Paisaxes
PAN POR PAN martes 1 abril
Imaxe: linóleum para Terra Brava, de Ánxel Fole, obra de Carlos Maside

“Se a paisaxe non fora como é, a fala galega non sería asina. Tampouco o sería a música do noso pobo. A paisaxe é unha “efusión” que se mete na ialma, sen saber cómo nin por qué. Iste sentimento é unha graza da nosa sensibilidade”, escribiu Fole. Cando se dicía que da paisaxe non se come.Pero hoxe sabemos que si, que da paisaxe tamén se come, porque ten un nidio valor económico. Por iso paréceme ben que Galicia sexa a terceira comunidade, por tras de Valencia e Cataluña, que saque adiante unha Lei da Paisaxe, como anunciou o presidente da Xunta. Que recoñeza o seu valor xurídico e catalogue e delimite os principais valores de cada área. Engaden os xeógrafos que a lei queda curta ó non ir de man do ordenamento e que pode que non se cumpra. Pois haberá que esixilo. E reclamar os medios necesarios para que poidamos traspasar ós noso fillos esa riqueza de noso.

O debate destes días
(Na prensa dos últimos días choven a cachón artigos sobre a problemática dos poboados xitanos en Galicia e algúns plans de realoxamento. Eu non escribín nada, porque non se me ocorre nada novo que engadir. Pero pode ter interese abrir o debate: o artigo de hoxe en El País de Antón Baamonde pode ser unha boa excusa para iso).

En los últimos meses se han sucedido movilizaciones de vecinos de diferentes lugares para protestar contra el realojo de familias gitanas en sus barrios. Desde luego, la acusación de racismo sería improcedente. Tal vez algunos entre ellos tengan ese sentimiento, pero hay que suponer que la mayoría es gente de buena voluntad que desea lo mejor para sus hijos y no ver perjudicada su convivencia. Ahora bien, ¿qué hemos hecho todos, la sociedad en su conjunto y las instituciones que nos representan, para facilitar la integración del pueblo gitano? Hay que recordar, por si a alguien se le escapa, que no sólo los payos tenemos los derechos inherentes a nuestra condición de ciudadanos.
Hay que hacerse esa pregunta porque no es lo mismo la política que se ha puesto en práctica en ciertos concellos -el de Santiago, por ejemplo- que la indiferencia que han tenido otros. Lo de Penamoa se veía venir desde el mismo momento en que los gitanos fueron desalojados de los solares que antes ocupaban para colocar allí El Corte Inglés. En Penamoa creció, en efecto, la marginalidad y la delincuencia. Pero eso lo sabían -no podían no saberlo- las autoridades que en su momento decretaron ese traslado. Ahora la construcción de la tercera ronda en A Coruña decide el desplazamiento de esa población y una nueva ubicación. ¿Se desplazará el problema unos kilómetros más allá para que vuelva a resurgir en el futuro?

As vellas cadeiras do Cine Losada no café Jam-Session

O dato deuno Xoán da Coba. As fotos son do presuroso e áxil reporteiro Tribulete das Uvas: quero dicir, Pepe Trebolle, graciñas.

Noticia de dúas mulleres (Fotos LVG)

Parabéns a dúas mulleres. Unha, Margarita Ledo, pola súa entrada como numeraria na Real Academia Galega, representando dalgún xeito ó sector audiovisual do país.

A outra, Belén Regueira, porque estrea programa con nenos na TVG. E é unha moza espilida, simpática e intelixente, que seguro ten unha longa carreira por diante no mundo da comunicación:

Fun unha nena bastante obediente». Desde os tempos de «Chambo» pasaron máis de dez anos; agora tócalle lidar cos pequerrechos galegos que están cheos ata arriba de sentido común.

O amor desactiva a rexión do cerebro encargada de criticar o ser querido
Unha investigación revela que se para a zona do cerebro encargada do xuízo social e da avaliación das persoas (Vía Tacho. Texto completo en Comentarios).

GLOSA A UN ARTIGO
Imaxe de Grandville.

Carlos Marzal (Valencia, 1961) é un relevante escritor da poesía da experiencia nas letras españolas. Autor de libros como “Los países nocturnos” (1996), “Metales pesados” (2001), “Fuera de mí” (2004) ou da novela “Los reinos de la casualidad” (2005), recibiu os premios de poesía Antonio Machado, Fundación Loewe, Nacional de Poesía e da Crítica. Pero non falarei agora da súa excelsa obra poética, senón dun seu artigo sobre a educación, titulado “Atajos” e publicado o pasado mércores no xornal “El Mundo”. Empeza definindo cal é a función dun mestre. En poucas palabras ofrece unha interpretación ben axeitada, ó meu ver: “Un maestro, en cualquier ámbito por el que nos preguntemos, es, sobre todo, un depositario de lo mejor. Lo que convierte a los maestros en verdaderamente útiles radica en el hecho de que representan -deben representar- una síntesis de la sabiduría que se ha alcanzado en la disciplina que conocen. Su obligación es orientar, dirigir, aconsejar, para evitarnos perder el tiempo, para evitar que nos perdamos en el tiempo, para que no nos extraviemos en el bosque de la información, para que sepamos distinguir los árboles tutelares en ese bosque. Un maestro es quien nos ayuda a distinguir entre los datos y el saber, entre lo adjetivo y lo sustantivo, entre lo ornamental y lo fundacional. Un maestro es un atajo.”
A liña recta. E a primeira obriga dun verdadeiro mestre, engade logo, é ensinarnos que os atallos non existen. Que o único atallo auténtico é a liña recta, “el que no se entretiene en las vueltas y revueltas del camino. El que sabe jerarquizar, conceder importancia a las cosas, rebajar el valor de los asuntos que no merecen tener valor”. O auténtico mestre non é só, pois, o que sabe salvagardar a memoria da excelencia do pasado, senón o que ten capacidade para discernir, cun certo aquel visionario, “qué formará parte inmediata de lo mejor, de entre todo aquello que se está haciendo en el presente”.
Saber buscar. Un mestre é tamén o que sabe buscar, o que sabe onde se gardan as ferramentas útiles para chegar ó coñecemento. O que sabe o que é necesario e o que é superfluo. E hoxe o mundo do ensino é tamén territorio apropiado para a demagoxia: algúns pensan que todo se arranxa con poñer ós alumnos diante dun ordenador con conexión a Internet. E remato cunha última cita de Carlos Marzal, que desmitifica e pon no seu lugar a mitoloxía das novas tecnoloxías: “La selva de internet y sus infinitas derivaciones significan un artilugio de extremo provecho, pero también el lugar indicado para perderse. Para perderse en tonterías. Para perderse en simples datos. Para perderse en la frivolidad de la información que sólo es eso: información. Información sin jerarquizar, sin cribar, sin cernir. Para perderse en el falso atajo, el que no existe. Para confundir la facilidad con la línea recta, con el camino idóneo. Internet, en ese sentido, es todo lo contrario de lo que representa un maestro. Todo lo contrario de un buen libro, que es el producto acrisolado del magisterio real. Ellos son, por el camino más largo, el atajo verdadero.”

Cen anos de historia cultural
1999: Libros para un final de século

O artigo completo

Remataba o século XX cunha boa fornada de libros, sobre todo nos campos da narrativa, o ensaio e a investigación. Empezo o meu reconto polos mundos narrativos cunha serie de obras publicadas por Galaxia: As grandes carballeiras, de Xesús Manuel Valcárcel, novela que se definiu como fábula moral e novela que recupera a tradición céltica dos druídas e as lendas galegas; Os xenerais de África, de Vítor Vaqueiro, conxunto de dez relatos de forte tensión ética e estética; O mellor francés de Barcelona, relatos coa mellor ironía e vontade de estilo de Bieito Iglesias; Os fillos do río, nova entrega ourensá, poboada por seres marxinais, de Antón Risco; Alén da desventura, novela de intriga e aventuras de Xavier Alcalá; e Luz de abrente (Galaxia), novela entre a fantasía e a realidade de Tucho Calvo.
Da mesma quinta son Os séculos da lúa (Espiral Maior), novela concibida como un pentagrama, segundo o seu autor Xosé C. Caneiro; As plumas do moucho (Ir Indo), de Luis García Mañá, ambientada no Vigo da Segunda Guerra Mundial; Por tras dos meus ollos (Sotelo Blanco), de Nacho Taibo; Malaria sentimental (SB), relato de aventuras e acenos bélicos de Xavier Queipo; As irmás bastardas da ciencia (Laiovento), premio de narración curta Carvalho Calero, de José Luís Martínez Pereiro; e Hóspedes do medo (Embora), de Anxo Franco. Xavier Costa Clavell achegaba once narracións realistas en Lume esmorecido (Ir Indo) e Francisco X. Fernández Naval publicaba oito relatos baixo o título Historias roubadas (Everest).
En Edicións Xerais aparecían títulos como O desintegrista, na escrita innovadora e irónica de Xurxo Borrazás; Ollos de sal, de Anxos Romeo; O home de pau, quince relatos sobre o mundo urbano contemporáneo, de Xosé Neira Vilas; e Bailarina, novela de ciencia-ficción ambientada no século XXII, de Manuel Seixas. (...) (...)

Unha das novas culturais do ano foi a aparición en Edicións Xerais do Diccionario dos seres míticos galegos, preparado por Xoán R. Cuba, Antonio Reigosa e Xosé Miranda e ilustrado, e forma magnífica, polo debuxante cubano, hoxe xa falecido, Lázaro Enríquez. Magnífica obra de referencia da nosa cultura popular e do patrimonio oral dos devanceiros. Os mesmos autores e editorial puñan ademais en marcha esa marabilla que é a serie ‘Cabalo Buligán’. No campo da lingua e literatura galegas, Henrique Monteagudo daba a luz a súa Historia social da lingua galega (Galaxia) e saía xa unha segunda edición, en poucos meses, da Historia da lingua galega, de Ramón Mariño (SB). Edicións do Cumio, dirixida por Antón Mascato, publicaba o primeiro dicionario galego en cd-rom. En Xerais aparecían dous valiosos volumes sobre a nosa lingua: Lingua e ciencia, de Luís Daviña Facal , observacións atinadas sobre o uso da lingua na terminoloxía científica, e Os sons da lingua, dun equipo coordenado por Xosé Luís Regueira, como manual para aprendizaxe e perfeccionamento da pronunciación do idioma. Na mesma editorial saía A Cantiga de amigo, de Mercedes Brea e Pilar Lorenzo GradínRicardo Gurriarán achegaba unha valiosa biografía do poeta de Valdeorras Florencio Delgado Gurriarán (Castro), con atención á súa obra no exilio mexicano e ós seus poemas satíricos contra Franco. (...) (...)

Na Historia, o esforzo editorial era enorme. Dese ano son obras como A cidade medieval galega, síntese sobre a realidade do mundo urbano da nosa Idade Media a cargo de Anselmo López Carreira, na colección de monografías de A Nosa Terra; Prisciliano. Profeta contra o poder (A Nosa Terra), de Xosé Chao Rego, achega destacada ó mundo do priscilianismo medieval; A Galicia clásica e barroca (Galaxia), da historiadora Ofelia Rey Castelao; A lume manso (Galaxia), estudos sobre a alimentación en Galicia, de Xavier Castro; e Reflexiones sobre el arte rupestre de Galicia, de Xabier Costas e J.M. Hidalgo Cuñarro. Tamén títulos de temáticas máis próximas no tempo como un volume conmemorativo de CCOO dedicado á loita sindical viguesa (A forza da palabra); Os campesiños de Lavadores (ANT), de Isidro Román Lago; Moaña nos anos vermellos (1930-1937), de Xosé M. González e Xosé C. Villaverde (Castro); O nacionalismo na era tecnolóxica (Laiovento), do catalán Xavier Durán, análise das identidades culturais e nacionais dende unha perspectiva moderna. (...)(...)

75 fotos, primeiro reto da Ourensanía

En tres ou catro días Ourensanía. Fotos de Ourense xa chegou ás 75 imaxes. En moi pouco tempo penso duplicar esa primeira base documental.

Entre as máis interesantes está esta do fotógrafo Reza, sacada no Teatro Losada, nuns Xogos Florais dos anos 60. Otero Pedrayo facía de mantedor: velaí un dos seus acenos máis característicos.

Entre as últimas hai pezas artísticas e retratos de Siro López, Xaime Quessada, Manuel Figueiras, Blanco Torres, Méndez Ferrín, Losada Diéguez, Blanco Amor, Rey Soto, Prado Lameiro, etc. Tamén unha caricatura de Benito Losada, por Siro López.

A mentira de Hillary.

Andoliña martes 1 abril

O ser humano ten unha tendencia innata a esaxerar. E logo non o facemos na vida cotiá, día si e día tamén? O de esaxerar pode ata ser unha virtude: un guionista de cine ou un novelista deben saber forzar as situacións e a iso non lle chamamos mentira. Valorámolo como creatividade e exercicio de orixinalidade. Pero hai outro criterio cos políticos: aí está moi mal visto o de mentir e nas campañas electorais abusan dese insulto ata a saciedade: vostede mente!
Iso é o mesmo que lle din agora a Hillary Clinton, que contou que nunha viaxe a Bosnia en 1996 tivo que correr agachada no aeroporto para fuxir dos disparos dos francotiradores serbios. A precandidata demócrata quixo presumir de experta en conflitos internacionais, pero nos arquivos da CBS quedou unha gravación daquela xornada. E non foi así: recibírona con toda a pompa, ela toda relaxada, e unha nena leulle un poema de benvida. Iso foi o que pasou.
Tras disto, Hillary derrúbase nas enquisas: demasiada imaxinación! Dicía Alexander Pope que o que di unha mentira non se decata do traballo que emprende, pois ten que inventar outras mil para soster a primeira. E a Hillary, as que veñan logo, non llas van crer.

Sensación de injusticia, J.M. Ponte, Faro de Vigo, 29 marzo
O artigo completo

Un hombre, viudo y padre de dos jóvenes deficientes, que tenía que trabajar en la hostelería y en el campo para poder mantenerlos, regresaba de madrugada a su casa cuando observó que el hogar familiar era pasto de las llamas. Desesperado, pidió socorro a los vecinos y ante el avance descontrolado del fuego se metió en la vivienda en un vano intento de rescatar a sus dos hijos. Ninguno de ellos pudo salir de la casa con vida y cuando llegaron los bomberos tan solo pudieron localizar sus cadáveres carbonizados junto con los restos de varios animales domésticos. En los periódicos se detallan los esfuerzos que hizo este hombre para educar a sus hijos en la escuela pública, si bien parece que se negó siempre a que fueran ingresados en un centro especializado en la atención a disminuidos psíquicos al estimar que podían valerse por si mismos, si bien de forma limitada (en el confín de Redondela con el concello de Vigo, allá en lo alto de la Madroa, en un mirador de vista privilegiada sobre la ría, hay una institución de esas características que el Imserso transfirió a la Xunta de Galicia hará cosa de once años). El drama de esta familia rural pone de manifiesto que la dotación económica de la Ley de Dependencia es una necesidad perentoria para muchos miles de personas que viven sacrificadamente y en soledad las tareas de ayuda a parientes discapacitados. Y la sensación de injusticia y desamparo se acentúa si tenemos en cuenta que en el municipio donde ocurrió esta tragedia (Aranga) se supo recientemente de una maniobra especulativa entre el alcalde y un multimillonario del juego para recalificar como suelo urbano industrial unas fincas rústicas discretamente compradas a propietarios incautos. Por cierto que, el campesino fallecido era una de las cabezas visibles en la oposición a este proyecto, que ya provocó varias manifestaciones de los vecinos. Su finca, casualmente, linda con el coto de caza del multimillonario.

Os bonecos non falarán galego
Marisol López critica a "fría receptividade" da industria. A secretaria xeral de Política Lingüística dixo que sairá na lingua do país Windows Vista e Office.
En Galicia Hoxe 29 marzo.

en poleiro alleo
Monxardín resolve un enigma: O Senado e as confusións extremas.

Cóntolles. Un partido inexistente en Ourense, dunha esquerda tan ultrarradical que se sae do mapa, e se non lembro mal relacionado cos admiradores do vello estalinista Lister, chamado na actualidade Partido Comunista do Pobo Galego, sacou para os seus representantes no senado pola nosa provincia a nada desdeñable cifra de 3.467, 2.877 e 2.768 votos, dobrando ou triplicando os votos de formación minoritarias e sensatas como Izquierda Unida ou os de Rosa Díaz. ¿Tan pouco atento estou eu á evolución política para que se me escape o rexurdir da ultraesquerda na cidade, sobre todo tendo en conta que ese residuo comunista non apañara votos significativos en ningunha outra provincia de Galicia? Por outra banda, o minúsculo, testemuñal, decimonónico, o que queiran, pero ’noso’ carlismo ourensán, representado por Manolo Rego Nieto e o seu fillo Gustavo, apañaron na provincia toda a normalidade duns douscentos e pico votos fronte a outra cousa carlista, a Comunión Tradicionalista Carlista, que presentaba un descoñecido de apelido navarro e que levou 1.336. ¿Viráronlle as hostes lexitimistas ourensás as súas costas ao tandem Rego-Rego e lanzáronse en mans da extrema dereita? Outro enigma.

O MIÑO DOS POETAS (e 2)
Andoliña sábado 30 marzo. A imaxe: unha plataforma no Miño, foto xa inserta en Ourensanía, nos anos da posguerra. No libro de "Chisco" hai un poema dedicado a "O bar flotante", que se refire precisamente a esta plataforma: confirmoumo el mesmo esta mañá.

Dous grandes poemarios moi recentes de autores galegos tensan o seu espírito lírico arredor da imaxe dun río: “Eume”, de César Antonio Molina, e “Miño” de Francisco X. Fernández Naval. Este último recibiu o XXIII premio de poesía Cidade de Ourense e maniféstase como unha mirada detida sobre os tópicos literarios fillos dos cursos fluviais: “Heráclito”, a inexorabilidade do paso do tempo, a saudade (“Porque te miro/ e non estás/ vaste coas augas”), a infancia e mocidade revisitadas (“Canción”, “Inocencia”, “O bar flotante”), etc. A memoria acubilla ademais o poder salutifero das augas termais que serven tanto para sanar o corpo como para “lavar as palabras”.
Lirismo, sensualidade, forza expresiva das imaxes, son riscos propios da escrita en prosa e verso de Fernández Naval. “Miño” remata por converterse nunha “Riografía”, así titula a terceira parte do libro. E o lector déixase levar pola placidez das augas: “Somnámbulo/ o río treme guiado polo tacto cego/ das súas mans,/ poderosa extensión/ de nervos circunflexos,/ de noticias levadas na pluma da laverca/ no sol das lavandeiras,/ de razóns que se ocultan/ no arnoiar de enigma./ Somnámbulo/ o río vaise só/ coma día entre os dedos”.

a poesía é o gran milagre do mundo (L. Pimentel)
PAN POR PAN sábado 30 maio
Na tarde do xoves celebramos no Liceo o Día Mundial da Poesía, con días de retraso polas vacacións. De paso homenaxeamos a tres poetas galegos: Manuel Curros Enríquez, no centenario da súa morte; Luís Pimentel e o ourensán Alfonso Alcaraz, nos 50 anos do seu pasamento (Alcaraz morreu en realidade en decembro de 1957). Medio cento de mozos e mozas, de varios institutos ourensáns, leron os seus poemas nun acto emotivo e cheo de simbolismo: convivencia arredor da palabra poética. Iso foi na sesión tertulia. Logo, ás oito, Víctor Campio e Delfín Caseiro afondaron na cerna da obra de Alcaraz e Pimentel. Campio reclamou unha edición popular da obra do poeta ourensán, pois a de luxo de Caixanova chegou a pouca xente. Caseiro mergullouse no misterio, recollemento e fondo humanismo dos versos de Pimentel. Que deixou dito: “A poesía é o gran milagre do mundo”.

P.S.: como a figura de Alfonso Alcaraz non é case coñecida fóra de Ourense, engado en COMENTARIOS un artigo meu sobre este poeta, da miña serie Ourense, universo literario (2000).

Vai medrando...

Segue medrando a Ourensanía (Fotos Ourense). Por alí acaban de chegar Virxilio, Ferrín, Pura Vázquez,

Vicente Risco con coroza, a ara Calpurnia Abana, as Burgas nos inicios do s.XX, a barcaza de Oira, a directiva do Clube Alexandre Bóveda en 1999, etc. E saben quen era este cativo de nove meses, futuro escritor...?

(P.S.: tamén lle incorporei o sistema de Etiquetas á vista en pantalla, que facilitará a consulta por épocas e temas: diso se trata)

en poleiro alleo (imaxe: Héitor Picallo)

* Soberanismo precursor. Héitor Picallo Fuentes reivindica a figura de Xohán Xesús González. Nun ensaio no que lembra a traxectoria deste xornalista, político, escritor e avogado de Cuntis (GALICIA HOXE 28-3-08)

Galiza era a súa patria, terra e nación. Avogou pola autonomía, pero non tal como se entende agora. Participou na campaña a prol do Estatuto. El propoñía para o Estado un modelo federal ou confederal, unha federación ibérica, que incluíse a Portugal. Era nacionalista, arredista, -quería que Galiza tivese autonomía, soberanía, leis propias-, socialista e marxista, aínda que era partidario da pequena propiedade privada", subliñou Picallo.
"Estivo na UGT e no PSOE. Despois deixou o PSOE debido a discrepancias xurdidas polo seu autonomismo. Entón creou Unión Socialista Galega (USG). Pero cos resultados electorais do 1933 decidiu deixar este proxecto en letargo. Máis adiante integrouse en Izquierda Republicana, organización da que foi expulsado, eu penso que por tentar manter o ideario de USG. Vangarda de Izquierda Republicana foi o último partido que creou. A USG desapareceu, pero sitúase nos alicerces das ideas da UPG, e por iso transcende a súa época. Hai que ter en conta que o mataron cando tiña 40 anos. Se seguise vivo, seguro que tería participado na fundación da UPG, como di Méndez Ferrín", aclarou.

* Pérez Bouza: “Non agardaba, nin moito menos, ser senador” (GALICIA HOXE)
O nacionalista renunciará hoxe ó seu posto de portavoz do Bloque na Deputación de Ourense co fin de centrarse na Cámara Alta estatal. Tacha de anecdóticas as críticas sobre que fora o candidato menos votado da provincia.

A cara do mal.

Pan por Pan venres 28 marzo

Como era previsible, os obituarios de Richard Widmarck, falecido ós 93 anos, lembran a primeira película que o botou á fama no mundo do cine: “O bico da morte” (1947). Non porque sexa a súa mellor película: fixo máis de 70 filmes, moitos ben notables, en xéneros como o western, cine negro, thriller, melodrama, etc. En “O bico da morte” interpretaba a un desalmado que era quen de atar a unha velliña a unha cadeira de rodas para logo, impasible, tirala escada abaixo. Era a cara do mal e iso, xa o di o tópico, é excepcional para lucir os rexistros máis ricos dun actor. Pensen na Bette Davis de “¿Que foi de Baby Jane?”, plano a plano facéndolle crueis canalladas á súa irmá, tamén eivada nunha cadeira de rodas. Na sala escura, co silencio que envolve a pantalla, aniña a catarse e o misterio morboso que nos permite admirar estes monstros dos que refugamos con firmeza na vida real.

Recibidos os seus envíos, don Julio e don Xoán

Hoxe chego ó Liceo e dinme un conserxe que teño unha carta dunha embaixada. Mírame con cara rara, como preguntándose se me ten que facer unha reverencia ou algo así. O motivo era a simpática carta que me deixara alí don Julio Medela -velaí o sobre- enviada seica dende Karakalpakstan (aínda que chegou sen selo, qué raro). Graciñas polo agasallo,un primeiro número da Alborada de Barcelona, 1959: non o tiña.

Tamén chegou a foto de Suso Baamonde enviada por don Xoán da Coba e que vai agora mesmo para Ourensanía. Graciñas tamén.

Día Mundial da Poesía no Liceo de Ourense (fotos José Luís Troitiña)

No blog do Liceo, hai 40 fotos, individualizadas, do acto.

Saiu todo de marabilla. Alumnos e alumnas, profes, etc. encantados.

(P.S.: engadín imaxe da mesa redonda das 20 h. sobre Pimentel e A. Alcaraz, con Delfín Caseiro e o poeta Víctor Campio como ponentes).

Queixumes, de Bieito Iglesias (ECG 27 marzo)

Imaxe: Procesión de noite, 1917, de Gutiérrez Solana

Corren días propicios á efusión sentimental. As confrarías andaluzas engradan de todas todas, tanto se choven picarañas e non saen os Pasos en comitiva, como se logran desfilar e tirar da emoción a poder de "levantás" e "chicotás". Hai unha lóxica nese mar de bágoas porque a Semana Santa naceu co barroco, un estilo que exalta o patetismo. Tamén saloucaron algunhas mozas belidas e valencianas ao ver arder as grotescas figuras de cartón, en luminaria que coincidiu coa súa abdicación a favor das raíñas das Fallas do ano vindeiro. Mesmo sospeito que imparon coa saudade da década prodixiosa certos peregrinos que se achegaron a Santiago montados en Lambrettas fabricadas en Eibar nos anos sesenta. Como dicían as nosas mamais (acompañaban o dito cun azoute ben dado) cando engurrabamos o bico sen motivo, de pura netorría: "A chorar, chorar por algo". Porque ocasións de nifrar sobran, abonda con computar os mortos nas estradas en operacións saída e retorno, manobras que a xulgar polo número de baixas parecen emboscadas militares; ou co terrorismo machista, que xa alcanza proporcións de praga bíblica e iguala varias urbes destas latitudes con Ciudad Juárez, capital mediática do uxoricidio.
Postos a chorar como nenos de embigo atado, sería cousa de iniciar o pranto pola prosperidade perdida ou en transe de recuar diante da crise económica, que seica vai deixar por portas aos pobres e aos ricos sen forrollo. No entanto a xente "aínda ten pernas" (dise así dos magnates que sofren un revés da fortuna pero sempre contan cun bo peto para investir noutro sitio) e saíu a escape nestas vacacións pascoais sen ansia ningunha polas hipotecas e a desaceleración inmobiliaria. Para unha maioría, só haberá crise cando os millonarios dean en chimparse desde os andares oficinescos dos rañaceos, tal como sucedeu no crack de 1929.
Mentres non chovan brokers do ceo, ímola virando.

estamos de parto...

(Imaxe: Autobús dos mixtos no mercado de Allariz)

Miren se ando toliño que decidín abrir outro blog:

Ourensanía.FotosdeOurense

Transcribo aquí a carta de presentación do mesmo.

Ourensanía. Fotos de Ourense. Lugares, personaxes, libros.
Pois aquí estamos. Ourensanía-Fotos de Ourense nace como o primeiro fillo de As Uvas na Solaina, dalgún xeito complementario da bitácora principal.
A miña intención é deixar aquí un amplo Arquivo de Fotos de Ourense en diferentes perspectivas: lugares, personaxes, libros.
Aparecerán tanto fotos antigas como modernas, fotos propias como doutros medios (as que me parezan máis interesantes). Por suposto, admítense achegas de todos os interesados/as en función do perfil deste novo blog.
Ourensanía funcionará como Arquivo Clasificado tamén das fotos ourensás das Uvas (alí as etiquetas remiten ós temas de texto, non ás fotos).
As fotos aparecerán organizadas, co sistema de Etiquetas, en dúas direccións:
(1) Por cronoloxía: Ourense Antigo, Medieval, Moderno, Século XIX, s.XX, s.XXI.
(2) Por temática: Escritores. Artistas. Arquitectura. Teatro. Música. Turismo. Monumentos. Prensa. Asociacións. Xentes populares. Políticos. Liceo de Ourense. Clube Cultural Alexandre Bóveda, etc. Ademais, os chamados Autores Principais (p.ex. Otero, Blanco Amor, Risco, Cuevillas, Ferrín, Casares, etc.) terán unha etiqueta propia.
Ademais de fotos, arquivaremos tamén imaxes artísticas, carteis, anuncios, etc.

Por que Ourensanía? O nome é un préstamo e homenaxe ó Manifesto da Ourensanía que hai uns anos redactou o poeta Luís González Tosar e asinamos un mangado de autores ourensáns. Aspiro a, nun prazo non moi longo, ter clasificadas aquí un par de centos de fotos ourensás (xa están no meu ordenador). Quizais este material, iso agardo eu, sexa útil para estudiantes de diferentes niveis, xornalistas, historiadores, documentalistas, investigadores sociais, arquitectos, afeccionados á fotografía, etc.

oS SOLDOS DOS CHOFERES

Andoliña xoves 27 marzo

Cóntanme na rúa que anda na boca da xente o ruxerruxe dos soldos dos choferes da Deputación de Ourense. Saíu a nova nun xornal de Madrid, hai uns días, e máis de un quedou abraiado de non sei cantos miles de euros que din que teñen no convenio: seica cobran tanto como os funcionarios do grupo A da Xunta.
Pero eu creo que merecen estar ben pagados. Vexan as miñas razóns. Quen sería quen de soportar un horario semellante ó que padecen algúns políticos, case 24 horas ó pé do canón, sobre todo en tempos de campaña e precampaña? Pois o chofer aí ten que estar, ó carón do xefe: en mitins, enterros e lareiras, en calquera lugar onde se cociñen os votiños dos ratiños de aldea, que dicía o Lamas.
E como se pode pagar, ademais, a súa discreción? Porque, se alguén sabe o que pasa neste país, ese alguén ten os perfís exactos dun chofer dun político: cantos segredos pasan por diante dos seus ollos que valerían unha fortuna en calquera medio de comunicación? E, por riba, están os dereitos de imaxe: se lle houbese que pagar ó chofer de Baltar por todas as fotos en que sae, en segundo plano, creo que non habería no país orzamento capaz de afrontar o seu soldo.

axenda: xoves 27 marzo

Curros, Pimentel, Alcaraz

Conmemoración do Día Mundial da Poesía

Homenaxe a Curros Enríquez (no centenario da súa morte), a Luís Pimentel e a Alfonso Alcaraz (nos 50 anos do seu pasamento; Alcaraz faleceu en decembro do 57).

17 h. Sala de Tertulia do Liceo: recital poético de alumnos/as dos IES A Carballeira, Celanova e As Lagoas, acompañados de Teresa Devesa, Loli Conde e algunhas profesoras.

20 h. Salón Nobre: mesa redonda sobre Luís Pimentel (na imaxe) e Alfonso Alcaraz, a cargo de Delfín Caseiro e o poeta Víctor Campio. Modera M. Valcárcel.

Os soldos dos choferes (e outras cousas)

algúns din que os choferes da Deputación de Ourense cobran cantidades astronómicas...

Un capitán do Exército aconsellla a unha subordinada non denunciar unha violación "por ser culpa súa" (El País, 26-3-08). Os compañeiros do cuartel de Hoyo de Manzanares exculpan ó acusado e aseguran que a moza quería vingarse por "haberle dado plantón".

Ourense, universo cultural

Diso falou onte Ramón Villares en Ourense, nunha breve, pero gorentosa charla. O que antecede é o título exacto: na prensa saíu “Ourense, universo literario”, pero o enfoque era máis amplo.
Na súa excepcional Historia de Galicia (Galaxia, 2004, pp. 401-411) xa fala Villares con detalle deste mesmo tema. Onte só precisou algunhas cousas máis. Preguntouse polo papel fulcral desta pequena cidade na nosa historia cultural, no tránsito do XIX ó XX, e comparouna con outras urbes, de maior dimensión, como Oviedo (capital universitaria) ou Toledo (capital relixiosa e mística dende a Xeración do 98).
Que tiña o Ourense da época que especificaba este ámbito cultural respecto a outras vilas galegas? En telegrama, Villares fixou catro riscos especiais:
(a) O carácter de cidade de tránsito e itineraria, dende tempos moi antigos (a Ponte medieval, o río), e comunicación vital con Castela e Portugal (papel que pode revalidarse co futuro, cando?, AVE);
(b) Unha maior integración entre o marco urbano e a contorna rural, propiciado polo marco do viño, e o papel dos señores, fidalgos e burgueses;
(c) O papel determinante da burguesía foránea, chegada de fóra de Galicia, e dos maragatos dende mediados do século XIX, xulgados polos de Nós como inimigos do país e da nosa cultura. Velaí o estereotipo dos “casteláns” e o papel de símbolo da “carretera” como mecanismo de asimilación e integración cultural (nun aparte, chegou a afirmar, retándome a min mesmo a investigar no tema, a posibilidade dun xeito de “antisemitismo” en Nós, onde os galegos serían os celtas e puros e os casteláns os novos “semitas).
(d) A existencia de sempre en Ourense de elites intelectuais, cun curioso equilibrio dende tempos medievais entre elites laicas e eclesiásticas. Nese sentido, os de Nós propóñense como as novas elites intelectuais do país, que pensan o mundo dende Galicia (e dende Ourense) e elaboran un proxecto nacional e cultural para todo o país (non son localistas, non se quedan na erudición ourensá).

Subliñou ademais a vitalidade cultural dos tempos do Rexurdimento: Lamas e O Tío Marcos d´a Portela, nacemento do xornalismo en galego; formación inicial de Curros, etc. e, sobre todo iso, hai que engadir o papel fundamental do que chamou os “anticuarios”: eruditos e arqueólogos do Instituto do Posío e da Comisión de Monumentos, que están na base da formación da Xeración Nós. Citou varias veces a Marcelo Macías e Benito Fernández Alonso (eu, se se me permite, engadiría tamén, cun papel relevante, a Arturo Vázquez Núñez).
Relacionou o papel dos de Nós co desenvolvido nese momento por Costa e Ortega en toda España (cando se decatan de que non hai nación ou proxecto nacional español) e comparou o seu labor cultural e ideolóxico ós de meirande nivel da España e da Europa toda da súa época.

(Pido perdón por adiantado a Villares e a todos polos posibles erros deste resumo. Non tomei notas nin gravamos (mágoa!) a charla. Isto é só un convite ó debate no que agardo pola participación de todos os amigos/as e contertulios).

LOSANTOS
Xabi Arias, en De luns a venres, 26-3-08

Certamente (e certeiramente) creador de filias e fobias, o locutor da Cope Jiménez Losantos afirmou o 10-M nas ondas matutinas que “media España é un lixo e un horror”, a conta da vitoria de Zapatero. Manufacturador de provocacións viscerais e anatemas contra todo e contra todos, este antigo maoísta reconvertido en ultradereitista aterroriza a diario a poboación de calquera ideoloxía que non sexa a súa propia con insultos (como a Pilar Manjón, da cal dixo que facía teatro, entre outras lindezas), amenazas de querela (a TV3 por parodialo, dicindo “que se van rir do seu pai e da súa nai”), comentarios homófobos (asegurou non querer estar nunca diante de Zerolo, polo que puidera pasar) e toda clase de insultos e descualificacións da maior baixeza moral en complicidade e cohabitación co inefable César Vidal e compañía. Eu respecto a liberdade de expresión, de toda clase e especie. Agora ben, se por moito menos hai xente que está no cárcere por delitos de expresión e pensamento, da-quela haberá que reconsiderar se é xusto que eu respecte opinións coma as deste “pequeno talibán de sancristía” (en axeitadas palabras de Luis del Olmo). Resulta inconcebible que unha radio (e por riba da Conferencia Episcopal) permita a este señor proclamar a xenreira e a bile, contravindo os mandamentos do Evanxeo.

Anselmo López Morais
PAN POR PAN mércores 26 marzo

Xa hai algún tempo que non falo con el e por iso quero hoxe dedicarlle estas liñas. Na memoria cultural da cidade das últimas décadas ten un lugar reservado o avogado e historiador Anselmo López Morais (Ourense, 1924). Cronista oficial da cidade (nomeamento no seu día envolto nunha polémica absurda), Anselmo ten na súa biografía unha longa andaina como investigador e como animador cultural, sobre todo dende o Ateneo. Son coñecidos os seus traballos sobre cerámica e artesanía, sobre os museos galegos, sobre Castelar e Paz Nóvoa ou o seu último volume “Del Orense perdurable”. Non estaría mal recoller sequera unha escolma dos seus numerosos artigos en LA REGIÓN, nas seccións “Arte en Orense” e “Orense en el recuerdo”. Sería un xesto digno de homenaxe e xustiza. Sen esquecer o seu compromiso democrático en tempos máis difíciles que os de hoxe.

Pedrayo/ Villares

Mañá, se podo, poñerei aquí unhas notas telegráficas sobre a charla de hoxe de Villares. Como sempre (maxistral). Só unha notiña moi breve agora, en clave de crónica social (sempre hai quen a demanda): acto masivo, arredor de 200 persoas, presenza de todas as autoridades locais e provinciais e adhesión da presidencia da Xunta. Moi ben o grupo musical, harpas celtas e máis cousas. Pedrayo, emocionado, pero moi correcto e atinado na súa intervención. Ademais de felicitar a Pedrayo, cunha aperta, tamén o fixen coa súa dona, que algún mérito terá, non?
Para min ten un significado especial isto: nun acto protocolario como este, promovido por unha asociación civil privada, e no marco do Liceo, non quero deixar de anotar que o 80 por cento do mesmo desenvolveuse en galego. Pois en galego falaron Villares, por suposto; pero tamén Paco Nóvoa, Emilio Atrio e o propio homenaxeado, J.C. Martínez Pedrayo (só o presidente da Asociación de Amigos da Universidade usou o castelán, nun texto escrito; logo el mesmo leu en galego a mensaxe de Pérez Touriño). Quizais isto non signifique nada, quizais si...

en poleiro alleo: a poboación, a lingua

Galicia perderá poboación, de Xosé M. Sarille (ECG 25 marzo)

Iraq e as matrículas dos coches, de Afonso Vázquez-Monxardín (La Región 25-III)

O galego de Santander, de Afonso Vázquez-Monxardín (GH 25 marzo)

Para min está claro. Hoxe, cando se sae de Galicia, hai un orgullo de identidade lingüística clarísimo, e aínda tinxido dun certo toque de superioridade. "Eu, aínda que estea mal dicilo, son máis rico ca ti que sei falar o teu e ti non sabes o meu". E se polo camiño, diante dos osos de Cabárceno ou tomando un viño nunha bodega de Santander, un escoita falar catalán ou vasco aos veciños, pouco menos que chiscada de ollos de complicidade de "ricos" fronte aos monolingües. "Nós, coma vós, e estes, que son boa xente e acolledora, só un". E se un topa cun portugués ou brasileiro, axiña hai un motivo de pegar na conversa popular: si, falamos parecido.
¿Complexo de falar galego? ¿Autoodio? Rien de rien. Ese é un discurso tan morto como o orneo grave dos diplodocus. Creo que por sorte o galego está a superar a tensión política a que foi sometido. Xa ninguén acepta propiedades exclusivas nin farrapos de gaita. É todo moito máis normal.

(O Afonso veu optimista de Santander, no que respecta ó futuro da nosa lingua. Vostedes, que viaxan abondo, que pensan? Cren que é atinado o diagnóstico do amigo Monxardín? Oxalá ...)

Membro de honra.
Pan por Pan martes 25 marzo

A Asociación de Amigos e Antigos Alumnos da Universidade de Vigo celebrará hoxe no Liceo un acto no que nomeará membro de honor a José Carlos Martínez-Pedrayo y García, actual presidente desta gran casa cultural. A xornada contará cunha magnífica conferencia sobre “Ourense, universo literario”, de Ramón Villares, que preside o Consello da Cultura Galega. Dende hai algúns anos veño colaborando co Liceo e dirixindo a súa Sección de Literatura, precisamente por convite do señor Pedrayo, pero a amizade mutua que nos profesamos non vai impedir que hoxe manifeste aquí a miña satisfacción por este merecido recoñecemento. Pedrayo leva moitos anos servindo á cultura na nosa cidade: sempre dende posicións xenerosas de diálogo, tolerancia e liberdade. Por iso, creo que todos os que compartimos esa perspectiva cultural tamén estamos de noraboa.

AXENDA. MARTES 25 MARZO.
Os antigos alumnos da Universidade de Vigo nomea membro de honra ao presidente do Liceo ourensán (nota La Voz de Galicia, 18-III-08)
A Asociación de Amigos e Antigos Alumnos dá Universidade de Vigo nomeará membro de honra a José Carlos Martínez-Pedrayo e García, presidente do Liceo Recreo Ourensán, o próximo día 25. ás 20.00 horas iniciarase o acto coa lectura do acordo do nomeamento e a actuación dun grupo de harpas celtas. Como invitado especial para a xornada estará presente Ramón Villares Paz, presidente do Consello da Cultura Galega, que pronunciará unha conferencia sobre Ourense, un universo literario. Tras a charla de Villares terá lugar o momento máis emotivo da xornada, coa entrega da distinción que recoñece a José Carlos Martínez-Pedrayo e García como membro de honra da asociación. O presidente do colectivo, José María Franco, tomará entón a palabra para xustificar este recoñecemento. Tras el falará o homenaxeado e, finalmente, pechará o acto un novo momento musical protagonizado polas harpas celtas.

O ESPLENDOR DUNHA CIDADE
La Región 24 marzo (Imaxe: casa de Fermín García, de Daniel Vázquez- Gulías, 1909)

Como era a cidade de Ourense hai cen anos? Fágome a pregunta, unha vez máis, revisando unha colección de fotos antigas. Era unha época en que non se facían moitas fotos, só as necesarias, para as postais turísticas ou para os grandes acontecementos. E para cousas sempre positivas, como a apertura do Hospital Modelo (hoxe no campus de As Lagoas), a construción da Ponte Nova que prolongaba a rúa Curros Enríquez e nos uniría co barrio da Ponte Maior (a nova ponte de ferro foi inaugurada en 1918), os novos edificios do ensanche moderno da cidade dende a Alameda ata o Parque de San Lázaro, obra dos arquitectos máis destacados do momento (Vázquez-Gulías, Conde Fidalgo, etc.). Houbo sucesos tráxicos naqueles anos, lembro de memoria, xa nos trinta, a obra dun edificio na entrada do barrio do Couto que se veu abaixo morrendo algún dos obreiros que alí traballaba. Pero diso non hai fotos. Tampouco hai fotos da brutal represión iniciada en 1936.
Bo gusto, elegancia. A Auria que camiña do século XIX ó XX estivo marcada polo bo gusto e o saber facer das súas xentes populares e autoridades. Pensen na estatuaria monumental do XIX, o Padre Feijóo, Concepción Arenal. Aí seguen, coa mesma dignidade do primeiro día. Cantas das estatuas colocadas na cidade nos últimos 30 anos resistirán o paso do tempo coa mesma prestancia?
Estou a falar dos tempos do Instituto do Posío, do primeiro alumeado eléctrico, da chegada do telégrafo, o teléfono, o automóbil, as conducións de auga corrente, o esplendor da prensa local. E pouco despois a Praza de Abastos, o Banco de España, a Delegación de Facenda, a Casa del Pueblo (desaparecida), o Instituto de Hixiene, o grupo escolar Curros Enríquez cos cartos dos americanos, etc. E da poderosa iniciativa privada, burguesa, que dende finais do XIX erguía edificios tan valiosos como o actual Simeón, a Deputación, a casa e comercio de Fermín García na Praza Maior (hoxe sala de exposicións de Caixanova), o antigo Hotel Miño no Paseo ou a Casa Junquera na Avenida de Pontevedra (hoxe sede de Caixanova).
Clasismo. Probablemente era unha cidade tamén cun marcado clasismo nas súas redes sociais. Basta ver as fotos. Polos xeitos de vestir distinguimos as categorías do corpo social: mozos operarios ou aprendices coas súas puchas, señoras e señores de sombreiros e tocados do señorío urbano, criadas e camareiros, mociños a vender os xornais, etc. Garavatas e “pajaritas” marcan un grao de distinción social: velaí os señores nas terrazas dos Cafés, na Avenida de Pontevedra por exemplo, no Unión, o Victoria, o Iberia, o Regio, na Bilbaína na rúa do Paseo, etc. O ordenador amplía as vellas imaxes e recoñecemos acenos e ademáns que marcan unha certa posición social. Tamén nolo contan as fontes literarias que retratan esa época: Otero Pedrayo cando narra os paseos do señorío e a fidalguía pola rúa da Paz ata o Espolón da Praza Maior, Blanco Amor cando describe o paseo central da Alameda reservado ó señorío. Un Ourense que xa se foi, pero deixou fortes pegadas.

Tintxu, en lembranza

Entereime hoxe, no café, lendo unha breve nota de El Correo Gallego. Vexo agora que Brétemas e X. M. Pereiro xa se fixeron eco da triste nova: a súa morte o pasado venres. "Tintxu" era o xornalista Agustín Díaz Blanco, a quen todos lembramos con agarimo e agradecemento: nese todos/as vai cando menos todos os que fixemos algo de cultura, política e galeguismo na Compostela dos anos 70 e 80. Porque el estaba sempre alí, informando, dende o compromiso e a máis radical galeguidade.

Foi concelleiro de Unidade Galega en Santiago e lémbroo arredor de Camilo Nogueira e o nacionalismo de esquerda en máis dunha ocasión. Pero agora lembro sobre todo as súas primeiras crónicas culturais no suplemento que sacaba El Ideal Gallego a mediados dos 70, nas páxinas de O Facho: alí asinaba Tintxu e esas crónicas debo gardalas nalgunha caixa do meu arquivo, ó carón dos debuxos que alí facía Siro López e dalgunhas das primeiras entregas de Manuel Rivas.

Polo blog de X.M. Pereiro, entérome ademais de que era o pai dunha das nosas contertulias, a quen dende aquí só lle podo mandar unha forte aperta e o pésame meu e creo que de todos os amigos/as destas Uvas.

Cen anos de historia cultural
1998: Mirada á Idade Media

(Os debuxos son de Chencho Pardo Valdés e apareceron en 1998 no suplemento cultural de La Voz de Galicia)

O Día das Letras Galegas de 1998 estivo dedicado ós poetas trobadorescos da ría de Vigo: Martín Códax, Johan de Cangas e Meendinho. Iso provocou, ademais dunha serie de actos de homenaxe, algúns na illa de San Simón, unha chea de estudos a cargo de autores como Carlos Barros, Henrique Monteagudo, Alexandre Ripoll, Xosé R. Pena, Víctor Freixanes, Mercedes Brea, Manuel Pedro Ferreira e Luz Pozo Garza, entre outros. A Real Academia Galega publicaba unha Homenaxe ós tres poetas medievais da Ría de Vigo, preparada por Xesús Alonso Montero.
O mundo medieval tamén estaba moi presente nalgúns dos estudos históricos do ano, por exemplo, El monacato benedictino y la sociedad en la Galicia medieval (SEG), de José Miguel Andrade, ou o colectivo Polo Reino de Galiza (ANT), con textos de Camilo Nogueira, Xosé R. Freixeiro Mato, Carlos P. Martínez Pereiro e Francisco Carballo.
A Historia contemporánea, con todo, seguía acollendo a maioría dos traballos de ensaio e investigación daquel momento. Citemos, entre outros, Sindicalistas e rebeldes (ANT), de Dionisio Pereira; Emigrantes, caciques e indianos (Xerais), de Xosé M. Núñez Seixas; Os devanceiros dos pazos (Sotelo Blanco), de Antonio Presedo; O agrarismo (ANT), de Miguel Cabo Villaverde; Vigo na historia, de Basilio Cegarra; Temas y personajes de la historia coruñesa contemporánea (Deputación A Coruña), de Antonio Meijide Pardo; Murguía (Toxosoutos), de Francisco A. Vidal; Antolín Faraldo. O gran soñador (Xerais), de Fernández del Riego; Pé das Burgas. Estudios de historia, xornalismo e literatura (M. Valcárcel); O que fixeron en Galicia. 1936 (ANT), de Carlos Pereira Martínez, ou as memorias republicanas de Enrique Fernández Sendón (Ed. Do Castro), preparadas por Xosé L. Axeitos e Uxío Bobillo.
Xosé R. Barreiro Fernández coordinaba a Historia da Universidade de Santiago (USC), cun primeiro tomo das orixes ó século XIX; Xosé Nogueira publicaba en ANT o seu balance O cine en Galicia, e Xerais editaba en galego o Manifesto Comunista, de Marx e Engels, en tradución de Frank Meyer e introducido por Ramón Máiz. A Real Academia Galega publicaba ademais, coa Fundación Caixa Galicia, as Prosas recuperadas: o periodismo de Manuel Murguía (Antoloxía básica, 1853-1923), preparado por José A. Durán.
No capítulo de lingua e literatura, moitas novidades dignas de salientar. Como a Homenaxe a Ramón Lorenzo, publicada en Galaxia, baixo a edición de Dieter Kremel, o Consello da Cultura Galega e as Universidades de Compostela e Trier (Tréveris), con estudos de Méndez Ferrín, Carlos Casares, Alfredo Conde e Marga Romero, entre outros. O Consello da Cultura Galega daba tamén á luz as actas do encontro O futuro da lingua, coordinado por Xoán Bouzada e Anxo M. Lorenzo, e Antón Santamarina ingresaba na RAG co discurso A linguaxe e as linguas: Ramón Piñeiro revisitado. Xosé Vicenzo Freire ocupábase de A actividade editorial en Galicia (1850-1936), publicado por Edicións do Cumio. Tamén en 1998, a Deputación da Coruña editaba A poesía galega de Manuel Curros Enríquez, tese de doutoramento do profesor Elisardo López Varela, en dous volumes de dúas mil páxinas en conxunto. Pola súa banda, Pilar García Negro tamén facía o mesmo con Valentín Lamas Carvajal. Poesía en galego, máis de cincocentas páxinas de edición e estudo dos textos do poeta ourensán (Edicións do Castro). Natalia Regueiro achegábase a Os mundos de Claudio Rodríguez Fer; Armando Requeixo historiaba os Escritores mindonienses (Sociedade Cultural Valle Inclán); e Marcos Seixo daba a coñecer unha biografía de Roberto Blanco Torres (ANT).

(...) Máis polémico era o ensaio de María Xosé Queizán, Misoxinia e racismo na poesía de Pondal (Laiovento), que xerou un certo debate, dende o feminismo, na cultura galega. Andrés Pociña publicaba Galicia e Granada: dous cabos dun eixo espiritual, e Xenaro García Suárez, o volume Fendas na caverna (Xerais). Dolores Vilavedra coordinaba o segundo volume do Diccionario da Literatura Galega da Editorial Galaxia, dedicado neste caso ás publicacións periódicas literarias ou con interese literario.
No territorio da Antropoloxía subliñemos obras como Guía da Galiza Máxica (Galaxia, de Víctor Vaqueiro; Serpes e dragóns (Ed. Do Cumio), de Xosé R. Mariño Ferro, e Os labirintos do corpo (ANT), de Lourdes Méndez.

(O artigo completo en Galicia Hoxe)

Blogueiros de Ourense

O xornalista Imanol Hernández publica hoxe no xornal La Región unha reportaxe que destaca As uvas na solaina como o blog ourensán máis lido e seguido. Tamén se ocupa esta reportaxe doutros blogs de ourensáns como os da poeta Rosa Enríquez ou o do xornalista de Celanova Antonio Piñeiro.
Transcribo a seguir algunhas das miñas afirmacións nese artigo e engado en comentarios os datos que lle aportei ó xornalista (na súa maioría, por lóxicas razóns de espazo, non recollidos).

O obxectivo do meu blog é servir de foro de comunicación e debate entre persoas con inquedanzas semellantes e, para min mesmo, servir de contraste de pareceres e achega de ideas e reflexións sobre os meus propios escritos (tamén os que saco nos xornais). Polo demais, chegou un momento, tras dous anos de vida, que o blog colleu por si vida propia e ten un abano de contertulios moi fieis, que acoden e participan a diario. Moitos dos post do blog pasan dos cen comentarios, sobre todo se son polémicos (o meu artigo sobre os “enrgúmenos” que boicotearon a María San Gil pasou dos 200 e moitos deles críticos co que eu dicía, por suposto).
O maior mérito do meu blog, con plena sinceridade, non son os meus escritos, senón o alto nivel de participación dos contertulios e o elevado nivel tamén dos debates, sobre todo históricos e culturais.
(Sobre os blogs dos políticos) Porque son unha nova realidade comunicativa e teñen moitos lectores: quen quere votos non pode despreciar nada. Ós blogs dos políticos, pediríalles máis interactividade (que permitan comentarios e os respondan) e certo sentido crítico coas súas propias posicións políticas.

Sátira e poetas (5)

María a Balteira.

(Imaxe de Luís Seoane para o libro de Lorenzo Varela)

A nosa poesía medieval ten todo un tesouro no rexistro satírico: as cantigas de escarnio e maldizer. Nelas quedaron inmortalizados algúns nomes asociados a certas prácticas sexuais. Velaí María Peres a Balteira, quen, tras unha vida de luxuria e pecado (algo así como a moza esa que tanto lle gorentaba ó gobernador de Nova York), decidiu retirarse en sinal de penitencia e buscar un crego con quen confesar. Tal arrepentimento non foi aceptado polos trobadores, porque moitos deles afiaron as súas sátiras contra a pobre muller: así, Fernán Vello insiste en que a Balteira tomou con ela a un crego “e deulle a cama en que sol jazer/ e diz que o terrá mentre viver”. Moitos séculos despois acudiría Lorenzo Varela en desagravio desta cantadeira e bailadeira cunha fermosa cantiga que racha co tópico da xograría e na que a imaxina bailando coa súa saia leda, “lume nos ollos i o aire nos pés”.

Sátira e poetas (4)

Pan por Pan venres 21 marzo. Imaxe de J.J. Grandville.

O porco de pé. Falei onte neste recuncho da poesía satírica e de autores que usaron animalizacións nos seus versos, como Curros ou Celso Emilio. Pero o emprego máis popular deste recurso foi o que fixo Vicente Risco na novela “O porco de pé” (1928), ó retratar a Don Celidonio, o protagonista, como un porco nunha descrición burlesca ben coñecida. Remataba así: “Don Celidonio é igual por dentro ca por fóra: carne e espírito son a mesma zorza, misturada e revolta, co mesmo adubo de ourego e pemento”.

Para Risco aquela burla sobre aquel personaxe inculto e materialista que chega a alcalde de cidade era máis que un divertimento: na mesma novela sostén que existe unha correspondencia exacta entre tipos humanos e tipos animais, teoría fisiognomista de moda daquela. E esa correspondencia é non són física, di Risco, senón psíquica: o home-ra ten a mesma psicoloxía das ras.

O C.D. Ourense debe 832.000 euros a un profesor
O principal acreedor do equipo foi delegado de Medio Ambiente co PP
CRISTINA HUETE - Ourense - 17/03/2008

O ex delegado da consellería de Medio Ambiente en Ourense durante os gobernos do PP na Xunta, Agustín Prado Verdeal, é o principal acreedor privado do Clube Deportivo Ourense. Esta sociedade anónima que recorreu ó procedemiento concursal para facer fronte á súa situación de insolvencia débellle ó político do PP, docente de profesión, 832.160 euros, segundo o informe que o xuíz encargou a varios peritos. (ver comentarios)

Poetas e sátira (3).

Andoliña venres 21 marzo

Na poesía satírica e moralista é frecuente a utilización de animalizacións, imaxes de animais que se comportan de xeito antropomorfo, para ridiculizar os vicios dos seres humanos. Xa se fixo tal nas fábulas clásicas e tamén en obras como “Vida privada e pública dos animais”, de J.J.Grandville, en pleno século XIX.
Celso Emilio Ferreiro tamén empregou a cotío este recurso en libros como o seu “Cemiterio privado”. Usou nunha serie de epitafios imaxes como a do “can dogo” para imaxe dun policía fascista; a do “sapo”, para o emigrante abafado na metafísica da saudade; a do “cuco”, contra un escritor plaxiario, e a do “alacrán debaixo da pedra” para o bo e digno pai de familia que se converte cada noite criminal falanxista. Todo un repertorio satírico sacado do reino animal.
Eu véxolle un precedente no Curros de “O divino sainete”. Vexan este retrato anticlerical cando o de Celanova retrata, no vagón dedicado á Gula, un grupo de frades comendo anacos de ósos dos grandes escritores galegos: “Montón de frades noxentes,/ ouscenos, crasos, cebados,/ de longas uñas e dentes,/ con rudo ranxer de moas/ botan a parva, engulindo/ cal torpes serpentes boas”.

De alivio, de Bieito Iglesias (ECG 20 marzo)

Despois da tronada vén a calma enganosa, a xente volve falar de fútbol nos bares e de achaques nas reunións familiares, pero por baixo das aparencias nótase que uns quedaron aliviados e outros andan levados do demo. Este é un efecto secundario da política democrática, inevitable porque o que é bo para as costas é malo para as illargas. A escisión, a rifa, a tirapuxa forma parte esencial dun réxime de liberdades.
Como votante que nunca gañou uns comicios, estou en condicións de aconsellar aos que se fan mal sangue cando a elección non lles vai dereita. Nese caso, o mellor é pensar: "Tódalas perdas sexan esas" ou ben "Máis se perdeu na guerra de Cuba e viñeron cantando". Non é rexouba, dígolles moi en serio que a democracia consiste no convivio pacífico de persoas radicalmente diversas. O día das votacións coincidín ao pé da urna cos interventores dun partido que non me chista (un señor de gabardina e zapatos caros, dous mozotes de universidade privada con aspecto de pivots de baloncesto) e dixen contra min: "Entre nós hai máis diferenzas das que se observan entre as máis distantes razas humanas". No entanto, estamos chamados a trepar as mesmas rúas sen topeñar uns cos outros. A fala popular conta cunha frase feita que vale por cen sisudos tratados políticos: Cada un é da súa idea.
Alegreime por meu pai (el si figura entre os electores vitoriosos), porque nunha semana funesta na que mamá cegou dun ollo e un neto padeceu as vexigas loucas, cumpríalle algún suceso co que vigorizar os seus oitenta e dous anos. As batallas decisivas líbranse na vida privada. O domingo pelexamos cóbado con cóbado cun xamón de xabarín (abatido polo meu proxenitor, que está feito un Daniel Boone) e cunha cachucha de marrán sabedeiro. Non perdoariamos a comerota aínda que as urnas nos desen a patada.

Sátira e poetas (2).

Andoliña xoves 20 marzo. Imaxe: Delgado Gurriarán.

Ó longo da nosa historia literaria sempre estivo moi presente o rexistro satírico: a crítica dos costumes e vicios de persoas ou grupos sociais, con propósito moralizador, lúdico ou burlesco. O noso ricaz cancioneiro de escarnio e maldizer medieval pega paus por todas as bandas: eivados, vicios e prácticas sexuais, pecados capitais, covardes e traidores etc. Logo veu o saber da nosa literatura oral tradicional contra certas profesións como xuíces, avogados, cregos ou xastres.
Ese alegato de burlas, creado polo pobo campesiño en boa parte nos tempos dos Séculos Escuros, pasou logo á obra de Curros Enríquez, Leiras Pulpeiro ou Lamas Carvajal, en diferentes rexistros, e nos centos de parrafeos, diálogos e tertulias da prensa decimonónica. Nos tempos de Nós, a sátira virou cara á prosa: O porco de pé, de Risco, ou Os europeos en Abrantes. Rexorde na posguerra coa voz xigantesca de Celso Emilio Ferreiro. E no exilio, o berro antifranquista e irreverente de Florencio Delgado Gurriarán; velaí estes seus versos para aquel personaxe que foi tan importante, do Ferrol: Noxento e bonito,/ meiguiño e traidor,/ píntega da lama/ caracol babón./ Paladín de Cristo/ e mais da cultura? Deixa que me ría/ ‘mono’ de aleluia".

en poleiro alleo: dos azucareiros ó PCE

En defensa dos azucareiros, de Afonso Vázquez-Monxardín (La Región 18 marzo)

Adeus ao Partido Comunista, de Xosé M. Sarille (ECG 18 marzo)

a sátira nos poetas

PAN POR PAN martes 18 marzo
Nun xantar con escritores e xornalistas falabamos de Celso Emilio Ferreiro. Os seus versos seguen vivos na memoria. O seu universo poético é como unha gran casa con habitacións diversas: a poesía lírica no dormitorio, o berro rebelde e social dende a solaina, o rexistro satírico na cociña, lugar de festa e rexouba. O de Celanova logrou o milagre da permanencia dos seus poemas máis conxunturais por definición, como os antifranquistas. Porque buscou neles o substancial na denuncia das inxustizas, á marxe do tempo e do lugar. Como os epitafios burlescos, cheos de retranca e mal xenio, do seu libro “Cemiterio privado”. Velaí un deles, dedicado a un locutor: “Debaixo desta lousa/ dorme un home/ que falou trinta anos/ sen dicir xamais unha verdade./ Por fin está calado. / Pasa amodiño,/ non sexa que desperte/ e se poña a argallar novas mentiras/ outros trinta anos”.