Educación para a cidadanía.

Moita tinta fixo correr xa o proxecto dunha nova materia, obrigatoria e avaliable, que se impartirá en dous cursos do tramo escolar obrigatorio, co nome de Educación para a Cidadanía. Tanto o PP como a Igrexa se opuxeron ata agora a impartir unha materia “de valores laicos”, chamémoslle así: un campo que debe incidir, di o proxecto do goberno, na crítica ós prexuízos homófobos ou no respecto ás novas formas de familia (incluídas ás familias gays). Este tipo de temas considerábanse ata agora temas transversais e debían ser incluídas nos curriculos das outras materias, pero iso ó cabo quedaba nas mans do profesor/a (coa súa ideoloxía particular). Eu vexo ben que exista esa nova Educación para a Cidadanía: todo vai facer falla para contrarrestar a estulticia imposta polas televisións e tamén as tentacións dalgúns para volver á caverna.
(Imaxe: Muller despois do baño, de P.A. Renoir)

Do mapa político catalán
(Andoliña martes 31 outubro)

As eleccións en Cataluña espertan grandes paixóns. José Luis Rodríguez Zapatero reuniuse con máis de mil representantes do sector económico catalán e implicouse a fondo na campaña electoral, moito máis que o fixeron Felipe González ou Aznar noutras ocasións. O tema catalán é cuestión de Estado, nunca deixou de selo, pero agora evidénciase aínda máis. Ademais dos votos que Cataluña achega ó Goberno central, isto ten moito que ver coa forte polarización (PSC-CiU) con que se deseñan nesta hora os posibles resultados electorais.

En calquera caso, os cataláns teñen sorte. Por dúas cousas. Pola pluralidade da súa oferta ideolóxica: os estatalistas optan entre tres opcións, da dereita ata a esquerda (PP, PSC, ICV); os nacionalistas, teñen unha no centrodereita reformista (CIU) e outra na esquerda (ERC), un abano máis rico que o galego. E tamén porque, pase o que pase, non haberá cambios radicais: todas as forzas asumen en conxunto a identidade catalá, con todos os seus matices, e coinciden en valorar o seu patrimonio lingüístico e cultural. Ó cabo, calquera das alternativas de goberno máis viables (CIU+ERC; CIU+PSC; goberno tripartito PSC+ICV+ERC) parte desa realidade de consensos comúns.
(Imaxe de J.P. Renoir)

Tamén forman parte da nosa identidade...
Nestas cousas tan complicadas das identidades deixémoslles, agora que a TV cumpre 50 anos, un pequeno recunchiño da mesma ás andainas da familia vaqueira Cartwright, tan seguida dende 1962 (eu empezaría a vela máis tarde que daquela só tiña catro anos). Unha galería de imaxes destas cinco décadas, aquí.

Abel Caballero reprime o uso da bandeira da República, nun acto da Asociación pola Memoria do 36 en Vigo (entrega das Pedras da Memoria a unha serie de homenaxeados)

Da crónica de onte de Faro de Vigo, asinada por GGM:
El acto fue emotivo, pero no exento de polémica. La decisión de Abel Caballero, presidente de la Autoridad Portuaria, de ordenar la retirada de la bandera republicana del lugar en que se iban a pronunciar los discursos provocó las airadas protestas de varios de los asistentes, quienes volvieron a colocar la enseña donde estaba en cuanto el anfitrión, que fue recibido con silbidos y abucheos, concluyó su alocución. Caballero, visiblemente molesto, se defendió de quienes minutos antes le habían reprochado su decisión argumentando que "algunos de los que ahora hablan no pisaron la cárcel o sufrieron el exilio", como sí le ocurrió a él, unas palabras que arrancaron aplausos de un amplio sector de los invitados. También se cuestionó en voz alta si "hace dos años un homenaje como éste se hubiera realizado en el Puerto o, tan siquiera, en la ciudad de Vigo". La ex concejala nacionalista Carmen Martínez Corbalán fue una de las más molestas por lo sucedido y subrayó, al término del acto, que "esto ha sido un ejercicio antidemocrático de Abel Caballero, candidato del PSdeG-PSOE a la Alcaldía. No son muertos anónimos y este acto no tendría ningún sentido sin la presencia de banderas".

(Como todo o mundo sabe, Abel Caballero é o alcaldable socialista de Vigo e un dos probables piares dun goberno progresista, socialista-nacionalista, na cidade olívica. Meu Deus!!! Será verdade aquilo de que os pobos teñen os gobernantes que se merecen?)

A CIENCIA NON PODE EXPLICAR O AMOR
(La Región 30 outubro 2006

Andalucía.
O PP acepta recoller no Estatuto andaluz a expresión “realidade nacional” no seu preámbulo. E non pasa nada. Non caen os piares do Estado nin se rompe España nin nos invade o Reino das Sombras de Mordor (mentres escribo escoito de fondo os diálogos de “O Señor dos Aneis”). O PP viuse obrigado a esa asunción para non caer na marxinalidade, como sucedera cando o 28-F, no anterior referendo andaluz. E o Estatuto Galego? Cando menos vai chegar tarde e quizais xa demasiado minguado por falta de enerxía dos políticos que tiñan que impulsalo. Vai pasar Galicia ó segundo vagón das autonomías, precisamente cando o nacionalismo está no goberno?

Personaxes.
Tres “peixes” de coidado locen estes días nos xornais. Un Pinochet que non só tiña contas segredas nos Estados Unidos, senón que ademais ocultaba nove mil quilos de ouro nun banco de Hong Kong. O líder coreano, Kim Jong II, que organizou o seu réxime sobre o tráfico de drogas, moedas falsas e cornos de rinoceronte se que agora xoga a potencia nuclear, cun país sometido ás fames e ó subdesenrolo. E o tolo de Abimael Guzmán, fundador de Sendero Luminoso, condenado a cadea perpetua en Perú despois dunha longa cadea de terror sobre un pupurri de maoísmo, indixenismo e crueldade.

Richard R. Ernst.
Premio Nobel de Química en 1991, este científico, especialista na resonancia magnética nuclear (RMN), estivo en Compostela. Dixo cousas importantes sobre a medicina en relación coa sociedade, pero a que máis me gustou foi esta: “Se se intenta explicar o porqué dun sorriso, se todo tivese unha explicación cunha ecuación, o ser humano perdería a súa fascinación. O enfoque científico ten os seus límites, non debe tratar de explicalo todo. A ciencia non pode explicar cousas como o amor, espero que nunca o faga”.
(Imaxe: Pinochet en caricatura de Siro López, 1973. Publicouse na sección "Con esta lupa", de La Región, ilustrando un artigo de Carlos Casares).

Caricatura de Carlos Casares
realizada polo debuxante
Santy Gutiérrez

Graciñas
PAN POR PAN domingo 29 outubro
Sentín hoxe a necesidade de dar as grazas. A vostedes, en primeiro lugar, ós lectores e lectoras que me seguen a diario e me fan cómplice dos seus comentarios e suxestións sobre estes breves artigos. En segundo lugar, ós responsables de LA REGIÓN que lles dá acubillo, primeiro na páxina cultural, agora nesta. O próximo mércores cumpro os 5 primeiros anos do Pan por Pan: empezaron o 1 de novembro do 2001, mes e medio despois do 11-S. Dende aquela van unha xeira de case 300 artigos ó ano e un total superior ós 1430.
Cando iniciei esta aventura, pensei máis dunha vez na dificultade de pensar cada día un tema diferente sobre o que opinar: ese medo pasou moi cedo; en moitas ocasións, cando escribo sobre un tema quedan outros tres ou catro na mente que tamén valerían para comentar. Iso xustifica esta miña constancia: a vida, o mundo, son misterios sempre infindos...!
(Imaxe de Renoir)

OS XORNAIS NO FAIADO (1): NOVA SECCIÓN

Dende hai case 30 anos colecciono recortes dos xornais: é un vicio coma outro calquera, aínda que este ocupa moito tempo e moito espazo (no meu caso un faiado e outros dous recunchos, que algún día catalogarán con paciencia, quizais, algúns becarios). Teño centos de arquivadores con artigos e suplementos culturais e, entre eles, milleiros de artigos que vou ir recuperando parcialmente e de vagariño neste blog. Na miña propia biografía vital cubrín ben o período 1976-2006, pero ademais diso, despois, fun fotocopiando artigos de etapas anteriores (tanto de 1900 a 1936 como de 1936 a 1976, de diferentes medios galegos), co que se pode dicir que teño unha boa colección do xornalismo galego do século XX (tamén teño recortes de prensa española, catalana, etc., pero iso non vén agora a conto).
E empezaremos esta antoloxía, cómo non, cun dos grandes mestres: Carlos Casares e o seu xornalismo na Voz, máis os antecedentes de La Región e outros medios. Da súa sección “Á marxe” abre esta colección un dos artigos que lle dedicou a Newt Gingrich, presidente da Cámara de Representantes americana, a quen lle tiña especial manía. Utilizaba tamén a este personaxe, creo, para denunciar dalgún xeito a hipocresía da sociedade norteamericana no que respecta ós “vicios privados e as virtudes públicas”: como é evidente aqueles rematan sempre por aboiar a superficie e personaxes como Gingrich quedan en coiros ante a sociedade. (O xornalismo de Casares na Voz está a ser publicado tamén, en varios tomos, pola Editorial Galaxia).
Unha lembranza de Carlos Casares na súa morte:
www.culturagalega.org/eventos/especial_casares/index.htm
E a miña evocación persoal naquela hora (marzo 2002):
www.culturagalega.org/eventos/especial_casares/colaboracions.htm


Retirada

As persoas que exercitan a paciencia de ler estes artigos que escribo cada día coñecen ben a idea que teño de Newt Gingrich, o presidente da Cámara de Representantes americana. Un golfo. Aínda que non me considero un bo psicólogo, senón máis ben un pouco tonto á hora de ler no interior da xente, os desta especie non se me escapa ningún. Débollo á miña avoa, que dicía: “Cando alguén berra moito a favor de algo, hai que pensar mal automáticamente”. E Gingrich gritaba demasiado a favor da decencia, da familia e da corrupción dos demais. Como parecía lóxico, non tardaron en cazalo. O ano pasado foi censurado pola Cámara.
Agora acaba de dimitir como responsable do fracaso electoral republicano, pero aínda queda en pé o seu socio, o fiscal Starr, outro moralista vociferante que debe de estar tamén a punto de caer. Ambos os dous quixeron converter os pecados de Clinton no símbolo contrario da decencia que eles predican para América. Unha decencia que exclúe as trampas, as mentiras e as manobras; só pensa no sexo.
De cando en vez, xente como esta empéñase en fastidiar. Existiron sempre e sempre dixeron e dirán sempre o mesmo. A miña impresión é que, a largo prazo, nunca gañan, pero fan mal. Supoño que eles non cren no que din, pero hai moitas persoas inocentes dispostas a seguilos, poñendo na batalla o peor, é dicir, exceso de corazón, e deixando a un lado o mellor, ou sexa, un pouquiño de cabeza. Gingrich foise dicindo que non entendía nada, o cal é certo. Se non foi capaz de entender as encuestas que os puñan a el e ó seu cómplice ó fronte da lista de personaxes máis detestados de América, parece lóxico. A rabia perturba o pensamento.

(La Voz de Galicia, 9-XI-1998)

1940: resistencia no exilio
(Colgo aquí o inicio do meu artigo, da serie "Cen anos de Historia Cultural". O artigo completo, aquí)
Nos inicios da longa posguerra que sucedeu á guerra incivil, as primeiras novas sobre a recuperación democrática da nosa cultura xorden en América, entre os exiliados e emigrados galegos. Luís Seoane, xa nomeado meses antes director do Galicia de Buenos Aires, asume agora a fundación e dirección de dúas coleccións galegas en Emecé Editores (Bos Aires): Dorna e Hórreo, onde aparecerán títulos importantes para a cultura galega. Nese mesmo ano aparece na colección Hórreo a segunda edición de Los precursores, de Manuel Murguía, ademais doutras edicións de Aires da miña terra, de Curros Enríquez; Queixumes dos pinos, de Pondal; De catro a catro, de Manuel Antonio; Cuentos de la tierra, de Emilia Pardo Bazán, e a versión bilingüe de Cincuenta hombres por diez pesos (Emecé), de Castelao. Seoane convértese así, como ten escrito con acerto Alonso Montero, no principal defensor da causa do Libro Galego neses anos. Con el colaboran outros autores como o poeta Emilio Pita, que asina a introdución da edición dos Queixumes pondalianos.
Outro nome a subliñar é o de Lorenzo Varela, residente en México dende xuño do ano anterior e vinculado a Octavio Paz e á redacción da revista Taller, que en 1940 participa na fundación de Romance. Revista Popular Hispanoamericana, a publicación cultural de maior difusión en Iberoamérica naquelas datas, e publica, en novembro, o poemario Elegías Españolas: Elogio del Llanto, Tribunal del Virgo (Primera elegía muladar, e Desagravio del vino tinto.
Pola súa banda, Castelao está en Nova York, onde redacta o libro segundo de Sempre en Galiza, inserindo no mesmo textos publicados durante a guerra, e que rematará na viaxe en barco ata Bos Aires. Como consecuencia das intensas xestións dos seus amigos arxentinos, Castelao logra marchar en xullo á Galicia ideal, onde se unían emigrados e exiliados: Bos Aires, onde é recibido apoteoticamente. Neste ano publica ademais a serie mitolóxica “Faunalia.. En Nova York, ademais, e por iniciativa de Castelao fúndase a Casa de Galicia de Unidad Gallega nesa cidade.

Sevillanas no Centro Galego de Lisboa

O amigo Luis Menéndez mándame este cartel, cunha breve mensaxe, que quixen compartir cos lectores, por simpático:

Nas miñas andainas na lusofonía (recén chego de Angola) descubrín este detalliño no taboleiro de anuncios da Universidade libre de Lisboa. (o Centro Galego de Lisboa-Xuventude de Galicia é dos máis antigos do mundo, percibe subvencións da Xunta coma todos e ten unha magnífica sede, cesión do que fora gran "mecenas" Manuel Cordo Boullosa, nado en Caritel).q che parece??apertas,Luís Menéndez.

Por certo, o cartel lembroume unha anécdota que ten contado Vítor Freixanes. Convidárono aló por 1977? a falar en Londres, quizais con Casares? e quizais no Centro Galego. Falou da lingua e de Antón Villar Ponte, o homenaxeado naquel ano, pero tivo que esperar para facelo porque antes da súa charla e dentro do mesmo paquete estaba programado un espectáculo de... Flamenco!!! para os galegos do Centro. Freixanes botoulle valor e así saltou do "duende" flamenco ata a galeguidade, sen rede.

Como ten dito o Bieito Iglesias, o máis galego da nosa música é Juanito Valderrama e xéneros afíns. Quen dixo que o galego non era un pobo sincrético?

Pastor de cabras.

Así o chamaba Pablo Neruda no emocionado poema “A Miguel Hernández, asesinado en los presidios de España”. Poeta campesiño, poeta pastor, de orixes ben humildes. Como Serguei Esenin (na imaxe), tamén neno campesiño na Rusia soviética: “La casucha sin mí se encorva,/ el perro viejo estiró la pata./ Por lo visto habré de morir/ en las calles tortuosas de Moscú”. Tamén no noso país houbo escritores de raíces ben campesiñas: como Manuel García Barros ou o Balbino-Xosé Neira Vilas. Pero a maioría procedían, proceden, da pequena burguesía vilega e do mundo funcionarial. Aínda que houbo algunhas excepcións. Citemos agora dúas: Xesús San Luís Romero, autodidacta e só con estudos primarios no seu Carballo natal; emigrou, aprendeu o oficio de zapateiro, escribiu teatro social e anticaciquil. Ou o Antón Avilés de Taramancos, a servir unhas cuncas na súa taberna de Noia...


Un poema de S. Esenin

Hasta luego, querida, hasta luego.
Dulce mía, te llevo en el pecho.
Esta despedida inaplazable
nos promete un encuentro en el futuro.

Hata luego, querida, sin manos, sin palabras,
no te aflijas, no entristezcas las cejas.
En esta vida no es nuevo morir,
pero vivir tampoco es más nuevo.

(S. Esenin. El último poeta del campo, traducción directa do ruso de José Fernández Sánchez. Prólogo de Máximo Gorki. Visor, Madrid, 1974).
Autor de curta vida, sobre a obra de Esenin escribiu Trotsky un interesante texto.

Manuel Guede gañou o premio Cunqueiro de textos teatrais baixo o nome de Claudia Grandal
(Outro éxito da fornada de COU do antigo Instituto Masculino, hoxe Blanco Amor...)
C. p. santiago) La Voz de Galicia, 26-X-2006
Claudia Grandal resultou ser Manuel Guede Oliva, profesor, escritor e quen foi director do Centro Dramático Galego desde 1991 ata o 2005. A autoría da peza teatral Ocaso Otero , gañadora da décimo quinta edición do premio Álvaro Cunqueiro de textos teatrais desvelouna onte o propio interesado, que tomou prestado o pseudónimo dun dos personaxes dunha novela súa que publicou a finais dos anos oitenta, Vésperas de Claudia . Manuel Guede, que obtivo o premio convocado polo Instituto Galego de Artes Escénicas e Musicais (Igaem) por maioría do xurado presidido por Laura Tato, creou un certo misterio ao non indicar na plica o seu nome. Só fixo constar o DNI e un número de teléfono. O texto, elixido entre 24 candidatos e presentado baixo o lema AGLAV (Valga ao revés) relata o regreso a Galicia de Carolina Otero, La bella Otero , para matar ao home que a violou. Guede declarou que non aportou o seu nome pola necesidade que sinte de protexerse, porque ten sensación de acoso. «Presenteime ao premio porque quería gañalo antes de que lle cambien de nome ou lle poñan límite de idade», engadiu.

Poetas da guerra.
(Pan por Pan xoves 26 outubro)

Dende a Sección de Literatura do Liceo estamos a conmemorar nestes días a catro grandes voces da literatura española: Miguel Hernández, Antonio Machado, Unamuno e Federico García Lorca. Onte tivemos un recital cun grupo de 25 mozos e mozas de varios institutos, que leron os seus textos: un encontro emotivo e enriquecedor para todos os que alí estabamos, mozos e maiores. Entre todos eles quizais estea máis esquecida a inmensa figura, de curta vida, de Miguel Hernández (na imaxe), o creador de “Nanas de la cebolla”, “El niño yuntero”, “Umbrío por la pena” ou “Canción del esposo soldado”. De orixes moi humildes, Neruda chamouno “o reiseñor pastor de cabras” e demostrou que a sensibilidade aniña en todas as clases sociais. Tamén nos lembramos de Manuel Gómez del Valle: pechamos o acto co seu xigantesco “Manifiesto pastoril a los niños pobres del campo”.
(Nota: o Liceo fará nos próximos meses unha homenaxe semellante dedicada ós poetas galegos e con obra en galego vítimas da guerra, como Roberto Blanco Torres, ou condenados ó exilio)

Que sexa para ben!!
Eu alégrome e espero que a cousa vaia adiante, razonablemente ben: o PP xa se dará conta do seu erro histórico...

El Periódico de Cataluña
14:01 SESIÓN DA EUROCÁMARA
O Europarlamento aproba a resolución de apoio ó proceso de paz en Euskadi por 10 votos
El Europarlamento aprueba la resolución de apoyo al proceso de paz en Euskadi por 10 votos
A proposta socialista sae adiante en Estrasburgo malia a oposición do Partido Popular Europeo

Ciencia-ficción.

Un amigo mándame por correo electrónico o trailer de “Children of men” (Fillos dos homes), a película do mexicano Alfonso Cuarón, que se proxectou en San Sebastián. As imaxes son impresionantes: debuxa un mundo caótico, de paisaxes urbanas apocalípticas, pero abondo realistas. Terrorismo, guerrillas e golpes militares, refuxiados e campos de concentración... todo iso forma parte do abano habitual de actualidade. A trama argumental baséase na tenebrosa hipótese da esterilidade mundial: as mulleres non poden ter fillos e o mundo encóntrase cheo de vellos, sen rexeneración posible. A única esperanza desvélase no momento que a cámara deixa ver un corpo espido, dunha moza negra, que tapa coas súas mans o seu ventre preñado.

Os autores de ciencia-ficción pariron soños que, co tempo, fixéronse, case ó cen por cen, realidade. Sucederá tamén esta vez?

Beiras vetado na Radio Galega

Acabo de enterarme por Galicia Hoxe que Xosé Manuel Beiras foi vetado no programa da Radio Galega no que colaboraba. Segundo este xornal, por comisarios políticos da UPG, tema ó que dedica tamén un comentario o director de GH, Caetano Díaz.
Se tal nova se confirmase (cousa que, por desgraza, non me estrañaría nada), iso significa que xa se pasou a fronteira das "boas maneiras" que reclamaba o noso Eduardo Blanco Amor.

E que algúns neoestalinistas están dispostos a todo: moi cedo empezarán a borrar as fotografías do 25 de xullo dos últimos anos para eliminar nas imaxes os rostros de Beiras e de Camilo Nogueira e quen sabe si se todos os simpatizantes dos mesmos (seguro que os teñen ben controlados).
Admítense curriculums para a convocatoria de novas prazas de funcionarios neohistoriadores e neopensadores, na mellor xinea do relato de George Orwell... Como en "1984" alguén quere aquí reescribir a historia e dicirnos o que debemos pensar e o que non.
(Imaxe: o Savonarola foi un bon precursor dos totalitarismos de hoxe).

A MEMORIA DA POESÍA
Xornadas en lembranza de Miguel Hernández, Federico García Lorca, Antonio Machado e Miguel de Unamuno

A Sección de Literatura do Liceo de Ourense organiza unhas breves xornadas de lembranza dos poetas españois máis relacionados coa guerra civil. Velaí o programa:

- Martes 24 outubro (20,15 h.). Mesa redonda sobre Miguel Hernández e Federico García Lorca, a cargo dos profesores Manuel Zabal e Severo Pérez, cun recital poético introductorio.

- Mércores 25 outubro (17 h.) Recital Poético con alumnos/as de varios institutos de Ourense.

- Xoves 26 outubro (20,15 h.). Mesa redonda sobre Antonio Machado e Miguel de Unamuno, a cargo dos profesores Adolfo Salgado Pérez e Isabel García Martín.

A ensoñación gobernamental

(Un anaco dun interesante post sobre o BNG e o papel de Quintana no blog Dpaso. Aínda que eu faría algunha matización, en xeral creo que o diagnóstico da situación actual do nacionalismo é axeitado. O que deparará o futuro é unha incógnita (quizais só parcial), creo).

Errou Quintana crendo que o motor do cambio do nacionalismo galego ía ser básica e case exclusivamente a acción de goberno. Confiando na capacidade de transformación e de apertura de novos diálogos cos intermediarios sociais desde a Xunta, desprezouse a importancia de manter activo o proceso de renovación do Bloque. Mesmo, o contrario, entregouse a organización ao control da UPG e despolitizouse a súa dirección nacional. A renovación desde arriba e desde fóra do BNG está condenada ao fracaso se non conta cunha sólida organización de apoios entre a militancia. O camiño non é unha renovación bonapartista desde arriba e desde fóra, senón a organización dos militantes non adscritos partidariamente que queren un cambio real no BNG e a súa democracia interna.A crenza de que só sobre a base da acción gobernamental o BNG mudaría a súa imaxe de partido, arroupándose cos atributos de forza de goberno madura, resultaron fallidos. A presenza dos nacionalistas no executivo galego tamén puxo en claro as debilidades programáticas, moitas inexperiencas na xestión, e evidenciaron, dramaticamente, a ausencia de mediadores sociais realmente comprometidos co BNG na maioría das áreas políticas da súa responsabilidade; nomeadamente no que lle toca ás políticas sociais e industriais, pero tamén ás culturais.

A mala sorte.

Os pobos, como as persoas, poden ter boa ou mala sorte. En outubro de 1956, os húngaros creron nas promesas de desestalinización do líder soviético Kruschev e botáronse á rúa, tiraron estatuas de Stalin e cantaron nas rúas de Budapest a Marsellesa e o himno “De pé, maxiares” do poeta Sandor Petófi.

Quitáronlle a fouce e a estrela á bandeira húngara e reclamaron a legalización dos partidos políticos e a saída do país das tropas soviéticas. Aquela revolta non acabou ben: os tanques rusos tomaron Hungría cun saldo final de tres mil mortos, 350 executados e douscentos mil refuxiados. Non tiveron sorte os húngaros: soñaron antes de tempo coa liberdade.

O resto do mundo nin mirou para eles. Non se podía alterar o difícil equilibrio da Guerra Fría. Como xa sucedera na España de 1936, as democracias fixeron como os moniños eses: nin vían, nin falaban, nin escoitaban. (Imaxe da pintora inglesa Ruth Franklin)

Salvado pola música de gaita: así naceu a gaitoterapia

Camilo Martínez era un mozo da Peroxa, de 22 anos, soldado, que estivo internado no Hospital militar de San Ambrosio da Habana no ano 1885. Ferido, estivo en estado cataléptico durante 14 meses, con períodos de depresión intermitentes. Os doutores déronlle un diagnóstico de “catalepsia por nostalxia” e prescribiron unha curiosa curiosa estratexia de curación: mandaron poñer un gaiteiro tocando muiñeiras e fandangos con gaita galega na cabeceira da cama.
A cousa foi ben e logo lle puxeron tres gaiteiros, un de Ribadavia, outro de Valdeorras e outro de Penalba. O caso é que curou: a música da terriña lle espertou o espírito e fixo nel un efecto maior que todas as medicinas do mundo, como contaba Lamas Carvajal en “O Tío Marcos d´ a Portela” (1885).
O amigo David Simón escribiu sobre o suceso www.alternativadecontenidos.com) : así naceu a gaitoterapia.

O caso de Camilo Martínez, o mozo da Peroxa salvado da nostalxia coa gaitoterapia, non foi o único. David Simón lembra outro caso recollido na prensa no 2004: unha muller de Noia, con sesenta e moitos anos, residente en Miami e en contacto coa súa familia galega por teléfono, sufriu un atraco con agresión que a levou a padecer un episodio amnésico-disociativo, esquecendo a súa identidade, perdida nunha residencia de enfermos vellos. A muller, no seu semimutismo, cantaba cancións de Pucho Boedo e dos Tamara e grazas a iso remataron por localizala os seus familiares de Noia, pois algúns pertenceran a grupo musical. Un empregado desa residencia confírmalles por teléfono que hai alí unha muller, parecida no físico á que buscan, que pasa todo o seu tempo cantando “Galicia, Terra Nosa” e “De Santiago vengo”: a música en auxilio da vida e da memoria.
(Na imaxe unha pintura de Hendrick Terbrfugghen, 1624)

Roteiro irmandiño polos castelos de Galicia

Xabier Feixóo, do concello de Sandiás, está a traballar conxuntamente coa xente de Cultura Galega.org, na organización dunha especie de Tour irmandiño, isto é un
roteiro irmandiño polos castelos de Galicia, que revalorizaría lugares como o castelo de Moeche, a torre dos Andrade en Pontedeume, o castelo medieval da Rocha en Compostela, os de Soutomaior, Monforte de Lemos, Monterrei, etc : velaí o proxecto, que parece do maior interese.

EUXENIO MONTES, CANDIDATO NAS CORTES CONSTITUÍNTES.

(Nun fío dos últimos días, Gustavo Peaguda e outros amigos referíronse varias veces á figura de Euxenio Montes. Para eles rescato este anaco dun traballo meu antigo, onde fago referencia a un suceso pouco coñecido: a súa presentación nas Constituíntes de 1931)

Á altura de 1931, Montes dános outra sorpresa en Ourense ó participar como candidato independente pola provincia ourensá nas eleccións a Cortes Constituíntes de xuño dese mesmo ano. Era a súa unha candidatura que non tiña ningunha posibilidade real, pois tiña que enfrontarse a dúas coalicións de partidos republicanos e de esquerdas e a diversos candidatos da dereita autonominados como independentes, entre eles, o poderoso José Calvo Sotelo, exministro da dictadura de Primo de Rivera, que controlaba múltiples áreas de influencia en vilas e no medio rural a través dunha estructura de notables con décadas de presencia. A presentación de candidaturas independentes como a de Montes non era estraña naquelas datas, de feito en Ourense presentáronse entón ata 12 candidatos deste carácter, dun amplo abano ideolóxico, desde republicano-federais ata cregos e católicos e mesmo un representante dun descoñecido Partido Republicano de Extrema Derecha (Federal).

Nesta liña hai que situar a candidatura de Montes, que tiña un aceno exótico e provocador, propio de certas poses do mundo intelectual da época, o que creou certa confusión na prensa local, pois para uns medios era un republicano indepñendente e para outros, como “La Región”, era socialista, quizais porque un seu irmán era entón alcalde socialista en Bande. A calificación que lle outorga o diario católico sorprende no futuro publicista falanxista, pois daquela xa era firma habitual en xornais situables no campo da dereita como “La Época” ou “El Debate”.
O escritor de Bande non fixo campaña pública activa na provincia. Limitouse a distribuir un manifesto dirixido “a los obreros e intelectuales” onde descalificaba o resto das listas electoris, esixía para os candidatos “capacidad intelectual y pureza ética” e afirmaba que o seu labor en Cortes centraríase nos temas relacionados co ensino e a Universidade. Sobre a problemática galega e os temas económicos, engadía que interviría en Cortes “para reclamar todas las justas exigencias de Galicia, hasta el límite máximo que permitan la cohesión nacional y la universalidad que caracteriza a la cultura. Yo intervendría, en fin, en problemas económicos de acuerdo con la actuación del partido socialista, cuyo criterio comparto en esta materia en su totalidad”, declaración esta que o situaba no campo socialista que lle apuña o diario católico e conservador da cidade.

Como era previsible, a candidatura de Montes, sen apoios partidarios nin sociais precisos, non podía ter éxito. Non obtivo o arelado escano pola provincia ourensá, pero quedou nun posto intermedio, o número 18 entre os 29 candidatos presentados, cun total de 14.457 votos, moi por riba de figuras de maior relevo político, como o conservador Luis Espada Guntín, o católico Mariano Vidal ou os republicanos Roberto Blanco Torres e Tertuliano Hervella, entre outros.

Seica a perfección non existe

(Eu, sinceramente, non perdería o tempo en facerlle retoques co ordenador...)

Noticia de EFE recollida hoxe polo Faro de Vigo:
La actriz italiana Mónica Bellucci, que participa en Roma en la Fiesta Internacional del Cine, reconoció que sus fotografías son "retocadas" para que luzca "una belleza perfecta" y "vender un sueño", según publica el diario romano "Il Messaggero"."Cuando miráis mis fotografías veis una belleza perfecta, pero que no corresponde con la realidad, porque las fotos son retocadas. Son imágenes falseadas de la realidad para vender un sueño, hoy funciona así", reveló la artista, que ha actuado en películas como "Matrix Revolutions", "Matrix Reloaded" y "La pasión de Cristo".El fotógrafo de estrellas más famoso de Italia, Enrico Lucherini, aplaudió la valentía de Bellucci por esa confesión y agregó que en la actualidad "todos piden un retoque en las fotografías para hacer desaparecer los defectos y verse más guapos de los que son". La fotógrafa de divas, Angela Lo Priore, coincidió con Lucherini en que las estrellas piden siempre "correcciones" en sus imágenes, para aumentar el volumen del seno, quitar arrugas o adelgazar los muslos, entre otros aspectos. Y es que hoy la imagen se ha convertido en una poderosa herramienta para modelos, actores y artistas en general. Otra cosa muy distinta es que después reconozcan que su imagen ha sido "maquillada" para resaltar la belleza al máximo. No son muchas las estrellas que como Bellucci reconocen pública y abiertamente que las fotografías de los posados han pasado un corrector para perfeccionar ciertos aspectos de su físico y ese arrebato de sinceridad la honra

Cuarta tertulia no Liceo (20 outubro 2006)

Celebramos hoxe a cuarta tertulia do Liceo (xuntámonos agora no segundo piso, nunha saliña en exclusiva para nós sós) e, como xa sucede unas anteriores, foi moi densa e enriquecedora. Tanto que vai ser moi difícil resumila aquí, só aspira a apuntar algúns dos temas que se trataron para que os lectores (e tamén os que non puideron asistir) se poidan facer unha idea de cómo foi a cousa. En primeiro lugar, paso lista: estaban nesta ocasión Antonio Piñeiro, Pepe Trebolle, Pilar Charro, Javier Casares, Serafín Alonso, Rosendo Fernández, Sexismundo Bobillo, Abelardo de Gabriel, Xulio Prada, Carlos Varela, César Ansias e este cronista, ademais de Millán Picouto e Xerardo Méndez, que cito ó remate porque viñeron por primeira vez e se incorporan así ó núcleo inicial.
Retomamos inicialmente o tema da última cita –políticas culturais- falando do noménclator urbano: da xa aprobada no Concello, pero non cumprida retirada de todos os nomes franquistas da cidade (quedan aínda Coronel Ceano, Capitán Eloy, Xeneral Aranda e algún máis). Tampouco se levou a cabo a tamén aprobada (contouno Millán, concelleiro daquela) recuperación dos nomes históricos, medievais, do casco antigo. Puxéronse exemplos doutras cidades de España en que a cousa é peor (Santander, etc.), pero iso non lle resta importancia ó caso ourensán. AG amosouse sorprendido pola falla de referencias en Granada a García Lorca, agás un parque a el dedicado, onde sobran en cambio nomes franquistas.
Despois a cousa saltou á memoria da guerra e da represión e falamos abondo: de cómo foi a represión, do silencio de tantas xeracións, da propaganda que ocultou todo no franquismo. E das formas de sociabilidade na posguerra: quen non pasaba por Acción Católica pasaba polo Frente de Juventudes, non había máis, ou pola Sección Feminina (CV comentou o documental emitido en TV sobre a Sección Feminina –eu non o vin- onde mulleres de moitas anos contaban aínda orgullosas a súa pertenza á mesma); PCh contou dalgunhas xornadas que lle tocou participar e do que se facía nelas, arredada da política, dicía (quizais, engado, porque a concepción machista do réxime esixía xa que a muller estivese fóra da política).
XP e máis o cronista falamos abondo do Ourense da época, a partir dos nosos estudos, e do poder da dereita católica que todo o controlaba dos anos 30 en diante. XP amosouse convencido de que a Falanxe, que só medra a partir de febreiro do 36, foi despois convertida no partido de grupos de choque de Franco, pero non se pode considerar, nese momento, como un partido fascista, agás en núcleos moi reducidos. Os fascistas orixinais foron neutralizados e Franco fixo e dispuxo todo o que quixo, neste país de sacristías e hisopos (desto temos falado aquí máis veces).
Tamén falamos moito do papel das tertulias de posguerra e das Academias privadas onde se refuxiaron os profesores represaliados: Albino Núñez, Manuel Luís Acuña, Vicente Bóveda, etc. (qué interesante sería un estudo histórico ó respecto). Houbo anécdotas simpáticas: AG contou do Raúl, que moitos vían moi comedido, cómo, nun día de chuvia moi intensa, lle dixo a unha alumna moza: “Ves ese cano a rebordar de auga sen parar. Pois así mexa o bispo”. Despois de rirnos un pouco, relacionamos isto co tradicional anticlericalismo que marcaba o republicanismo e a esquerda ourensáns dende vellos. JC deleitounos con varias anécdotas dos mozos católicos de Xinzo (nos que el ía) que xogaban ó fútbol contra os de Falange e estes metíanlles grandes malleiras (5-0, etc.); logo, ó rematar o partido, ían a un local onde había protestantes, vixiados de perto polo crego, e alí lles cantaban aquilo de “Protestante, protestante/ vete fuera de esta patria/ que aquí estamos, los del Sagrado Corazón” (a cita non é literal, pedireilla con detalle a Javier Casares).
MP amosou a súa tristura pola historia do país: nas escolas estamos sempre co mesmo, esta etapa foi moi mala para o galego e a cultura, e logo vén outra, e tamén foi mala, e sempre así... todo escuridade, sombrío... Só nos queda, engadín eu, destacar os momentos de luminosidade que xurdiron en medio desa triste historia nalgunhas das súas personalidades máis valiosas. E tamén falamos do exilio, da persecución de todos os relacionados co Frente Popular e dos problemas naquela época de personaxes como Celso Emilio Ferreiro ou Ramón Cabanillas Enríquez (pai) e da importancia que puido ter nalgúns casos algún parente crego ou falanxista para salvar a cara: un irmán de Celso Emilio (Sindo) tiña un cargo relevante na Falange ourensá, como contou Antonio Piñeiro.
En fin, saíron moitas máis cousas, pero sería imposible resumilas todas. Pero os lectores/as percibiran cando menos que si celebramos ben o Ano da Memoria. E nesa liña seguiremos.

Fonte de informação valiosa
Reenviada pola AELG, esta mensaxe que pode interesar a moitos lectores/as:

Imaginem um lugar onde se pode ler gratuitamente, as obras de Machado de Assis, ou A Divina Comédia, ou ter acesso a contos infantis de todos os tempos. Um lugar que lhe mostrasse as grandes pinturas de Leonardo Da Vinci, ondesepode escutar músicas em MP3 de alta qualidade.Esse lugar existe!!!! O ministério da educação disponibiliza tudo isso, basta aceder ao site: www.dominiopublico.gov.br
Só de literatura portuguesa são 732 obras! Estamos em via de perder tudo isso, pois vão desactivar o projecto porfalta de uso, já que o volume de acesso é muito reduzido. Vamos tentar impedir esta desgraça, divulgando e incentivando amigos, parentes e conhecidos, a utilizarem esta fantástica ferramenta de disseminação da cultura e do gosto pela leitura. Maria Augusta Araújo

Franco lexionario.

Di Paul Preston que Millán Astray foi a persoa que máis influencia exerceu na formación moral e ideolóxica de Franco: nomeouno o seu segundo xefe e comandante de campo e upouno a dirixir a Academia Militar de Zaragoza. De Franco soldado en África tamén quedan historias lóbregas: el mesmo lle contou ó seu curmán como ordenou fusilar a un lexionario por non gardar o respecto a un superior por un incidente insignificante arredor da comida.
Na Lexión adquiriu Franco a teoría nacional-militarista que logo impuxo dende o poder: odio ó liberalismo e o Exército, encarnación da patria.
En 1906, un ano antes de iniciar Franco a súa carreira militar, Millán Astray casaba con Elvira Gutiérrez de la Torre, filla dun xeneral. Ó rematar a voda, “Elvirita” díxolle que xurara castidade de por vida e así foi: converteuse en criada do seu marido para sempre xamais.
(Imaxe: "Franco, o asasino", de Luís Seoane, do álbum Trece estampas de la traición).

Millán Astray.


Sempre me sorprendeu que persoas sensibles e intelixentes (poñamos un Günter Grass ou un Ingmar Bergman) tivesen caído na súa mocidade na tentación de militar en grupos nazis ou fascistas. Tamén houbo en España poetas seducidos polo fascismo, dende Eugenio Montes ata Giménez Caballero, algúns mesmo grandes escritores como Cunqueiro ou Torrente Ballester.
E qué pensarían eles de personaxes como Millán Astray que cada día convocaba os xornalistas de Salamanca a golpe de silbato e os mandaba poñerse en fila para que escoitasen as súas arengas cotiáns?
Un individuo que recomendaba cantar ós lexionarios para combater o medo e que un día fixo formar a súa escolta cantando o “Himno da Legión” mentres o dentista lle quitaba unha moa, por certo seica asustado: o concepto “esperpento” tiña que nacer neste país, sen dúbida, don Ramón.

(Imaxe: o impresionante retrato de Millán Astray, por Luís Seoane no álbum Trece estampas da traición.).

Literatura galega

Técnicamente, é o idioma empregado o que caracteriza ás distintas literaturas. Cando falamos da literatura alemá, non coidamos nos poemas que escribiron en francés Goethe ou Rilke. As novelas de Pierre Loti pertencen á literatura francesa, inda que se desenrole a súa acción ern países esóticos. Nen a nacencia do autor nen os ambientes descritos son criterios axeitados pra determinar a incrusión das obras dentro dos marcos dunha ou doutra literatura. Os "Seis poemas galegos" de Federico García Lorca, son literatura galega. "La Colmena", de Camilo José Cela, é literatura castelá, malia o novelista ter nado en Padrón...

Asi de clariño o explicaba don Ricardo Carballo Calero, xa hai moitos anos, e pensei que todo o mundo entendera (menos, polo visto, Marta Rivera de la Cruz).
O certo é que cansa un pouco xa volver sobre este debate, pero, se a alguén lle interesa, velaí algunhas opinións de Anxo Tarrío, Dolores Vilavedra, González Herrán e Césareo Sanchez Iglesias.

Meigas fóra...
Vaia racha no 2006 no BNG ourensán: o histórico Fernando Pérez, que residía en Pontevedra (Fernando de Sarria); Manuel Quiroga, da comarca de Valdeorras; Pepe Peña, candidato municipal hai anos; agora Roberto Fernández Viñal, concelleiro e voceiro no Carballiño... Que pase canto antes este lóbrego andacio!

O Noivo da morte.
(Pan por pan mércores 18 outubro)
O berro de “¡Viva la muerte!” non naceu en 1936: esas palabras xa as usara Millán Astray para recibir os primeiros lexionarios en 1920. Menudo personaxe! Entre os seus méritos, figura ser o mestre en transmitir a crueldade e a brutalidade a Franco e ós africanistas. Os seus soldados recibiron a Primo de Rivera en 1926 en Marrocos con cabezas de mouros cravadas nas baionetas. Críase un aventureiro como o poeta Gabriele d’ Annunzio e hoxe falan del os historiadores como dun pallaso histriónico. Mutilado e consumido polas feridas de guerra, repartía fotografías e bicos como un Don Juan de opereta. Daba grandes discursos animando ós lexionarios a morrer. Non sempre moi oportunos. Segundo conta Paul Preston, recibiu así ó primeiro grupo de alféreces provisionais en 1937: ¡Alféreces provisionales de hoy! ¡Cadáveres efectivos de mañana!.
(Imaxe: Franco e Millán Astray, dous que tal bailaban)

Moi interesante: rúa xudea

Veño de coñecer, só hai uns minutos, a existencia dun blog feito dende Ribadavia e asinado por Xoán Salgado, que afonda no pasado xudeu da histórica vila ourensá. Xa leva meses en marcha e conta con artigos de historia, lingua, etc., de Suso de Toro, Gonzalo Navaza e Carlos Barros.

Moi recomendable, polo que quero compartir a nova cos meus lectores que aínda non o coñezan.

A xeración mileurista.
Cada día se fala máis nos xornais da xeración "mileurista", xa saben, esa que se incorpora ó mundo do traballo ben cualificada e con salarios por baixo dos mil euros (para ser exactos, nun recente estudo o soldo medio dos menores de 30 anos quedábase en 755 euros). Pois ben, aquí están, foron medrando entre nós case sen darnos conta, os nosos fillos e fillas, os nosos alumnos e alumnas. Como son? Contarei hoxe o que para min serían os riscos básicos dun posible retrato robot desta xeración, visto dende a miña persoal perspectiva, claro está (case 50 anos, a metade deles dedicados a traballar con rapaces desa idade).
Para empezar, son diferentes a nós, cando menos en parte, cando nós tiñamos a súa idade. Eu lembro que entrei na Universidade sen pensar nin unha soia vez en perspectivas de futuro ou no meu traballo ó rematar a fase escolar. Hoxe, os rapaces están dende a ESO fartos de escoitar comentarios do difícil que está o mundo do traballo, das condicións draconianas que padecerán ó chegar ó mercado laboral, etc. O tratamento que reciben no mundo escolar, coidadoso coa súa evolución psicolóxica, pouco ten que ver co que soportarán cando deixen as aulas e se encontren co mundo real, sen proteccionismos.
Son tamén, no plano tecnolóxico, máis espabilados que nós. Iso non quere dicir que teñan unha gran cultura –son cousas diferentes-, pero si que teñen medios para acceder ao desenvolvemento cultural que no noso tempo eran descoñecidos. Viven nun mundo virtual -o ordenador, o móbil, o MP3- onde todo parece posible e instantáneo.
Son tamén máis infantís nas súas reaccións e xeitos de ser. Todos os expertos coinciden nisto: a educación ralentizou os procesos de madureza. Pero quizais toda a sociedade estea máis infantilizada, en xeral, basta ver o mundo que nos rodea, dende as modas ata as TVs.
Son, en xeral, progresistas nos seus comportamentos e opinións. Din as enquisas que a maioría se move entre o centro esquerda e a esquerda, aínda que o horizonte familiar tamén marca condutas dominantes a este respecto. Son tamén solidarios e algúns (unha minoría) colaboran con ONGs e movementos sociais. Son máis remisos á militancia política, polo xeral: quizais porque o discurso dos partidos aínda non soubo comunicar co mundo xuvenil.
Outra minoría casou a inconsciencia e idealismo propios da mocidade coa falla de referentes e responsabilidades. Se a familia non cumpre o seu papel, e iso sucede demasiado a cotío, esa minoría cae nas poutas da desgraza: mortos nas estradas, alcohol, drogas, etc.
E as mulleres levan a iniciativa: máis responsables, con mellores resultados académicos, máis maduras. Cun panorama que deixa desnortados ós mozos do seu tempo (quizais tamén ós seus pais). Así os vexo eu, despois de 23 anos de traballar con eles. Pero todo o dito é, por suposto, só a miña visión persoal, discutible, como todo.
(Imaxe: fotografía de Joyce Tenneson. Publicado en La Región, 16 outubro 2006)

Máis sobre Unamuno.

Por consello dun amigo consulto o libro de Alberto Reig Tapia “La cruzada de 1936. Mito y memoria" en busca de información sobre o tremendo discurso de don Miguel no Paraninfo da Universidade de Salamanca.
Reig Tapia dedícalle 50 páxinas (pp.289-340) ó sucedido naqueles días e dá datos moi relevantes. Como estes:
(1) Unamuno levaba naquel acto a representación de Franco, que preferiu non asistir.
(2) O rector de Salamanca non tiña que falar naquela ocasión e improvisou, indignado, ó escoitar conceptos como a “Antiespaña”.
(3) Neses días asasinaban a amigos de Unamuno como o partor protestante Atilano Cocó ou o alcalde de Salamanca, deputado de Izquierda Republicana e catedrático de Universidade, Casto Prieto Carrasco.
(4) Nesa altura, Unamuno, que antes atribuía a crueldade da represión ó xeneral Mola, xa sabía que Franco non detería a barbarie.
(5) Reig Tapia deixa tamén polo chan a postura covarde e xustificatoria de Millán Astray que adoptou (e transmitiu nos seus textos) o escritor José María Pemán.
(Imaxe: caricatura de Unamuno polo debuxante Álvaro Cebreiro, coasinante do Máis Alá. Este breve artigo sae hoxe en La Región: velaí tedes unha mostra de como as vosas achegas neste blog, neste caso unha suxerencia de APC, tamén me son moi útiles para o meu labor no columnismo. Grazas).

A melancolía do tempo que se foi .

("Os Outros Días", Alfredo Conde, El Correo Gallego 16 outubro 2006)

Eu xa sabía que Alfredo Conde era lector habitual desta bitácora. Hoxe cóntao el mesmo nun dos seus artigos diarios en El Correo Gallego, nun artigo que ten un aquel de oteriano e melancólico:

Este ano déronseme unhas uvas cardeal cuns bagos dunha tona tan tersa que recordaba a propia tersura do aire do norde, a diafanidade cáseque metálica da atmósfera que tal vento lle presta neses intres, tan fermosos sempre.
Tal e tan intensa é esa tersura que se bateras o aire, logo de premer o dedo furabolos contra o polegar, proxectando contra el a unlla do teu dedo índice, o aire, daquela, repinicaría o aire coma a pel do tambor dun tamborileiro. Así os bagos das miñas uvas deste ano, ó metelas entre os dentres e mastigalas. Deus qué sinfonía!
Hai anos, moitos xa, cando eu era rapaz, os acios destas uvas, grandes e turxentes, eran pendurados dun cordel que ía dun lado a outro do faiado ou dun lado a outro da solaina; previamente se lles recobrira con cera o cañoto que os mantera unidos á súa parra nutricia. As uvas na solaina.
Este ano tentado estiven de facer o mesmo. Lástima non ter nin unha cousa nin outra, nin faiado, nin solaina. Terían chegado deica o aninovo e teríaos engolido, eses bagos, ó compas das badaladas dos sinos de Bastavales -eiquí mesmo ó lado, perceptibles se venta do sur e aínda non é moito o que chove- durante a noite de San Silvestre, meigas fóra, a ver se non se me atragantaba ningún e o ano viña como non ha vir, mala centella o coma, pletórico de ditas e esperanzas.
As únicas uvas na solaina que debullo, cáseque día a día, son as de Marcos Valcarcel no seu blog, turxentes, tersas, amargas unhas, doces outras, suxerentes todas. Martes pasado veu un acio que se me antollou luminoso. Reproducíuse no blog unha conversa de Xosé Manuel del Caño con Francisco Rodríguez a propósito dun escritor moito máis úbedo literaria que políticamente. Bagos como perlas. Desapaixoados e correctos. Respectuosos co escritor e esclarecedores do seu devir político de xeito que cadaquén tirase as súas propias conclusións.
A historia faise así, axúdase a facer así, pendurando na solaina acios de torrontés e de albariño, de tinta femia ou callón, de ribeiro ou de godello, de treixadura ou de mencía, acedos uns, doces outros, cheos de sol e luz non poucos, ocupados polas bretemas que xorden do mar algúns, outros polas que xorden dende os rios e gabean polas dondas caeiras dos montes máis amados, variados e ricos sempre, cando non é por unha razón será por outra.
As uvas na solaina, ouh a melancolía do tempo que se foi, do que se nos está a ir como non espabilemos!

Un enigma resolto
No blog "Galiza, por sempre, Galiza" planteouse hai días un curioso enigma. Vexo que xa está resolto.

1938: baixo a bota de Franco

En Galicia Hoxe segue a historia cultural dos últimos cen anos. Hoxe tócalle a 1938:
Cando o réxime tiña o poder de cambiar o nome ás cousas: en 1938 rebautízase a cidade natal de Franco como "El Ferrol del Caudillo" repartíndose na cidade un panfleto que remataba así: "¡Arriba España! La ciudad de El Ferrol, madre fecunda de los navíos del nuevo Imperio, os saluda. Dios. España. Franco. Ferrol dio a España todo lo más que podía dar: "El Caudillo" (citado por J.Mª Cardesín en Grial, n.170). O Boletín Oficial del Estado publicaba o 18 de maio unha disposición na que advertía que "la España de Franco no puede tolerar AGRESIONES CONTRA LA UNIDAD DE SU IDIOMA, ni la intromisión de nombres que pugnan con su nueva constitución política", polo que se ordenaba, ó respecto dos antropónimos, que "tratándose de españoles, los nombres deberán consignarse en castellano".
Foi tamén o ano da aprobación Estatuto nas Cortes de Montserrat, polo empeño de Castelao; e do volume “Lo que han hecho en Galicia”; e do último número da revista Resol en Arxentina, e das películas “Mariñeiros”, de José Suárez, e “Romancero Marroquí”, de Carlos Velo. E o ano que naceu Xosé Luís Méndez Ferrín.
O artigo completo no Lecer, páxinas dominicais do xornal. (Galicia Hoxe inicia hoxe tamén a publicación do meu discurso de presentación a Beiras, en tres entregas).
(Imaxe: foto anónima, Ferrol 1938, arquivo da familia Escrigas, publicada no libro Todo pasa, todo queda, polo xornal Galicia Hoxe, 17 maio 2006).

O valor dun xesto:

Unamuno

O pasado venres cumpríronse 70 anos dun dos xestos máis notables da nosa historia: foi nese día, 12 de outubro de 1936, cando Unamuno pronunciou o seu memorable discurso no paraninfo da Universidade de Salamanca, onde era rector, reposto polo franquismo. Con aquelas palabras que seguen vivas: “La nuestra es una guerra incivil. Nací arrullado por una guerra y sé lo que digo. Vencer no es convencer y hay que convencer sobre todo, y no puede convencer el odio que no deja lugar para la compasión; el odio a la inteligencia, que es crítica y diferenciadora, inquisitiva, más no de inquisición”. En resposta ó discurso do señor Maldonado, Unamuno impugnaba con valentía todo o argumentario franquista: a AntiEspaña, o desprezo ós intelectuais, o ¡Viva la Muerte! de Millán Astray. Un momento único: o intelectual pon a verdade por diante da propia vida. NOTAS: Sobre este tema escriben na rede Iñaqui Anasagasti, Pilar Rahola e o Instituto Cervantes. Magnífico, asimesmo, o artigo de Patxo Unzueta o día 12 en El País: "La carta que quemaba las manos de Unamuno".Curiosamente, a foto de Unamuno e Millán Astray no Paraninfo saqueina dunha páxina da legión !!!(www.lalegion.com), que tamén conta o incidente ó seu xeito.As súas palabras dirixidas a Millán Astray: Todos estáis pendientes de mis palabras, comenza despacio Don Miguel.Todos me conocéis y me sabéis incapaz de callar. No aprendí hacerlo en los setenta y tres años (sic) de mi vida. Y ahora no quiero aprenderlo. Callar, a veces significa mentir porque el silencio puede interpretarse como aquiescencia. Yo no podría sobrevivir a un divorciado entre mi conciencia y mi palabra que siempre han formado una excelente pareja.Voy a ser breve. La verdad es más verdad cuando se manifiesta desnuda, libre de adornos y de palabrería. Quisiera comentar el discurso- por llamarlo de alguna forma- del general Millán Astray, quien se encuentra entre nosotros..Dejemos aparte el insulto personal que supone la repentina explosión de ofensas contra vascos y catalanes. Yo nací en Bilbao, en medio de los bombardeos de la segunda guerra carlista. Más adelante me casé con esta ciudad de Salamanca, tan querida, pero sin olvidar jamás mi ciudad natal. El obispo quiéralo o no, es catalán nacido en Barcelona (se refiere a Plá y Deniel).? Acabo de oir el grito necrófilo y sin sentido de ¡Viva la Muerte!, Esto me suena lo mismo que ¡Muera la Vida!. Y yo que he pasado toda la vida creando paradojas que provocaron el enojo de los que no las comprendieron, he de deciros, con la autoridad en la materia, que esta ridícula paradoja me parece repelente. Puesto que fue proclamada en homenaje al último orador, entiendo que fue dirigida a él, si bien de una forma excesiva y tortuosa, como testimonio de que él mismo es un símbolo de la muerte. ¡Y otra cosa!. El general Millán Astray es un inválido. No es preciso decirlo en un tono mas bajo. Es un inválido de guerra. También lo fue Cervantes. Pero los extremos no sirven como norma. Desgraciadamente hay hoy demasiados inválido en España. Y pronto habrá si Dios no nos ayuda... Me duele pensar que el general Millán Astray pueda dictar normas de psicología de las masas. Un inválico que carezca de la grandeza espiritual de Cervantes, que era un hombre ?no un superhombre- viril y completo a pesar de sus mutilaciones, un inválido como dije, que carezca de esa superioridad del espíritu, suele sentirse aliviado viendo como aumenta el número de mutilados alrededor de él.El general Millán Astray no es uno de los espíritus selectos, aunque sea impopular o, quizá por esta misma razón porque es impopular. El general Millán Astray quisiera crear una España nueva-creación negativa sin duda- según su propia imagen. Y por ello desearía ver España mutilada, como inconcientemente dio a entender.

Bieito Fernández: Adhesión a unha homenaxe

Silvio Falcón, un mozo galego residente nas Cataluñas e visitador habitual deste blog, está a preparar, para o próximo verán, unha homenaxe a Bieito Fernández Álvarez, que era en 1936 militante da Federación de Mocedades Nazonalistas e que antes pertencera na Arxentina á Sociedade Nazonalista Condal e colaborara no xornal arredista “A Fouce”. Bieito Fernández, a quen tiven a honra de coñecer e tratar nos seus últimos anos, foi xa homenaxeado polo Clube Cultural Alexandre Bóveda hai uns cantos anos, nas súas terras natais de Grou, e daquela se inaugurou un busto conmemorativo naquel lugar.
Como adhesión a esta homenaxe reproduzo a octavilla conmemorativa do 25 de xullo de 1936, editada na Imprenta Ferreiro de Celanova, que remataba cun viva á República Galega e que o Bieito repartiu en días moi próximos ó inicio da guerra incivil (de seguro, debe ser un dos últimos documentos de conciencia galeguista antes da barbarie). Conservo un orixinal no meu arquivo, agasallo do propio Bieito, e o texto do mesmo foi xa reproducido por Claudio Rodríguez Fer en A literatura galega durante a guerra civil (1936-1939) (Vigo, Xerais, 1994).

Día de Galiza de 1936

Ao povo de GROU

Galegos: Hoxe, 25 de Xullo, data consagrada dende fai tempo como Día da Patria, querémonos dirixir os nosos conveciños pra lle lembrar a obrigación que temos todos, como galegos, de adicar o día de hoxe á exaltazón de todol-os valores da Nazón Galega, tanto espirituaes como materiaes.
Parella coesa exaltazón patriótica é mester tamén que afirmemos a nosa vontade decidida de liberar totalmente a nosa Patria da tiranía extranxeira que a ten asoballada dende fai catro séculos e meio.
Que hoxe, mañán e sempre, so resoen no ámbito da Patria o Hino Nacional Galego e as nosas fermosas cantigas populares; que se bailen e respeten as nosas danzas nacionaes como a muiñeira, a redondiña, a ribeirana, etc.; que se lean os periódicos e libros escritos no noso idioma; que se consuman con preferencia os productos galegos, e por último que hoxe, mañán e sempre, só se fale, pense e escriba en idioma galego.
Galegos: Por enriba de todol-os partidos políticos e de toda crenza relixiosa: GALIZA, GALIZA e nada máis que GALIZA.
¡VIVA a REPÚBLICA GALEGA!
Grou Día de Galiza 1936

Cataluña rexeita os violentos
(Andoliña sábado 14 outubro)

Cataluña é un gran país, consciente de vello da súa personalidade cultural no mundo, dinámico nos seus motores económicos e sociais. Foi un exemplo para os demócratas de toda España tanto no franquismo final como nos inicios da transición: unidade dos demócratas, conciencia de seu, tolerancia e respecto entre as formacións políticas. Nesas dúas etapas os cataláns rexeitaron a tentación de acudir á violencia política e iso librounos do grave problema de ter hoxe outra ETA causante de horrores e desgrazas mil.
Agora, cando Cataluña inicia a súa campaña electoral, co novo Estatuto xa aprobado, xorden actuacións que deben ser rexeitadas radicalmente: velaí o intento de boicot a un mitin do PP en Martorell, con empuxóns, insultos e lanzamento de obxectos ós seus oradores. Ou conatos de guerrilla urbana como os sucesos de hai días no Forat da Vergonya onde os violentos dispararon bengalas con bazucas caseiros.
O Parlamento catalán condenou con dureza estes ataques e destituíu un líder xuvenil do PSC implicado no boicot de Martorell. Hai que frear xa os energúmenos que se disfrazan de independentistas para liberar as súas frustracións con prácticas de matonismo covarde.
(Imaxe: Anglada-Camarasa, "Espido baixo a parra", Museo Belas Artes de Bilbao)

El niño raro (Vicente Aleixandre)


Onte falaron na TVE-2, en "Saber y ganar", de Vicente Aleixandre e da súa casa de Velintonia. Valeume de excusa para coller algún dos seus libros e ler algúns dos seus poemas. Téñolle especial devoción a "Historia del corazón" (1954) e decidín transcribir aquí un dos seus poemas, un dos que me produce unha inquedanza máis fonda. O titulado El niño raro. Por certo, un poema que a min me lembra, nunha das súas posibles lecturas (quizais me equivoque), ós versos contundentes do Luís Pimentel en "Xogo ruín": aqueles que rematan "Creceu e foi de aqueles."



Aquel niño tenía extrañas manías.
Siempre jugábamos a que él era un general que fusilaba
a todos sus prisioneros.

Recuerdo aquella vez que me echó al estanque
porque jugábamos a que yo era un pez colorado.

Qué viva fantasía la de sus juegos.
Él era el lobo, el padre que pega, el león, el hombre
del largo cuchillo.

Inventó el juego de los tranvías,
y yo era el niño a quien pasaban por encima las
ruedas.

Mucho tiempo después supimos que, detrás de
unas tapias lejanas,
miraba a todos con ojos extraños.

Betanzos, fala Lugrís, 1907
(Andoliña venres 13 outubro)

Hoxe terá lugar un acto solemne da Real Academia Galega en Betanzos que quere conmemorar o histórico discurso que don Manuel Lugrís Freire pronunciou nesa vila, o 6 de outubro de 1907, en idioma galego: foi o primeiro discurso político no noso idioma e xa subliñamos noutras ocasións a relevancia desa data. Eran os tempos de Solidaridad Gallega, un movemento entre rexionalista e agrario anticaciquil que iniciou as mobilizacións campesiñas do século XX.
Murguía falara en galego no discurso dos Xogos Frorais de Tui, 1891, nun acto só cultural. Algúns galeguistas miran con nostalxia cara a tempos suponse que moito máis galeguizados, cunha visión idealizada do noso pasado sociolingüístico. Pero o certo é que na Segunda República só os galeguistas usaban o galego nos mitins. E só coas Irmandades da Fala empezaron a escribirse cartas en galego. En 1909 produciuse o primeiro discurso en galego na RAG, de Amador Montenegro. En 1915 pronunciouse a primeira conferencia en galego na Universidade, a cargo de Luis Porteiro Garea, aquela esperanza fanada. A conquista polo galego de espazos públicos e privados foi un proceso moi devagariño, pero de pasos firmes. No que aínda estamos. (Imaxe, un cadro de Henry Robert Morland)

EDWARD MALEFAKIS Historiador: "Era imposible que triunfara la revolución en España"
Moi interesante a entrevista que onte publicaba El País con Edward Malefakis, realizada por José Andrés Rojo. Por se alguén aínda non a leu destaca da mesa dous titulares e dúas reflexións:

"Azaña tenía que haber condenado con fuerza el asesinato de Calvo Sotelo. Franco todavía no había decidido incorporarse a la rebelión"
"Es increíble que Largo Caballero siguiera defendiendo la revolución después del fracaso de octubre. Fue una irresponsabilidad"

(Sobre o labor do historiador e o revisionismo)
"Creo que un historiador debe ser crítico, y más aún con aquellos sectores y personalidades por los que espontáneamente siente simpatía".
"Quiero dejar muy claro que respeto el trabajo de los revisionistas, tienen todo el derecho a dar su versión y además son un acicate para volver a estudiar ese periodo y actualizar nuestros conocimientos. Lo que critico es que no analizan lo que pasó, los hechos, sino que hacen conjeturas sobre lo que podría haber pasado, se limitan a hacer interpretaciones. Cuentan las cosas como si el comunismo hubiera podido imponerse. Pero, dígame, ¿conoce muchos casos en los que la revolución haya sido el resultado de un régimen progresista? Cuatro o cinco, tal vez. ¿No ha ocurrido, más bien, que triunfó en sociedades con regímenes autoritarios?".

(Sobre a revolución de outubro de 1934 e a revolución imposible)
Aquella revolución se proyectó en 25 o 30 lugares y sólo se produjo en uno de ellos, Asturias. Fue sofocada de inmediato por el Ejército en una acción digamos que de rutina, sin grandes despliegues ni excesivas bajas (unos 1.100 muertos). Es la mayor prueba de que era imposible que triunfara la revolución en España. Para que pueda imponerse un cambio tan radical, la descomposición del Estado tiene que ser muy profunda. Es lo que ocurrió en la Rusia de 1917. Salía de una guerra atroz de tres años con millones de bajas y sufría el colapso de sus fuerzas militares y policiales, y también civiles. Los bolcheviques eran, además, una fuerza decidida con un programa claro. Nada de eso pasaba en España.
(Imaxe: cartel de Peré Catalá i Pic, 1937).

O blog está moi vivo

O blog está moi vivo, tanto polo número de entradas diarias que se producen como pola riqueza dos debates que aquí compartimos entre todos/as. Segundo me informa o meu asesor informático, o amigo Xulio Outumuro, entre o domingo e o martes un total de 104 persoas leron ou descargaron o discurso de Beiras que aquí está aloxado (coa miña presentación). Ademais, dúas novas xeradas por este blog (a homenaxe a Beiras e as declaracións de Paco Rodríguez sobre Ferrín) tiraron de dous fíos do foro arroutadanoticias.com, cun total dun cento de comentarios ó respecto, visiualizados ata agora por unhas mil cen persoas.
(Foto do discurso de Beiras no Ateneo, no momento da miña presentación, cedida por Dani Atanes, fotógrafo de La Región).

E. Wilson, a creación e a ciencia
(Andoliña xoves 12 outubro)
Edgard O. Wilson é un coñecido biólogo e entomólogo norteamericano, introdutor do concepto de Biodiversidade na linguaxe científica. Foi premio Pulitzer dúas veces e asinou estudos como A Natureza Humana e O futuro da vida. Nacido en Birmimgham (Alabama, 1929), chamárono o novo Darwin e é especialista nos sistemas de comunicación das formigas, das que dixo nunha ocasión: "Se os seres humanos desaparecesen mañá, o mundo continuaría; pero se desaparecesen os invertebrados dubido que a especie humana durara máis de dous ou tres meses". Seica non somos tan importantes...
Agora publicou un libro titulado A Creación no que volve chamar a atención sobre o ritmo de desaparición das especies (a metade delas podería extinguirse neste século) e sobre un posible cataclismo no planeta Terra, provocado polo home, semellante ó que foi a extinción dos dinosauros hai 65 millóns de anos. Para evitar ese desastre final, propón unha alianza entre a relixión e a ciencia, "as dúas forzas máis poderosas que existen no mundo", que sexa quen de mobilizar logo a sociedade e os políticos. Só falta que sexa escoitado polos que de verdade teñen poder para conducir (e así nos vai) este mundiño...
(Imaxe do pintor Hashimoto)

Rigorosa memoria do 36

(Andoliña 11 outubro 2006)

A proclamación do 2006 como Ano da Memoria non trouxo moitas novidades bibliográficas: os libros aparecidos nos últimos tempos derivan de anteriores investigacións en marcha. Por iso quero subliñar o esforzo realizado pola revista Grial que, no número 170, dedica un amplo monográfico ó tema coordinado por Lourenzo Fernández Prieto, que escribe ademais sobre a historiografía da guerra. Outros traballos tratan da memoria da fame, da sociedade da posguerra (M. Richards), das pegadas da represión franquista na memoria rural (Ana Cabana), dos lugares da memoria (J.Mª Cardesín), da represión na investigación científica (R. Gurriarán), da propaganda dos sublevados (X.M. Núñez Seixas) e da guerra na narrativa galega (D.Vilavedra).

Un documento útil contra o revisionismo histórico dominante noutros medios e o oportunismo dos bestseller de Pío Moa. Como apunta Fernández Prieto, existe outra corrente (S.G.Payne), que non reivindica os aspectos totalitarios do franquismo, pero presenta este réxime como unha paréntese na historia democrática e como impulsor do desenvolvemento económico: unha tese pouco inocente. Precisamos, dende logo, saber de onde vimos e qué significou aquel tempo de barbarie.

Xornalismo literario nos ‘blogs’

(O amigo Miguel Anxo Fernán Vello escribe hoxe sobre os blogs en Galicia Hoxe e de novo dedícanos palabras xenerosas e moi gratas: a min como coordenador do blog e ós que aquí coloquiamos a cotío, cun nivel de debate moi serio e enriquecedor. Graciñas)

Eu sonlles lector de ‘blogs’ e selecciono ao meu xeito –pasan a ser "favoritos"–, coas miñas esixencias particulares, obviamente, aqueles que me interesan polos seus contidos textuais, polo seu estilo, pola súa ética e pola súa vontade cultural ou social construtiva. Non gusto dos ‘blogs’ de autor que navegan nas augas do ensimesmamento e moito menos daqueles que zumegan ou destilan actitudes de resentimento ou de empencha: moitos dos chamados "blogs de comunicación interpersoal", por seguir a denominación de Juan Varela.

No noso país, afortunadamente, existen ‘blogs’ que participan das características que a min me interesan e que, co paso do tempo, se están a converter en puntos de lectura obrigada e en referencias inescusábeis de alto xornalismo literario. Referireime en concreto a dous, mais non esquezo estoutros, altamente recomendábeis: "A canción do náufrago", de Francisco Castro; "Fragmentos da galaxia", de Juan L. Blanco Valdés, e "Si home si", de Josito Pereiro. Un dos grandes ‘blogs’ galegos é sen dúbida "Brétemas", de Manuel Bragado, subtitulado "Notas de traballo de edición". O ‘blog’ de Bragado fornece interesante información, análise e reflexión sobre todo o que ten que ver co mundo do libro e da lectura, e suma ademais unha preocupación cultural, humanística e social que converten a "bitácora" viguesa nun inesgotábel viveiro de ideas para alimentar a calquera lector interesado.

E outro dos grandes ‘blogs’ de noso, este enraizado na "vella Auria", é "As uvas na solaina", de Marcos Valcárcel. O propio escritor e historiador ourensán defíneo como unha "fiestra aberta ao mundo dende aquela vella sentenza de don Vicente Risco: ‘Ser diferente é ser existente". En "As uvas na solaina", como non, pesa o oficio académico, xornalístico e ensaístico do autor, que é capaz de construír através dos seus textos un universo de alta tensión intelectual e rigor formativo e informativo. Lendo o ‘blog’ de Marcos Valcárcel sei da homenaxe multitudinaria a Beiras en Ourense. Dela falarei mañá.

Ricos e galeguistas
(No seu Camiño do Vao fala hoxe Monxardín dos ricos e galeguistas doutrora, en América. Ulos os ricos galeguistas de hoxe, aquí, na Terra?)
A esquerda nunca os reivindicou e pode que nunca o faga. Non tanto porque teña diferenzas irresolubles con eles -no fondo están todos mortos e iso é tremendamente nivelador- senón polo puro descoñecemento que temos da historia do noso país, ata hai pouco máis en mans de voluntaristas amadores e arestora cunha nova xeración de investigadores que nos están volvendo daquela amnesia colectiva que nos caracterizara.

O nacionalismo chamémoslle moderado, afastado de calquera discurso apocalíptico, vitimista e monolítico, deberá lembralos e tratar de compartir o seu recordo con todos e que todos asuman o agradecemento colectivo que lles debemos como construtores de nación. Deberemos consideralos como modelo do que foi posible noutrora, e que debería ser posible tamén e con novas forzas, agora e no porvir.

Refírome á xente rica e comprometida. Aos ricos e galeguistas, por exemplo. O noso nacionalismo, de tendencia bastante cutre, debe aprender moito da xenerosidade dos homes ricos no que respecta de compromiso coa Terra.

Pensemos en don Manuel Puente en Bos Aires, en Xesús Canabal en Montevideo, en Henrique Peinador en Vigo, en Álvaro Gil en Lugo, en Antonio Fernández... e nun par de ducias máis. ¿Que necesidade tiñan de complicarse a vida cunha idea minoritaria e da que eles, homes de empresa, non sacaban cartos senón que, pola contra, lles custaba? ¿Cantas veces terían que oír os seus asesores ou familias algo semellante? Pero a necesidade que neles mandaba era clara: a do comprimiso ético coas raíces, a da fidelidade á nación da que proviñan e único lugar onde lles interesaba ser estimados.

Estes homes ricos souberon deixarse guiar, nestes temas de apoios a inciativas recuperadoras de identidades, por galeguistas, digamos, pobres, con moita formación e pouca habenza, pero tamén intelixentes e amantes do país que souberon achegarse a eles e pedirlles axuda ao renacemento posible en cada momento, polo amor da Terra. Tanto dá que fose ter a mantido a Ramón Cabanillas en Mondariz para que escribise, como patrocinar o Consello de Galicia en Buenos Aires ou Montevideo. Tanto dá doar unha colección de arqueoloxía e arte única no mundo ao Museo de Lugo, como cadros ao Museo de Pontevedra ou subvencionar un colexio modelo como Fingoi ou a publicidade para pagar Nós. ¿Sería igual Galicia sen ter visto a luz o Sempre en Galicia? Pois houbo quen puxo cartos. ¿Sería igual Lugo se retiramos o torques de Burela do tesouro do Museo de Lugo? Pois alguén o doou.

Naquela vella campaña do Concello de Redondela, hai ben de anos, en favor do galego, usando as imaxes de galegos famosos e ricos, (Adolfo Domínguez, Arsenio Iglesias...) sospeito que ningún cobrou un can. Era o mesmo compromiso coa terra. Unha liña sobre a que hai que volver. Falemos ben dos ricos, que ao mellor, cae algo. Para o país, claro.

Unha voz silenciada.
(Pan por Pan mrtes 10 outubro)
A xornalista Anna Politkóvskaya estaba a escribir un artigo sobre as torturas en Chechenia cando foi asasinada no ascensor da súa casa, en Moscova. Quen a mandou matar? Quizais nunca se saiba: a policía incautou o seu ordenador e os seus papeis. Era a xornalista mais crítica co réxime de Putin e co primeiro ministro do goberno checheno prorruso, por denunciar as violacións dos dereitos humanos en Chechenia. Tamén reclamaba os dereitos dos propios soldados rusos e denunciaba outros casos de corrupción: tiña inimigos abondo para ser acosada e ameazada. Rusia herdou demasiados problemas na caída do réxime soviético: mafias, problemas nacionais na área da antiga URSS, Chechenia, Georgia, todo o Cáucaso. Por certo, nada que ver co retrato idealizado que fai Castelao das repúblicas de Ucraína e Acerbaixán na súa viaxe de 1938.

Entrevista a Francisco Rodríguez
(X.M.del Caño en Faro de Ourense, 8-X-2006)
“PROPOR O INDEPENDENTISMO CREO QUE É DAR SALTOS Ó VACÍO”

(Polo seu interese informativo, transcribo un fragmento desta entrevista)

- Vostede e Xosé Luís Méndez Ferrín teñen unha maneira moi diferente de ver a política, como pode comprobarse nos dous libros de conversas…
- Méndez Ferrín é uin intelectual un pouco diletante, e outra persoa que, dentro duns límites, como é evidente, no meu caso, eu tomei sempre a miña actividade como unha dedicación seria, constante, voluntariosa e ó servicio dunha causa: adecuada á sociedade onde vivo. Esto non é un xoguete, en mans particulares.
- Méndez Ferrín responsabilízao a vostede da expulsión de ducias de nacionalistas, entre os que se atopaba el.
- - Eu difícilmente podía expulsar a ninguén naquela época, porque non tiña un papel relevante. Pero dou datos no libro de conversas sobre o seu comportamento político. Se pensa que se pode manter dentro dunha organización política, boicoteando o proceso de creación dunha xunta nacionalista, que é o que fai cando o BNG vai ás eleccións cunha lista de coalición electoral, porque non estabamos legalizados...; esto non se resiste. É máis, Ferrín marchouse da UPG, non o botou ninguén.
- ¿Por que o responsabiliza a vostede da desfeita?
- Eso forma parte dunha táctica consistente en proxectar contra os demais os propios erros e deficiencias. Hai que crear un monstruo; ata neso Ferrín é pouco honesto.
- - ¿Méndez Ferrín di que vostede é un nacionalista compulsivo, sen compromiso de esquerdas?
- Pola práctica os coñeceredes. Eu levo 40 anos entregado a unha causa política responsable. Ferrín é unha curiosidade; paréceme moi ben que lle fora útil ó siostema. Non se pode ser máis conscientemente contrario a un proxecto político amplio para o país.
- ¿Existe unha relación de amor-odio entre vostedes?
- Para min Méndez Ferrín é coma se non existise. Existe no terreo literario. Eu non teño ningún tipo de relación con este home.
- ¿A clave está en que Ferrín optou pola ruptura política e vostede decantouse pola continuidade do sistema?
- Todo eso da ruptura é palabrería. Ferrín sempre estivo moi ben visto, sobre todo cando chegou a autonomía. Ós feitos me remito. Pero eso non interesa.
- O debate sobre o nacionalismo interesa.
- ¿Vostede cre que a nación do pobo galego se basa na existencia de Ferrín ou na miña? Por favor. Pero á parte de eso, ¿cal é a tarefa política de Ferrín? Ferrín, como literato, pódese permitir moitas cousas.
- Ferrín mostra un forte rechazo a Piñeiro ¿Vostede comparte esa valoración?
- Eu considero que Méndez Ferrín é un fillo de Piñeiro, pero noutra versión.
- É unha pena que o nacionalismo esté tan dividido.
- Todo o nacionalismo existente, que pinta algo, está no BNG, os demais limítanse a ir ás eleccións.
- ¿Están mellor fóra ou dentro?
- A integración é imposible, porque eles odian ó BNG.

“Dous monos”, de Bruegel, 1562. Disque aínda non se coñece ben o significado destes dous monos encadenados e melancólicos. Na iconografía cristiá, os monos simbolizan case sempre a estupidez ou vicios como a vaidade e a avaricia. As cáscaras de avedlá aluden ó refrán neerlandés, “ir ós tribunais por unha avelá”. Segundo isto, os monos terían perdido a súa liberdade por un asunto insignificante. No fondo, hai unha vista do porto de Amberes, cidade que deixou Bruegel en 1563 para establecerse en Bruselas. Rosa-Marie e Rainer Hagen, Bruegel, Taschen, 2000.

Terceira tertulia no Liceo (6 outubro 2006)

Participaron nesta ocasión os contertulios Afonso Monxardín, Andrés Mazaira, Ángeles Castro e a súa amiga (excusas, preguntareille o nome o próximo día), Sonia Torre, Serafín Alonso, Pepe Trebolle, José Paz, Segismundo Bobillo, César Ansias, Felipe Ferreiro, José María Eguileta e este cronista.
O pasado venres falamos da cultura nesta cidade. Neste espazo só pode anotar, de xeito esquemático, algunhas das variables que alí se manexaron, a xeito de diagnose dun estado cultural. Velaí:
1. Calificouse como disparate dedicar o nobre edificio do Banco de España a oficinas do catastro (que poden ir noutro lugar), sacrificando o que debera ser o centro cultural de referencia da cidade.
2. Reclamouse a necesidade de manter para usos culturais os históricos locais que hoxe ocupa a Biblioteca da Deputación
3. Denunciouse a arbitrariedade na designación de responsables políticos nas áreas culturais e ausencia de xestores e persoal técnico axeitado en moitos casos.
4. Criticouse o concepto de “Cultura-Espectáculo”, que leva a erguer contedores culturais sen saber moi ben qué facer con eles nin planificar as programacións estables necesarias.
5. Anotouse a confusión existente entre campos que deberan disterarse con certa autonomía (festas respecto de cultura e cine).
6. Subliñouse a escaseza de infraestructuras prioritarias: poucas bibliotecas municipais, Arquivo Municipal, unha Escola de Música municipal cunha demanda moi superior ás prazas existentes.
7. Salientouse o absurdo de manter a denominación de Museo Municipal para un edificio que non é tal, só unha sala de exposicións, e que carece ademais dunha programación coherente.
8. Reclamouse a necesidade de coordenación entre institucións e colectivos de base, como xa sucede nalgúns campos (Miteu, Casa da Xuventude, etc.) e tamén a desexable relación, tamén coordinada, entre os axentes da cultura pública e da cultura privada (caixas e bancos).
9. Demandouse unha maior programación de actividades para o sector infantil e xuvenil, sen dúbida o público máis agradecido.
10. Anotouse tamén a falla de rendibilidade de eventos que manexan grandes orzamentos para prazos de tempo moi breves, cando podían ampliar as súas programacións paralelas ó longo de todo o ano (Festival de Cine).
E unha pregunta que pairou sobre todos os participantes neste faladoiro:
Interesa todo isto ós cidadáns?
Por qué logo esa apatía dos ourensáns ante moitos dos datos aquí recollidos?