenreira acumulada das dúas Españas e de todo o XIX español, como sinalou Barreiro Fernández? ¿Hai que acudir á psicoloxía clínica para entender toda a barbarie, pregúntase o presidente da Real Academia Galega?
Empezamos só a albiscar a dimensión da traxedia cos traballos de Julio Prada en Ourense, de María Xesús Souto en Lugo, de Xosé Manuel Suárez na comarca ferrolá. O novo Estado franquista naceu aboiando no sangue dos inocentes, disposto a enterrar a memoria para sempre. Agora que sabemos os nomes e apelidos das víctimas, esa memoria pode e debe ser desagraviada polos demócratas.

APOIOS E SILENCIOS NA GUERRA
Unha última nota en torno á tese doutoral sobre a guerra en Ourense de Julio Prada. Como dixo Julio Aróstegui, necesitamos a marca local, o coñecemento preciso do que sucedeu en cada comarca, para reconstruír un mapa xeral daquel acontecemento tráxico. E saber a orixe dos odios enraizados de vello en certos sectores da poboación, que alimentaron o recurso á violencia desmedida para garantir o trunfo da sublevación. Os estudos indican que Outubro de 1934 foi unha data clave a este respecto: Prada calcula para Ourense que un 35 por cento dos represaliados en 1936 xa o foran antes, nos días revolucionarios.
A sublevación contou, sen dúbida, con fortes apoios, civís e militares. Entre os primeiros, unha Falange conspiradora desde moitos meses antes, que facía prácticas de tiro no Montealegre, segundo o seu dirixente daquela hora Fernando Meleiro. E a colaboración activa dos carlistas. No estamento militar, acudiuse a militares na reserva, algúns con historiais ben confusos, e a oficiais que chegaran ao cuartel de San Francisco despois dunha formación africanista. Algúns darían no franquismo nomes a varias rúas da cidade: por certo, para vergonza dos demócratas ourensáns, aínda quedan algúns deles coas súas placas.
E entre eses apoios habería que citar tamén a parte dos pequenos propietarios labregos e unha franxa das clases medias, nunha urbe dominada polos ferreteiros e almacenistas da alimentación. E mellor non falar da Igrexa: as incendiarias pastorais do bispo Cerviño...

Debate sobre a transición democrática

Pareceume pertinente, para que poida opinar todo o mundo que o desexe, traer aquí o debate que sobre a Transición Democrática se xenerou nun dos últimos post. Para iso reciclei as últimas intervencións ó respecto, xa incorporadas como comentarios, para que o debate siga ese fío.
Tivemos a transición que merecía este país? Podíase esperar outro xeito de superación do réxime franquista?
Fixéronse as cousas tan ben como dins uns (os que sosteñen que foi un modelo ideal e exemplar a seguir por outras coxunturas semellantes) ou tal mal como sosteñen outros (que din que todo quedou mal atado e pendente de resolver pola presión dos poderes fácticos?
E que pintou Galicia en todo ese proceso? Puido ser doutro xeito visto dende unha perspectiva galega? Que fixemos mal e ben dende aquí ou qué nos deixaron facer?

(A imaxe é de Laxeiro)

Clara Campoamor.

O pasado venres houbo un acto das Novas Xeracións do Partido Popular dedicado a Clara Campoamor: vexo na TV a Ana Belén Vázquez disertando ó respecto. Hai uns meses eran os socialistas os que reivindicaban a memoria desta deputada do Partido Radical, Directora Xeral de Beneficiencia na República, que defendeu sen limitacións o dereito da muller ó voto. Está moi ben que o PP conmemore esa loita polas liberdades (a dereita católica da CEDA ourensá na época tamén defendía o voto feminino). Pero non sei se nese acto se contou toda a historia: trala guerra civil Clara Campoamor, republicana por tradición familiar, estivo exiliada en Francia, Buenos Aires e Suiza. Morreu en Lausanne (1972). Quixo volver a España e non puido: o réxime franquista nunca lle deixou volver á súa patria. Foi vítima desa guerra que o PP se negou a condenar no Parlamento.

(Pan por Pan 27 febreiro)

MEMORIA E CIDADE
La Región 26 febreiro

Ten esta cidade moitos déficits pendentes e algúns deles só empezaron a ser tomados en serio nas últimas décadas, dende a morte de Franco: por exemplo, as súas infraestruturas culturais. É neste campo onde se constata o baleiro máis grande: un espazo nobre e céntrico, dedicado á memoria da cidade. Con diferentes nomes foi reclamado polos grupos políticos nas diversas convocatorias electorais, pero segue pendente a súa posta en marcha. Ese espazo da memoria debe reconciliarnos coa nosa historia, sobre todo a máis achegada, e ser o espello para os visitantes do que foi Ourense, do qué é a cidade e mesmo do que pode ser esta gran urbe no futuro: un lugar onde acudan tanto os rapaces dos colexios como as familias e as excursións do resto de Galicia e de España para saber qué definiu a Ourense na súa historia. Que marcou decisivamente a nosa identidade de cidadáns aurienses?
Un lugar centrado nos grandes referentes que nos identifican ante nós mesmos e ante o mundo. Un espazo para a memoria da Xeración Nós, co que significou na historia de Galicia, ponte cara a modernidade dende unha perspectiva universal. Un lugar para Curros Enríquez e Blanco Amor, para Lamas Carvajal e Antón Tovar, para Valente e Otero Pedrayo, para Vicente Risco e Carlos Casares, para Méndez Ferrín e Pura Vázquez. Un lugar símbolo da nosa potencia cultural. No xornalismo: dende os tempos do “Heraldo Gallego” e “O Tío Marcos da Portela” (capital fundacional do xornalismo en galego) ata “La Región”, “La Zarpa” ou a revista “Nós”. Un encontro coa nosa vizosa tradición musical: dende os gaiteiros populares e a Coral de Ruada ata Antonio Iglesias, Manolo de Dios, o Conservatorio (agora cumpre 50 anos) ou “Los Suaves”. Un espazo que atesoure a memoria do noso teatro: “Histrión 70”, “Auriense”, “Rúa Viva”, “Sarabela” e un longo etcétera. E o esforzo dos que creron dende os inicios no poder das imaxes: a historia dos primeiros cines, o lexendario Barbagelatta, as Xornadas do Cine das Nacionalidades e Rexións e o cineclubismo e o novo Festival de Cine. E, co protagonismo que se merece, o mundo dos artistas plásticos: de Parada Justel a Fernández Mazas, Prego de Oliver, Faílde, Virxilio, os Quesada, Acisclo, Baltar, Buciños, De Dios, Iñaqui Basallo, Oro Claro, etc. E a evocación do mundo da Radio, o Círculo Azor, “Posío”. E os nosos arquitectos. E o asociacionismo cultural, dende o Liceo de 1850 en diante. E a nosa microhistoria das festas populares: o antroido, os maios, o Corpus, os personaxes que definiron o noso perfil máis simpático, dende Xan da Cova ós toliños de onte. E a creación da riqueza económica: os Franqueira, Barreiros, Fundición do Malingre, as sagas de comerciantes. E o mundo dos deportes e os cafés-cantantes e o excursionismo e os naturistas ácratas de preguerra.
Existe hoxe un lugar, un espazo da memoria, para todo iso? É obvio que non. O edificio do Banco de España pode chegar a ser ese lugar. Depende da vontade dos cidadáns: se é firme e decidida, as institucións e os políticos non poderán deixar pasar esta oportunidade.

Historias de Galicia (primeira impresión)

Veño de ver, agora mesmo, a estrea de Historias de Galicia, a nova serie de divulgación histórica da TVG, cun equipo de asesores excepcional (entre outros, Villares, Beramendi, Núñez Seixas, H. Monteagudo, Fernández Prieto, Calo Lourido, López Carrera, etc.).
Esta primeira entrega ocupouse da relación do home en Galicia co territorio, dende o mundo castrexo ata o caos da cidade das áreas metropolitanas de hoxe, pasando polo mundo medieval, a cidade racionalista de Ferrol impulsada dende a Armada ou o fanado Plan de Antonio Palacios para Vigo nos anos 30.
Escolleuse un rexistro capaz de combinar a divulgación e o seguimento da serie por un amplo público e o rigor histórico. E sempre cunha mirada na actualidade: explicitando como os problemas do pasado (e ás veces as solucións adiadas) repercuten no noso vivir cotián de hoxe.
O que vin gustoume. Dende logo é un programa útil e necesario, pouco habitual ata agora para os tipos de produto que ofertaba a TVG.

Parabéns para os responsables da criatura.

CEN ANOS DE HISTORIA CULTURAL. 1956. A emigración galega.

En claves moi resumidas: o ano do Primeiro Congreso da Emigración Galega, coa participación de todos os exiliados, chegados dende diferentes países de América.

Da creación en Buenos Aires da Agrupación Gallega de Universitarios, Escritores y Artistas (AGUEA). Da fundación de Papeles de Son Armadans, a revista de Cela, que tan ben tratou ós poetas galegos (velaí a relación de poetas colaboradores que cito).

E de O tempo solprendido, de Celso Emilio; Na brétema, Sant-Iago, de Luís Seoane; do Cancioneiro, de Eduardo Blanco Amor. E doutros libros de Ramón Lorenzo, Manuel Casado Nieto (O ronsel do teu silenzo), Álvaro Cunqueiro (As crónicas do sochantre), Rodríguez Mourullo (Memorias de Tains); Daniel Cortezón, Victoriano Taibo, Julio Camba, Faustino Santalices (un método para tocas a zanfona)

E desa marabilla que é Grapes and granite, de Nina Epton.

E cando Fole empezou o seu "Cartafolio de Lugo". E María Cofán, actriz ourensá, a súa carreira no cine. E cando morreu Álvaro Cebreiro e Enrique Muíño.

E cando naceron Suso de Toro, Claudio Rodríguez Fer, Manuel Guede, Fernández Naval, Pepe Carballude, Xosé R. Pena, Ballesteros Rey, Xoaquín Agulla, Antón Costa Gómez, Xosé H. Acuña, Xurxo Lobato, Xosé Ramón Gayoso, etc. etc. (varios deles ademais amigos).

(Nas imaxes: a actriz María Cofán (foto do "Diccionario do Cine en Galicia"); Seoane e Dieste en Buenos Aires, e Xosé Velo no Primeiro Congreso da Emigración Galega). O artigo completo.

Aclaración (outra vez a guerra civil…!)

Hai uns días recibín unha chamada dun dos responsables dunha tv local de Ourense, TV Auria. Nin a vexo nunca (na miña casa non se colle) nin teño dela máis referencias que algunha cousa escoitada ó chou. Pedíame unha entrevista, hoxe domingo, sobre a guerra civil en Ourense. Aclareille ó meu interpelante que existía un especialista no tema, Xulio Prada, autor dunha brillante tese doutoral ó respecto, aínda que eu tiña un artigo longo sobre o tema (do ano 1987: van aló 20 anos!!). Pero insistiu en que acudise eu, porque me coñecía polos artigos da prensa e a Xulio Prada xa o chamaría noutra ocasión, díxome. Accedín por educación e porque non vía razóns para non asistir.
Hoxe cheguei alí, fun recibido moi amablemente, e pídenme que me sente no estudo nunha mesa para tres. A persoa que me chamou vai facer de moderadora e pídeme os meus datos e confírmolle que vou falar en galego. A outra persoa na mesa (eu non sabía quen era) di que é bilingüe pero que falará en castelán, porque están a impor o idioma e el protesta dese xeito (isto xa me cheirou moi mal). Empeza a suposta entrevista e vexo que en realidade se vai tratar dun debate e dá os datos do convidado misterioso: unha persoa da que só di que pertence a Falange de las Jons. Neste momento eu interrompo ó moderador (Gonzalo) e, sacándome o micrófono, dígolle que me retiro, porque me sinto enganado: nunca se me dixo que eu asistiría a un debate (outro! xa tiven unha experiencia difícil en Telemiño o ano pasado) e menos cun representante dun partido fascista. Gonzalo reacciona porque ve que se queda sen programa e pídeme encarecidamente que me quede. Dime que me entrevistará só a min e sobre o tema previsto (se emiten todo isto, aínda que non creo, sería divertido). Acepto nesas condicións e, despois de que eu me vaia, que fagan o que queira.
A entrevista foi normal, uns 20-25 minutos, falei da represión en Ourense e mesmo con algunhas referencias á actualidade, provocado polo entrevistador. Marchei de alí sen máis problemas e co compromiso de que me mandarían un DVD coa miña intervención. Aclaro todo isto coa seguridade de que será emitido tal como alí se me asegurou: como unha entrevista persoal e non un debate cun falanxista. En calquera caso, quede claro o que sucedeu en TV-Auria: a quen poida interesar...
(A imaxe é de Basquiat)

A escola en Finlandia.

Segundo varios estudos, Finlandia é un dos países cun sistema educativo máis avanzado e eficiente; de feito, encabeza o Informe Pisa da OCDE dende hai varios anos. É un sistema case totalmente público (o 90 por cento das escolas), con comedores e libros de texto gratis e mestres moi motivados porque gozan dun gran recoñecemento social (pero seica cobran menos que os españois). Os centros teñen certa autonomía e liberdade de programación e só un 10 por cento dos alumnos abandonan a escola trala primaria (a media europea é o 18). Por iso me sorprendeu un dato que ofreceu esoutro día o psiquiatra Luís Ferrer: Finlandia ten un índice máis alto de maltrato á muller que España e tamén un dos niveis máis elevados en suicidios adolescentes. A escola pode facernos máis felices e mellores cidadáns. Pero o seu poder non é omnímodo.

(Pan por Pan domingo 25 febreiro. Imaxe de Lucien Freud)

Premio Casa dos Poetas 2007

Acabo de chegar da xuntanza da Fundación Curros Enríquez (e do xantar posterior, cocido de todas as vías posibles) e permítome adiantarlles xa a todos vostedes o nome do gañador do Premio Casa dos Poetas 2007, que se entregará o primeiro domingo de setembro: o autor, actor e director de teatro (cine e televisión) Manuel Lourenzo.

É a primeira vez que este premio recae nun escritor dramático, como faceta fundamental da súa obra, pero os seus méritos son tan evidentes que a decisión foi tomada por unanimidade. Estaban presentes, entre outros membros da Fundación, Xosé Luís Méndez Ferrín, Luís Ferreiro, Andrés Mazaira, Chema Paz Gago, Antonio Piñeiro, Xosé C. Sierra, Gonzalo Iglesias Sueiro, Olga Gallego e Antonio Mouriño, alcalde da vila de Celanova. Deuse conta ademais do plano de actividades do 2006, que Paula resumiu con moito acerto, e dos proxectos do 2007 e inicios do 2008. Neste último ano celebrarase o centenario da morte de Curros, que probablemente subliñe dende a Fundación o seu papel como xornalista e o adiado Congreso Celso Emilio Ferreiro, cando se cumpren (2008) os 40 anos de Cantigas de escarnio e maldizer; Viaxe ao país dos ananos e o nacemento de Voces Ceibes.

Patoloxías da modernidade.

Falabamos onte das opinións do sociólogo Salvador Giner sobre o mundo no que vivimos: unha sociedade insolente, sen referencias ideolóxicas, que puxo en cuestión o concepto de autoridade (“auctorictas” intelectual, non autoritarismo) e sacrificou os seus principais valores e referentes. Un diagnóstico moi semellante foi o que fixo o psiquiatra Luís Ferrer, do Juan Canalejo, que falou no Colexio Médico da Psicopatoloxía da Modernidade: ó cabo os psiquiatras reciben na súa consulta as consecuencias desta sociedade despersonalizada e desestruturada. Eu aproveitei as opinións de Giner para preguntarlle ó psiquiatra se pensaba que algunha ideoloxía podería substituír o papel que noutrora tiveron as igrexas e os partidos comunistas. Respondeume que moitas persoas cubriron ese baleiro dende a ecoloxía e a tecnoloxía. Veremos qué nos depara o futuro.
(Pan por Pan sábado 24 febreiro. Na imaxe: Moza cun can branco, 1951-1952, de Lucien Freud)

"Cómpre conectar o país dixital e xeograficamente" (Miguel Anxo Seixas)

Unha entrevista a un bo amigo, o noso asesor en temas de bibliofilia e un dos homes que máis sabe neste país da historia do libro galego.

(A foto é de Andrés Fraga, de El País, e a entrevista de Óscar Iglesias).

E seguro que tamén lles agrada o artigo de Antón Baamonde.

O porco, o estranxeiro e a heterodoxia necesaria (Manuel Rivas)

Manuel Rivas seguiu moi atento a forte dialéctica que se desenvolveu nesta lareira arredor do porco e as súas marabillas culinarias (o artigo completo). Velaí unha mostra:

Alédame e inquieta a un tempo un mundo da cultura que se manifesta con vehemencia a prol
da conxunción copulativa "e" contra a intrusa cópula "i", e que debate apaixonadamente a terceira vía do porco. Penso que este foi o Entroido máis intelectual da historia. Mesmo Os Maracos, esa "centenaria" comparsa coruñesa que cumpriu 25 anos, cantaron en pandeirada: "Prohibiron o tabaco / Queren prohibir o viño/ De continuar así / Vannos prohibir os chourizos". Si, a saúde vai acabar con nós.
Na política do porco, e na campaña do Entroido, houbo sempre dous partidos dominantes. O Partido da Cachucha e o Partido do Lacón. Foi Alfonso Monxardín, da Escola galeguista de Francfurt, quen converteu en forza emerxente e alternativa o Partido do Dente, nunha extraordinaria proclama disfrazada a xeito de artigo no xornal Galicia hoxe e titulado Tomando postura: a terceira via. Vexamos un imprescindíbel parágrafo de situación: "Para os pouco iniciados na porcofaxia -suidofaxia sería pedantería- indicarei que en Ourense cachucha é a parte superior da cara do porco, con perdón, da boca para riba, afumada e salgada; e dente a mandíbula inferior, sometida a proceso semellante de momificación".
A proclama a prol da terceira vía foi colgada na rede, no blog As Uvas na Solaina, de Marcos Valcárcel, e a partir de aí abriuse un dos debates máis amenos, ocorrentes e sabedeiros dos que teño seguido na Rede en Galicia. Un auténtico festín de ilustración arredor do Ciber-Porco. O sorprendente para min foron os apoios á terceira vía. Penso, non obstante, que a maioría do pobo segue a moverse na bipolarización entre o Lacón e a Cachucha. O Dente, esa contundente delicatessen, é unha opción moi de entendidos.
Eu debo confesar que non me convence ningún partido do porco. Os escaparates de cachuchas nos ultramarinos parécenme artísticas instalacións de terror. Se nas enchentas do Entroido cada vez me sinto máis un estranxeiro, imaxinen na Coresma!

O remate do artigo tampouco ten desperdicio. É evidente que, se non tes algún inimigo, non eres ninguén:

O quecemento. O malo do cambio climático é que o tempo, como a xente, anda ao seu.
Xeracións literarias. Que uns escritores galegos declaren como trazo xeracional que len os autores anglosaxóns e que non lles interesa a actual literatura galega non significa nada. Pasounos a todos. Eu tamén lía de rapaz o Reader?s Digest (traíao a Castro unha lavandeira da casa dos señoritos). En canto ao confronto vellos e novos, é tamén un dilema vello. Eduardo Blanco-Amor foi sempre moi novo, sobre todo cando volveu de vello e tivo que comezar todo de novo: a máquina de escribir botaba fume. Fume bordado, hai que dicilo. O mérito non é a xeración, que vén dada (tranquilo, compañeiro Jaureguizar, serás moderno aínda que non o queiras), senón o manterse como un des-xenerado.
O éxito. Con teima penumbrosa, Franco Grande, bo memorialista dos días escuros, alcuma de colonizados un día si e outro tamén aos que escribimos nestas páxinas. No coloquio que seguiu á presentación d'Os libros arden mal en Santander, unha lectora cántabra contou que na Coruña un alto executivo dixera de min que era "maricón y del Bloque". Nas cartas ao director deste xornal, un xentil lector espetou: "Leo todo, menos lo de Manuel Rivas". Colonizado, bloqueiro, maricón, e carne de gueto. Agora xa sei o que é triunfar.

Unha sociedade insolente

A entrevista que ofrece hoxe El País con Salvador Giner, mestre de sociólogos, non ten desperdicio. Descríbenos como unha sociedade insolente, que perde os seus referentes e valores. Unha sociedade sen educación e sen patriotismo (o que quere o seu país non destroza a súa paisaxe ou tira papeis polo chan. Iso é virtude patriótica. A media cívica española está moi por baixo de Holanda e Inglaterra. Iso é mesurable).

Tamén ten interese saber o que prefiren ler a maioría dos españois: thriller-histórico-religioso-aventurero-cultural.

(A imaxe é de Lichtenstein, sobre o que tamén escribe nas mesmas páxinas H.Molero)

O ruxe-ruxe (Banco de España)

O ruxe-ruxe sobre o tema do Banco de España está a funcionar. Nestes días o xornal La Región fixose eco con amplitude da proposta, xurdida na nosa tertulia do Liceo (e a propósito dos artigos na prensa de Afonso Monxardín, Pepe Paz e outro meu), de buscarlle un destino cultural a este centro patrimonial (quizais un futuro Museo da Cidade). Están xa en marcha algunhas iniciativas para reclamar un fondo debate ó respecto. (Tamén outra proposta, totalmente á marxe desta, que reclama o local como posible ubicación dunha Fundación Quesada).
De momento, semella que están abertas todas as posibilidades e ata Pérez Touriño, presente onte na cidade, apuntou á necesidade de darlle un uso cultural a tan céntrico e nobre edificio:
"Las reacciones no se han hecho esperar. El presidente de la Xunta, Emilio Pérez Touriño, asumió ayer el ‘liderazgo para tratar de recuperar un edificio tan emblemático como o Banco de España para ó servizo da cidadanía’. El jefe del ejecutivo autonómico (socialista al igual que el Gobierno central) destacó ‘a tradición cultural de Ourense e a inmensa riqueza do seu patrimonio’. El candidato a la alcaldía por el PSOE, Francisco Rodríguez, también se ofreció ‘para recuperar este inmueble para outros usos culturais’".

Mellorar o uso da lingua

Houbo tempos, dicía eu onte, nos que case non existían instrumentos útiles para perfeccionar o galego que usaba cada cidadán: lembremos a linguaxe clandestina dos panfletos dos anos 70 ou de moitos libros daquela época. Admitamos, porque esa foi a realidade, que case non había daquela materiais onde acudir: os cursos de galego nas asociacións culturais facíanse coa Gramática elemental del gallego común de Carballo Calero (Galaxia, 1966) ou logo, dende 1971, cos métodos Gallego 1, 2 e 3 do Instituto da Lingua Galega, pensados estes para neofalantes que accedían ó noso idioma dende o castelán.
Hoxe a situación é moi outra: métodos de galego, TVG, prensa en galego, galego na escola. Por iso os falantes con presenza pública, os que deitan opinión na televisión e nos xornais, os que nos representan a todos nos parlamentos, xa non poden xustificarse detrás da ignorancia do código lingüístico. E o certo é que algúns deles falan un galego tan deficiente como aquel, marcado polo descoñecemento, dos primeiros 70: un galego cos pronomes átonos mal colocados; con teísmos e cheísmos; confundindo a forma ‘saúdao’ cun incorrecto ‘saúdalle’; con formas verbais compostas, etc. Un galego para mellorar.

Andoliña xoves 22 febreiro

Moito que mellorar.

O Manifesto do E, do que falei antonte, está a provocar un pequeno debate sobre a calidade do galego que usan os nosos políticos. Está nos xornais e nos blogs: sobre o tema opinaron estes días Antonio Piñeiro, Xosé M. Sarille ou Monxardín, entre outros. Moitas opinións piden un galego máis enxebre e menos artificioso. E iso é posible, respectando a variedade de rexistros propia de toda lingua, deturpando erros como os que apuntei onte neste curruncho e volvendo ás raíces do idioma. E hai moito camiño para mellorar: todos, tamén este cronista. Por exemplo, velaí a ausencia cada vez maior de infinitivos conxugados, tan propios da nosa lingua. Ou a escaseza dunha fraseoloxía galega, limitándonos a traducir os ditos casteláns. Ou o necesario respecto á pronunciación e ás melodías do idioma. Ou o esquecemento do pronome de solidariedade. Si, hai moito que mellorar.

Pan por Pan xoves 22 febreiro.

(Imaxe de Laxeiro, dos fondos da Galería Elvira González)

Galicia en "Triunfo"

Dese tema falamos neste blog hai unhas semanas e sobre el volve hoxe Ramón Chao en El País, nas páxinas de Galicia: a presenza galega na revista Triunfo. Velaí dous parágrafos do seu traballo (por certo no segundo confunde o nome de Xesús Alonso Montero, porque Sánchez Montero creo lembrar que era un dirixente do PCE que nada tiña que ver con Galicia):

Galicia estuvo muy presente en Triunfo. De inmediato me viene a la memoria un artículo de Xosé Luís Méndez Ferrín sobre nuestro ser. Busco en www.triunfodigital.com y pongo mendez ferrin. Lo encuentro en el día 9 de diciembre de 1972, páginas 59-65. Xosé Luís tenía 34 años. Sus apreciaciones siguen válidas : "Veo a mi hijo de cuatro años en la playa de Coruxo. Juega a ayudar a los pescadores en la operación de varar una gamela, embarcación ancestral. Cada gesto de aquellos hombres es imitado por el niño que, sin saberlo, atraviesa miles de años hacia atrás, hacia un plano neolítico, como neolíticos son, quizá, el ancla de piedra, el carro, el hórreo, las brujas, los pesos en la cabeza, los fundamentales mitos colectivos. Descubrimos, con mirada alucinada, que la base cultural del campesino-pescador gallego está hecha de elementos neolíticos. Y el vértigo sobreviene al imaginar la trasmisión, la perduración de esos elementos a través de los siglos, de las culturas, de las etnias que se suceden sobre la piel del macizo gallego".

¿Continúa vigente, 35 años después, éste análisis de Xesús Sánchez Montero?: "Nunca hubo en Galicia tantos escritores dispuestos a escribir para el pueblo o con el pueblo o desde él; pues bien, el pueblo está, como lector ausente. Lo estuvo siempre, salvo exiguas excepciones. El pueblo que habla gallego, que sabe un buen gallego, no ha sido escolarizado en su lengua. El ciudadano gallego, analfabeto en su idioma, tartamudo en el otro y educado en la solapada subestimación hacia la lengua del país, sólo excepcionalmente se acerca a la letra impresa en gallego (en otras áreas idiomáticas el pueblo no consume literatura de arte, pero sí literatura de quiosco, género que no existe en gallego.