O vello cronista escribe….

Alleo ó barullo da rúa, o vello cronista escribe. Está pechado no seu estudo, sobre a vella mesa de madeira, rodeado dos queridos libros de sempre, asolagado nas súas lembranzas. Bota contas e sabe que este xa non é o seu tempo. Hai tempo que o reloxo empezou a conta atrás: el viviu épocas ben difíciles, aquelas que dominaron as sombras do terror. A lembranza do pai é testemuño de que a historia foi carne e non só un papel amarelecido. Pero agora, os fados máis magnánimos só lle poden reservar xa algúns anos, os imprescindibles para despedirse do mundo. Son moitas décadas xa cumpridas e aí quedan os labores feitos: uns cantos libros sobre historia, arte e patrimonio; uns cantos centos de artigos e unha chea de conferencias; o protocolo necesario do Cronista Oficial da Cidade...
E entón pensa no que quedou por facer. Porque, sobre o feito, queda a lousa do amplo catálogo de traballos non rematados e doutros pensados e imaxinados. Aquel libro sobre os toliños de Ourense que quedou sen rematar. Aqueloutra historia das grandes desgrazas da cidade: o incendio que asolou a cultura urbana no Instituto nos anos 20, as cheas do Barbaña que encheron de porcos asolagados as beiras de Villa Valencia aló polos 40, as traxedias do metílico e logo as vítimas inocentes da colza, xa en pleno retorno da democracia... E esa deliciosa microhistoria, oculta nos grandes textos: o crime do Federal, aquel edificio que se derrubou na rúa de Ervedelo na República, aquel neno atropelado en Canedo por un dos primeiros automóbiles da cidade, etc.
Non sabe moi ben por que pensa en todo isto agora. Sempre quedan tantas cousas pendentes. O cronista garda un caixón cheo de compromisos incumpridos polos diferentes políticos de cada hora: cando prometeron un Centro de Interpretación de Historia da Cidade; cando presentaban con entusiasmo o futuro Museo de Artistas Ourensáns; cando vendían, con puntualidade británica en cada nova cita electoral, un novo gran parque para o lecer dos cidadáns (o cemento enterrou de vagariño todas as súas posibles ubicacións). E menos mal. Seica en Lugo algún político quixo no seu día tirar as murallas romanas para ampliar o espazo vital da cidade. Algo así quixeron facer cun lateral do Museo Arqueolóxico e de seguro que o disparate iría adiante se don Xesús Ferro Couselo non o impedise.
Non sabe ben por que pensa nisto agora. Quizais porque está a rematar o discurso de agradecemento que lerá no renacido Instituto de Estudos Ourensáns, do que foi nomeado presidente de honra. Por iso fai balance. E escribe o parágrafo final dese texto: “Entre as características que marcan o xeito de ser dos habitantes da cidade quizais a máis permanente sexa a Indiferenza. Iso explica que, a sete anos de comezar o século XXI, se permitise que un dos edificios máis nobres da cidade, o antigo Banco de España, inaugurado na República, fose consagrado á burocrática tarefa de ser a sede do Catastro en vez de dedicarse a dignas e necesarias funcións culturais. Don Celidonio estaría ben satisfeito”.
(Foto: o Banco de España e, fronte a el, a terraza da Bilbaína. Publicado en La Región, 5 febreiro).

CEN ANOS DE HISTORIA CULTURAL

1953: Á LUS DO CANDIL, de Ánxel Fole

Foi o ano de Á lus do candil, de Ánxel Fole. E do Cancioneiro de Monfero, de Álvarez Blázquez, aquela simpática brincadeira. E de O libro dos amigos, de Otero Pedrayo.

E doutros libros e traballos de Castelao (en Galaxia), Ramón Piñeiro, Antón Zapata García, Leandro Carré Alvarellos, Avelino Gómez Ledo, Benito Varela Jácome, Vicente Risco (La puerta de paja), Camilo José Cela (Mrs.Caldwell habla con su hijo), Alberto Machado da Rosa (sobre Rosalía), do nacemento das Mocidades Galeguistas en Buenos Aires, do renacemento en Compostela das Festas Minervais, do guión de Torrente Ballester para Rebeldía, de Nieves Conde; e da reportaxe fotográfica de José Suárez en Xapón.

En América o poeta Xervasio Paz Lestón, con obra espallada por diferentes revistas, publicaban a revista Alborada o que Alonso Montero considera como primeiro manifesto en verso a favor da poesía civil: “Deixade xa poetas de cantar as corredoiras,/ deixade xa de alabar postas de sol./ Respetade aos primeiros precursores,/ e falade do tempo perto que envolve ista procesión de mortos./ Falade da noite escura que envolve a nosa aterra”.

(O artigo completo. Nas fotos, o Grupo Galaxia completo, con Otero e Fole, e un poemario de Antón Zapata, que morre en 1953).

Efemérides culturais.

Xa levamos un mes cumprido do 2007 e aínda non fixen referencia ás efemérides culturais deste ano. Pois aí van. Neste 2007, aló por decembro, cumpríranse cen anos da homenaxe póstuma a Pascual Veiga que se celebrou no Gran Teatro da Habana na que se cantou por primeira vez o Himno Galego. Tamén van cen anos do mitin de Betanzos, convocado por Solidaridad Gallega e no que Lugrís Freire deu por primeira vez un mitin político en galego. E outros tantos do nacemento do xornal “A Nosa Terra” que naceu da man dos agrarios e rexionalistas. Finalmente, 2007 é o centenario do nacemento de Ramón Martínez López e dos ourensáns Xoaquín Lorenzo, Xesús Taboada Chivite e Antón Faílde. Os que pisaban estas pedras aló por 1907 viviron, ademais, a morte do poeta Arturo Vázquez Núñez e do “Roque Grilo Berzas” que escribía en “O Tío Marcos d’ a Portela”.
(Imaxe de G. de Chirico)

A ANESTESIA URBANA E O BANCO DE ESPAÑA (por Afonso Vázquez-Monxardín)

Entro de cara que me axuda o sol nas costas. Creo que é unha parvada descomunal que o antigo edificio do Banco de España na rúa do Paseo vaia ser dedicado a algo tan pedestre e pouco atractivo como o Catastro. Non sei se me entenden ben. Creo que de non mediar remedio, unha das mellores ubicacións da cidade, na intersección central da rúa do Paseo, converteríase así, na sublimación, na apoteose, no disparate, da esencia da Galicia atrasada e minifundista. No mesmo centro do tecido urbano, un templo dedicado á adoración e resolución dos problemas de identificación e documentación da propiedade. Non estamos xa na época –inicios dos sesenta- na que as parcelas agrarias superaban os nove millóns para dous e medio de habitantes. Non se leva xa o de baixar sachos na cabeza por lindes... se cadra porque os vellos que saben dos marcos enterrados entre os toxos e cinzas, non dan xa erguido o sacho... Hoxe a través do visor da web da xunta (http://www.xunta.es/visor/) ou do Sigpac, conseguen, os que os teñan, preciosa información dos seus eidos. Estamos no comezo dunha época na que moitos destes problemas se resolverán a través de consultas na Rede e serán menos as veces que haxa que ir fisicamente por alí. Pero tanto me ten. Como se cada cidadán tivese que ir tres ou catro veces ao ano. Non se pode dedicar un lugar tan privilexiado a algo que non sexa para uso e goce de todos os cidadáns e dos nosos turistas convidados.
¿E o que? Ese é outro tema. Estou na fase do non. Podo ter ideas: desde un Museo da historia da cidade –centrado na arte, pintores, escultores, escritores, industria, natureza, clima, con abondosos medios multimedia, maquetas interactivas do tecido urbano, salas temporais, etc.- ata cousas relacionadas co Turismo, coa Música... Eu que sei. Non son eu quen de decidilo. Ideas para o edificio habería moitas... aínda que seguramente poucas peores que situar o Castastro. E o caso preocupante é que alguén decidiu que como era do Estado, era lóxico seguir con esoutra dependencia do Estado –como se o Estado só tivese que recolocar as súas oficinas, como se os cidadáns de Ourense non merecesen ser tamén Estado-, e designou como beneficiario o Catastro.
E esta cidade, que presumiu outrora pedante, de ser a Atenas de Galicia, aparece hoxe durmida e apática. Acepta resignada o grande letreiro amarelo que señorea o Banco... coa única excepción, dunha ollada silenciosa de esguello e un chasquido de lingua ao pasar... ou a ridícula dos que lle guindan un bote de pintura pedindo... ¡que o escriban en galego! Despistadiños rapaces.
Esta cidade hai unhas décadas, cando a bendita transición nos facía espabilar e buscar puntos de intervención na vida da cidade máis alá da pura actividade política, esta cidade, digo, organizou unha Comisión Cidadá baixo o lema de “O caso é salvar o Principal”... E grazas a ela, a aquel impulso entusiasta dos que se xuntaron no plural e relativista grupo de “Adepende”, hoxe, con Padroado ou sen Padroado, o vello Principal está ao servizo público, ou sexa, noso.
Mudaron os tempos e arestora vivimos máis a televisión que a rúa... Aféctannos máis os raios catódicos que os de sol o domingo pola mañá no Paseo ou na Praza Maior. Impórtannos máis as tetas da perruqueira de Arcade que o destino do Banco de España no centro do noso corazón cidadán. Se cadra temos o que merecemos. Ou se cadra somos aínda capaces de botarlle un pulso á historia e gañar outro espazo para a promoción e goce da cidade. Por min xa non queda. Tirei a pedra e non escondo a man.

(Totalmente de acordo con Monxardín e con este artigo que sacou onte en La Región: xa o falamos moitas veces, é unha vergoña deixar o Banco de España "condenado" ó catastro. Algo hai que facer. Quen se apunta?).

DOCUMENTO.- Críticas á volta de ‘Superpiñeiro’
Acabanos de chegar unha carta que a sección sindical da CIG na CRTVG lle remitiu a Antón Losada na que critican a volta de ‘Superpiñeiro’ á TVG… (Recollido en Galicia Confidencial)

E logo os sindicatos están tan aburridos para poñerse a facer de comisarios políticos da programación da TVG?

Os ollos da memoria

Traballaron arreo por un Estatuto de Autonomía que logo non foi. O que quedou nos libros de historia como o Estatuto dos 16. Puxéronse a traballar o 10 de xaneiro de 1979 no Pazo de Raxoi. Permítome, se lles apetece xogar contra o alzheimer, formular algunhas preguntas para remover os pousos da memoria (poden pulsar enriba da foto e ampliala para distinguilos mellor).

Que forzas políticas estaban representadas naquela comisión negociadora?

Entre elas había un partido que poucos meses antes se definía como "maoísta", quen era o seu secretario, presente na foto? (Por certo, despois militou en Esquerda Galega).

E o secretario do Partido Galeguista daquela (este ausente da foto)?

Un dos representantes da UCD de Lugo, este na foto, foi considerado moitas veces como o que posuía o mellor galego oral, na expresión verbal, de toda a cámara, quen era?

Dous dos que posaban na foto xa morreron hai varios anos, un era daquela conselleiro de cultura e o outro representaba a UCD de Pontevedra, quen eran?

Entre os presentes está tamén un coñecido filósofo galeguista, que daquela representaba o PG. Lembra o seu nome?

E lembra quen era o seu líder político naquela hora, o de cada un de vostedes e ó que votaría despois, nas Autonómicas de 1981, se é que está presente na foto?

Gripe, poesía, cine.

Son un dos milleiros de cidadáns afectados estes días polo andazo das febres da gripe. Dous días de obrigado repouso, comer pouco, moito líquido e descansar a cabeza. Aínda que só en parte: a mesiña da noite está chea de libros de poesía porque nunca cansa realimentarse coas mellores voces de onte e de hoxe. E aproveito para revisar algunhas películas gravadas nas últimas semanas, como ese ciclo Louis Malle que emiten nas altas horas da madrugada. Vira hai moitos anos “O soplo no corazón” (“Le souffle au coeur, 1970), un estraño relato, case incestuoso, e “Lacombe Lucien” (1973), a historia dun colaboracionista cos nazis. A narración de Malle é clara, fresca, espontánea. Vexo tamén “Le feu follet” (Fogo fatuo, 1963), amarga, existencialista. Xa non se ven moitas películas así. Quizais por iso me rexuvenece recuperar esas imaxes. E vai pasando a gripe...

(Pan por Pan 3 febreiro)

Periferias.

A xeración de poetas españois dos 50, á que pertence Caballero Bonald, tivo moi boas relacións cos escritores cataláns daquela hora. Nos anos finais da ditadura de Primo de Rivera houbo un importante encontro de escritores españois e cataláns. Os poetas galegos tiñan as portas abertas en “Papeles de Son Armadáns”, a revista de Cela que se editaba en Palma de Mallorca. Son só tres datos: hai moitos máis semellantes.

Despois de 30 anos de democracia e do Estado das Autonomías, o panorama cambiou e quizais non para ben: mesmo intelectuais progresistas asinan na prensa madrileña furibundos artigos para denunciar temas tan absurdos como un suposto “imperialismo” das culturas periféricas. É tan difícil entender dende o centro a pluralidade lingüística e cultural das diferentes comunidades das Españas?

(Pan por Pan 2 febreiro. Imaxe: W. Bouguereau).

Insistindo: Creo que se podería facer moito máis por favorecer as relacións cordiais e mutuamente enriquecedoras entre a literatura castelá e todas as literaturas periféricas. Hai relacións máis ou menos estables entre as letras galegas, catalás e vascas (velaí os Galeuscas). Pero debemos buscar, creo, tamén aliados entre as letras en castelán. E iso non é imposible. Unha experiencia: por Auria, polo Liceo e por outros lugares, teñen pasado moitos dos máis relevantes escritores leoneses de hoxe, nomes como Julio Llamazares, Luis Mateo Díez ou José María Merino (nacido na Coruña, pero formado en León). Poden engadir, se queren, a Antonio Gamoneda (aínda que creo que nunca veu por Auria). Á marxe do tema da lingua, teñen moitísimo en común, na súa sensibilidade, na forma de entender a paisaxe, na apertura á fantasía, con moitos escritores en galego. E creo que comprenden ben o noso xeito de ser e de pensar dende a periferia. Non se deberían intensificar estas relacións letras galegas e escritores en castelán (os de León e todos os demáis)? Non serviría iso para rachar moitos tópicos e estereotipos caricaturescos como os que agora aparecen nos medios de comunicación? É unha utopía?

Un aviso e unhas graciñas
Onte debeu haber problemas con Blogger: creo que houbo xente que non entrou e eu mesmo tiven dificultades en acceder a outros blogs. De feito hoxe abro o correo e hai unhas 35 mensaxes pendentes de onte, que deberon entrar a moi diferentes horas: contestarei agora todas as que poida. E graciñas, unha vez máis, á xenerosa Débora Campos, que mantén eses permanentes e sólidos Fíos invisibles: a nosa amiga ten unha colaboración semanal na radio galega e onte dedicouna ó poder da tecnoloxía na comunicación e nas relacións coas comunidades galegas do exterior, deitando gabanzas xenerosas deste blog e dos amigos/as que o compartimos (se non o puidestes escoitar onte, xoves 1 de febreiro, creo que está online na páxina do programa dende esa data e por unha semana facendo click no audio do xoves: ttp://www.crtvg.es/RG/ficha.asp?prog=15&tipo=Cultura). Graciñas de corazón.

Ademais, estou a engadir, de momento só nas entregas das últimas semanas, o esquema das Etiquetas, que agora si me permite o sistema de Blogger. Para os que aínda non o controlen, é extremadamente funcional: tanto para min como para os posibles lectores/as. Clicando enriba das etiquetas, saen outras referencias, xa publicadas no blog, do mesmo abano temático, ou do mesmo autor, ou dun tema central que poida merecer ser etiquetado como tal (p.ex.Holocausto, Literatura e Memoria, etc.). Co paso do tempo isto permitiranos (tamén a min) ter catalogados todos os artigos do blog, cos seus comentarios, e buscar con máis facilidade calquera referencia necesaria.

Listas electorais: continuísmo, sen entusiasmo

Presentáronse onte (hoxe recólleo a prensa local) as dúas primeiras listas electorais en Auria: as do BNG e as do PSdeG. En ambas domina o continuísmo: hai poucos cambios ou, se os hai, pouco significativos. O PSOE incorpora a algúns independentes, á maioría dos cales non coñezo (si á profesora Ana Garrido) e mantén o seu grupo actual, cun baixón no escalafón de María Quintas, unha das líderes mediáticas locais (de presenza constante en Telemiño).

Na lista nacionalista hai tamén figuras de moita presenza mediática (Isabel Pérez) e o groso do grupo anterior, agás algúns que se foron a cargos superiores na Xunta, como Carballido Presas. Cae tamén da lista Antón Gómez, ata agora encargado de deportes (algo que pode ter que ver coa súa horrenda moción criticando á Xunta de Galicia, por erro no "corta e pega"). Dos novos nomes, intégranse algúns amigos como Manuel Herminio Iglesias, do mundo veciñal e que xa fora candidato á alcaldía nunhas arredadas eleccións polo PSG-EG, eu ía tras del daquela, creo) : creo que vai como independente, pero ata hai uns meses militaba no BNG. E tamén, noraboa polo nomeamento do filólogo Serafín Alonso Pintos, contertulio no noso novo faladoiro do Liceo e home moi brillante en cuestións relacionadas coa lingua e o seu estudo.

Dito isto, ningunha das dúas listas presenta cambios sustanciais. Dito doutro xeito: ben, pero non entusiasman. Nos inicios da democracia as listas tiñan outro aquel: profesionais, nomes de prestixio, representantes de grandes colectivos sociais, etc. Iso é cada vez máis raro, por que? Esas persoas non queren agora integrarse nesas listas ou non son convocadas para iso?

En fin, despois de 12 anos, parece lóxico un relevo na alcaldía de Ourense: a era Cabezas chegou á súa fin. Pero o PP ourensán é moito PP e eu penso que os votantes, para molestarse en ir ata o colexio electoral, necesitarían un plus de entusiasmo. Do contrario, pode ser que a coalición socialista-nacionalista gañe ás eleccións máis por derrota dos que gobernaron antes que por méritos propios dos que se definen precisamente como alternativa. (Cartel de Jules Cherez, El Dorado, 1894)

Sobre o fracaso do Estatuto (Antón Baamonde)

Antón Baamonde escribe hoxe en El País (ed. galega) sobre o fracaso da reforma do Estatuto de Galicia (e sobre o camiño do Estado das autonomías na transición democrática). E chama a atención, eu creo que con moito acerto, na indiferencia da sociedade galega ante o novo proceso. Temos un tan escaso tecido na sociedade civil, á marxe dos tres partidos maioritarios? Non se ve como propio o devir do país, fóra do carné de militancia de cadaquén? Lembremos as cifras de tremenda abstención do anterior Estatuto (aquel día en que Cunqueiro se avergoñou deste país, "que dimitía do se u destino"). Velaí tedes un anaco do texto (o artigo completo aquí) :

En lo que respecta a Galicia, sin embargo, se ha podido constatar el fracaso del intento. Un fracaso no sólo de sus protagonistas, sino del país. Porque -y esto es quizás lo que no se ha explicado lo bastante- los nuevos instrumentos jurídico-políticos no son un lujo asiático. Si tiene sentido redactar un nuevo texto es por dos motivos básicos: porque si cambian las reglas del juego uno ha de adaptarse a ellas, si no quiere perder posiciones, y porque hace 30 años ni podíamos imaginar ciertos aspectos de la sociedad gallega de hoy.
Que Núñez Feijoo, flamante líder de la derecha local, haya considerado oportuno oponerse a un nuevo Estatuto no es natural. Y tal vez con ello ha sellado ya su destino. No se ve, a la vista de lo que ha sucedido en Andalucía, por qué no podía aceptar la propuesta de texto que los otros dos grupos le habían planteado. Ha primado una visión ideológica, bien asentada en Génova 13.
Ha tenido a su favor la indiferencia social. Los gallegos, y en este defecto ha caído también el señor Núñez Feijóo, no nos hemos destacado por tener una gran visión de futuro. En los últimos años ha primado un sentido del corto plazo. Ha faltado visión estratégica. En vez de atajar los problemas cuando podemos hacerlo dejamos que engorden. El regateo corto, para usar la metáfora futbolística, es la visión del juego que más éxito tiene entre nosotros. Es la visión que corresponde a una sociedad poco estructurada, de elites poco ilustradas y que carece de proyecto estratégico. Aquí, como se sabe, los dos reflejos condicionados básicos son el enchufe y la subvención. Y si durante años los señores Xosé Cuiña y Francisco Vázquez han sido héroes de una parte importante de la población ha sido no por ser inteligentes, sino astutos. Así somos, y temo que por muchos años.

Outra de delirios: e outro que anda con gripe, seica

Torrente Ballester

Pan por pan 1 febreiro

Volveu saír o nome de Dionisio Ridruejo nos Encontros do Liceo: Caballero Bonald, amigo de Benjamín Prado, defendeu en cambio ó falanxista reconvertido en crítico de Franco, sobre todo porque tivo un papel protagonista no propio espertar democrático do novelista xerezano. Hai un interesante debate ó respecto no meu blog: falouse alí de Laín Entralgo, Tovar, Ruiz Giménez, Aranguren, Cunqueiro, José María Castroviejo, etc., desafectos de vagariño do réxime franquista.

Torrente Ballester foi un dos máis valentes: despois de ser un home do réxime (profesor na Escola de Guerra Naval, redactor de libros de texto, crítico en “Arriba”) puxo ese status en cuestión asinando en 1962 unha carta solidaria cos mineiros en folga de Asturias: aceno que lle custou moito na súa vida persoal, pero rescatou a súa dignidade como cidadán.

Algunhas citas, máis ou menos textuais, da charla de Caballero Bonald


“Toda autobiografía é tamén un engano”, di Castilla del Pino. Eu en ningún caso minto, só tendo a condimentar a verdade coa fantasía

Os sitios onde se descobre o mundo xa significan para sempre un compendio de todo o mundo

Mnemosiné, nai das musas, fertiliza a literatura como a semente a terra

Eu non podo contar ningunha historia sen unha fusión co espazo físico e emocional das miñas novelas

Na miña primeira novela, escrita en Colombia, o ficticio resultou ser a longo prazo o máis verídico

A miña novela que máis me gusta é “Ágata. Ojos de gato”, un xeito de defensa ante as ameazas de destrución do Coto de Doñana. De neno Doñana foi para min (e ségueo sendo) a idea máis aproximada do Edén, un mundo que non debe ser violado.

“Campo de Agramante” foi consecuencia dunha enfermidade miña, dunha disquemia e da alteración dos estados de conciencia que produce (logo insistiu nisto, ante unha pregunta miña sobre o posible poder fecundador da enfermidade na literatura)

Presentei en Madrid a novela de Benjamín Prado, pero non estou de acordo co que di de Dionisio Ridruejo. Para min foi, nos mediados dos 50, o escritor que me espertou ó ideal democrático.

A literatura sen humor convértese en sermón, algo demasiado solemne e aburrido. Vostedes os galegos teñen unha excelente literatura dotada de sentido do humor.

(Perdón por posibles erros na transcrición, pero escribo cun gripazo enriba que non me vai soltar en varios días. Imaxe do fotógrafo J.M. Cameron)

Muñoz Molina- Suso de Toro

Supoño que Antonio Muñoz Molina non lera este blog, pero o certo é que, despois de publicar aquí unha nota confidencial da cea no Liceo con Suso de Toro, o escritor andaluz publicou un artigo en El País, o pasado sábado, atacando directamente ó escritor galego: "Estado de delirio". E Suso de Toro respóndelle hoxe no mesmo medio, en Cartas ó director: "Mucho delirio".

Gravacións
Xa están colgadas na páxina web do Liceo as gravacións das tres conferencias dos seus Encontros Literarios (Suso de Toro, Benjamín Prado, J.M. Caballero Bonald)

Escribir dende a liberdade
andoliña 31 xaneiro

A semana pasada empezou en Ourense a XVII edición dos Encontros Literarios do Liceo, que este ano xiraron arredor do tema Literatura e Memoria e que contaron coa participación de Suso de Toro e de Benjamín Prado, autores de dúas novelas recentes que tamén falan diso (Home sen nome e Malas gentes que caminan). Esta cita cultural, común a escritores galegos e casteláns, empezou no ano 1990, co apoio entusiasta de Carlos Casares, e decidimos mantelos cada ano respectando o espírito que o autor de Ilustrísima lles dera no seu día.
Onte remataron os Encontros cunha conferencia de José M. Caballero Bonald sobre A Novela da Memoria. Esta charla coincidiu co escándalo que xentes do PP andaluz ergueron contra unha Guía Didáctica sobre este gran poeta e memorialista. Polémica tan absurda como moitas que veñen desa banda: e logo o poeta había esconder as súas opinións políticas para chegar ás escolas? E logo pronunciarse contra os que promoven a guerra é facer sectarismo? Por que a algúns lles molesta tanto o aceno dos que escriben dende a liberdade? En honor á verdade debo dicir que non pensan así as persoas que, co mesmo carné, patrocinaron esta cita dende a Deputación ourensá.

Políticos e comunicación.

“Os políticos. se non se ven á mañá no xornal, se non se escoitan na radio ou se a camareira do restaurante onde comen non lles fala do ben que saen na televisión, pensan que morreron. Moléstalles a critica e, o que é peor, máncaos a verdade”: tal declara Lois Celeiro, xefe de comunicación da Universidade de Santiago e amigo de vello. Hai tres décadas era un dos nomes que nun vello piso de Compostela navegaba na nova singradura de “A Nosa Terra” conducida por Margarita Ledo Andión (coa colaboración do artista Pepe Barro e do escritor Bieito Iglesias). Por suposto, ten razón o Lois Celeiro e o andazo afecta a todos os políticos, á marxe do seu carné. Naquela época tamén entrevistou a Fraga e preguntoulle polas autonomías que deseñaba Adolfo Suárez: Fraga “respondeu cunha puñada na mesa, a modo de ameaza, dicindo ¡vostede quere romper España!”. (Imaxe de Rita Voutyla)

camiño do vao. O galego, os políticos e os Tonechos
AFONSO VÁZQUEZ MONXARDÍN (Galicia Hoxe 30 xaneiro)
Estamos de noraboa. A presentación da campaña da SXPL en favor da lingua contou co apoio unánime de institucións culturais, entidades cívicas, empresas e políticos. As medidas que anuncia a conselleira de Educación, de extensión das clases en galego, anuncian un bo camiño, inimaxinable hai uns meses. É hora de turrarmos todos xuntos para gañarmos a mocidade. É hora tamén de que os pais castelano parlantes vexan como unha oportunidade para os seus fillos a escolarización no idioma galego: unha vía, que pola proximidade das linguas, non lle suporá problemas -hoxe xa estudan algunhas materias sen inconvenientes- e abriránselles as portas a un coñecemento real ao que se cadra eles non tiveron acceso. Mais tamén é hora de gañar a batalla de que a corrección lingüística fala, ás claras, do amor que se lle ten ao idioma.
Un, no ámbito particular, por suposto, pode chamarlle ao seu avó, "abuelo", se así se sente máis achegado a el, ao non usar unha palabra que co vello nunca empregou. Pero no exercicio dun cargo, na imaxe política pública, un debe ser un modelo a imitar: de honradez, de eficacia, de comportamento e tamén, claro, de uso de lingua. O presidente e os ministros de Suecia falan un bo sueco; os de Bulgaria, un bo bulgaro e así, o presidente e conselleiros da Xunta, teñen a obriga de falar un bo galego. Porque na construción da lingua estándar -e estamos na fase final do proceso- cómpre que os personaxes públicos sexan modelos de referencia para o pobo e os políticos teñen a obriga moral de selo. Non é cuestión de, como fai Pachi Vázquez, falar "como falou sempre"... posto que os niveis e rexistros da lingua existen por algo. Aos meniños non lles dicimos "gochi, gochi" para que coman, nin aos estudantes "abilloei..." para que entren nas aulas. Debemos "peneirar" a nosa lingua e usar o rexistro axeitado sabedores de que isto nos sinala como amantes privilexiados. Presidente, vicepresidente e conselleiros, deben facer os seus deberes en silencio na seguranza de que o poder político non outorga ciencia infusa.
¿E os Tonechos? Moito me temo que unha das razóns da súa popularidade é a utilización consciente, intencionada e xeneralizada do castrapo e da mestura de linguas, como vía de "aproximación" á xente. Ou sexa, abaixándose ao pobo... como, por certo, fan os humoristas todos. Pero para engaiolar a xuventude funcionan moitos outros referentes... Moitos han ler por primeira vez en galego co libro da perruqueira de Arcade. En calquera caso, graciñas Ana por eses 3.000 exemplares.

Deus a xuízo: unha controversia contemporánea

Acaba de chegarme, cheo de traballos interesantes, o último número de Grial (n.172). Contén un denso dossier sobre o tema que encabeza estas liñas e outros temas que podedes consultar nesta ficha. (Tamén unha recensión sobre o libro Laio polo irmán ausente. Castelao no epistolario de Otero Pedrayo e outras voces, Galaxia, X.Alonso Montero (ed.), esta da miña autoría).

(Engadido, 2 febreiro: nun comentario a este post decidín incluír, para aqueles ós que non lles chegase aínda este Grial, que paga a mercar e conservar, o meu artigo sobre o libro preparado por Alonso Montero do epistolario arredor da enfermidade e morte de Castelao).

O fanatismo.
O escritor israelí Amos Oz recomenda dous camiños contra o fanatismo: “Primeiro, intentar crear esperanza, porque onde existe a esperanza, o fanatismo, aínda que se instale, estará freado desde dentro. Non podes derrotalo, pero está freado dalgún xeito. Logo: lembrar sempre que non podes loitar contra o fanatismo con fanatismo. Non podes derrotar a yihad cunha cruzada, porque a cruzada é xusto o mesmo que a yihad. Velaí o dicionario: a cruzada é o termo cristián co que se designa á yihad. O que hai que intentar facer é aproximarme á dor con compaixón, con humor, con empatía. A única maneira de defenderte contra o xene fanático é ter sentido do humor, porque o humor, o relativismo, é un antídoto: a habilidade para poder ver as dúas caras dun problema, dunha disputa. E ler boa literatura. Porque na boa literatura sempre descobres que non todo é branco ou negro”.
(Imaxe de Picasso, Gato cazando un paxaro)

MALAS GENTES QUE CAMINAN
(La Región 29 xaneiro)
Con dúas conferencias de Suso de Toro e Benjamín Prado comezaron os XVII Encontros Literarios do Liceo arredor do tema “Literatura e Memoria”. A conferencia de Suso de Toro está colgada na web do Liceo e resumida no meu blog. Estas liñas vanse ocupar só da novela de Benjamín Prado (Madrid, 1961), “Malas gentes que caminan” (Alfaguara), título inspirado en versos de Machado.
Malas gentes. A última novela de Benjamín Prado trata dun tema moi pouco coñecido, ata agora, da nosa guerra incivil: o roubo de varias decenas de milleiros de nenos de presas republicanas entregados logo a familias do réxime (como moitas décadas despois farían as ditaduras militares de Chile e Arxentina). Un tema “que non sae nos grandes libros de historia” e que Prado documentou con detalle antes de poñerse a escribir. Estudou as leis que permitían o cambio de apelidos e o papel do Auxilio Social nese drama. Estudou as andainas de personaxes como Pilar Primo de Rivera, Mercedes Sanz Bachiller, Antonio Vallejo Nájera, Serrano Suñer, Eugenio D’Ors, o doutor Marañón, Manuel Machado, Benavente ou Camilo José Cela. Creou personaxes de ficción novos (como Dolores Serma) e remexeu na surrealista literatura do réxime: riuse moito no Liceo esoutro día con citas de libros como “Economía doméstica para el magisterio”. As mulleres debían esperar solícitas ós seus maridos, cambiarlles as zapatillas, deixarlles antes o baño e acceder ós seus pulos sexuais: quen redactaba aqueles textos que ata describían os “xemidos” da muller cando cumpría cos seus deberes conxugais?
Vallejo-Nájera. Contounos o autor de “Malas gentes que caminan” que un neto do doutor Vallejo-Nájera se dedica a coleccionar entrevistas co novelista en radios e televisións, quizais para adxuntar a unha posible querela. Do doutor-coronel, xefe dos servizos psiquiátricos do exército de Franco, xa teño falado nestas páxinas: convencido da euxenesia e da mellora da raza, cría que o marxismo era unha patoloxía e que debía ser erradicada se fose preciso liquidando os descendentes dos “roxos” (ata rematar co xen maldito). En 1956 pedía restaurar a Santa Inquisición, iso si, quizais retocándoa lenemente.
Ridruejo. Outro personaxe que lle causou problemas na novela foi Dionisio Ridruejo: por esa banda viñéronlle as críticas máis duras. Prado sostén que Ridruejo non foi un home tan modélico como se quixo presentar ás veces: a súa carta a Franco do 46 marca o seu distanciamento do réxime, pero sen renegar das súas posicións fascistas. Editou a Machado e utilizou a Lorca pero para manipular a súa obra poética. Publicou dúas veces un mesmo libro, “Poesía en armas”, porque coa segunda edición quixo facer desaparecer o primeiro, moito máis franquista. Nas súas memorias só dedica tres liñas a falar dos dezasete mil mortos que houbo en Valladolid cando el era xefe local de Falanxe. (Imaxe: cartel de Auxilio Social, de Saenz de Tejada)

Engadido (ás 17 horas): a conferencia de Benjamín Prado xa está disponible na web do Liceo. (Por se a alguén lle interesa: a gravación da charla de Suso de Toro, a semana pasada, foi consultada en só dous días por máis de cen persoas).

CEN ANOS DE HISTORIA CULTURAL: 1952, ATURUXO E XISTRAL

O ano 1952 veu marcado no noso país por unha gran fornada de libros. Foi o ano de Fardel do exiliado, de Luís Seoane, un dos grandes poemarios da etapa do exilio, libro que reconstrúe a historia dos emigrantes galegos dende coordenadas galeguistas e marxistas. E o ano de Fabulario novo, de Manuel Cuña Novás, influído polo existencialismo que o poeta coñecera en París e antecedente da Escola da Tebra. E de O paxaro na boca, de Luz Pozo Garza, poemario intimista que presenta á autora nas letras galegas. E tamén de Morrendo a cada intre, o segundo poemario dun novo Manuel María (o mesmo ano sacou tamén Contos en cuarto crecente e outras prosas).
Todos eles libros relevantes como tamén o foron os poemarios de Ricardo Carballo Calero, Poemas pendurados dun cabelo; a primeira entrega poética de Xosé Fernández Ferreiro, Ribeirana do Sil; o poemario Seara de romances, de Eliseo Alonso, ou Nouturnio de soidades, estrea en galego de Xosé Conde, e Íntimas, de Pura Vázquez, tamén o primeiro poemario en galego da autora ourensá. Sen dúbida, 1952 consolidou o papel do galego na lírica e abriu paso a unha nova xeración de poetas galegos, como moitos dos citados, que daban o salto definitivo da poesía en castelán ó noso idioma. Tamén en 1952 editábase en Galaxia o volume colectivo Sete ensaios sobre Rosalía, con artigos de Ramón Piñeiro (A saudade en Rosalía), Domingo García-Sabell, Celestino Fernández de la Vega, Rof Carballo, entre outros, volume fundacional do ensaio galego de posguerra xunto cos xa citados Cadernos Grial (1951). Galaxia aínda achegaba outros títulos fundamentais como o primeiro volume dunha Escolma de poesía galega (1198-1354), dedicado á lírica medieval trobadoresca e realizado por Xosé María Álvarez Blázquez, con limiar de Rodrigues Lapa; ou o libro Por os vieiros da saudade, de Ramón Otero Pedrayo, que recolle a experiencia da súa estadía en América cinco anos antes e o encontro coa Galicia emigrante e exiliada de alén-mar.
Foi tamén o ano da colección de poesía Xistral e da revista Buenos Aires Literaria. E cando Alejandro Finisterre bota a andar a revista-colección Ecuador 0º, o', 0'', e cando se crea en Madrid unha tertulia de escritores galegos no Café Lyon d' Or, ó abeiro de Ramón Cabanillas, "Ben-Cho-Shey" e Faustino Santalices.
(Nos debuxos, un anuncio da época na revista Galicia, de Caracas, e unha portada de Aturuxo, con deseño de Isaac Díaz Pardo: por certo, noraboa por esa merecida homenaxe).
O artigo completo aquí.

Un debate pendente: o papel dos intelectuais no noso país? (Convite ó debate)

Un amable lector deixou nun dos fíos anteriores esta suxerencia, que eu recollo só para abrir o debate. Opinen vostedes, se lles parece útil ou pertinente (eu xa opinarei co meu comentario tamén):

A cuestión é, e iso daría para que o amigo Marcos abrise outro tema de debate: Que intelectuais, homes de letras ou pensadores galegos poden ser hoxe referentes para a opinión pública e a cidadanía deste país? Existen entre nós auténticos intelectuais comprometidos con capacidade de intervir no debate público máis alá das tomas de posición de opinantes e opinadores xornalísticos, blogueiros (coma nós), persoeiros con asento simbólico-institucional ou pedigrí biográfico (poñamos por caso: é Villares un referente nese senso? Éo Díaz Pardo ou Fernández del Riego?), ou escritores máis coñecidos por como din as cousas fermosamente (p. ex., un Manolo Rivas) que polo que realmente din no fondo? Témome que non. E ese baleiro, que a sociedade ou a cidadanía tamén percebe, ha ser enchido por alguén. (Anónimo)

Benjamín Prado: La literatura es lo contrario del olvido

Tamén me gustou a conferencia de Benjamín Prado no Liceo, nos Encontros Literarios. Hai un pouco almorzaba con el no Hotel San Martín e despedíao nun taxi dirección a Vigo. Colgarei aquí as miñas impresións, pero de momento deixo esta entrevista que aparece hoxe no Faro de Ourense (a foto é do amigo Pepe Trebolle, presente no acto e que conta cunha excepcional biblioteca e cunha amplísima colección de libros dedicados por escritores galegos e españois).

Benjamín Prado, novelista, ensayista y poeta que hoy participa en los Encontros Literarios del Liceo: "No se puede estar a la misma distancia de Lorca que de Franco"
"No se debe olvidar la dictadura ni considerar intocables a ciertos personajes de España". (A.Méndez / Faro de Ourense )
El novelista, poeta y ensayista Benjamín Prado participó ayer en los Encuentros Literarios que organiza el Liceo y la Fundación Carlos Casares. En una edición dedicada a la memoria histórica, el escritor madrileño abogó por no olvidar el pasado y defendió la literatura comprometida, pues entiende que "escribir sin tomar partido por la verdad y la historia es una pérdida de tiempo".- Se le considera un escritor comprometido.
- ¿Qué le parece un encuentro literario dedicado a la memoria?
- Una cita muy importante y una idea magnífica, casi diría que un ejercicio de necesidad. No sólo considero que sin memoria no hay literatura, sino que pienso que sin ella no puede haber historia ni país. Recordar el pasado es un ejercicio fantástico y todos debemos convencernos de que buscar la verdad no es un intento por abrir viejas heridas, sino la mejor solución para cerrarlas de forma definitiva.
- ¿En qué sentido puede ayudarnos el recordar sucesos negros de nuestro pasado?
- La historia hace mala pareja con el olvido y una combinación perfecta con la verdad. Conocer nuestra trayectoria y los errores cometidos nos puede ayudar a decidir con claridad a dónde no queremos volver.- Viene a hablar de su libro "La literatura es lo contrario del olvido".
- ¿Qué reivindica con esta obra?
- Este libro recuerda a los niños robados por la dictadura en el bando de los republicanos. Un día me paré a pensar en que asociamos la figura de los desaparecidos a Argentina o Chile pero nunca a España y me di cuenta de que no sabía nada de estos niños robados. Me parece importante escribir y hablar sobre ellos porque estoy convencido de que no debería haber instituciones, hechos ni personas intocables.
- Viendo su vena comprometida, ¿no se siente un bicho raro en la literatura?
-Soy consciente de que hay una cortina echada sobre ciertos temas del pasado de España y que no se ha hecho la suficiente reflexión histórica. Sin embargo, personalmente opino que escribir sin contar la verdad ni opinar es una pérdida de tiempo. Como escritor, considero un placer que te escuchen y hay que aprovechar ese foco de atención para expresarse con libertad.
- Por sus palabras puedo deducir que no tiene buena imagen de las personas políticamente correctas...
-Dice Mario Benedetti en uno de sus poemas que odia a los neutrales y yo soy de la misma opinión. En esta vida uno no puede estar a la misma distancia de Lorca que de Franco, o de Pinochet y los desaparecidos. La neutralidad y la equidistancia no van conmigo. Por ejemplo, hoy nadie escribe sobre inmigración y yo lo he hecho porque no se puede dar la espalda a esta tragedia. Prefiero peor categoría literaria y más verdad que olvidar un tema.

POLO RESPECTO ÁS VÍTIMAS DO HOLOCAUSTO
(Andoliña, Galicia Hoxe, 27-I-07)

Celébrase hoxe o Día Mundial en lembranza das vítimas do Holocausto, cando se cumpren 62 anos da liberación do campo de exterminio de Auschwitz polo Exército Vermello, o 27 de xaneiro de 1945. O Parlamento catalán celebrou un acto conmemorativo coa presenza de Jorge Semprun e de varios superviventes do gueto de Budapest e antigos deportados a Buchenwald (http://www.galiza-israel.blogspot.com) e tamén o Parlamento español fixo algo similar. Ante o horror do xenocidio perpetrado polo réxime nazi contra o pobo xudeu, temos a obriga moral de non esquecer as vítimas, seis millóns de mortos, dun dos episodios máis execrables da historia da humanidade.
As institucións europeas planean estender a toda Europa as leis que condenan o revisionismo negacionista a favor dos nazis: oxalá este tipo de leis non fosen necesarias, pero calquera prevención é pouca cando falamos de crimes tan monstruosos como os que protagonizou o réxime de Hitler: "É un horror tan grande que nunca se debería comparar con nada por evitar o risco da banalización", dixo con acerto Carod Rovira no Parlamento catalán. Só desde ese respecto poderemos de verdade construír unha cultura de democracia, liberdade e paz.

Papeleira de reciclaxe:
Galeguismo e Universalismo en Plácido Castro.

O meu interese pola figura de Plácido Castro non é de agora. Recupero este vello artigo, publicado en O Correo Galego, o 25 xaneiro 2002, con motivo do seu centenario.

Cúmprese hoxe o centenario do nacemento de Plácido Castro del Río, que veu ó mundo en Corcubión un 25 de xaneiro de 1902. É un nome que empeza a ser recoñecido, sobre todo desde 1997 en que o investigador Xulio Ríos publicou unha breve e densa biografía deste personaxe (Ed.Ir Indo). No propio subtítulo daquel libro estaban sintetizadas as claves que o definiron no seu tempo: un intelectual humanista, liberal e cosmopolita, símbolo das arelas de universalidade do nacionalismo galego de preguerra. Educado en Gran Bretaña, dandi e librepensador, de oficios e aficións múltiples, foi publicista e músico, político e escritor, erudito e xornalista, traductor, astrónomo e profesor de inglés, foi tamén a voz galega da BBC nas emisións da cadea británica cando o franquismo convertiu en silencio toda a Galicia interior.
Foi coautor, con Lois Tobío e Delgado Gurriarán, das traduccións incluídas no volume “Poesía inglesa e francesa vertida ó galego” (1949, Editorial Alborada de Bos Aires). Pese a todo isto, foi un nome esquecido antes desta biografía, quizais por ser sobre todo home de praxe e pensamento. A súa militancia galeguista exténdese desde as Irmandades da Fala ata o Partido Galeguista, onde desempeñou desde moi cedo funcións directivas e o cargo de Secretario de Relacións Internacionais, representando ó galeguismo no IX Congreso de Nacionalidades Europeas cando Galicia buscaba unha imaxe simbólica coa que presentarse ante o mundo como nación europea.
Lembro ler hai anos unha entrevista coa filla de Plácido, Susi Castro Sineiro, na que ela mesma afirmaba, laiando o esquecemento da figura do seu pai, que fora un dos galeguistas que militaron no etcétera; quérese dicir, dos que se citaban sempre –ou mellor dito, quedaban case sempre sen citar- tras Castelao, Otero, Bóveda e un longo etcétera. Porque debemos ser conscientes que neste etcétera hai varios centos de vidas que están a ser recuperadas con plena xustiza. Pouco a pouco, porque a historia da Galicia recente vaise facendo así, de vagariño, Plácido Castro empeza a ser coñecido e sabemos así da complexidade do seu pensamento e opinións políticas e económicas, porque tamén o galeguismo republicano foi máis complexo do que podería facer crer unha mirada apresurada.
Admirador de Inglaterra, Plácido Castro foi un galeguista defensor da tradición política inglesa, celtista e antibolxevique, demócrata convencido e pacifista que esixía reclamar as responsabilidades dos políticos que desencadean os conflictos armados. Escéptico ante un urbanismo asoballante, cooperativista nos seus planteamentos económicos, para Xulio Ríos tampouco pode ser situado na ponla máis próxima á esquerda do galeguismo, ó carón de Tobío ou Seoane, anque participase no despacho xurídico-laboral que Seoane tivo na Coruña en 1934.
O seu labor xornalístico en defensa dun “nacionalismo de paz” foi moi intenso e a súa firma achegouse a “El Pueblo Gallego”, “Céltiga”, “A Nosa Terra”, “Informaciones” de Madrid, “Ser” de Compostela, “Jornal de Noticias” do Porto, “Galicia Emigrante” ou “Faro de Vigo” xa na posguerra e nos anos 60. Moitos deles están incluídos no monográfico especial que sobre Plácido Castro figura na páxina web do Instituto Galego de Análise e Documentación Internacional (www.igadi.org), co cal Xulio Ríos e os responsables do Igadi facilitan xenerosamente o achegamento dos estudiosos á obra do escritor; tamén na rede, no mesmo lugar, hai estudios sobre a súa obra política (X.Ríos), sobre as súas posicións ó respecto de Irlanda (F. Pérez-Barreiro Nolla), sobre o seu labor como traductor (V.Araguas) ou sobre o seu xornalismo en “Faro de Vigo” e os seus artigos de crítica social (D. Reinoso). Traballos todos de referencia para afondar na figura dun galeguista universalista que puxo os cimentos dunha posible política internacional para o nacionalismo galego.

Para a historia dos empresarios galegos
Un repaso á historia constata o afán emprendedor dos galegos (Titular de El Correo Gallego). Un libro da Fundación Caixa Galicia rescata do esquecemento os pioneiros na loita contra o atraso económico da autonomía. A contribución destas 24 figuras impulsou sectores como a cerámica, pesca, carne, conservas, naval, banca ou enerxía.

S. Riveiro informa en El Correo Gallego deste estudo que ten moi boa pinta, sobre todo porque está a cargo de historiadores tan recoñecidos como R. Villares Paz, X.R. Barreiro Fernández, Xoán Carmona, Xosé R. Quintana Garrido, Lois Domínguez Castro, Luís Álvarez Alonso, Alberte Martínez, Ricardo Gurriarán ou María Xesus Facal.

A sensibilidade poética de Plácido Castro
por María do Cebreiro (en esquema)

Gustoume a conferencia de María do Cebreiro sobre o tema que aquí cito como título. Era a VIII Conferencia Anual Plácido Castro e celebrouse en Ourense: houbo pouca xente, porque competimos con J.M. de Prada falando contra a lei do tabaco noutra sala. E foi unha mágoa porque a xove poeta demostrou posuír rigor analítico e unha fonda capacidade expresiva e pedagóxica (quizais herdada en parte da súa nai, Helena Villar; non sei se tamén do pai, porque a Xesús Rábade non o teño escoitado disertando en público). Estaba na mesa con ela e só puiden anotar unhas breves liñas dalgúns puntos que me pareceron de interese. Sospeito que poden interesar a algúns dos lectores/as destas UVAS e por iso as transcribo aquí, para consulta de todos/as. En esquema.

Plácido Castro fixo o primeiro ensaio de literatura comparada contrapoñendo as obras de Rosalía de Castro e Cristina Rossetti (irmá do pintor) e a propósito das relacións cos prerrafaelitas desta última
O celtismo como unha das bases do seu pensamento
Loubanza da imaxinación e rexeitamento do materialismo
Estudos sobre Omar Kahyam, o astrónomo e poeta
Plácido Castro no intuicionismo: a obra literaria como coñecemento transcendente
Concepción da literatura como ponte entre a ciencia e a arte
Relevancia dos seus traballos como crítico literario
A saudade como instinto de vida, como desexo e como motor de busqueda (non como sentimento tráxico, como queria Nóvoa Santos)
Avanzou aspectos importantes da concepción crítica sobre Rosalía e a súa obra: da importancia da figura materna na súa vida, rexeitamento da idea dunha Rosalía iletrada, implicación sociopolítica da súa poesía
Importancia do seu papel como tradutor, entendendo tradutor como recreador
A súa tradución (con L. Tobío) dos poetas ingleses ó galego: o poema “Destrución das nacións” de Thomas Hardy, no que se poden albiscar pegadas da experiencia da guerra ou do exilio
O celtismo como clave do seu interese polos poetas irlandeses
Elementos de vangarda presentes na súa poesía (esta escasa), algúns en relación directa con Manuel Antonio.
A interese dun estudo conxunto (isto saiu no coloquio, cunha pregunta miña) comparando os mundos ideolóxicos de Plácido e Otero, tendo en conta o papel substancial do catolicismo neste e unha máis complexa posición relixiosa en Plácido (perto do agnosticismo e lonxe do materialismo, chegou a dicir algo así como que a Fe do futuro sería a fe dos soños e da imaxinación)

Boas persoas.

Quizais o chorado Kapuscinski puxo o listón moi alto. Chegou a escribir isto: “Creo que para exercer o xornalismo, ante todo, hai que ser bos seres humanos. As malas persoas non poden ser bos periodistas. Se se é unha boa persoa, pódese intentar comprender os demais, as súas intencións, a súa fe, os seus intereses, as súas dificultades, as súas traxedias. E converterse en parte dos seus destinos”. Reclamaba o gran reporteiro polaco a empatía do xornalista coas persoas das que estaba a contar a súa historia. Ese “contar cos outros” deseña a cerna de toda unha ética da comunicación: “non hai periodismo posible á marxe da relación cos seres humanos”. Cada nova incursión no mundo deste xenial xornalista aporta algunha sorpresa: por exemplo, no blog DPaso sublíñase esta súa excepcional reflexión: “A maior debilidade da cultura: que é incapaz de deter o asasinato”.

(Imaxe: Muller sentada nun sillón, de A.Lhote)

María do Cebreiro

Hoxe vai estar no Liceo, en Ourense, nun acto da Fundación Plácido Castro e do IGADI falando de Plácido Castro como tradutor.
Tócame presentala, por petición dos amigos do Igadi, e estou nestes momentos preparando unhas palabras axeitadas.
Para inspirarme leo tamén algúns dos seus poemas. Velaí unha pequena mostra:

A orixe

Nacemos, case todos, no hospital
(separados da casa).

Velarlle o sono a alguén que está enfermo de morte
Supón non terlle medo a deitarse coa morte.

Así lle fala á cámara unha inmigrante eslava:

“En Madrid estoy sola.
El amor que tengo se lo doy a los niños que cuido”.

(Non queres que o poema te coñeza)

Libro de Estilo I [Gramática visual] . Consellos para escribir nun blog (do obradoiro de Hernán Casciari)
Os títulos non levan puntos (como na prensa)
Non se debe abusar das maiúsculas nin das negriñas
O importante é o golpe de vista do lector
Parágrafos breves e divididos a dobre espazo. De cinco a sete liñas. Nunca máis altos que anchos. Hai que evitar parágrafos bloque (dobre enter para dividir cada parágrafo).
O punto e aparte ten unha función visual ademais de gramatical
Hai que evitar as liñas de máis de 70 carácteres incluídos os espazos.
(extraído de www.llamaloperiodismo.blogspot.com, 9 febreiro 2006)

Morreu o mestre

Estamos ante unha situación nunca vista ó longo da historia: Estados Unidos non se limita a exportar a súa cultura, senón que ademais saca diso pingües beneficios, inferiores só ós que dá a industria armamentista. "Globalización" adoita identificarse coa aspiración a facerse con mercados onde colocar produtos propios. Polo xeral pénsase en automóbiles e alimentos, esquecendo estoutro aspecto fundamental: a globalización permite á cultura norteamericana acceder a moitos mercados locais. Xa o plan Marshall contiña un artigo que sancionaba a presenza en Europa da industria estadounidense de entretemento. Jerzy Jedlicki definiu con moito acerto este estado de cousas ó chamar ó mundo provincia de Norteamérica.

(...) A globalización non é global porque abrangue case exclusivamente o Norte, onde se concentra o 81 por cento da inversión estranxeira.

Ryszard Kapuscinski, El mundo de hoy, Anagrama, 2004.

O estudo onde escribo está ateigado de libros: semella que se multiplican por si mesmos e soben polos anaqueis das paredes como edras de primavera. Perto do portátil que estou a usar hai varios títulos de Ryszard Kapuscinski: están aí dende hai anos, sempre ó alcance da man. Debémoslle moito a persoas que non coñecemos nin coñeceremos nunca: algunhas porque viviron noutras épocas e só nos deixaron os seus libros. Desa liñaxe era este xenial reporteiro polaco, premio Príncipe de Asturias de Comunicación e nome imprescindible para entender o noso mundo. Limos os seus libros co pulo xuvenil co que os mozos se achegan ás novelas de aventuras: “Ébano”, “El Sha”, “El mundo de hoy”, etc., escritos cun estilo impecable, transparente. Rematarei esta nota e volverei ós seus libros: seguro que encontrarei neles algunha idea nova que subliñar. E por iso doulle as grazas.

Algunhas referencias posibles na rede:
Ideas sobre o bon periodismo
Testemuña do século XX (na Fundación Nuevo Periodismo Iberoamericano, 2000)
Reflicten os media a realidade do mundo?
Un artigo de Ignacio Ramonet

Na rede "galega" e na prensa falan do mestre, entre outros: Brétemas, Cabrafanada, Dpaso, Miguel Anxo Fernán-Vello.

Suso de Toro en Ourense

Teño escoitado moitas veces a Suso de Toro en privado, en grupos de pequenos amigos, e unhas cantas en actos culturais e presentacións de libros. (Temos un historial común en moitas cousas, que quizais conte algún día: coincidimos na Facultade, non coincidimos na militancia inicial, si anos despois noutras lerias políticas, e noutras aventuras profesionais, ata nunhas oposicións de galego). Pero, das veces que lle oín falar, poucas veces estivo tan brillante como o martes no Liceo ourensán, a onde acudiu a falar da “Literatura e a Memoria”. Asistiron 130 persoas, o que non está nada mal (hai anos presenteille un libro a Suso, supoño que el se lembra, en acto organizado pola Federación de Libreiros e estabamos os dous e tres amigos, Benito Losada e o matrimonio Maruxa Guitián e Arturo Pardavila, amigos de Suso: nin sequera foran os convocantes do acto!!).

Cun breve esquema dun folio diante, desenvolveu un discurso moi ben articulado sobre as relacións entre a literatura e a historia. É difícil resumila e non o vou facer (por sorte a charla quedou gravada), só podo destacar agora algunhas notas que foi deitando aquí e alá, como estas (as expresións non son literais, espero que o espírito do contido si) :
“A infancia e a adolescencia son o tesouro do que se alimentan todos os escritores. No mundo moderno os escritores ampliaron as súas formas de coñecer a realidade, a través do poder dos medios de comunicación. Pero narrar esixe vivir previamente, empatizar con aquilo que se está a contar.
A vida é cíclica. Os nenos traballan coa imaxinación e os adultos queren traballar coa razón. Pero ó cabo os vellos volven á imaxinación e á memoria. Somos seres de imaxinación e non de razón. Funcionamos co piloto automático, como cando conducimos, e a mente traballa soia pola súa banda. Só unha pequena parte do tempo do día (unha hora?) conducímonos dende a razón.
A novela da guerra civil estana a contar os netos. Cada xeración debe cumprir o seu papel. A dos nosos pais abondo fixo con sobrevivir e criarnos a nós, darnos de comer, educarnos, prepararnos. Na literatura, os que se achegaron á guerra civil, como Casares ou Fernández Ferreiro, naceron máis perto do horror e deron conta do que coñecían, cumpriron o seu papel. Nós debemos educar ós nosos non no medo, que se transmitiu xeneticamente na xeración dos nosos pais, senón aprendendo a vivir e a ser libres.
Os escritores que hoxe escribimos sobre a memoria queremos recuperar o que nos foi ocultado, sacar á luz os cadáveres da historia. Somos como os que buscan e levantan os mortos das fosas comúns para darlle un enterro digno. Nós facemos o mesmo coas palabras.
Nunca tanto odio, na historia de España, se concentrou nunca soia persoa, como neste momento contra Zapatero. Nin sequera Felipe González foi sometido a un acoso semellante”

Tamén houbo, como era de temer, a intervención do reaccionario local omnipresente, que todo fachendoso se puxo a defender a Sección Femenina, dicindo que fixera cousas boas. O Suso saíu ben tamén deste reto, respondéndolle algo así: “Home, cando a fame e a miseria é extrema, se alguén che dá un pratiño de caldo, pois, logo, se eres un neno orfo (quizais por culpa da guerra), pois quedas agradecido, claro”.

A cea-tertulia posterior, ata as 12,30 da noite (case todos traballamos ó día seguinte), estivo chea de confidencias e interesantes intercambios de información (asistían Segis Bobillo, Xoán Fonseca e J.Luis Troitiña, do Liceo; o arquitecto Emilio Fonseca e a súa dona Concha, inspectora de educación; o profesor da Universidade Romaní, eu n irmán de Suso que é un médico de moito prestixio na cidade de Ourense (foi, ademais, médico do meu pai e do meu avó).
Houbo lembranzas dos tempos do Prestige e Nunca Máis, interese de Suso por saber qué pasa en Ourense (“os ourensáns estades asolagados baixo un mar de sometemento, sodes un caso particular no país”) e sobre a situación política hoxe en Galicia (poderiase resumir naquela cantiga popular de “Todos queremos máis...”). Falouse abondo de Zapatero e das súas formas de gobernar e comunicar a información ós seus achegados e colaboradores. De Rajoy saiu a súa vergoña e ocultamento do seu avó galeguista (do que se publicou recentemente un libro) e dun seu tío, “Choncho R.”, que seica foi un HSN e é outra das tradicións das que vén Mariano.
Contou tamén que Rajoy lle dixo persoalmente a Zapatero, nunca entrevista entre os dous, isto: “A mi no me obliga nadie a hablar en gallego”. E do mundiño literario, cen mil anécdotas, non reproducibles todas; cito só algúns dos nomes que sairon ó longo do faladoiro: Juan Marsé, Fernando Savater, Antonio Elorza, Antonio Muñoz Molina, Luis Alberto de Cuenca, Luis Racionero, Lucía Etxchebarría, Juan Manuel de Prada, Manuel Vázquez Montalbán, Andreu Martín, Bernardo Atxaga, etc.
(A foto do escritor é de Tino Viz e do Arquivo Xerais.
Podedes, ademais, escoitar a conferencia enteira, na páxina do Liceo: http://liceodeourense.com, pulsando no botón Noticias).

Nimbos.

Tense dito que os poetas son dalgún xeito os videntes dunha realidade que o resto dos mortais non percibimos coa mesma claridade. E ás veces semella que iso é certo: velaí o coñecido poema de Xosé María Díaz Castro, “Penélope”, que retrata unha Galicia estantía, parada no tempo, en busca dunha esperanza que nunca chega: “Un paso adiante i outro atrás, Galiza,/ i a tea dos teus soños non se move. / A espranza nos teus ollos se esperguiza./ Aran os bois e chove”. Hoxe xa non hai bois na Galicia rural, pero o espírito do poema non anda moi lonxe do que moitos sentimos nestes días: Galicia Penélope seguirá a agardar. Precisamente nestes días Galaxia ofrece unha nova reedición de “Nimbos” (1961), ese excepcional poemario de Díaz Castro. Cada páxina, cada poema, cada verso, gardan no seu seo unha sorpresa que nos cega: “A lus do mundo é a que arde nunha bágoa”.
(Pan por Pan, 24 xaneiro. Ilustra o texto un retrato do poeta e unha imaxe de Frieidrich)

pan e coitelo
Galiza, rexión europea do mundo occidental
El Correo Gallego 23.01.2007, de XOSÉ MANUEL SARILLE

Totalmente de acordo co artigo de Sarille hoxe no Correo. Este é o remate:
Definir Galiza a estas alturas como rexión histórica do mundo occidental é unha trangallada que nin nacionalidade histórica é. Esta ocorrencia, talvez buscada ou talvez non, ten como utilidade principal devolver a idea de Galiza aos tempos anteriores á democracia, nos que legalmente só existían as rexións.
Pouco galeguismo é este, que responde exclusivamente ás ordes enviadas desde a xefatura madrileña. Botamos de menos a Fernández Albor, os discursos nos que falaba da nación galega e a súa asistencia ás manifestacións na que se reivindicaba o deber de coñecer o galego. E lembramos a Cuíña, que nunha visita a un partido nacionalista se confesou ao borde mesmo da autodeterminación.

LITERATURA E MEMORIA
XVII ENCONTROS LITERARIOS DO LICEO DE OURENSE

Martes, 23 xaneiro (20,15 h.), SUSO DE TORO, “Memoria e Literatura”
Venres, 26 xaneiro, BENJAMÍN PRADO, “La Literatura es lo contrario del olvido”
Martes, 30 xaneiro, JOSE M. CABALLERO BONALD, “La novela de la memoria”.

Todas as conferencias terán lugar no Salón Nobre do Liceo Ourensán.
Patrocinan os actos a Deputación de Ourense e a Universidade de Vigo, a través da Cátedra Carlos Casares.
Organización: Marcos Valcárcel, director da sección de Literatura do Liceo, e José Luís Troitiña.

Inicia hoxe o Liceo os seus Encontros Literarios, xa na súa XVII edición e co patrocinio da Deputación e da Universidade de Vigo, a través da Cátedra Carlos Casares. De feito foi o propio Carlos Casares o gran promotor e mantedor do seu espírito dende que se iniciaron, aló por 1990. Nos últimos anos escollemos un tema monográfico e ningún tan de actualidade como o que nos convoca nesta ocasión: “A Memoria e a Literatura”. Sobre iso disertarán Suso de Toro (hoxe), Benjamín Prado e José Manuel Caballero Bonald. Os tres teñen obra recente que xira arredor da Memoria. Ou das memorias, porque unha cousa é a memoria dos historiadores (construída e investigada), outra diferente a memoria dos escritores e aínda outra a das persoas comúns, a de cada individuo. O que é seguro é que, destas tres voces, aprenderemos moitas cousas.
(La Región, 23 xaneiro)

Unha voz crítica

Carlos París pasou esoutro día polo Foro do Faro de Vigo, presentado por Ferrín. Hoxe o xornal trae unha interesante entrevista con el : unha páxina católica de dereitas (non lle vou facer propaganda co seu nome) pide mandar cartas de protesta porque Carlos París dixo na súa charla que o Papa Wojtyla cometera un crime contra a Humanidade rexeitando o aborto e o preservativo.
Entrevista: "Manteño unha postura crítica fronte á transición española".

Un escultor que sempre me gustou

Albino Mallo publica hoxe en El Correo Gallego unha entrevista con el.

CINCO PREGUNTAS, ALGUNHAS RESPOSTAS
(La Región, 22 xaneiro. Imaxe: "O ollo inocente", Mark Tansey, 1981).
1. Por que o Partido Popular de Galicia bloqueou sine die a reforma do Estatuto galego? Iso foi o que sucedeu, sen dúbida. Para achegarse ós populares, no preámbulo proposto por Touriño nin sequera constaba o concepto expreso de nación para Galicia: só unha alusión á vixente Lei de Símbolos “que recolle a formulación do sentimento galeguista (...) falando do fogar e da nación común dos galegos”. O Bloque cedeu máis do que podía conforme ós seus principios e ó seu electorado. Os socialistas fixeron todo o posible para chegar ó consenso. Pero os populares mantiveron as súas posicións férreas, máis pechados que nunca: dito doutro xeito, coas posturas que mantivo Núñez Feijoo sería imposible poñer en marcha a Reforma Democrática no ano 77 e o mesmo Estatuto que se votou no ano 80.
2. Pódese planear unha reforma do Estatuto que, en vez de ir cara adiante, vaia cara atrás? A consigna do PPG era nidia: que non se mova nada e, se algo se move, que sexa en sentido retroactivo; de feito, a proposta popular tiña mesmo algúns riscos inmobilistas co propio espírito autonómico de hoxe e negábase na práctica a recoñecer a Lei de Símbolos aprobada por todos os grupos no Parlamento Galego.
3. Ulo o ata agora chamado sector galeguista do PP galego? Debería pensarse que ante tal aldraxe, non menor que a se quixo consolidar en 1977, sequera os sectores galeguistas do partido de Núñez Feijoo amosarían o seu descontento. Pero non: agora non se pechan nun piso a reflexionar. Silencio. O único en reaccionar, o defenestrado Cacharro Pardo, ponse máis papista que o Papa: para xustificar o desatino, acusa ós socialistas de venderse ó separatismo.
4. Por que os populares, tanto en Galicia como en España, prefiren manter distancias infranqueables co conxunto dos partidos? Primeiro, porque non están habituados a facer oposición, o seu é gobernar. Segundo, porque no fondo non aceptan que non sexan eles os que gobernan: sexa polo 11-M, sexa polo pacto socialista-nacionalista na Xunta, séntense aínda os vencedores en ambas eleccións e optan por deslexitimar na práctica os gobernos centrais e autonómico. Sobrarían razóns para facer unha boa oposición, en Madrid como en Compostela (ambos gobernos cometen erros abondo), pero non se trata diso.
5. Por que o PP mantén esa política de obstrucionismo que, en calquera outro contexto político, por exemplo en Cataluña, significaría a súa desaparición case total do mapa político? Quizais porque os seus estrategas pensan que tal comportamento non lles vai significar un elevado custe electoral no seu celeiro habitual de votos. Oxalá se equivoquen. Pero ó mellor ata no se equivocan ...