Recuando…

Tony Blair recoñece que a guerra de Iraq é un desastre. Altos cargos da administración USA empezan a falar dun repregue a medio prazo. Saben que aquilo non ten remedio: cen mil vítimas e as cousas están peor que antes. Para que se lanzou Bush e o triángulos das Azores a esa escalada bélica? Uns din que polo petróleo e os intereses de Halliburton; outros, que pola defensa de Israel; aqueloutros, que pola paixón relixiosa de Bush e o desexo de vinganza contra Sadam. O argumento oficial foi a loita contra o terrorismo e a loita pola democracia no Oriente Medio: en realidade, afortalar a hexemonía norteamericana na rexión. Pero as cousas están saíndo mal: o cambio de réxime en Bagdad favoreceu ós xiítas e isto reforzou, de xeito indirecto, o réxime de Irán, de maioría xiíta, que Bush colocou no Eixo do Mal. O presidente non ten moitos motivos para estar satisfeito.
(Imaxe de Patrick Demarchelier)

Pau Casals.

Como é ben sabido, Paul Casals (1876-1973) foi un gran músico catalán, defensor da Paz e dos Dereitos Humanos e autor dun Himno da Paz. Catalanista e antifranquista, falou e cantou en catalán en 1971 na ONU (“Cant dels ocells”), revolvéndolle o bandullo ó réxime franquista: foi a primeira vez que souben eu, cando contaba 13 anos, da existencia de Cataluña como país.

Na película “La escuela fusilada”, sobre a represión dos mestres da República, contan unha preciosa anécdota que o retrata con dignidade: o 18 de xullo de 1936 estaba tocando nun concerto nunha fábrica de Barcelona, cousa que facía a cotío, fundando Escolas Musicais para achegar a música ó mundo obreiro. Avisárono de que estoupara o golpe franquista, pero el decidiu seguir tocando. E engadiu: “Continuemos porque pasarán moitos anos ata que poidamos volver a facer isto nun lugar coma este”.

O ILG rastrexa máis de 25.000 apelidos nun estudo pioneiro
Unha iniciativa ben fermosa, da que xa nos falara en Ourense, hai uns días, Ferro Ruibal.
Cóntao así El Correo Gallego:

Un buscador en rede posibilita a consulta da distribución xeográfica da onomástica galega ·· A ferramenta, presentada onte por Ana Boullón e Xulio Sousa, pescuda na procedencia, frecuencia e espallamento
O Instituto da Lingua Galega da Universidade de Santiago de Compostela (USC) desenvolveu un proxecto que permite coñecer a distribución xeográfica en Galicia de máis de 25.000 apelidos mediante a súa representación cartográfica nun mapa de concellos. Trátase dunha ferramenta pioneira nos estudos onomásticos hispánicos, xa que aínda que se poden atopar webs semellantes referentes aos apelidos italianos, franceses ou ingleses, é a primeira vez que se fai tomando como base os dun territorio de España ou Portugal.
No traballo partiuse dos apelidos proporcionados polo Instituto Galego de Estatística pertencentes ao censo de poboación de 2001, que inclúe datos de 2.750.648 persoas.
A investigación, elaborada en colaboración coa Real Academia Galega (RAG) e coa a axuda do Centro de Supercomputación de Galicia (Cesga) permite coñecer tamén a frecuencia dos apelidos.
A nova completa aquí

Xosé
Agrelo
Hermo,
in memoriam

Vaise outro loitador...
Vaise outro loitador do nacionalismo e da cultura galega: Xosé Agrelo Hermo, a quen moitos coñecimos nos tempos da AN-PG e a difusión do teatro popular país adiante. Pego a nota biográfica que acaba de espallar a AELG. Que a terra lle sexa leve...

Naceu o 10 de abril de 1937 na freguesía de Santa Cristina de Barro (Noia,A Coruña). Criouse, como el mesmo deixou escrito, na época do estraperlo,do racionamento e do wolfram. Aos dez anos marchou para o SeminarioConciliar de Santiago onde estudou Humanidades e Filosofía e, a punto deprofesar o sacerdocio, abandonou e marchou a Madrid –tiña naquela alturavinte e un anos–, onde traballou de mozo de carga, tenedor de libros,vendedor a domicilio, de profesor particular de latín e grego e demontador ascensorista, mentres seguía estudos de cinema e xornalismo. Desiludido, endurecido polo traballo físico, e co servizo militar feito,voltou a Noia. Estudou a carreira de Maxisterio por libre e, anos máistarde licenciouse en Filoloxía Románica. Exerceu a docencia en colexios públicos de Boiro, Outes, Torea e Esteiro, onde se xubilou como Directordo CEIP “As Ínsuas” en 2002. No exercicio da docencia encontrou a verdadeira vocación: para as moitas xeracións de escolares que formou coseu saber, o seu exemplo e o amor a Galiza, o mestre Xosé Agrelo sempreserá unha referencia.Simultaneamente coa dedicación ao ensino, iniciou na década dos 60 unha intensa relación co mundo do teatro, polo que sentiu verdadeira paixón:autor, actor, director, promotor de grupos de teatro infantil e deadultos. Foi un home de teatro e nesta singradura sempre estivo acompañadopola súa compañeira, Solita Roo Rey, primeiro como actriz e despois comomembro do persoal técnico (atrezo e maquillaxe), e contou co apoio e aaxuda dos seus fillos, Cristina e Xosé Ramón. Na andaina inicial dos 60 e como codirector do grupo “Talía” de Noia, representou comedias de humor deMiguel Mihura, Juan Chorot e Carlos Llopis. En 1973 fundou, e dirixiu,“Candea” do Liceo de Noia, grupo comprometido co teatro popular, coalingua e con Galiza que durante sete anos fixo centos de representacións por toda a xeografía galega en salóns de bailes, igrexas, garaxes, sen apenas medios pero co entusiasmo e o pulo que contaxiaba o seu director.“Candea” montou os seguintes espectáculos: Romance de Micomicón e Adhelalade Blanco Amor (1973); Pancho de Rábade de Álvaro das Casas (1974);Rexurdimento de Leandro Carré (1974), e as obras da súa autoría: Noite delobos (1975); Metá a metá (1976) e O mestre (1978). En 1980 fundou enEsteiro o grupo “Xestruxo” co que representou: Os vellos no deben de namorarse de Castelao (1981), Pancho de Rábade (1982) e Metá a metá(1983). En 2001 fixo unha nova montaxe de Os vellos non deben de namorarsecun grupo organizado no seo do Liceo de Noia. Desde 2004 puxo a súaexperiencia ao servizo do grupo “O Xeito Teatro” da Asociación Cultural“Do Xeito” de Esteiro, co que dirixiu as montaxes de O achado do Castro(2004) e Os vellos non deben de namorarse (2005). Consciente daimportancia de levar tamén o teatro ás aulas, fundou e dirixiu o grupoinfantil “Agrocobo” co que representou: Auto dos Reis Magos, anónimo(1975); O espantallo da súa autoría (1976); O telegrama de Manuel Fernández Núñez (1977); Os vellos non deben de namorarse (1978); Xuicio nobosque de Dora Vázquez (1981); Aventuras e desventuras dunha espiña detoxo chamada Berenguela (1982) e Os soños na gaiola 19(1983), ambas deManuel María. Neste mundo do teatro, e dentro da súa faceta de autor,viron a luz as obras que creou para “Candea”, Candea 70 (Tres pezas deteatro) (Toxosoutos, 1989) e O ensaio (Do Castro, 2005), que obtivo oPremio Estornela 2004 da Fundación Neira Vilas. Como actor interveu nasrepresentacións de Noite de lobos e O mestre, dirixidas por el, e fixounha incursión no cinema na curtametraxe Macana de dote ché, con guión deEuloxio Ruibal e dirección de Miguel Castelo.Como autor de creación, alén do teatro, cultivou tamén a narrativa e deuao prelo o conto infantil O espantapaxaros (Galaxia, 1972), Premio “OFacho” 1971; a novela Os sete coitelos (Toxosoutos, 1994) e o relato Rumboao Maluco (Toxosoutos, 2003), Premio”Avilés de Taramancos” 2003). É autor así mesmo de diversas obras de ensaio biográfico, de reseñas históricas,de guión de cómic, de recursos didácticos, de investigación: Efemérides noyesas (El Eco Franciscano, 1971), en colaboración con Manuel Hermida; Oxogo dramático (de, con, por, para NENOS), (Toxosoutos, 1990);Aproximación didáctica á obra de Antón Avilés de Taramancos (Toxosoutos,1995), en colaboración con Pilar Sampedro; A freguesía de Santa Cristinade Barro (Toxosoutos, 1996); Noia, porto de Compostela (Toxosoutos, 2002),con ilustracións de Xosé Luis Veiras Manteiga; Avilés de Taramancos(Toxosoutos, 2002); O cartafol de Ruperto (edición dixital, Biblioteca Virtual Galega, 2002); Alejandro Rodríguez Cadarso (Toxosoutos, 2004); Afreguesía de Santa Mariña de Esteiro (Toxosoutos, 2004), en colaboracióncon Francisco Abeijón Núñez; Derrota e singraduras do Joaquín Vieta (Toxosoutos, 2005); Catastro de Ensenada. Noia e a súa xurisdición (1752)(Toxosoutos, 2006). Traballador infatigábel, ten no prelo de Toxosoutos o libro De Pedro a Ratzinger, e deixa varias obras inéditas: “Cántico dacostureira poeta”, dedicado a María Mariño; Catastro da Ensenada de Boiro;unha novela histórica medieval e un relato sobre a Noia dos anos 50. No terreo social, viviu intensamente e defendeu con vehemencia osproblemas do seu país. Militou no nacionalismo desde 1975 na ANPG; foi concelleiro en Muros durante catro anos en representación do BNPG efigurou na candidatura ao Senado en 1981, sendo a persoa máis votada.Como dinamizador de iniciativas e empresas culturais, foi Redactor Xefe e colaborador do xornal quincenal Barbanza, que editou a “Asociacion Cultural Barbanza”, do que saíron corenta e dous números; pertenceu ao Consello de Redacción e colaborou con diversas seccións na revista Alameda desde o primeiro número (maio de 2000), editada pola Sociedade Recreativa e Cultural Liceo de Noia. Desde 1988 foi Director da Editorial Toxosoutose alentou numerosas coleccións, algunhas tan importantes como “Keltia”,“Trivium”, ou “Memoralia”, por citar tres, que el contribuíu aengrandecer.Coa súa morte, Galiza perde unha figura importantísima no mundo cultural,elemento ponte entre diveras xeracións, home entrañábel a nivel humano,conciliador e, ao tempo, firme nas súas conviccións.

Chema Madoz
Non tiven tempo para colgarvos aquí algunhas recomendacións do Outono Fotográfico deste ano. Entre as imprescindibles, dende logo, a serie "Una película de piel XII" que exhibe na Galería de Arte Marisa Marimón o fotógrafo conceptual Chema Madoz. Se acudides pedide o folleto que editou a galería con 20 magníficas fotografías e un limiar de Francisco Carpio titulado Ideas coleccionadas. Manual de ideas cazadas por un artista-taxidermista.

Catálogo
E, por certo, xa está editado o catálogo desta edición: unha excepcional colección de fotos e exposicións e artigos de Miguel Anxo Fernández (Fotografando o ser ido) e de María José Ruiz Vázquez (Seis imaxes do rito nupcial). Podedes consultar os textos (e fotos) na web do outono. (En calquera caso, dada a xenerosidade de Benito Losada, supoño que quen queira o catálogo en formato libro, pode pedirllo a el directamente e non será defraudado).

Galegos nos campos nazis
Xosé Ramón Paz Antón, deputado do BNG no Parlamento Galego, escribe sobre os galegos nos campos de concentración nazis, un tema non demasiado coñecido polo gran público, creo.

A ESCOLA FUSILADA

Manuel Luís Acuña. Estiven na Pobra de Trives, participando no III Congreso Manuel Luís Acuña, que organizaron a Universidade de Vigo e a Consellería de Medio Rural da Xunta de Galicia, coa man sempre dilixente e atinada de Xoán Carlos Domínguez Alberte como coordinador técnico. Despois de tres convocatorias, é xa case unha tradición visitar as terras de Trives nestas datas para falar de historia, de literatura, de pedagoxía, arredor da memoria da figura do creador de “Fírgoas”, aquel gran poeta, mestre e republicano, natural destas terras. Este ano o tema monográfico da cita era o maxisterio republicano e a represión sufrida por este colectivo social nos anos da guerra civil. No encontro participaron moitos amigos como Antón Costa Rico, Xosé M. Cid, Raúl Soutelo, Xosé M. Salgado, Xurxo Sierra Veloso, Xesús Alonso Montero ou Ramón Nicolá. Tamén houbo achegas ás innovacións educativas no IES da Pobra de Trives, a cargo de Francisco Javier González Álvarez, ou á realidade política da comarca nos inicios do século XX, por Francisco García Sánchez, o que permitiu unha maior proximidade á contorna social na que se desenvolvían os debates. Participaron tamén (pero non puiden estar en todas as sesións) profesores como Isaac Alonso Estravís, Sabela Rivas Barrós, Santiago Veloso e algúns colegas portugueses; eu botei en falta a voz de Carlos Casares que apoiara esta iniciativa dende os seus comezos e que estaría moi satisfeito, dende logo, desta lembranza de quen foi para el tamén unha especie de amigo e profesor cando Carlos, na súa mocidade ourensá, empezaba a pensar en ser escritor.
A Escola Fusilada. Un dos momentos centrais do encontro foi a emisión da película documental “La escuela fusilada”, de Iñaki Pinedo e Daniel Álvarez, un relato tan emotivo como digno e rigoroso que fai balance do que significou a represión no corpo do maxisterio: abríronse 61.000 expedientes de depuración, dos que unha cuarta parte remataron en sancións e, como é sabido, en moitos casos co asasinato de tantos mestres identificados coa República e a Fronte Popular. O documental, moi crítico co papel da Igrexa, que segue sen pedir perdón por bendicir como “Cruzada” a barbarie franquista (algo que xa indignara a Castelao e a algúns galeguistas católicos), denuncia a ocultación do legado do maxisterio republicano ata datas moi recentes: as voces dos fillos dos mestres asasinados dan así o perfil exacto do que concibimos como reivindicación da Memoria Histórica: un acto de xustiza, un acto necesario de recoñecemento dunha realidade que se quixo facer desaparecer durante máis de 40 anos.

Unha opinión de Carlos Fuentes
Unha opinión, sobre a realidade política latinoamericana, de Carlos Fuentes. A entrevista completa ("El Cultural-El Mundo", 7-IX-2006), aquí:

"Chávez es un payaso lamentable”
–¿Qué papel puede jugar el presidente venezolano Hugo Chávez en el futuro de la zona?
–Espero que ninguno. Es un payaso lamentable.
–¿Es, como dice Vargas Llosa, responsable de la radicalización del continente latinoamericano?
–No, porque no es un radical, es un fascista. Es un hombre de extrema derecha disfrazado de izquierdista. Es un engañador. La verdadera izquierda está en Lula, en Michelle Bachelet, en Tabaré Vázquez.
–Pero Castro le cree.
–Castro no tiene más remedio que creer a todo el que le hace caso. Pero Cuba va a tener una transición pronto, con una solución a la china: dictadura con capitalismo.
–¿Será necesaria la intervención de Estados Unidos?
–Ellos no deben meterse en nada. Desde la guerra con España, EEUU ha intervenido de manera fatal en los destinos de Cuba. Si algo le alabo al gobierno de Bush, al que detesto realmente, es que no se preocupa por América Latina, lo cual es muy bueno. Bendito sea. Está ocupado con guerras que ha inventado en Iraq.

De libros.
(Pan por Pan sábado 18 novembro)
A amiga Débora Campos sempre constante a imaxinar grandes ideas para defender o noso idioma e a nosa cultura dende Buenos Aires. Agora quere axuntar aló un grupo de novos lectores que se vaian afacendo a ler en galego. E pide suxestións de libros imprescindibles. Aí van as miñas, só de clásicos da narrativa:
“A esmorga” e “Os biosbardos”, de Blanco Amor; “Contos do camiño e da rúa”, de Otero;
“Retrincos”, de Castelao;
“Prosas galegas”, de Cuevillas;
“Estebo”, de Lesta Meis;
“Merlín e familia”, de Cunqueiro;
“Á lus do candil”, de Fole;
“Os escuros soños de Clío”, de Casares;
“Arraianos”, de Ferrín;
“Remuíños de sombra”, de Neira Vilas;
“Vilardevós”, de Silvio Santiago;
“O acomodador e outras narracións”, de Marcial Suárez;
“Morrer en Castrelo de Miño”, de Fernández Ferreiro...
Iso todo só para empezar a descubrir un novo mundo.

(É só unha opinión, tan subxectiva e discutible como calquera outra)
P.S.: Está exposta en Ourense, na Aula Cultural, nos baixos do Liceo, a mostra de fotografías de Blanco Amor que patrocinan Galaxia e a Consellería de Cultura da Xunta.

Sesenta anos: un mestre de ilusións
PAN POR PAN domingo 19 novembro
Se as miñas fontes de documentación non están erradas, cumpre hoxe 60 anos o meu amigo Benito Losada, o director da Casa da Xuventude. E está neste curruncho porque o merece, non por ser o meu amigo, senón porque toda a súa vida está rodeada de amigos e amigas entre as xentes de Auria. Veu dende o seu Lugo natal e leva aquí trinta anos, nunha xa longa andaina construída a base de sementar amizades, abrir fiestras, tender pontes e dignificar a cultura e a mocidade na cidade. Hai días que temos a mala sorte de ter que soportar a algún mal bicho, pero o certo é que moitas das persoas que nos rodean son boas persoas e traballan xenerosamente por iso que chamamos ben común. Benito é desas persoas: un “mestre de ilusións”, como o definiu Roberto Verino na homenaxe que lle fixemos a Benito no 2001. Que non morran nunca esas ilusións. E feliz aniversario.

Adrián Solovio…

O próximo venres terá lugar, no Paraningo da Facultade de Xeografía de Historia da Universidade de Santiago (ás 19 horas), a lectura do discurso de ingreso de Ramón Villares Paz na Real Academia Galega, co tema “Fuga e retorno de Adrián Solovio. Sobre a educación sentimental dun intelectual galeguista”, a quen responderá en nome da Academia o escritor Víctor Fernández Freixanes.

Os que nos consideramos os seus discípulos (con permiso) e, dende logo, si admiradores da súa obra e amigos da súa persoa, estamos de noraboa.
E estamos seguros de que este discurso será unha peza literaria moi coidada e dun altísimo rigor intelectual, porque ese é o estilo habitual do seu autor en todos os seus textos (orais e escritos).

Un auténtico desastre...
Se é certo o que conta Galicia Hoxe non só non haberá acordo entre as diferentes liñas opositoras á dirección do BNG (Alternativa, Encontro Irmandiño, MDB...), senón que algunha delas ata podería escindirse.
Algúns xa tiñamos moi poucas esperanzas sobre a rexeneración do BNG: por este camiño, ata esas esperanzas quedarán frustradas... Que fado lle caeu enriba a este país?

A imaxe social dos mestres
(Andoliña venres 17 novembro)
Que imaxe teñen na nosa sociedade dos mestres, dos profesores de hoxe en día? A pregunta deitouna unha das relatoras dun Seminario de Dinamización Lingüística que se celebra en Ourense con asistencia masiva de xente procedente do ensino. E as respostas non foron sorprendentes: uns señores que cobran moito, teñen moitas vacacións e non traballan case nada, dixo unha das asistentes. Só os mestres de Infantil e Primaria vense en parte recoñecidos a nivel social: é ese o período en que os pais aínda asisten ás xuntanzas do colexio, o momento no que se concibe a educación como un conxunto harmónico de pais, mestres e sociedade: a educación pola tribo, que di J.A. Marina.
Peor que iso, engadiu logo outro mestre, os mestres somos hoxe os monicreques, os pallasos que reciben os golpes, vítimas de agresións que son logo exhibidas e amplificadas polos medios de comunicación. E así todos os días. E algúns rapaces, ben espelidos no seu, xa entenderon como funciona esta sociedade: mesmo provocando as agresións para gravalas e logo vender as imaxes. Sempre haberá algunha televisión morbosa que merque as imaxes para difundilas en máxima audiencia. A lei da selva en marcha, así andamos...
(Imaxe: tinta negra e azul e lápices de color, de Federico García Lorca, en páxina 62, fronte ó poeme "Verlaine" de Canciones (1929), La Habana, 1930, Museo de Belas Artes de Cuba).

Galiza 1906-1936: cómo se constrúe unha nación
Mañá, 17 de novembro, estaremos de novo en Trives, como nos últimos anos, para honrar a figura do gran poeta Manuel Luís Acuña. Por alí andarei para falar (12,30 h.) dun tema tan ambicioso como o que suxire este título: Cómo se constrúe unha nación? a través dun Power Point que irá revisando toda a historia cultural e social dese período. A crónica dun gran esplendor que só a barbarie militar e franquista foi quen de tronzar: sen contar co inmenso drama humano da traxedia, Galicia perdeu cando menos 30 na ditadura posterior para volver ás claves culturais, económicas e sociais de preguerra.

Exiliados galegos

Lorenzo Varela, nun retrato do seu amigo Luís Seoane (detalle)

Exiliados.
Cando Castelao escribe no seu exilio de Buenos Aires o “Sempre en Galiza”, está a pensar non só nos galegos que o arrodean en América, senón sobre todo nos que quedan na Galicia do interior e nos que virán despois: isto é, as xeración futuras ás que quere deixar o seu testemuño persoal do galeguismo de preguerra. Por iso é necesario recoñecer o labor dos exiliados: somos nós, tantos anos despois, os destinatarios das súas mensaxes. E por iso merecen todos os parabéns os promotores da Biblioteca do Exilio (Díaz Pardo e Charo Portela no noso país), que están a editar un total de 100 obras dos exiliados republicanos nas catro linguas do Estado, 37 xa publicadas. Entre elas, as creacións de autores tan notables como Max Aub, Ramón J.Sender e Bergamín, pero tamén doutros menos coñecidos como Juan Rejano, Juan Chabás ou o noso Lorenzo Varela, entre outros.

Máis de abusos cotiáns
Pan por pan, mércores 15 novembro

Sigamos cos abusos cotiáns que sufrimos, dende o teléfono, dende as pantallas de televisión e dende outros lugares. Velaí a estulticia de moitos anuncios televisivos que padecemos sen defensa (agás a posibilidade de apagar o televisor) : un deles presenta un paspán que tropeza contra a andamiaxe dunha igrexa románica en restauración para logo dicir: “Bien, no hemos hecho mucho por las gárgolas medievales, pero...”. Todo iso para vendernos un automóbil: nun país que despreza a cultura e deixa caer en anacos o seu patrimonio artístico.
E que me din das enquisas e das estatísticas? Alguén cre aínda nelas? Esoutro día un xornal galego publicaba unha que “demostraba” que os mozos len cada día entre unha e catro horas diarias: supoño que en calquera empresa seria o responsable de tal disparate estaría xa castigado a pegar selos durante moitas semanas.
(Imaxe: Beckmann, A toilette, 1923)

Sempre co idioma a voltas e "un galego de nación"

Dous artigos de interese hoxe en El Correo Gallego. No de Luís González Tosar fálase dun galego de nación, Vicente Almazán, falecido recentemente. E con certa ironía fala así do galego de hoxe, en moitos sectores sociais, neofalantes:
El captaba bárbaro os matices e niveis lingüísticos dos seus interlocutores, era un apaixoado da fonética, do léxico, da sintaxe. Axiña descubría os neofalantes, dicía que eran como "soldados tatexos", gozaba escoitando os paisanos, chamáballes "dicionarios vivos". Antes de marchar, nomeámolo Galego de Nación. Cando publicou o Breviario, escribiume unha longa carta contándome as motivacións do libro. Non lle contestei.
Agora, querido Vicente, penso o ben que o ías pasar coas novidades: nacionalistas que falan polo "i"desprezando a popular conxunción "e", amantes de todavía no canto de aínda, vaidosas poetas que lle non dan traza aos pronomes, incapaces de articularen o "n" velar, ¡tan enxebre!, esforzados cheiradores do sutaque portugués... Unha marabilla.

E no de Xosé M. Sarille ("O exemplo dos estudantes en folga"), faise esta rotunda afirmación, que ten máis valor por vir precisamente de quen vén:
A indiferenza por este idioma foi grande coa Xunta do Partido Popular, mais o bipartito condúcese do mesmo xeito, sen facer nada. Ou aínda peor. O acceso do BNG ao poder serviu para constatar que ningún partido, tampouco este, está disposto a cumprir co ordenado polos cidadáns, nin co seu compromiso electoral. Preferiron evitar o desafío, porque son débiles e indecisos.

Abusos cotiáns.
(Pan por Pan martes 14 novembro)
Cando se faga unha ampliación dos nosos dereitos constitucionais, debería incluírse na mesma algún xeito de defensa contra unha serie de abusos moi cotiáns. Por exemplo, as chamadas de propaganda por teléfono das compañías telefónicas: día si e día tamén, á mesma hora (xusto na hora de comer), a consabida chamada da consabida compañía coas súas vantaxes de última hora. Procuro encherme de paciencia para atender esa voz, sempre diferente (cada vez máis con acento sudamericano), que me apela cortesmente: pero remato sempre cun “non me interesa”. Se eu fose un pouco máis maleducado, colgaría xa o teléfono só con escoitar a sigla que identifica ó pesado interpelante de todos os días: terei que rematar por facelo, non me deixan outra defensa. Hoxe xa lle dixen “que era un abuso chamar todos os días” e pedíronme desculpas. Mañá chamará outro de novo.
(Imaxe de Renoir, para fuxir do cabreo e do teléfono)

1942: O ano en que se proclama o Día da Galiza Mártir
(Cen Anos de Historia Cultural)

O 28 de xuño de 1942 reaparece o xornal galeguista A Nosa Terra. Como é lóxico, no exilio arxentino e editado pola Irmandade Galega de Bos Aires: no seu primeiro número reprodúcense os datos do plebiscito do Estatuto de 1936 e dase conta tamén do Manifesto de constitución das Mocidades Galegas, dirixidas por M. Pedreira, Bernardo Souto e V. Buxán Rivas. Nese ano só editaron tres números (425 a 427) pero neles colaboraron nomes como Castelao, Blanco Amor, Núñez Búa, Avelino Díaz, A. Alonso Ríos, X. Álvarez Gallego e M. da Presa, entre outros. Habituais eran os artistas Luís Seoane e Colmeiro e os poetas Antón Zapata García e "Verduguillo" (Delgado Gurriarán) cos seus poemas satíricos: en "O apóstol vaise" Santiago Apóstolo toma o camiño dos exiliados, "lonxe dos crueles,/ viles asesiños".
En lembranza do asasinato de Bóveda, a Irmandade declara o 17 de agosto o Día dos Mártires Galegos e xa nese ano celébrase un funeral cívico no Centro Orensano no que falan Castelao e Blanco Amor, ademais de R. Aldasoro e M.Serra Moret en nome dos vascos e cataláns. Polo xornal sabemos tamén da celebración dunha gran Mostra de Arte Galego nesa institución con obras de Castelao, Maside, Castro Gil, Seoane, A. Souto, F. Ribas e Díaz Baliño, entre outros. Tamén en A Nosa Terra aparecen publicados xa dous anacos, en galego neste caso, da novela de Blanco Amor La Catedral y el Niño, que aparecerá seis anos despois. Pedro Campos propón, no mesmo xornal, declarar como "data nazonal" de Galicia o día do Plebiscito (28 xuño) e deixar o 25 de xullo só como "festa da cultura e do esparcemento". Tamén en América van aparecer as primeiras pedras da literatura de posguerra. Nese ano aparecen en Buenos Aires un libro fundamental das nosas letras, o poemario Jacobusland, de Emilio Pita, e tamén o ensaio Co pensamento na patria galega, de Antonio Alonso Ríos e con prólogo de Castelao.

(Foi tamén o ano en que morreu Cándido Fernández Mazas, autor do cartel da imaxe, e no que naceron Arcadio López-Casanova e Xavier Carro. E no que Filgueira Valverde asumiu a direción do Museo de Pontevedra. E moitas máis cousas: O artigo completo aquí)

O río Valcarce: seica as miñas máis arredadas orixes...

Valcarce
Polas mañás, sempre que podo, leo os xornais, galegos e españois, no Café Real, en Ourense (non poño a rúa porque aínda leva o nome dun militar ignominioso). Logo na casa, leo algúns máis de fóra, sobre todo cataláns, e algúns dixitais, ademais dos blogs. Onte pola mañá, lendo o Faro de Vigo en formato papel, púxenme bastante contento. E foi por isto:

X.L.Méndez Ferrín, Consultorio dos Nomes e dos Apelidos Galegos
126. VALCARCE.
Algunhas veces este apelido galego aparece corrixido como Valcárcel, como se tivese, que non ten, algo que ver con algún cárcere ou cadea en castelán. Non é esta a súa forma primitiva e correcta, senón Valcarce. Este é o nome dun río que nace no Cebreiro e dun val importante do Bierzo que ben cantara Ramón González Alegre e que lle empresta o nome ao concello de Veiga de Valcarce que algún día se destacara a favor do uso oficial da lingua galega naquela terra administrativamente castelán-leonesa.
Coido que Valcarce, na súa orixe, non sería un hidrónimo. Ao meu xuízo vese aí o nome dun señor da terra que diu o nome a un val ou territorio que lle pertencía. Da xuntanza dop latín vulgar *valle e do nome persoal Cáricus en xenitivo sairía un Valle Cárici, que, ao perder o i postónico, ficaría como Val Carce ou Valcarce. Posteriormente, o río, que habería de ter un nome antigo, pasou a se chamar Río de Valcarce. Parece que o nome de Cáricus sería de carácter prelatino e non indoeuropeo. Xavier Valcarce Ocampo é un escritor pontevedrés de primeiros do século XX que é preciso consultar sempre que queiramos documentarnos sobre temas mariñeiros, en canto Marcos Valcárcel é un dilixente e sabio historiador e ensaísta de Ourense.

E logo conteino así, hoxe mesmo, en La Región (Pan por Pan):

Apelidos. Dende hai varios meses Méndez Ferrín está a publicar nun xornal galego unha valiosa colección de fichas que esculcan na orixe dos nosos apelidos. Chegoulle onte a hora ó meu propio apelido e aprendín algunhas cousas ó respecto, que confirman as miñas intuicións: “Valcárcel” é forma castelanizada de “Valcarce”, a correcta galega. É o nome dun río que nace no Cebreiro e dun val importante do Bierzo, que lle emprestou o nome ó concello de Veiga de Valcarce. Segundo Ferrín, o nome non viría dun hidrónimo, senón dun señor da terra que deu nome a un val que lle pertencía: un Cáricus (de carácter prelatino e non indoeuropeo), de onde sairía en xenitivo un Valle Cárici e logo Val Carce ou Valcarce. De aí collería logo o nome o Río de Valcarce. (Ah! E graciñas polas xenerosas palabras de gabanza coas que me agasalla o mestre da palabra no remate da súa ficha).

A USC renega de Franco

(Galicia Hoxe 11 novembro)
Fonseca bórrao da lista de "honoris causa" porque a distinción "non se lle concedeu a un persoeiro das letras ou das ciencias, senón ó xefe dun estado fascista"
Franco foi investido Doutor Honoris Causa pola Universidade de Santiago o 27 de xullo de 1965 e 41 anos despois a institución académica da capital galega "desposúeo" deste recoñecemento. O Consello de Goberno da USC acordou onte "por unanimidade" rexeitar a concesión do título de Doutor Honoris Causa en Ciencias a Francisco Franco Bahamonde, por considerar que este "non reúne méritos científicos nin persoais" para tal distinción, que se outorgou cando a institución carecía de "autonomía".
A USC non ten capacidade legal para "revogar" o acto administrativo no que se outorgou o título, de xeito que o acordo consistirá en retiralo da lista de ilustres honoris causa e do libro de honras.
O reitor, Senén Barro, espera que Salamanca e Coímbra fagan o mesmo
Barro manifestou que a USC pode ser "a primeira" que adopte unha decisión deste tipo, e que se lles notificará ás universidades de Salamanca e de Coímbra, que tamén distinguiron a Franco -amais da Pontificia de Salamanca-, a decisión. "Gustaríanos que seguisen os nosos pasos, pero entra dentro da autonomía universitaria".
"O grao de doutor honoris causa debe recaer en persoas que teñan méritos de excelencia nos ámbitos científicos, culturais, sociais e técnicos. Do que carecía absolutamente Franco"
"A concesión fíxose no 1965, cando a universidade non tiña ningunha capacidade de exercer a súa autonomía, e non tiña posibilidade, probablemente, de tomar outra decisión".
(Imaxe: "Franco, a súa política", de Luís Seoane).

Máis sobre as cartas dos nosos escritores

A propósito das cartas de Castelao, de novo, e do dito por Anónimo Político-Cultural nun recente fío (Das cartas de Castelao): ten razón APC, os epistolarios non son grandes bestseller no noso mundo editorial. Pero a nosa cultura precísaos. Xa temos poucos, publicados, do XIX (aí están os de Murguía). Dos do XX hai de todo: material importante e material secundario. Pero deben coñecerse. E mesmo utilizarse literariamente. Cousa que ata hoxe non se fixo.
Por exemplo, hai cartas que son pezas literarias que deberían estar nos libros de texto e que deberían ler todos os rapaces da ESO e bacharelato: p.ex. as tres derradeiras cartas de Bóveda, que editara un caderno de A Nosa Terra, ou moitas das de Castelao. Ou algunhas das intercambiadas entre Bóveda, Castelao e Filgueira Valverde (como algunha que recolleu Xavier Castro no seu estudo do galeguismo) ou algunhas de Otero e Risco. Ou outras de Piñeiro. E tamén hainas de moito interese entre as recén publicadas de Del Riego, Carballo Calero, Cunqueiro, etc. E velaí as valiosísimas de Blanco Amor que publicou Neira Vilas (en Ed.do Castro), libro que presentei no Carballiño co escritor e sobre o que xa teño publicado referencias moitas veces: dá un perfil duro e contundente das relacións do ourensán cos círculos culturais galegos daquela hora, en América e na Galicia interior.
No futuro será interesantísimo descubrir algúns epistolarios (Casares, Ferrín, etc.), se se conservan ben. Algunhas achegas parciais a algún escritor desta época (Avilés de Taramancos) depararon xa certas sorpresas.

Mesmo creo que se podería facer ata unha Antoloxía das Cartas dos nosos escritores e que sería un manual útil para achegarse á cultura galega, co alento vivo do escrito dende o rexistro íntimo, en primeira persoa, sen saber que eses textos serían publicados (ou si? Hai cartas redactadas de tal xeito que é difícil non pensar nun receptor colectivo). Aquí deixo o reto: agardo que alguén algún día (quizais Galaxia, amigo Vítor) o recolla.
(Na imaxe, un retrato de Avilés de Taramancos mozo).

Será a última palabra ...
(Andoliña 11 novembro)

Sabía del e das súas graves dificultades de saúde nestes anos por amigos comúns. No Liceo ourensán presentamos hai uns poucos anos o seu libro Educar para la verdad y la esperanza, unha síntese da súa actitude ante a vida. Hoxe chegou ás miñas mans o seu último libro, quizais o derradeiro, cun seu limiar estarrecedor no que o autor se vai despedindo dos seus amigos, colaboradores e seres queridos e dedícalles a súa obra ás persoas que loitan contra o cancro, como el mesmo.

Dese limiar escrito en carne viva son estas liñas: “Os que padecemos esta enfermidade sabemos que nos obriga en moitos momentos a contemplar a vida vendo pasar os días, “días como nubes perdidas” (Octavio Paz). Pero, co amor das persoas que nos rodean, nunca debemos perder a determinación de loitar pola vida, de ilusionarnos con pequenas cousas, de vivir con serenidade e esperanza. Cando menos, esa é a miña determinación. Como escribía o poeta Miguel Torga, a esperanza será “a última palabra da miña boca”. Aínda que no meu caso, moi probablemente será a penúltima”.
O libro chámase Pedagogía de la convivencia.
De Suso Jarés, a quen envío unha quente aperta dende aquí, dende a Auria da súa mocidade.l

Homenaxe a Manuel Peña Rey

Hoxe recibe unha homenaxe en Ourense, dos seus compañeiros de profesión e do Colexio Médico, Manuel Peña Rey, un nome clave na historia do antifranquismo auriense e da axitación social e cultural. Foi a figura que galvanizou ao seu arredor múltiples enerxías do PCG histórico tamén no eido cultural (Antón Tovar, Stago. Lamas, Xaime Quesada, etc.) e un médico recoñecido e comprometido dende sempre. O seu labor cultural fíxose notar tamén en institucións diversas dende o Ateneo de Ourense ata o Clube Alexandre Bóveda, do que foi socio e colaborador. Vaia dende aquí, pois, a nosa noraboa ó amigo Manuel Peña Rey.

(Na imaxe superior, un acto do ano 1995 no Liceo, organizado pola Casa da Xuventude, no 25 aniversario da súa fundación: de esquerda á dereita, M.Rúas (traballador da sanidade e vinculado ó nacionalismo); M. Peña Rey (falaba en nome do PCG); o avogado Amando Prada Castrillo, expresidente do Liceo; eu no medio, creo que como moderador, se mal non me lembro; unha persoa que xa non recoñezo, e Vázquez Prats, relacionado este co Movimiento e o antigo réxime. Na mesa falarase dos cambios dende o franquismo ata a transición democrática).

¿E se o galego morre?

(Un artigo de Miguel Anxo Fernán Vello en Galicia Hoxe, 10 novembro)

Estivo na Coruña un señor que é doutor en Filosofía e Ciencias da Educación, ademais de portavoz de Unidad Alavesa nas Juntas Generales de Álava e cofundador do Foro de Ermua, e dixo textualmente este célebre catedrático –fíxose eco do aserto a prensa local– que “no pasaría nada si el gallego se muere”. Ernesto Ladrón de Guevara López de Arbina –así asina o profesor– vén á cidade da Coruña, sede da Real Academia Galega, e tan campante o home deixar caer un negro improperio de orde política particularista e cargado de desprezo e indiferencia máxima polo maior signo de identidade da terra e do país que don Ernesto visita. “No pasaría nada si el gallego se muere”. ¿Non pasaría nada, señor Ladrón de Guevara? Seguramente non pasaría nada para vostede, para o seu “eu” tan especial, que sería partidario e capaz mesmo de celebralo, mais si significaría unha traxedia definitiva para a cultura galega, para a identidade de Galicia e, por ende, para a cultura da humanidade. ¿De onde vén, de onde nace ese odio polos idiomas –no caso do galego un idioma francamente minorizado e reducido– que aniña en certos individuos e que chega a adquirir tons de alarma psicolóxica? Visita A Coruña este señor e –sen coidar as “boas maneiras” das que falaba Blanco-Amor– di que se o galego morre non pasaría nada, que todo sería normal, porque que morra un idioma como o galego non importa, que máis dá, tamén morreu o latín. ¿Posúe este político iso que se chama sensibilidade cultural ou simple e mínimo respecto, digamos, por unha creación colectiva, histórica e moderna como é o idioma galego? Dende logo que non. Dada a súa pose mortuoria dirixida á nosa lingua, o que brilla neste señor é todo o contrario do humanismo e da ilustración, coas súas debidas ínfulas imperiais, políticas e totalitarias. Triste e desafortunada a figura de desexar, preanunciándoo, un sepelio. Como di Ralph Waldo Emerson, a lingua é a memoria da historia, e para este señor a nosa lingua, historia incluída, non merece o futuro. Un etnocida en marcha.

Axentes da causa do galego
(Andoliña 10 novembro)
Comezaron antonte, en Ourense e na Coruña, unha serie de Seminarios de Dinamización Lingüística no Ensino que organiza a Secretaría Xeral de Política Lingüística en todas as cidades galegas. Sempre é bo poñer en contacto as persoas que están a traballar pola galeguización do ensino dende os Equipos de Normalización e o interese destes Seminarios quedou referendado polas case seiscentas persoas matriculadas en todo o país. Os asistentes poderán conversar con xentes como Ferro Ruibal, Fernández Paz, Carlos Varela, Clodio González ou Afonso Monxardín, todos comprometidos de vello coa causa do idioma. E tamén cun amplo número de profesionais que cada día articulan valiosas estratexias e novas metodoloxías nas aulas
Debemos recoñecer que moitos dos asistentes xa están de seu empeñados nesa mesma causa: a galeguización do ensino, e que quizais o noso problema sexa como actuar sobre aqueles que non asisten a estes seminarios nin a outros semellantes. En calquera caso, ademais de facer cumprir as leis (tamén no que á lingua se refire), quero subliñar que a galeguización dos centros de ensino necesita destes axentes: sen eles, sería imposible sequera soñar un futuro máis noso.
(Imaxe: Maternità, de F.Murer)

Das cartas de Castelao

Súmome dende aquí a unha interesante suxerencia que se fixo no fío de máis embaixo (de M.Swan): queremos unha edición barata, rústica, das Cartas de Castelao.
Que chegue a todo o mundo que as desexe ler. E, se non pode ser, que alguén se encargue de apoiar e subvencionar o acceso a ese libro a todo galego/a que queira emocionarse con ese anaco de vida chea de corazón.

Lembranza de Castelao en Caracas
(Andoliña xoves 9 novembro)
Os galeguistas de Venezuela, con Antonio Somoza Outeiral e Silvio Santiago á cabeza, conmemoraron o cuarto aniversario da morte de Castelao, en xaneiro de 1954, cun especial da revista Galicia, do Centro Galego de Caracas. Na portada reproducían o coñecido retrato que Carlos Maside lle fixo ó rianxeiro e logo abrían este monográfico coa derradeira foto de Castelao, tomada no Centro Ourensán de Buenos Aires, ó carón dunha pequena bandeira galega. Escribían na revista Ramón Lugrís, Francisco Luís Bernárdez, Salvador Lorenzana e Cosme Barreiros (Fernández del Riego, nos dous casos), Domingo García Sabell, Alonso Ríos, Silvio Santiago e J.M. García Torrado.
Lugrís facíao sobre o significado do exilio do líder galeguista. O autor de Vilardevós subliñaba o que Galicia debe ó labor dos galeguistas. Bernárdez comentaba Sempre en Galiza, o libro de prosa galega máis relevante da centuria, na súa opinión. E Alonso Ríos reflexionaba sobre as estampas do artista, que "crebaron o comprexo de inferioridade co que a Hespaña centrista e uniformadora tratou de afogar a nosa vida espiritual e impornos unha mentalidade esteparia".

Como me den...
"Como me den unha palabra, a partir de mañán, en castelán... vanme escoitar. Porque ademais asinaron todos": escoitado agora mesmo a unha compañeira do Instituto ó enterarse de que ten os alumnos (de Bacharelato) en folga. Tristemente, ten razón, porque a maioría dos asinantes son castelán-falantes...

"Galicia", revista de Caracas
(Andoliña 8 nov. 2006)

O Centro Ramón Piñeiro continúa coa súa liña de recuperar as revistas culturais galegas históricas: da súa man sae agora a edición facsimilar do Galicia, revista do Centro Galego de Caracas que sacou dez números entre 1952 e 1954. Dirixiuna Antonio Somoza Outeiral e traballou na súa redacción o escritor Silvio Santiago, o autor de Vilardevós, que asinaba aquí unha fermosa sección titulada "Cartas al Miño". Colaboraron nela as mellores firmas daquela hora: Otero Pedrayo, Delgado Gurriarán, Augusto María Casas, Cuevillas, Manuel Casado Nieto, Álvaro Cunqueiro, Ramón Piñeiro, Fernández del Riego, Pura Vázquez, Franciso Luís Bernárdez, etc. Editaron ademais un magnífico monográfico, a comezos de 1954, dedicado a Castelao.

Publicou o ‘Galicia’ artigos culturais e sociais e novas da colectividade emigrada en Venezuela. Algúns deses traballos deben ser hoxe lidos entre liñas. Por exemplo, os artigos de Alberto Vilanova La Anti-Galicia e Verbas aos galegos sinxelos, con duras acusacións que non explicitan nunca o seu destino: "caverna da mediocridade", "necrófagos insaciábeles", "apetitos materiais", "fobias rencorosas", etc.
Críticas, quizais, a algúns personaxes do galeguismo do interior?
(Imaxes: retrato de Alberto Vilanova e un anuncio da revista, nos anos 50)

Un problema que ninguén quere lembrar: artigo de Afonso Monxardín
Ceuta e Melilla, con liberdade (Galicia Hoxe 7 novembro)
O afán imperial de España centrado en África despois da perda de América deulle sempre máis dores de cabeza que beneficios. Desde o desastre de Anual a Sidi Ifni. Desde a fuxida de Guinea Ecuatorial, ao abandono do Sáhara. Desde o 18 de xullo á Garda Moura. E desde Perejil aos seus fillos espúreos, os atentados do 11-M. Pois agora Al Qaeda seica sitúa a Ceuta e Melilla no centro dos seus interese. As contas son clarísimas e España debe saber xogar ben as súas cartas. Ambas as dúas son cidades politicamente españolas desde os tempos medievais e africanas por xeografía e por parte tamén da súa historia. Insistir obcecadamente en que son o mesmo que Tordesillas ou Santillana del Mar é un erro que nos pode chegar a custar moito. Queirámolo ou non a evolución deste século foi a de facer coincidir as fronteiras xeográficas do Mediterráneo coas fronteiras culturais. Os gregos de Esmirna ou Alexandría. Os franceses de Alxeria. Os turcos de Bulgaria... todos foron desprazados independentemente de que levasen, como os gregos, miles de anos na outra beira. Moitos españois cremos que hai que procurar solucións imaxinativas ao tema sabedores de que sería imposible de se converter nun foco de conflito. Desde Europa non se entende que España queira negociar Xibraltar e se negue a falar de Ceuta e Melilla. Calquera africano -ou musulmán- mirando o mapa, sente esas cidades e illotes como unha areixa nun ollo. Como sentiría Orán ou Mazalquivir, en Alxeria, españolas ata finais do XVIII en que Carlos IV llelas vendeu aos turcos.
Cómpre centrarse no respecto aos españois e ás súas propiedades en Ceuta e Melilla. En programas de reintegración familiar na península para os que queiran e de garantías para os que permanezan. De cartos, e incluso, claro, ao final, de traspaso de soberanía. Debemos ademais, darlles ás forzas moderadas do mundo árabe elementos de cohesión coa súa xente para que unha causa tan facilmente enconable como esta non sexa bandeira da radicalidade islámica, senón expoñente de que é posible topar solucións polo diálogo e o entendemento. España debe tomar iniciativa agora que ninguén o espera e ir formando á súa opinión pública. Ou prepararse para o peor. E pinta mal. Bastante mal.

Que quedou da literatura de xénero?
(Andoliña martes 7 novembro)
Celebrouse o pasado sábado o V Encontro de Escritores Ourensáns. Foi esta unha iniciativa do Clube Alexandre Bóveda nos anos 90 que agora retomou ó Liceo ourensán. Uns quince autores debateron a fondo sobre literatura, pero tamén sobre o mercado, os problemas profesionais do escritor e a normalización do idioma.
Falouse tamén da literatura de xénero e houbo discrepancias ó respecto. Lembrouse o papel pioneiro ó respecto de Xosé Fernández Ferreiro e deuse por rematada aquela obsesión de outrora por cubrir todos os xéneros: novela negra, ciencia-ficción, literatura erótica, etc. Para algúns dos presentes no Encontro a literatura de xénero foi só unha experiencia de mercadotecnia e imitación de modelos foráneos, que non deixou unha pegada abondo consistente. Para outros, foi unha iniciativa máis, que serviu de escola literaria a algúns autores e que, ademais, deixou unhas cantas novelas de certa relevancia.
Foi moito máis importante para o futuro das letras galegas, díxoo en Auria, Fernández Naval, a incorporación do outro xénero, ou mellor, do sexo feminino, antes escasamente representado. Iso, creo que non sobra subliñalo, si marca un cambio cualitativo, substancial.

Grial n. 171 (xullo-setembro 2006)

Moi interesante o último número de Grial. Trae un monográfico sobre os Cen Anos da Real Academia Galega (Neira Vilas, X.L. Axeitos, H.Monteagudo, M. Ferreiro, o ourensán Serafín Alonso Pintos) e unha conversa con Xosé R. Barreiro.
Ademais, publica as cartas de Ramón Piñeiro a Basilio Losada e varios artigos sobre o mundo das Bitácoras (de Silvia Canabal, Manuel Gago e Xosé López).

E un interesante artigo de Débora Campos, "Xente ao lonxe", a nosa Torre de Babel, cos resultados parciais da enquisa que nos fixo aos blogueiros hai uns meses (grazas, Débora, polos parabéns que alí nos dedicas a esta humilde bitácora).

O biógrafo de don Álvaro

Fixo unha excelente biografía de Álvaro Cunqueiro (Xerais, 1991), que consulto moi a cotío: a cultura galega débelle cando menos iso. Eu non o coñecín nin tratei (só falei con el dúas veces por teléfono). Foi tamén un nome moi relevante no xornalismo galego, director do Faro de Vigo dende 1978 a 1986: Xosé Francisco Armesto Faginas
(Tui, 1945-Vigo, 2006). Agora dirixía a Escola Municipal de Artes e Oficios en Vigo. Tamén se foi demasiado cedo.

Da guerra en Galicia (entrevista a Jesús de Juana e Xulio Prada)
(Polo seu interese transcribo a entrevista ós dous historiadores ourensáns, en Faro de Vigo, hoxe (realizada por Rafa Prada), despois de participar no Club Faro)

- ¿Se escuchó "ruido de sables" en Galicia antes del golpe del 36?
- Todo el mundo sabía que se estaba preparando una conjura contra la República. Desde las elecciones del 36 era un secreto a voces. Hubo un intento fallido en abril que se repitió con mejores medios el 18 de julio.
- ¿Se produjeron episodios de violencia antes de esa fecha?
- Hubo un clima de violencia prebélica tanto entre las derechas como entre las izquierdas. En Ourense hubo seis asesinatos políticos entre abril y julio. Los muertos caen de lado fundamentalmente de las izquierdas.
- ¿En qué provincia gallega opusieron mayor resistencia los fieles a la República?
- En A Coruña, sin duda. Allí estuvo más organizada la resistencia, aunque la última barricada cayó en Tui el día 25. En Vigo pusieron barricadas en la zona de Teis, que las fuerzas militares tuvieron que desalojar a tiros, y se produjeron 26 muertos entre los Comités de Defensa de la República.- En Vigo perecieron también las primeras víctimas gallegas de la contienda...- Cuando el capitán Carreró salió a declarar el estado de guerra, una multitud se congregó en la Puerta del Sol. Hay versiones contradictorias, pero la esencia es que intentaron arrancarle el bando y ordenó disparar a quemarropa. Hay 25 víctimas documentadas en los registros civiles. No fueron las primeras víctimas, porque antes se había declarado el estado de guerra en A Coruña, pero sí fue la primera matanza de la contienda en Galicia.
- Castelao sostenía que la resistencia en Galicia fue menor porque las instituciones autonómicas no se habían desarrollado plenamente.
- Es una opinión respetable, en este caso más respetable porque viene de Castelao, pero no deja de ser una conjetura. El hecho de que el Estatuto hubiera echado a andar no garantizaba que la sublevación no hubiera triunfado. La derecha en Galicia era muy fuerte y estaba muy organizada.
- ¿Tuvo que ver la represión con la socialización que comenzó en Galicia a partir de 1931?
- La represión viene dictada por una organización previa que decide que, una vez que el golpe fracasa y se convierte en guerra civil, hay que eliminar todo aquello que sea contraproducente con la actividad bélica y cualquier resto de democratización y republicanismo. En los primeros días tras el golpe no hubo represión, y cuando los militares dictan las normas represivas empieza a haber fusilamientos y paseos. Se trataba de eliminar todo lo que pudiera amenazar el nuevo orden establecido.
- Se decía que Galicia era la despensa del bando sublevado. ¿Cómo se concretó esa función?
- Sobre todo por parte de particulares. La expresión "despensa y criadero" vino de la movilización masiva de apoyos sociales para enviar al frente grandes cantidades de conservas, de ganado y de oro: los anillos y monedas que se guardaban en casa eran entregados, a veces de buen grado, a veces a la fuerza. Después de Navarra, Galicia fue probablemente la que que más movilización generó en ese sentido.
- ¿Han encontrado en su investigación rencores y odios latentes desde aquella época?
- En este último año, coincidiendo con las políticas de la memoria, hay quienes piden "dejar los muertos en paz" y otros que exigen reivindicarlo. Una cosa es la opinión pública y otra la función de los historiadores, que debemos analizar los hechos de manera imparcial, explicando cómo fueron. Pero perdura cierto resquemor. Yo (habla Julio Prada) nunca encontré afán de venganza ni desquite trabajando con fuentes orales.
- ¿Qué suceso violento les impactó más de aquel periodo?
- Los sucesos de la Puerta del Sol, el único caso en el que la violencia extrema que estaba prevista se aplica ante un simple gesto de rebeldía. En Galicia no hubo grandes matanzas que terminasen en fosas comunes, como se dio en León, Andalucía o Extremadura. Fue el hecho más sangriento, al margen de los asesinatos de grandes personalidades.

ENCONTRO EN TITULARES

Cunha media de asistencia relevante (arredor de 50 persoas en cada acto) e unha riqueza evidente nos debates, celebrouse o pasado sábado o V Encontro de Escritores Ourensáns, organizado pola Sección de Literatura do Liceo. Tentarei resumilo en titulares.

Alonso Montero: Antón Tovar era unha personalidade vulnerable e indefensa. Foi radical na defensa do seu ateísmo e o seu comunismo. “Eu fun censor” de Tovar : no seu segundo diario en prosa, houbo que suprimir unha frases moi duras contra o actual monarca.
Xosé Carlos Caneiro: Non hai cultura sen novelas. A literatura permanente, os libros que serán clásicos, sofre momentos de angustia. A calidade literaria nada ten que ver co mundo do espectáculo.
Ramón Caride Ogando: Hai máis produción narrativa que nunca e está asegurado o relevo xeracional. Falta proxección no exterior e faltan lectores. A min encantaríame escribir un Código da Vinci en galego.
Delfín Caseiro: A cultura española está comendo á galega. Velaí: 50 persoas nunha estrea teatral galega na cidade, fronte a case dúas mil nunha obra española con caras televisivas.
Alfredo Conde: A literatura galega ten unha riqueza excepcional e estamos sobrados de infraestruturas culturais e funcionarios da cultura. Pero iso non se corresponde co papel dado ós creadores, que non poden deseñar a profesionalización do seu labor como tales.
Iolanda López: Hai que actuar sobre os adultos e os pais para que manteñan o seu papel e responsabilidade na transmisión do idioma.
Fernández Naval: Necesitamos vernos nos espellos dos outros para entendérmonos; dende fóra admiran a sociedade e a cultura galega. O máis importante da literatura recente é a incorporación das mulleres e o éxito da literatura xuvenil. Necesitamos traducións doutras literaturas e faltan mecanismos habituais de comunicación con outras culturas.
Camilo Franco: Padecemos a síndrome de Estocolmo, estamos obsesionados por non poder ser e parecernos a alguén que non se parece a nós. Os desexos dos escritores non coinciden cos desexos do mercado. A literatura de xéneros galega (novela negra, erotismo, etc.) produciuse sen modelos propios e quedámonos a medias tamén nisto.
Millán Picouto: O idioma é a normalización cultural. Critico ó goberno galego pasado e ó actual pola súa falta de enerxía e por non facer cumprir a Lei de Normalización Lingüística. O futuro do galego é lóbrego con esta sociedade e co papel que están a facer os políticos.
Afonso Vázquez Monxardín: É imposible a autosuficiencia dos escritores só dende o mercado en galego. Temos que adaptarnos á sociedade da globalización e subliñar os aspectos en positivo da normalización do idioma. Imos, de xeito inevitable, a unha sociedade plurilingüe na que os idiomas teñen que repartirse os papeis.
Manuel Vilanova: Para min a poesía é unha terapia necesaria. Pecheime durante cinco anos a escribir o poemario A esmeralda branca. Todos os días, sen faltar un sequera, escribía algún poema.

Máis cousas
Dous momentos de confrontación dialéctica con certa tensión. O primeiro, o diálogo entre Xosé C. Caneiro e Camilo Franco máis Ramón Caride cando aquel defendía o seu modelo de literatura e a esixencia de calidade, medida obxectivamente, ó que Caride argumentaba que iso non era medible e dependía da subxectividade; Caneiro e Camilo discreparon de continuo sobre a recepción da literatura e o que reclamaban os públicos dos escritores. O segundo momento, na interpelación de Millán Picouto a Alonso Montero, porque este fixo consideracións sobre o nacionalismo que aquel tomou por despectivas e dalgún xeito criticou ó nacionalismo, para Alonso dominante na cultura galega, por non apoiar noutros momentos a obra de Tovar. Picouto estimou ademais que o ateísmo de Tovar é complexo, pois sempre está a buscar un diálogo con Deus, e que a última parte da obra de Tovar é a máis valiosa, moi particularmente os seus Sonetos.

Estiveron por alí tamén...
Xosé C. Gómez Alfaro, Mar Nogueira, Maribel Longueira, Xavier Paz, Gustavo Peaguda, X. Bouzo, Xoán Fonseca, Manuel Peña Rey, Luís de Sober, Pepe Trebolle, Carme Lorenzo, Xián Bobillo, Stella Estrada, Xaquín Vales, Segismundo Bobillo, Santiago Lamas, Benito Losada, J. Liceras, Xulio Outumuro, Uxía Méndez Santana, Andrés Mazaira, Fernando Román, Xosé C. Sierra, Rita Fernández, etc. Etc.
E o meu agradecemento especial a José Luís Troitiña, do Liceo, que se encargou, con total acerto, de toda a andamiaxe organizativa do evento (contactos, comida, etc.).
(Imaxe: Libri, de G.M.Crespi, 1725)
(Outra crónica do encontro no blog de Moralla).

A esmeralda branca
(Pan por Pan domingo 5 novembro)

Escribo dende o Liceo, nun descansiño do V Encontro de Escritores Ourensáns, cita que está a ser un éxito, tanto na resposta dos asistentes como na riqueza dos debates tralas mesas redondas. Ademais, presentamos un libro de certo monumental, en todos os seus sentidos, o extenso poemario “A esmeralda branca” co que Manuel Vilanova volve á poesía en galego tras case vinte anos de silencio lírico: un moi valioso roteiro de sentimentos e emocións arredor desta nosa cidade auriense e das súas paisaxes natais de Barbantes e O Ribeiro.
Nos debates entrecrúzanse temas literarios, sociolóxicos, económicos e de mercado e ata políticos. Entre todo o dito, prefiro quedarme cun dato optimista que subliña Fernández Naval: temos, ademais dunha calidade literaria indiscutible, varias xeracións a escribir en galego, dende os 80 ós 16 anos. O futuro esta asegurado.

(Imaxe: foto de Pena Corneira, presente tamén no poemario de Manuel Vilanova. A foto procede do blog de Carlos Sánchez Montaña, www.callaecia.blogspot.com)

Fernández Mazas.
(Pan por Pan sábado 4 novembro)

A loita pola normalización do noso idioma nunca foi doada. Algúns tenden a idealizar a recente historia do noso país, pero o certo é que ata os tempos da Segunda República os únicos con certa coherencia neste nivel foron os galeguistas: os únicos que usaban o galego en público e defendían a Autonomía. Onte, na sección veciña “Historia en Catro Tempos”, viña un suceso de hai 70 anos, sobre o que eu mesmo teño escrito outras veces. O primeiro gran mitin polo Estatuto de Galicia nesta cidade, presidido por Risco e Suárez Picallo, foi boicoteado por socialistas de esquerda, entre eles Cándido Fernández Mazas, que acusaban aos galeguistas de querer implantar un novo caciquismo. Entre os xoves trosquistas daquela hora estaban tamén os seus irmáns Mario e Armando, a quen tiven a fortuna de coñecer. Co tempo o galeguismo iría enchoupando outras ideoloxías...
(Imaxe: Cándido Fernández Mazas, retrato do seu irmán Mario).

Asimov, o ceo e o inferno.
Como é lóxico, fálase moito nestes días da morte. Dos mortos queridos e, para os crentes, do ceo e da esperanza na vida despois da morte. Isaac Asimov ten un intelixente texto no que, como ateo, reflexiona sobre todo isto. Conta alí un seu soño no que soñou que era recibido no ceo e o primeiro que facía era pedir unha máquina de escribir: para Asimov o ceo é o que fixera toda a súa vida, escribir sen parar.
O ceo que nos debuxan as relixións e as mitoloxías é demasiado anxelical e, quizais, aburrido. Un Deus intelixente tampouco permitiría o inferno, que só pode entenderse como o soño sádico dun Deus que debera ser bo e misericordioso. Remata así Asimov: “Creo que se houbese vida futura, o castigo do mal sería razoable pero só por un tempo determinado, e penso que o castigo mais longo e peor debería ser aplicado ós que calumniaron a Deus ó inventar o inferno”.
(Imaxe de Burne-Jones)

De Rairiz de Veiga a Barbantes
A Sección de Literatura do Liceo das Burgas recupera mañá os Encontros de Escritores Ourensáns
MARÉ . SANTIAGO (Galicia Hoxe 3 novembro 2006)
Unha homenaxe ao ourensán Antón Tovar e o regreso á poesía galega do tamén ourensán Manuel Vilanova, máis de vinte anos despois da súa última publicación na lingua do país, serán os pratos fortes dos Encontros de Escritores Ourensáns que recupera mañá a Sección de Literatura do Liceo das Burgas.
Será a quinta edición desta xuntanza que foi creada polo Clube Alexandre Bóveda na década dos 90. Porén, segundo explica Marcos Valcárcel, director da sección literaria do Liceo e colaborador de GALICIA HOXE, "o Clube Alexandre Bóveda disolveuse e os Encontros non tiveron continuidade".
Agora, grazas a unha subvención da Consellería de Cultura e de maneira un pouco "apresurada" debido a "problemas administrativos", o Liceo acaba de recuperar os Encontros coa intención de celebralos "cada ano ou cada dous anos", indica Valcárcel, xa que quere ser unha cita para "a confraternidade entre escritores de Ourense".
Nesta edición, que terá lugar mañá, reuniranse nos locais do Liceo ourensán case 20 autores vinculados coas letras da cidade das Burgas. O evento inaugurarase ás once da mañá e dará paso á primeira das tres mesas redondas que se desenvolverán ao longo de todo o día, que versará sobre a narrativa galega hoxe e contará coa participación dos escritores Alfredo Conde, Antón Riveiro Coello e Ramón Caride Ogando.
A partir das doce e media, Camilo Franco, Xosé Carlos Caneiro e Xosé Francisco Fernández Naval debaterán sobre a literatura de xénero e a normalización cultural.
Será á unha e media cando se celebre un dos actos centrais dos Encontros: a presentación do novo poemario de Manuel Vilanova, A esmeralda branca, que contará coa participación de Víctor Campio.
Máis de vinte anos despois da súa última publicación en galego, A lenda das árbores de prata, o poeta de Barbantes regresa ás letras galegas cun libro de máis de cincocentas páxinas e case mil poemas, editado por Follas Novas.
Despois dun xantar de confraternidade, retomarase a reunión ás catro e media cun café-faladoiro literario, aberto ao público, dirixido polo profesor Xesús Alonso Montero e dedicado ao poeta da cidade das Burgas, Antón Tovar, falecido en xuño de 2004.

Un recital poético en honra de Tovar e Pura Vázquez
No transcurso do faladoiro, Tereixa Devesa e Loli Conde poranlle a voz a textos do poeta de Rairiz de Veiga e de Pura Vázquez, aínda que "nuns meses faremos unha homenaxe a esta ourensá", asegura Valcárcel.
Ás seis da tarde, celebrarase a derradeira mesa redonda sobre o idioma na normalización cultural na que participarán Millán Picouto, Iolanda López, Afonso Vázquez Monxardín, e o propio Marcos Valcárcel.
A homenaxe a Tovar pechará os Encontros á partir das sete da tarde cun recital musical de Anxo Rei sobre poemas do ourensán, acto que será presentado por Delfín Caseiro.
"Queremos recuperar aquel sentimento dos antigos Encontros nos que a xente que participou sempre quería volver, e tamén cremos que é necesario ter un lugar de encontro no que xuntar a todos os escritores ourensáns", conclúe Valcárcel.
BIOGRAFÍA
Voz clave da Promoción de Enlace
Antón Tovar (Rairiz de Veiga, 1921) é un dos escritores clave da coñecida como Promoción de Enlace. Intimista tanto na súa poesía en galego como en castelán, abandonou os seus estudos de Filoloxía en Compostela para ingresar como novicio nos xesuítas en Salamanca.
Unha orientación que finalmente deixou, pero que foi decisiva para comprender a súa actitude vital e poética. O seu primeiro poemario en galego, Arredores (1962), deu paso a Non (1967), libros nos que xa se deixa sentir o pouso metafísico e melancólico do seu labor creativo.
Logo virá Calados esconxuros (1980), no que vira cara á preocupación social, vocación que cultivou como un dos primeiros lírica dos sesenta. A súa obra poética, reunida en 1975 en Poesía galega completa foi reeditada este ano polo Pen Club de Galicia, en dous volumes prologados polo estudoso Marcos Valcárcel.
DATOS
Carlos Casares, un incondicional
Lembra Marcos Valcárcel que os Encontros creados polo Clube Alexandre Bóveda comezaron no ano 91 no Teatro Principal de Ourense cunha conferencia de Méndez Ferrín. A esta xuntanza acudiron nomes como Carlos Casares, "un dos fixos", Alonso Monterou ou Basilio Losada.

Non todo vale. Indignante!!

Acaba de chegarme a nova dun novo blog que se anuncia dedicado a denigrar a figura do candidato nacionalista na cidade de Ourense.
Digo denigrar porque a presentación alude xa a unha serie de inxurias de carácter persoal que non caben, de ningún xeito, no debate político.
Isto é, xogo sucio, lixo puro da política máis ínfima e detestable. Indignante!!!

Con comportamentos coma este os cidadáns acabarán fuxindo da política como da peste. Xa o dicía Lamas CarvajaL: "a política como as vexigas...".
Non todo vale, dende logo. Argumentos e críticas políticas, todas as que se queiran. O resto é nauseabundo...
A miña solidariedade, dende aquí, con Alex, como a amosaría con calquera outro candidato sometido a un ataque tan burdo e miserable.

Primeira impresión
Aínda non tiven tempo de ler de vagar os xornais. As eleccións catalanas semella que non depararon grandes novidades, agás nesa irrupción sorpresiva de Ciudadanos por Cataluña con 3 escanos e 90.000 votos, cun discurso radicalmente antinacionalista (catalán). Tampouco é un fenómeno totalmente novo (lembremos o lerrouxismo de comezos do século XX), pero... Pensemos qué sucedería en Galicia se alguén lanzase unha iniciativa semellante: contaría, sen dúbida, con moitos sectores de esquerda moderada e discurso antigaleguista (Paco Vázquez, Pérez Mariño, etc.) e o afago dun sector "pijo" do PP. Semella que en Cataluña eses votos deberon arañar sobre todo á esquerda, ó PSC. En Galicia non hai aínda mobilizacións neste tipo, porque o ritmo de galeguización da sociedade é moito máis lento (e o PSdeG non é o PSC, claro). Pero cabe agardar algo así no futuro? Non é complicada a resposta.

O novo Atila
(Pan por Pan xoves 2 novembro)

Falamos na tertulia do pasado venres do urbanismo e da corrupción. Estaban presentes persoas moi ben informadas sobre temas de planificación urbana, patrimonio, restauración, etc. Saíron a relucir algúns dos desastres que a nosa cidade padeceu nas últimas décadas (algúns mesmo bendicidos por especialistas como Pons Sorolla) e tamén os que están agora enriba da mesa. Sobran leis e regulamentos para protexer o patrimonio, díxose, o problema é facelos cumprir. Houbo voces pesimistas: son tan fortes os intereses económicos que se moven que a busca da racionalidade é unha tarefa case heroica. Semella que o actual goberno da Xunta quere imprimir seriedade e control sobre o urbanismo: anunciáronse moitas medidas nesa liña. Deixarano? Porque, unha vez estragada a cornixa do Mediterráneo, seica lle toca a Galicia soportar este novo Atila.

ENCONTRO DE ESCRITORES OURENSÁNS
(Primicia informativa: por unha serie de motivos, que agora non podo contar, o Liceo recupera a tradición dos Encontros de Escritores Ourensáns que o Clube Alexandre Bóveda celebrou, en catro edicións, nos anos 90. Colgo aquí o programa para os que andedes por Ourense o sábado 4 de novembro ou vos poidades achegar: faltan algúns nomes que están na mesma data no Galeusca, advirto xa de entrada. )

Organiza Sección de Literatura do Liceo Recreo Ourensán, nos locais do Liceo.
Sábado 4 novembro
11,00 h.: Inauguración do encontro.

11,30 h.: mesa redonda “A narrativa galega hoxe” coa participación de Alfredo Conde, A. Riveiro Coello e Ramón Caride Ogando.

12,30 h.: mesa redonda “Literatura de xénero e normalización cultural”, coa participación de Camilo Franco, Xosé Carlos Caneiro e Xosé Francisco Fernández Naval
13,30 h. Presentación de A esmeralda branca (Follas Novas, 2006), do poeta Manuel Vilanova, con presenza de Vítor Campio.

14,30 h.: xantar de confraternidade.

16,30 h.: Café-faladoiro literario, aberto ó público, dirixido por Xesús Alonso Montero e dedicado ó poeta Antón Tovar. No seu transcurso haberá un breve recitado poético de textos de Antón Tovar e Pura Vázquez, a cargo de Tereixa Devesa e Loli Conde.

18,00 h.: mesa redonda “O idioma na normalización cultural”, coa participación de Millán Picouto, Iolanda López, Afonso Vázquez Monxardín, e Marcos Valcárcel.

19,15 h.: Recital musical de Anxo Rei sobre poemas de Antón Tovar, presentado por Delfín Caseiro.
20, 00 h. Clausura.
(Imaxe: a extraordinaria foto que Blanco Amor lle tirou ó Antón Tovar en Castro de Beiro, c.1965-1969).

Méndez Ferrín en América
(Andoliña 1 novembro 2006)

Hai que felicitar a Consellería de Cultura da Xunta por convidar a Méndez Ferrín en embaixada cultural a Arxentina e Uruguai. Sabemos desa visita pola extenso comentario que da mesma fai ‘Torre de Babel’ no seu blog Fíos Invisibles. E sabemos así que a voz de Ferrín se escoitou en América, contundente, e aló falou de política, de lingua e de literatura. Enérxico, como adoita, na súa posición política: “Eu non podía darlle a man a Fraga Iribarne porque era unha man manchada de sangue”. Reclamou a presenza doutra esquerda no Parlamento galego, para que a oposición ó bipartito non sexa só de dereitas (onte mesmo laiábame eu da escasa pluralidade ideolóxica do noso Parlamento ó carón do vasco ou do catalán).

Falou de lingua: desmontou a falacia do mal chamado “bilingüismo harmónico” e cunha soa frase guindou polo chan as queixas dalgúns escritores nacidos en Galicia que optaron polo castelán: “Hai que escoller na vida. Non se pode ir na procesión e ser o Cristo, e ser o santo, e ser o cura...”. E de literatura: houbo gabanzas para Chus Pato e para Manolo Rivas e para a poesía feminina de hoxe.

Como se escribía onte nos foros de internet, Ferrín: insubornable.

(Imaxe: Ferrín nunha caricatura de Ruibal)

Educación para a cidadanía.

Moita tinta fixo correr xa o proxecto dunha nova materia, obrigatoria e avaliable, que se impartirá en dous cursos do tramo escolar obrigatorio, co nome de Educación para a Cidadanía. Tanto o PP como a Igrexa se opuxeron ata agora a impartir unha materia “de valores laicos”, chamémoslle así: un campo que debe incidir, di o proxecto do goberno, na crítica ós prexuízos homófobos ou no respecto ás novas formas de familia (incluídas ás familias gays). Este tipo de temas considerábanse ata agora temas transversais e debían ser incluídas nos curriculos das outras materias, pero iso ó cabo quedaba nas mans do profesor/a (coa súa ideoloxía particular). Eu vexo ben que exista esa nova Educación para a Cidadanía: todo vai facer falla para contrarrestar a estulticia imposta polas televisións e tamén as tentacións dalgúns para volver á caverna.
(Imaxe: Muller despois do baño, de P.A. Renoir)

Do mapa político catalán
(Andoliña martes 31 outubro)

As eleccións en Cataluña espertan grandes paixóns. José Luis Rodríguez Zapatero reuniuse con máis de mil representantes do sector económico catalán e implicouse a fondo na campaña electoral, moito máis que o fixeron Felipe González ou Aznar noutras ocasións. O tema catalán é cuestión de Estado, nunca deixou de selo, pero agora evidénciase aínda máis. Ademais dos votos que Cataluña achega ó Goberno central, isto ten moito que ver coa forte polarización (PSC-CiU) con que se deseñan nesta hora os posibles resultados electorais.

En calquera caso, os cataláns teñen sorte. Por dúas cousas. Pola pluralidade da súa oferta ideolóxica: os estatalistas optan entre tres opcións, da dereita ata a esquerda (PP, PSC, ICV); os nacionalistas, teñen unha no centrodereita reformista (CIU) e outra na esquerda (ERC), un abano máis rico que o galego. E tamén porque, pase o que pase, non haberá cambios radicais: todas as forzas asumen en conxunto a identidade catalá, con todos os seus matices, e coinciden en valorar o seu patrimonio lingüístico e cultural. Ó cabo, calquera das alternativas de goberno máis viables (CIU+ERC; CIU+PSC; goberno tripartito PSC+ICV+ERC) parte desa realidade de consensos comúns.
(Imaxe de J.P. Renoir)

Tamén forman parte da nosa identidade...
Nestas cousas tan complicadas das identidades deixémoslles, agora que a TV cumpre 50 anos, un pequeno recunchiño da mesma ás andainas da familia vaqueira Cartwright, tan seguida dende 1962 (eu empezaría a vela máis tarde que daquela só tiña catro anos). Unha galería de imaxes destas cinco décadas, aquí.

Abel Caballero reprime o uso da bandeira da República, nun acto da Asociación pola Memoria do 36 en Vigo (entrega das Pedras da Memoria a unha serie de homenaxeados)

Da crónica de onte de Faro de Vigo, asinada por GGM:
El acto fue emotivo, pero no exento de polémica. La decisión de Abel Caballero, presidente de la Autoridad Portuaria, de ordenar la retirada de la bandera republicana del lugar en que se iban a pronunciar los discursos provocó las airadas protestas de varios de los asistentes, quienes volvieron a colocar la enseña donde estaba en cuanto el anfitrión, que fue recibido con silbidos y abucheos, concluyó su alocución. Caballero, visiblemente molesto, se defendió de quienes minutos antes le habían reprochado su decisión argumentando que "algunos de los que ahora hablan no pisaron la cárcel o sufrieron el exilio", como sí le ocurrió a él, unas palabras que arrancaron aplausos de un amplio sector de los invitados. También se cuestionó en voz alta si "hace dos años un homenaje como éste se hubiera realizado en el Puerto o, tan siquiera, en la ciudad de Vigo". La ex concejala nacionalista Carmen Martínez Corbalán fue una de las más molestas por lo sucedido y subrayó, al término del acto, que "esto ha sido un ejercicio antidemocrático de Abel Caballero, candidato del PSdeG-PSOE a la Alcaldía. No son muertos anónimos y este acto no tendría ningún sentido sin la presencia de banderas".

(Como todo o mundo sabe, Abel Caballero é o alcaldable socialista de Vigo e un dos probables piares dun goberno progresista, socialista-nacionalista, na cidade olívica. Meu Deus!!! Será verdade aquilo de que os pobos teñen os gobernantes que se merecen?)

A CIENCIA NON PODE EXPLICAR O AMOR
(La Región 30 outubro 2006

Andalucía.
O PP acepta recoller no Estatuto andaluz a expresión “realidade nacional” no seu preámbulo. E non pasa nada. Non caen os piares do Estado nin se rompe España nin nos invade o Reino das Sombras de Mordor (mentres escribo escoito de fondo os diálogos de “O Señor dos Aneis”). O PP viuse obrigado a esa asunción para non caer na marxinalidade, como sucedera cando o 28-F, no anterior referendo andaluz. E o Estatuto Galego? Cando menos vai chegar tarde e quizais xa demasiado minguado por falta de enerxía dos políticos que tiñan que impulsalo. Vai pasar Galicia ó segundo vagón das autonomías, precisamente cando o nacionalismo está no goberno?

Personaxes.
Tres “peixes” de coidado locen estes días nos xornais. Un Pinochet que non só tiña contas segredas nos Estados Unidos, senón que ademais ocultaba nove mil quilos de ouro nun banco de Hong Kong. O líder coreano, Kim Jong II, que organizou o seu réxime sobre o tráfico de drogas, moedas falsas e cornos de rinoceronte se que agora xoga a potencia nuclear, cun país sometido ás fames e ó subdesenrolo. E o tolo de Abimael Guzmán, fundador de Sendero Luminoso, condenado a cadea perpetua en Perú despois dunha longa cadea de terror sobre un pupurri de maoísmo, indixenismo e crueldade.

Richard R. Ernst.
Premio Nobel de Química en 1991, este científico, especialista na resonancia magnética nuclear (RMN), estivo en Compostela. Dixo cousas importantes sobre a medicina en relación coa sociedade, pero a que máis me gustou foi esta: “Se se intenta explicar o porqué dun sorriso, se todo tivese unha explicación cunha ecuación, o ser humano perdería a súa fascinación. O enfoque científico ten os seus límites, non debe tratar de explicalo todo. A ciencia non pode explicar cousas como o amor, espero que nunca o faga”.
(Imaxe: Pinochet en caricatura de Siro López, 1973. Publicouse na sección "Con esta lupa", de La Región, ilustrando un artigo de Carlos Casares).

Caricatura de Carlos Casares
realizada polo debuxante
Santy Gutiérrez

Graciñas
PAN POR PAN domingo 29 outubro
Sentín hoxe a necesidade de dar as grazas. A vostedes, en primeiro lugar, ós lectores e lectoras que me seguen a diario e me fan cómplice dos seus comentarios e suxestións sobre estes breves artigos. En segundo lugar, ós responsables de LA REGIÓN que lles dá acubillo, primeiro na páxina cultural, agora nesta. O próximo mércores cumpro os 5 primeiros anos do Pan por Pan: empezaron o 1 de novembro do 2001, mes e medio despois do 11-S. Dende aquela van unha xeira de case 300 artigos ó ano e un total superior ós 1430.
Cando iniciei esta aventura, pensei máis dunha vez na dificultade de pensar cada día un tema diferente sobre o que opinar: ese medo pasou moi cedo; en moitas ocasións, cando escribo sobre un tema quedan outros tres ou catro na mente que tamén valerían para comentar. Iso xustifica esta miña constancia: a vida, o mundo, son misterios sempre infindos...!
(Imaxe de Renoir)