Máis sobre Daphne du Maurier

(Na imaxe a casa onde viviu Margaret Mitchell, en Atlanta, e onde escribiu a súa novela Foise co vento)

No suplemento de ABC do que lles falei, hai un traballo titulado "El síndrome de Rebeca" de Peter Burke, profesor da Univ. de Cambridge e do Emanuelle College. Analiza a historia que deu lugar á popular película de Hitchcock e logo fai un percurrido pola importancia dos escenarios na mesma, e sobre todo da casa, con todos os seus mobles: "Anoche soñé que volvía a Manderley..."

E aproveita para falar das casas máis notables na literatura (e non só fantástica). Como pista, cita obras como Os Maias, de Eçade Queiroz; O gatopardo, do príncipe de Lampedusa; Absalón, Abasalón!, de William Faulkner; Foise co vento (1936), de Margaret Mitchelll (lembren que aquí tamén arde unha das casas, na película); Life in the English Country House (1978), de Mark Girouard; Retorno a Brideshead (1945), de Evelyn Waugh; O mensaxeiro (1953), de L. P. Hartley e, un pouco anterior á Rebeca, The LastSeptember (1929), de Elizabeth Bowen. Deixo aquí o dato por se a alguén lle interesa (con primacía, xa ven, da literatura anglosaxona).

Minibiografía da escritora

Intelectuais (A. Baamonde, El País, 5 nov.)
O artigo completo

Se calcula que, sólo de la primera categoría, la de gente que se dedica a la literatura, la cifra ronda las 600 personas. Si a ella se sumasen todas las otras actividades no cabe duda de que el cálculo nos depararía una sorpresa. Además, habría que incluir un porcentaje de profesores y otras actividades académicas. (...)
Un clásico de la sociología, Thorstein Veblen, lo definió -pero lo que estaba haciendo era definiendo el lujo- de un modo inmejorable: consumo conspicuo. Podemos ensayar esta otra definición, más amable: lo que contribuye a decorar nuestra vida, elevándola por encima del rasero de una cotidianidad roma. (...)
Y es que, aunque no hace mucho la pretensión generalizada entre los intelectuales era la de desempeñar el papel del crítico social, lo cierto es que la intelligentsia local ha sido, desde este punto de vista, de gran inocuidad. Su efecto ha sido mínimo, apenas discernible. De no haber existido, tal vez ni se habría notado su inexistencia. (...)

CULTURA E NACIONALISMO (e 2)
La Región 4 novembro

Cultura e crítica. Na primeira xeira desta serie (o pasado luns) falamos da forza das asociacións culturais galeguistas nos anos 70 e da súa crise posterior, cando o nacionalismo toma maiores responsabilidades políticas. Seguimos hoxe nese percorrido.
Despois dunha crítica moi potente e rigorosa ás políticas culturais do PP, xusta e atinada na maioría das ocasións, vemos que agora non aboian as alternativas que se daban por existentes: no peor dos casos faise o mesmo que xa facía o PP con pequenas maquillaxes de matiz. O dito vale tamén para moitos concelleiros nacionalistas que desempeñan responsabilidades de goberno no campo cultural: semellan algúns deles subsumidos nun sono eterno que nin o do rei Arturo...
Proxectos perdidos. Moitos votantes esperabamos moito máis do nacionalismo no eido cultural. Noutros campos ninguén soñaba con milagres, pero na cultura cabía albiscar outra realidade. O nacionalismo ten un marco competencial reducido, porque tamén se fai Cultura, con maiúsculas, dende outras consellerías e un papel relevante ó respecto tamén o cobren Educación, Política Lingüística e Comunicación e TVG, que no pacto de goberno non quedaron en mans nacionalistas. Pero o certo é que, ó abeiro dunhas cativas realizacións (a maioría delas nunha liña de continuidade), os proxectos pendentes son moitos. Cando menos aqueles que figuraban en todos os programas culturais do BNG (molesteime en consultalos dende o ano 2000). Por exemplo, que foi da Editora Nacional que deseñaría unha liña estratéxica de publicacións da Xunta? Que foi da demanda de atención á cultura galega nas embaixadas do Estado español en Portugal e nos paraísos da área lusófona? Ou da demanda das medidas necesarias para a recepción recíproca da televisión entre Galicia e Portugal? Ou da esixencia para que os ministerios de Educación e Cultura fomenten e financien actividades culturais nas catro linguas do Estado, para estimular o intercoñecemento das mesmas? Que foi do Instituto Rosalía de Castro que se ocuparía da proxección da cultura galega no mundo?
Tamén se reclamaba un aumento substancial das horas de emisión en lingua galega en radio e TV e a recuperación da desaparecida Radio 4 de RNE. E a divulgación do cinema e vídeo galego nas salas comerciais e a dobraxe en galego do cine estranxeiro. Remato polo de agora, pero o abano de propostas pendentes podería encher un par de páxinas máis.
Catálogo de desculpas. Ante esta realidade obxectiva caben varias respostas. Escollan vostedes mesmos. A primeira: agora démonos conta de que as cousas son diferentes no goberno e na oposición, os orzamentos son cativos, pero as inercias son xigantes. A segunda: é que o PP tampouco o facía tan mal, moitas cousas non se poden facer doutra maneira (alternativa difícil de vender ó electorado, creo). Terceira: é que levamos moi pouco tempo, os cambios veranse máis adiante, cando as cousas vaian avanzando. Dous anos na Xunta é un tempo razoable para albiscar liñas de cambio?

Choiva e chuvia, de novo

Suso de Toro publica hoxe en El País un artigo sobre os rexistros da lingua ("Choiva" y galescolas) que, polo exemplo escollido ("chuvia"/"choiva") lembra moito o espírito doutro recente de Monxardín que xa colgamos nesta casa (Velaquí). Casualidades da vida.

Algo de ese deseo de encogimiento vi cuando se me apareció por primera vez la palabra "choiva" en un panel en la autopista. Nunca había oído esa palabra ni la había leído pero, por el contexto, comprendí que era otra forma de "chuvia". Como aquí hablamos mucho de la lluvia, casi es un signo identitario, me sorprendió enormemente que alguien que se ocupa de fijar las palabras de nuestra lengua hubiese escogido aquella forma para algo tan común. No dudo de que habrá lugares en nuestro país donde se dice así y que es una evolución tan legítima desde el latín "pluviam" como nuestra "chuvia", pero esa forma tan minoritaria, no utilizada hasta ahora en la escritura, nos separa de nuestro contexto lingüístico, de los millones de personas que en el mundo dicen "chuvia" y "chuva". Es la búsqueda de la rareza, probablemente motivada para marcar distancia con la forma castellana pero obviando que formamos parte de un gran mundo lingüístico, ese mundo en el que el gran Toquinho canta con Maria Creuza "a chuva molhando seu corpo, que eu vou abraçar". Es un camino de separación que nos conduce a fijar una lengua rara, fuera de contexto. En vez de abrirnos y extendernos, nos encierra y encoge. Nos separa de nuestro contexto lingüístico y nos minoriza.

Daphne du Maurier

O suplemento cultural de ABC (ABCD) traía onte un pequeno monográfico, varios artigos, dedicado á escritora Daphne du Maurier (no retrato da esquerda), no seu centenario, a autora das historias que nos encheron de soños en Rebeca, Os paxaros ou A posada Jamaica, coa mirada de Hitchcoock polo medio, claro.

(Creo que non está na rede para non subscritores pero, se alguén ten moito interese, que mo comunique, que lle farei chegar fotocopias deses artigos)

Xosé Miranda no Galeusca

Galeusca en Lugo e Mondoñedo: facendo visible a literatura (reseña completa)

A través das mouras, as literaturas galega e vasca atoparon onte en Galeusca un punto en común no seu imaxinario colectivo. Segundo sinalou Xosé Miranda, as mouras en Galicia e a deusa Mari en Euscadi nacen da mesma mitoloxía popular. Son seres sobrenaturais cunha especial altura e que sempre están presentes na mitoloxía de todos os países célticos.
"Hai imaxes colectivas que temos todos e que teñen orixes remotas pero que permanecen e funcionan pasado o tempo, mesmo reconfigurándose ao pasar a literatura escrita", sinala o escritor lugués que destacou a relación da mitoloxía popular e os diversos xéneros da literatura oral cos diversos tipos de literatura escrita.

Así, segundo afirmou, a literatura chamada realista está preto dos chamados por Aarne "chistes e anécdotas" e "contos románticos e novelescos"; a literatura do marabilloso, como a de Dunsany, Tolkien ou Ursula Leguen, procede dos contos marabillosos e dos mitos; a fantástica (Fole), está máis próxima a arqueolenda; os románticos á neolenda con castelos, mortos e fantasmas; e a "literatura do extraño", Edgar Allan Poe (na imaxe) e Dieste, a verdadeira literatura de terror que é próxima ao fantástico pero as veces non o é, asimílase á lenda urbana. "En Cunqueiro está todo o conto, o mito e o arqueo e neo lenda. O que non está en Cunqueiro é a lenda urbana, porque lle desagrada", dixo. "Cunqueiro -sinalou Miranda- está moi lonxe de Poe e de Dieste, de Cortázar e Ambrose Bierce, e próximo a Borges e a Dunsany". Miranda rematou dicindo que, como calquera outro lector de Cunqueiro sabe, a cosmovisión galega está chea de humor e a mitoloxía mais a literatura oral do país tamén.

Cen anos de historia cultural
1983: Nace o Consello da Cultura

(Imaxes: reedición de Logos, por Sotelo Blanco, e Xosé M. Mtez. Oca, premio Blanco Amor, por Beiramar).

Con fortes debates no Parlamento Galego aprobábase en 1983 a Lei do Consello da Cultura Galega. Deputados como Camilo Nogueira e Anxo Guerreiro presentaron emendas, trasladando á cámara o sentir de moitos grupos culturais de base que vían entón a institución excesivamente elitista e dirixida polo poder político. Era conselleiro de cultura da Xunta de Galicia Xosé Filgueira Valverde e esa consellería tiña un orzamento de 767 millóns de pesetas. En novembro entraba na xunta, como Director Xeral de Cultura, o xornalista Luís Álvarez Pousa, que integraría novos nomes no organigrama cultural. O primeiro presidente do Consello sería o intelectual Ramón Piñeiro. Tamén por aquelas datas púñase en marcha, por vez primeira, os Premios Trasalba, instituídos pola Fundación Otero Pedrayo, que presidía Agustín Sixto Seco, para recoñecer o labor dunha figura destacada da cultura galega en relación ó legado de don Ramón: o primeiro homenaxeado foi un dos discípulos do mestre, don Xoaquín Lorenzo Fernández. Pero foi o de 1983 un ano rico en nacementos. Citemos algúns. Nacía a Casa das Ciencias na Coruña e o Outono Fotográfico en Ourense, cunha boa chea de exposicións pola cidade. Fundábase o movemento de renovación pedagóxica Nova Escola Galega e tamén a Asociación Galega de Editores, con sede en Santiago. E nesa listaxe de efemérides debe figurar tamén a fundación do Museo das Mariñas en Betanzos; da Fundación Alfredo Brañas en Compostela, e da Asociación Galega de Artesáns. No plano político, xurdían en Santiago os Comités Abertos de Escola e Facultade (CAEF), nos que militaría a actual conselleira de cultura, Ánxela Bugallo. O Concello de Redondela recibía o Pedrón de Ouro e exhibíanse Galicia adiante dúas mostras importantes, patrocinadas polo Ministerio de Cultura, unha sobre a Guerra Civil Española e outra sobre o debuxante e humorista Bagaría, comnpañeiro de Castelao. (...)

Tamén rexistramos moitas novidades no campo da prensa escrita. Nacía a revista Escrita, fermosa e brillante realización da Asociación de Escritores en Lingua Galegas (AELG), coordenada por Margarita Ledo, e tamén a xenial revista de humor Can sen dono, dirixida por Pepe Carreiro, e a feminista Andaina. Da mesma xeira é a fundación da revista cultural e literaria Festa da Palabra Silenciada, tamén conducida por mulleres, e de Terra, revista dos xeógrafos galegos. Nacían aínda El Orzán, na Coruña, dirixida por Carlos Luís Rodríguez; a Revista Galega de Teatro; o Boletín de Información Teatral da Escola Dramática Galega en Vigo e o Boletín do Museo Provincial de Lugo. A editorial Sotelo Blanco sacaba ó mercado unha reedición facsímile de Logos, a revista católica e galeguista dos anos da Segunda República, cun limiar de Filgueira Valverde. No eido teatral eran éxitos Celtas sen filtro, obra de Ferrín, polo grupo Artello e dirixida por Eduardo Alonso, ou o Percival do mesmo autor, por Vidal Bolaño e Antroido. Marigaila andaba con A noite das Tríbades e Artello tamén coa obra infantil Mandatruco. Manuel Lourenzo gañaba o premio teatral de Ribadeo con Medea dos fuxidos e polos escenarios andaban Troula, Caritel e a Compañia Luís Seoane, entre outros grupos profesionais ou semiprofesionais.

(O artigo completo)

Rajoy e as contradicións
Pan por Pan domingo 4 novembro. A viñeta é do xenial Forges, claro (El País).

De sabios é rectificar: en honor ó dito, temos que felicitar a Mariano Rajoy porque rectificou as súas declaracións sobre o cambio climático: “uno habla casi todos los días y a veces se puede equivocar”. De paso libera ó seu pobre curmán dun gran peso morto: xa pode ir ós congresos de novo coa cabeza alta.

O mundo está cheo de contradicións: hai que esforzarse en entendelas. Por exemplo, protestamos contra a TV lixo, con razón, e hai colas de varias horas para entrar no Museo do Prado. E cada vez teñen máis éxito as series de médicos e cada vez hai tamén máis hipocondríacos: mellor sería que non as visen, non? Pero, ben, o caso é que os asesores de Rajoy lle dixeron que había que rectificar e acertaron. Hoxe mesmo dixeron na tele que as castañeiras da rúa vendían menos polo cambio climático. Se Rajoy se fixase niso, ata escusaba facer o ridículo a semana pasada.

O home que bisbaba ós cabalos (1998), de Robert Redford

Non vira esta película (en Uruguay chamáronlle O señor dos cabalos: velaí o cartel) cando a súa estrea e recupereina esoutro día dende a TV. Emotiva, sen dúbida (aínda que o pase por TV, con centos de anuncios, estraga calquera cousa). Tampouco sabía que era unha das primeiras películas (non a primeira) de Scarlett Johansson, cando só tiña 14 anos, case unha musa deste blog (falamos aquí dela por Match Point e por A moza da perla). Xa amosaba, tan nova, o que se podía agardar: unha futura excelente actriz.

Europa e o diñeiro.

Pan por Pan sábado 3 novembro

“Hoxe só hai unha gran forza en Europa: o diñeiro. Hai 20 anos os meus estudantes de Oxford querían dedicarse á política e á investigación. Hoxe as nosas elites van ó diñeiro e o diñeiro mércao todo en Europa, é como a droga do esquecemento, non queremos pensar os problemas. E se non encontramos outro ideal, o diñeiro vai sufocar a vida espiritual. En Europa a esperanza sempre estivo na esquerda dende a Revolución Francesa e onde non haxa unha esquerda seria, cun programa humano, hai un burato negro. Suíza, ese pequeno país ultraliberal, convértese nun xeito de protofascismo para vacas. Non hai unha gran ventá sobre o mañá, unha utopía se queren, si, un equivócase, pero se os mozos non queren equivocarse, se din que non lles van enganar de novo, qué lles queda? Irse traballar á banca.” (Dunha conferencia de George Steiner, hai uns días, en Barcelona, citada por La Vanguardia).

ENTRE HORTAS E PORTAS, de Xosé M. González

17. TRISTEZA.

(Foto: Saudade, de Ricardo Tavares)

Canta Maria Queiroz evocando o seu São Paulo e conta sobre Vinicius de Moraes. Malia ser historia melancólica, a lenda do samba, aquela prosodia e desenvoltura brasileiras -que distintas ela e a irmá Vánia de todos nós, o resto!- aloumiñan e estimulan. Pero a calidez non ten percorrido alén da propia melodía. Esváense notas, acento, resonancia, e a lembranza próxima das verbas adquire particular sentido no chumbo da aura presente.

No serán, unha xanela afastada admite luz amortecida no Portón do Recanto. Tempo e luz semellan hoxe aliado natural de certa apoloxética ao revés que é degustada polo alleo e moitos propios. “O peor de Galicia”, define un viaxeiro que olla desde o tren e pronuncia Lugho con entoación sorneira connotando rusticidade; só eu o presenciara e escoitara, pero hoxe case todos poderían aboalo e o que non, calaba. Ás nove menos cinco Sara e Chus levantan co tempo xusto para acadar a rúa do Miño na hora de chegada que lles marcan; deixan sen moita pena unha reunión de frases breves que seguramente non animaría nin o Jumpin’ Jack Flash. Saudade é palabra que algúns acaban de adquirir; se familiar a todos, non resultaría mala expresión para o que nos pasa.

Que nos falta? Algún observador de lugueses había dicir que humor e chispa, sempre; iso faría, xaora, antes de tratar o Sesé Llamas, poño por caso, ou o Mero Iglesias. Outro que se a choiva e lousados cinsentos, pero temos tamén o aire lixeiro das alturas. Alleos nós a tales metafísicas, porén a empatía non acorda, ou seica a mesmidade chama por unha introspección longo tempo demorada, que a propia mocidade tenta e consegue evitar a cotío en forma doada e voluble.

Grandío conta un conto, gaña algo de tempo, consegue algún sorriso e comentario; pero a el mesmo nin lle brillan moito os ollos nin dan esa impresión de xirar vertixinosos. Entra Xavier Rodríguez Barrio, atrae un par de olladas mais volve saír, non deixa ronsel a incipiente fama de poeta enxeñoso. A pouco e pouco erguemos, imos marchando en silencio, apenas un adeus, ata mañá; dúas ou tres mozas baixan, collidas do brazo, camiño da rúa Cidade de Viveiro. Na Praza do Campo, outros poucos endereitan pola Rúa Nova.

Xa senlleiro, parece o momento de sonho para fazer a fantasia. Pero a noite vén favorable a un estrañamento que desbote calquera caste de entroido. Bo para estoicismo, igual, ou ascetas. Nos soportais da Maior cruzo a Xosé Gayoso Veiga tras bufanda e abrigo, o matemático solvente que puido quizá ser gran científico; semella que o mundo vai con el a medias. No Centro e o Cantombar pouco siareiro queda, non sei qué ten o Madrid (barra fronte á porta e en ángulo, talvez), sempre denota máis bulicio. Un garda municipal ascende o paseo cara ao Pazo do Concello.

Pero son impresións lenes, quizá reflexo doutra anterior, ou posterior. Todo pasa bastante inadvertido, coma a señoriña que leva maletas na Porta da Estación e agora vén por onda a igrexa da Nova; igual có escaparate de Aquilino e a súa grande navalla de reclamo; coma Fole, que fóra de portas debeu xa coller do café para a casa. “Deixei Lugo, e a medida que me afastaba, sentía que me abandonaba gozosamente a opresión que sentira, sentía dentro de min que volvían renacer as miñas ideas, liberadas xa de tanta tristura”; escribiu Petitcolin e non é iso, non é iso. O mundo non é amigo, cómpre buscar achego nalgún xalundes. San Pedro abaixo, ecoa Vinicius. Tristeza non ten fin.

Ferrín e o Samaín/ 1 decembro en Allariz
Colonialismo ou tradición? Ferrín, en Tempo de Santos, hoxe no Faro, desmonta a suposta tradición galega do Samaín, que para el non é máis que un remedo das películas uSA.
Por outra banda, a edición da Voz de Ourense dá conta da convocatoria do 1 de decembro 2007, dun xantar de antigos militantes da Asemblea Nacional-Popular Galega (ANPG), entre 1974 e 1982. Ocúpase da organización o historiador Bieito Alonso: "Morriña nacionalista", crónica de Xosé M. Rodríguez.

Torquemada novato


É certo ou non que existe un documento interno do BNG de Ourense con orientacións para dirixir a política cultural do Concello?
É certo que en tal documento se quere condicionar a política de subvencións culturais a afinidades políticas?
É certo que o Torquemada novato que redactou estes papeis mesmo acode ás maiúsculas para sentar cátedra do seu dogmatismo e sectarismo?
É certo que neses papeis hai ademais expresións desprezativas cara o PSOE, o Liceo e a Fundación Carlos Casares?
É certo que nunha asemblea do BNG alguén dixo, ante a proposta de formar o Consello de Cultura Municipal, que “diso nada, a política cultural xa a dirixe o partido”?

Discurso pobre sobre o botellón
Andoliña sábado 3 novembro. Imaxes: Autoretrato como Baco enfermo, de Caravaggio, 1594; e Os borrachos, de J.Ensor, 1886.

Escoito nunha emisora de radio falar a un sociólogo sobre o tema de maior actualidade: o botellón. Afirma que os mozos amosaron, inventando este sistema, unha gran creatividade para acceder a formas de lecer propias sen deixarse estafar nos pubs e discotecas. Isto é certo e algúns aínda engaden que se trata dun xeito especial de “cultura” (Cultura e Democracia, por certo, deben ser as palabras máis sobadas, gastadas e manipuladas en todos os idiomas do mundo).

O discurso progresista adoita rematar aquí, pero semella pobre de máis. Habería que engadir, cando menos, que o dereito a esas formas de lecer non inclúe o de molestar con ruídos e escándalo ós veciños, que non teñen a culpa. Nin o de atentar contra o patrimonio urbano. E tamén sería pertinente recoller logo as toneladas de lixo que se deixan nas prazas: como produto artístico, pouco orixinal.

E non sobraría unha reflexión adicional: a quen interesa esa apoloxía do consumo de alcohol que é para moitos, non para todos, o botellón? Supoño que, pasados uns anos, cando cheguen adultos cos fígados estragados ós hospitais, o Estado buscará unha solución: para rebaixar sequera o desbocado gasto sanitario, como pasou co tabaco.

EN POLEIRO ALLEO
"CORAZÓN", de Bieito Iglesias (ECG 1-XI-07). O amigo Bieito Iglesias, sábeno ben os que teñen a sorte de coñecelo, é , entre moitas outras virtudes que ten, un altísimo especialista en asuntos de Corazón: e non falamos do plano médico, senón das revistas couché e prensa rosa. Non sei de onde saca tanta información, pero tenos feito rir en xuntanzas a gargalladas falando do Julio Iglesias e dos grandes da jet. Para proba este artigo.

"Que nos dure a realidade do país", Alfredo Conde (ECG 1-XI)

NOTICIAS DE VERDADE HISTÓRICAS
Andoliña 1 novembro

Foi onte unha xornada en verdade histórica e non me deixo levar por ningunha retórica, que sobra nesta ocasión: producíronse dúas novas de carácter histórico. En primeiro lugar, a aprobación da chamada Lei da Memoria Histórica, que se resume moi ben na cita da vicepresidenta Fernández de la Vega: “non ten unha soia liña que non poida ser apoiada na súa integridade por calquera demócrata”. En pouco tempo ninguén lembrará as babecadas que se dixeron contra a mesma por parte dunha dereita rancia e de dubidosas nostalxias.
E, aínda con maior transcendencia, a sentencia do xuízo do 11-M. O Tribunal xa se gañara o respecto de todos cun labor procesual impecable. Nos últimos días o PP recuou todo o posible nas paranoias que promoveu con tanta forza. Para non facer máis o ridículo, supoño. España gaña puntos no mundo ditando xustiza contra o comando salafista que perpetrou o horrible atentado: un grupo nacido dun cisma relixioso na mesquita de Madrid, que acordou nun cumio en Estambul converter Europa en “territorio de guerra”. Os que estivemos contra a guerra de Iraq, os que non admitimos os abusos de Guantánamo, os que non cremos en falsas conspiracións, podemos tamén estar satisfeitos.

Contada por un cadáver

Contada por un cadáver, como lembraba Arume nun seu comentario. Cine e puro cine, en estado virxinal, indeleble: cine de verdade. Había moitos anos que non me achegaba a Sunset Boulevard (O crepúsculo dos deuses), de Billy Wilder: xeniais Gloria Swanson e Erich Von Stroheim, tamén William Holden, un actor que non brillou demasiado noutro tipo de papeis. Cando un ve películas como esta, pura arte (e alégrome moito de coincidir con Arume e seguro que con moitos máis), un queda reconfortado, aliviado, relaxado. Para min é como acudir a un balneario a liberarme de impurezas, da chea de estulticias que padecemos a cotío: na rúa, nos xornais, na televisión... Por desgraza, dixémolo xa outras veces, este é un mundo case vedado ós mozos e mozas de hoxe: moi poucos coñecen estas grandes películas do cine clásico.

Alguén debe estar moi interesado en apampalos cos títulos de moda: que se pode agardar dunha “oferta cultural” como Supersalidos? Lembro aquilo dos ácratas da televisión como droga que ninguén persigue e ás veces penso que tiñan toda a razón. O mundo está cheo de beleza, de intelixencia, de arte, de bo cine, e non ten perdón que moitos mozos non reciban outra cousa que esa “cocaína espiritual” en pílulas que se lles ofrece todos os días.

en poleiro alleo: sentencia 11-M

Abro este fío polo interese do artigo seleccionado, "Teoría da conspiración", de Miguel Anxo Fernán Vello, e tamén para ubicar aquí o debate e posibles consideracións arredor da sentencia do 11-M (cando escribo aínda non consultei as novas ó respecto).

O valor do xornalismo cultural
Andoliña 31 outubro (Na imaxe, Man e serpe, de Menchu Lamas, unha das artistas integradas en Atlántica).

Para documentar os datos da miña serie dominical, Cen Anos de Historia Cultural, utilizo, ademais doutros materiais, revistas da época e tamén suplementos culturais. Destes teño unha colección particular dende os 70. Nestes días, manexando un deles, decateime do extraordinario valor dese xornalismo cultural, mesmo cando pasen varias décadas da súa publicación. Velaí o caderno titulado Cultura nacido da man de Luís Álvarez Pousa en La Voz de Galicia en 1980.
Velaí a atención destacada a escritores como Blanco Amor, Celso Emilio Ferreiro (estes falecidos uns meses antes), Cunqueiro ou Vicente Risco. E a apertura naquel suplemento de debates relevantes na nosa historia cultural: a demanda da literatura de quiosco, as diferentes estratexias narrativas, o conflito normativo, os problemas do teatro galego, a atención á renovación das artes (Atlántica) etc.
Por aquelas páxinas pasaron autores como Carlos Casares, Anxo Tarrío, Alonso Montero, Carballo Calero, Basilio Losada, Víctor Freixanes, Xosé A. Perozo, Manuel Rivas, Xavier Seoane, entre moitos máis. Aqueles textos son testemuño vivo dunha época. Xa o é tamén a magna Revista das Letras, cada xoves na rúa con Galicia Hoxe.

Máis de Conferencias.

Pan por Pan mércores 31 outubro

Contoume Manuel Lourenzo, director de teatro, que unha vez tivo que representar unha obra, con toda a montaxe escenográfica e demais, para unha soia persoa, nunha vila galega. Pagaba a Xunta e impúxose o seu sentido de responsabilidade: hai que actuar. Nunca dei unha conferencia para unha soia persoa, pero eu faría o mesmo: tanto respecto merece unha como cento cincuenta. Creo que foi Millás o que contou un dos peores temores do conferenciante: a sala baleira. Ou peor aínda, engado eu: a sala que se vai baleirando de vagar ata quedar só a voz do orador. Non lembran vostedes o “Ser ou non ser” de Lubitsch?: cada vez que o actor polaco inicia o parlamento máis famoso da historia do teatro, no público o tenente Sobynsky érguese e vaise: xenial a cara de apampado do Hamlet.

Imaxinen a escena: cando o conferenciante diga “Ourense, Atenas de Galicia”, por exemplo...

en poleiro alleo

Cabazas furadas, Afonso Vázquez Monxardín (GH 30 outubro). Sobre a festa do Samaín.

Xulgados de Urbanismo, de Xosé M. Sarille (ECG 30 X).

A web de Uxío Novoneyra, de Xosé Lois García (GH 30 outubro). Piden o Día das Letras Galegas 2010 para o poeta do Caurel.

O PEN, Lorca e Neruda, de Luís González Tosar (ECG 30 X)

SUSTO. Pan por Pan martes 30 outubro.

(Imaxe de David Bailey: un retrato de Jane Birkin dos anos 60)

Onte pola tarde leveime un pequeno susto. Un contertulio habitual do meu blog preguntaba pola conferencia que tiña que dar onte mesmo. Por un momento pensei: estou apañado, algún compromiso esquecido. Fun ver a axenda deste xornal e alí estaba: tratábase dun erro, non imputable ó xornal, porque se anunciaba a conferencia sobre Vázquez Núñez que xa dera o día 19 (non o 29). Isto lembroume que algunha vez tiven un soño con esta situación: tiña eu que falar nunhas xornadas pero nin sequera sabía sobre qué tema e o soño convertíase en pesadelo. Pero tampouco sería grave: un escritor galego falou unha vez en Auria durante media hora ata que se deu conta de que o tema polo que fora convidado non era ese, senón outro similar. E non pasou nada, porque aquel escritor, tamén amigo, fala tan ben que todos os presentes quedamos igualmente moi contentos de escoitalo.

P.S.: a ver se adiviñan quen era o escritor do que falo ó remate. Foi na cidade auriense, na Facultade de Humanidades (edificio de Ferro), hai varios anos, nun acto organizado por Xosé R. Gutiérrez Izquierdo, profesor de galego na mesma.

en poleiro alleo

O das dúas orellas, de Méndez Ferrín, en Faro de Vigo

Reiventarse ós 30 anos, reportaxe de Óscar Iglesias nos 30 anos do Museo do Pobo Galego.

La poesía bisturía de Lois Pereiro, artigo de Daniel Salgado en El País

en poleiro alleo
De Antón Baamonde, "¡Dinos algo de izquierdas!", El País, 29 outubro

Todo parece augurar que el bipartito no va a tener problemas en el futuro por el lado electoral. Puede que, como sucede hoy, las ganancias vayan, sobre todo, al lado socialista o que, si cambia el ciclo - una cierta sensación de crisis económica generalizada en España- los nacionalistas recuperen posiciones-cosa que no facilita su escaso afán por practicar cierta simpatía hacia su electorado- pero sería verdaderamente difícil imaginar que no estemos ante un ciclo de, por lo menos, dos legislaturas. Que el PP vuelva a ganar por mayoría absoluta es punto menos que imposible hoy por hoy.
A eso, precisamente, es a lo que el bipartito ha de temer. Porque, una de dos, o utiliza esa ventaja para impulsar políticas de alcance, para crear otra atmósfera con más aire y fuelle, o bien irá decayendo en un progresivo marasmo. Hay que recordar que esa fue la historia del fraguismo. Una vez perdido el entusiasmo inicial generado por la vuelta a casa del patrón, y usufructuado éste por los barones, el país empezó a vivir en una inercia que sólo el Prestige y la avanzada edad del candidato supieron conmover.
Pero un gobierno progresista y nacionalista debiera ser proactivo y no reactivo: no acotar la energía en los márgenes de una gestión roma. Eso, hay que reconocerlo, es lo más difícil. Es el aspecto místico y carismático del poder. Más complicado aún en un país acostumbrado al apaño y a la no-política. Me acuerdo de lo que el cineasta Nanni Moretti le gritó en un mitin a Massimo D'Alema, entonces líder de los progresistas italianos: "¡Massimo, dinos algo de izquierdas!"
(o artigo completo)

CULTURA E NACIONALISMO (1)

La Regiuón, Opinión, 29 outubro. Ilustra un deseño de Pepe Barro, anos 70.

O asociacionismo cultural. A finais dos anos 60 e ata os primeiros 80 o nacionalismo tivo un vizoso colchón social no mundo das asociacións culturais, impulsadas dende partidos como a UPG e o PSG. Xa morto Franco, funcionaban no país entre 60 e 70 asociacións culturais, con bastante actividade e de alentos novidosos e creativos. Díxome daquela o director dun xornal galego: o Bloque non sabe ben o tesouro que ten con esas asociacións, é un activo poderoso. De certo, o Bloque sabíao e esa estrutura foi fundamental para apoiar a creación do sindicalismo labrego ou as candidaturas das primeiras municipais. Militantes moi novos desenvolveron un intenso labor cultural: revistas, debates, mesas redondas, ciclos de conferencias, exposicións, mostras etnográficas, etc. En parte este traballo estaba coordenado dende o Frente Cultural da AN-PG, no que tiven a honra de participar, ó carón de personalidades como Manuel María, Lois Diéguez, Felipe Senén, Millán Picouto, Claudio Rodríguez Fer, Carme Blanco, Perfeuto Estévez, Xosé Lois Vázquez, Anselmo López Carreira, e un longo etcétera. En Santiago había outro núcleo potente, que puxo en marcha as primeiras pedras de “A Nosa Terra”, da man de Margarita Ledo e por alí andaban (de memoria) Pepe Barro, Lois Celeiro, Galocha, Xosé Ramón Pousa, Bieito Iglesias ou Xosé Manuel González, entre outros. O estudantado participaba nas asociacións culturais O Galo e O Eixo (Auriense en Ourense) e tamén no cineclubismo da época: lembremos nomes (sempre de memoria) como Daniel Bernárdez Cancelas, Merche Penoucos, Rafael Ojea, Antón Baamonde, Camilo Valdeorras, Xosé M. Sarille, Luís González Tosar, Manuel Figueiras, Xosé Miranda, etc.
Da crise dos 80 á actualidade. A entrada na política activa, nos concellos e logo no Parlamento Galego, relegou a relevancia deste labor. Moitas asociacións desapareceron. Outras minguaron a súa actividade ou vexetaron durante anos. As máis activas foron aquelas que sabían disterar os campos da política e o da cultura (na Coruña, por exemplo, O Facho ou Alexandre Bóveda), pero moitas outras sucumbiron na loita política diaria, cargada de sectarismos e dogmatismos (escritores que sempre foran “da casa” pasaban ás listas negras cando deixaban a militancia nacional-popular). O nacionalismo non soubo recuperar aquel pulo cultural nin rendibilizar a súa enorme potencialidade. Nin sequera, creo eu, cando chegaron ás institucións. Os xeitos de traballo cultural tiñan que cambiar, é obvio, pero nesa mudanza desapareceron moitas iniciativas valiosas e non foron substituídas por outras alternativas. Se o nacionalismo estivo sempre moi vinculado ó labor cultural, a realidade de hoxe, cando mesmo está gobernando, non é excesivamente optimista. A consellería de cultura, en mans do BNG, semella estar vampirizada e engulida pola pantasma do monte Gaiás (velaí un auténtico Alien que acabará por devorar calquera forza renovadora), mentres se expande o desánimo entre moitos axentes e creadores culturais (iso é o que escoitamos de moitos escritores e xentes do teatro, por exemplo).

EN POLEIRO ALLEO- CULTURA EN OURENSE (B.LOSADA).

ENTREVISTA A josé maría pérez álvarez "CHESI".

"En Ourense os poderes públicos non adican nada á cultura» . O director da Casa da Xuventude leva trinta anos ao fronte dunha institución que organiza moitas das actividades culturais punteiras na capital

Entrevista con Benito Losada en La Voz de Galicia-Ourense, de Cándida Andaluz (foto Santi M. Amil).

Pola súa banda, Faro de Vigo, ed. Orense, ofrece unha interesante entrevista de Xosé M. del Caño con José María Pérez Álvarez, "Chesi", o autor de Nembrot e Cabo de Hornos. Por desgraza non a encontro na rede, así que, a quen lle interese, terá que buscar o xornal en papel. Información sobre a literatura de "Chesi" aquí.

O poder da Mafia.
Pan por Pan domingo 28 outubro

(entrada 1200)

Da mafia algúns sabemos pouco máis do que aprendemos nas películas. Pero, polo que contaba esoutro día unha xornalista italiana, está ben viva e coleando en Italia nas súas diferentes xeiras rexionais: a Cosa Nostra, Ndrangheta Camorra e Sacra Corona Unida. Informaba esa xornalista de El País, dende Milán, que a Mafia é a empresa máis rendíbel de Italia. Que os ingresos do crime nese país representan o sete por cento do PIB, cunha facturación anual da 90.000 millóns de euros. Conseguidos coa usura, a extorsión, o contrabando, o fraude e o lavado de cartos no sector inmobiliario. En negocios que non coñecen a crise: prostitución, tráfico de armas e drogas, etc. Dicía ademais que as grandes empresas da construción prefiren, antes que denunciar a chantaxe, pactar coa mafia e pagar. Así viven máis tranquilas e sitúanse por riba da competencia. Por sorte aquí non temos nada parecido, non?

CEN ANOS DE HISTORIA CULTURAL.
1982: a Biblioteca Básica da Cultura Galega (Galaxia)

No feliz acordo entre a Editorial Galaxia, conducida daquela por Bieito Ledo e as catro deputacións galegas, naceron os 50 tomiños de Biblioteca Básica da Cultura Galega, unha das primeiras iniciativas de popularización cultural neste país, pois pretendía recoller os máis importantes libros das nosas letras clásicas e tamén do ensaio, historia, arte e pensamento. Recuperáronse así, para o gran público, moitos dos clásicos da Xeración Nós (Otero, Risco, Cuevillas, Castelao) e dos tempos das Irmandades e tamén estudos dos autores do Seminario de Estudos Galegos (Xaquín Lourenzo, Fernández del Riego, etc.).
Nas letras hai novidades a destacar como, no campo narrativo, a primeira novela de Víctor Fernández Freixanes, O triángulo inscrito na circunferencia (Galaxia), novela histórica ambientada nos inicios do século XIX galego que se ten comparado con obras milenaristas de Umberto Eco ou Mario Vargas Llosa. Obtivo esta obra o Premio Blanco Amor e os premios da crítica galega e española. Alfredo Conde gañaba o Premio Chitón de Novela con Memoria de Noa e Méndez Ferrín recuncaba na Materia de Bretaña na novela Amor de Artur, e Tucho Calvo no campo da narrativa experimental e apocalíptica con Pae s. XXI. Outros títulos foron Os soños perdidos, de Elvira M., novela sentimental de Úrsula Heinze; e, no xénero de aventuras, Nos pagos de Huinca Loo, de Xavier Alcalá. En Xerais saía, da man de Luciano Rodríguez, a moi útil antoloxía Invitación á narrativa, que percorría unha serie de autores contemporáneos dende Gonzalo Mourullo a Xoán Ignacio Taibo. Flores e leña, preparado por Fernando Pérez-Barreiro, agrupaba un conxunto de narracións chinesas contemporáneas. Estreábase ademais como escritor en galego Carlos González Reigosa, con Homes de tras da corda, colección de relatos sobre o mundo da serra luguesa de Cordal de Neda, terra natal do autor. Méndez ­Ferrín tivo tamén en 1982 un libro de poesía, O fin dun canto, de forte ton elexíaco, e da mesma época son poemarios como O tempo no espello, de Avilés de Taramancos; O cántico da fonte, de Cesáreo Sanchez Iglesias; O ferro dos días, de Lois Diéguez; Poeta muiñeiro á deriva, de Fiz Vergara Vilariño; Aquarium, de Xosé Lois García; O tempo é un camiñante solitario, de Xosé María Costa, e Galicia, fondo val, poesía existencial de Ánxeles Penas. Pola súa banda Manuel Casado Nieto daba a luz Vendima, antoloxía da súa lírica en galego, e o seu fillo Xoán Manuel Casado conseguía o Premio da Crítica con Libro de Caldelas, evocación da patria da infancia. O Ateneo de Ferrol publicaba Fardel de exiliado, de Luís Seoane, e Claudio Rodríguez Fer lograba o premio de Poesía da crítica española por Tigres de tenrura, publicado un ano antes (...)
(O artigo completo)

Brindemos todos...!

O amigo e contertulio desta casa Arume dos Piñeiros

celebra no seu blog a palabra sempre creativa do noso tamén contertulio e (se mo permite) amigo Xohán da Coba, que lle dá alma case permanente a este blog. Brindemos todos por Xohán da Coba e polo espírito de diálogo e intercomunicación que preside este encontro virtual.

en poleiro alleo

Presentación de De provincia a nación. Historia do galeguismo político, de Xusto G. Beramendi (foto do xornal Galicia Hoxe).

E dende aquí a miña felicitación pública (en privado xa lle chegou) ó amigo Miro Villar, polo recente premio de Literatura Infantil e Xuvenil Pura e Dora Vázquez. Non era esta a primeira vez que o autor ceense, poeta e investigador literario de relevo (Xervasio Paz Lestón, Gonzalo López Abente, Celso Emilio Ferreiro, poetas do exilio, etc.) se achegaba a este xénero.

ENTRE HORTAS E PORTAS, de Xosé Manuel González
16. Ámbito reservado.

Imaxe tomada de http://saltonline.com.ar/salto/images/mu_casariego01.jpg

Sobre o 1950
Remata o curso e o Colexio Fingoi ten festa; no patio aberto, alumnos e profesores pululan con bastante animación.
Onda o valado exterior, algo arredados, un grupo de nenos populares contempla a escena -cores, tecidos, caras e actos- ben diferente ao seu hábito cotián. Veos Antón de Marcos -propietario do centro-, vai onda o Director e demanda (ou suxire) que os rapaces de Fingoi e Magoi sexan admitidos ao espectáculo. Don Ricardo permite o achegamento ata a parte de aló da cerca.
Dentro, as rapazas dispóñense para danzar metidas nos traxes. Fóra, o Paquiño pensa: “Que guapas!”.

Polo 1966
Na ribeira dereita, o Clube Fluvial ocupa algúns hectómetros do Miño. Un caneiro delimita algo así coma piscina; ao longo da veiga hai espazo para pic-nic; máis aló do edificio, zona de tenis, xogos de pelota e piragüísmo.
Coarse nas instalacións é empeño asumido gozosamente por un número variable de mozos que non son socios; impedilo, esforzo que lles vai no salario aos empregados. Pero hoxe, 29 de xuño, é especial: no San Pedro, o Clube franquea portas e convida a unha xornada de usufruto. Vai calor e está ateigado.

1968, quizá
Detrás do muro pola Ronda, salvando a portaría na rúa López Pérez, o Colexio Marista posúe unha grande área de deporte. Tres ou catro foráneos entran pola tarde xogar ao baloncesto, é a primeira vez e disimulan entre tanto rapaz facendo o propio.
Unha segunda ou terceira, porén, deficiente ratio aro/encestadores, inevitable falta de quen os xulgue compañeiros, certa rivalidade con efecto permanente definen intrusismo e desbotan acollida. Dáse un intento oral de expulsión por iguais, os alleos resisten; é chamada a autoridade.
Chega o Hermano Tomás e demanda adscrición; que do Instituto, recoñece Manel. Afablemente, o marista declara moita amizade co señor Rábade, patentiza o incomodo nunha instalación que -di- xa non chega para os do colexio e autoriza, sempre amable, a seguir xogando.
O Manel dilles aos seus que teñen que vir menos. De feito, nunca han volver.

Contra o 1970
Na rúa do Conde Pallares, un dos pazos ten na planta baixa a coñecida e diocesá imprenta-libraría “La Voz de la Verdad”. No portal de a carón hai placa en material nobre que alude ao primeiro andar e pasa máis desapercibida: “Casino de Lugo”.
Moitísimo lugués da rúa, será a gran maioría, ignora o que hai alí dentro; ende ben ou ende mal, case todo o mundo ha carecer de dato e ansia sobre posibles feitos e faceres. O fillo dun director bancario explica: poucos membros, criterio de admisión notablemente selectivo. A sociedade escolma, e non escolma pouco.
Rodrigo di, por outra banda, que estivo no último baile de disfraces e resultou altamente divertido, moi ben o pasara. Xente falangueira e descontraída, entre eles.

O Círculo das Artes
Sede en lugar de privilexio, é a institución privada máis coñecida e influínte na cidade. Trala porta xiratoria, bo número de socios visitan a cotío salas de billar ou ambigú, soben a escaleira ata a biblioteca-hemeroteca, mandan os vástagos recibir ensinanza artística.
Lugar de realce, unha dependencia interna e espectacular loce con orgullo o nome de Salón Rexio. Madeira boa, metal brillante, dourados, un estilo modernista dotado con boa acústica. Alí son os bailes de gala e outros eventos de relevo, por veces abertos a convenio societario (a Filharmónica non encontraría lugar mellor para os concertos) ou acto con admisión xeral. Os bailes do Círculo conmoven a rutina de familias burguesas e rapaza de estrea. Cando persecución e descreto reducen o Entroido de fóra a lacón e filloas, aqueles salóns seguen acollendo versión elegante da transformación indumentaria; brilla Antonio Penedo, o cronista Rivera Manso -durante anos- relatará as actividades do Círculo baixo o rótulo “Los carnavales de nuestro pueblo”.
Ás veces un entraba con algún socio e, na sesión vespertina do San Froilán, podía escoitar a Nuestro Pequeño Mundo; ou, achegándose á hemeroteca, follear xornais de cabeceira insólita, repasar lombos de libro trala reixa do andel e albiscar un Sempre en Galiza probablemente inadvertido. Raro era no 71, porén, conseguir acceso libre salvo en día de “rellenos”.
Non se di bingo, si lotaría, hai bólas e bombo. Nas vacacións de Nadal xógase en día corrente no baixo, a tira de papel é barata e o gaño estimable, pero non demasiado alto. Ora, os días sobranceiros (Noiteboa, Anovello) sae caro o cartón e o premio sobe das trinta mil pesetas; membros e alleos acugulan o Salón Rexio cos entresollados, vocéase o número, tenso, tenso, debe estar para caer, fáltanme dous e un “Altooo!” -voz, de gutural e aguda, case rota- decepciona pero acouga. Alguén fixo o día e as festas.
Avanzando a inconformista década, certo día de baile porta e porteiros asisten a un enredo antigaravático. Antonio, fillo de socio, chega co seu carné e un polo de colo alto; non é vestiario admisible. O mozo, que vai presto para a loita, pide emprestado, volve con raquítica chaqueta -mangas deica o antebrazo medio- e garavata anoada sobre o colo de cisne. Os ordenanzas contemplan escépticos, un resolto Antonio abre os brazos, o grupo usual de curiosos parece engrosado. Están para foto.

Os últimos setenta ven no Círculo das Artes moito teatro, concerto, mostra, conferencia ou presentación de acceso libre; será xa dinámica permanente. Decorren máis anos, aumentarán as prazas escolares e festas Fin de Curso. O Casino pechou no 1975. No Colexio dos Maristas, muro pola Ronda, nova e máis alta fachada en López Pérez. O Fluvial ampliou masa social, igual tamén abano; pero os rapaces da Ponte seguen tentando coarse. Os de sempre.

Decepción

Supoño que este artigo, que sae hoxe en La Región, no Pan por Pan, asinado por min, será polémico. De feito, tardei máis de quince días en darlle saída, vítima dunha certa autocensura. Pero finalmente decidín facelo público. (Choverán paos, seguro). Imaxe de Claudia Böhm.

Cando o nacionalismo estaba na oposición, facía críticas rigorosas á política cultural do PP. Xustas e atinadas case sempre: dicíase que non se apoiaba ós creadores, que só se pensaba no espectáculo e no escaparate, etc. Era de supoñer, logo, que había outras políticas culturais alternativas. Pero acontece que cando o nacionalismo participa no goberno, tales alternativas non se ven. Pola contra, séguese o longo regueiro do que fixeran anteriores gobernos, case ó pé da letra. Velaí o concello de Ourense, onde a área cultural está desempeñada polo BNG. Que sucede logo? Ulas esas ideas alternativas? As que se escoitan parecen pouco brillantes: os fondos do concello, por exemplo, non serven para facer un museo de artistas ourensáns. Nin sequera se pon en marcha o Consello de Cultura Municipal e iso non é problema de orzamentos. Tiña que dicilo: dende a miña radical independencia.

IIªs Xornadas da Raia: A represión, en Vilardevós 27 outubro.

Coa participación de Antonio Gamoneda, Xosé Carlos Caneiro, Xerardo das Airas, Paola Godinho, Xulio Prada e Mª Carmen Serrano Fernández, entre outros. (Programa completo en comentarios).

en poleiro alleo
Xosé Luís, naturalmente (Méndez Ferrín, en Faro de Vigo, 26 outubro)
Ferrín dedica hoxe a súa columna do Faro ó tema Carod Rovira, os nomes e as linguas e o paralelismo nas evolucións das letras catalanas e galegas.
Algunha afirmación moi dura e moi crítica ("Eu penso que nin Touriño nin Quintana cren na literatura galega"), peza cobizosa para a polémica, e o orgullo dos lectores cataláns polos seus propios autores (S.L.C. dirían segundo a terminoloxía aquí aludida algunha vez).

P.S.: Na imaxe, Joan Salvat-Papasseit, que cita Ferrín no artigo e é un dos meus poetas cataláns preferidos. Xa teño escolmado aquí poemas del. Velaí outro máis ("Poemas de amor", Visor, 1984):

Viatjar terres

no quedar-se en cap,

amar en totes una noia verge;

creure en la guerra perquè és bo el combat,

cada ferida la sang d'un poema.

Quan Déu ens cridi poder contestar:

–tant estimava que es vessava el veire.

Psicopatoloxía do retorno

Andoliña venres 26 outubro. Foto de Manuel Ferrol. (Este post vai dedicado a Torre de Babel)

Cando marcharon cara á terras descoñecidas encontráronse cun choque cultural inevitable. Cando volven, os nosos emigrantes, sofren un choque cultural inverso: a terra idealizada nos recordos non é o paraíso prometido. Encontran defectos aquí que antes nin sequera percibían. Disto fálase en Psicopatoloxía do retorno (Galaxia) : eis o título do volume asinado polos novos psiquiatras Alexandre García-Caballero e Ramón Area Carracedo, presentado o mércores no Liceo ourensán cun rico debate no que tamén participaron Víctor Freixanes e os psiquiatras e amigos Santiago Lamas e David Simón.
O retorno é silandeiro. Cambio de valores. Frustración. Somatización. Depresión e alcoholismo nalgúns casos. Os autores do estudo, que mereceu o Premio Ramón Piñeiro de ensaio 2006, recorren a metáforas literarias para explicar estes fenómenos: narrativa odiseica dos homes, viúvas de vivos das mulleres, etc.
Ela di: "Esperei todo este tempo a que volveses e agora non te recoñezo". E logo el: "Traballei arreo toda a vida para que vivísedes ben, e agora chego á casa e nin mirades para min". Tamén a Galicia de hoxe despreza o saber acumulado polo tempo co esforzo de tanta xente.

en poleiro alleo
"Chovendo pedras" (Bieito Iglesias, ECG, 25-X-07)
"A Constitución foi imposta dende fóra de España" (X.M. Beiras en El País)
"Vivamos tal como somos" (Xosé M. Pereiro en El País)

Xenofobia.
Pan por Pan xoves 25 outubro (A imaxe, tan xusta, de Gallego y Rey, en El Mundo 25-X-07)

O mala besta que de forma tan salvaxe atacou a unha menor ecuatoriana en Barcelona está en liberdade con cargos: incomprensible. Disque houbo un fallo do sistema porque o fiscal non foi á declaración. Menos mal que había cámaras gravando, porque se non o mozo racista quedaría totalmente libre de responsabilidades. Se o agresor fose un ecuatoriano, é probable que as cousas fosen diferentes.
Agora, o mala besta di que estaba bébedo e que non é racista: algún avogado xa o aconsellou ben, se a agresión é por motivos racistas a pena pode ser maior. Este suceso non é unha anécdota illada. Hai múltiples agresións xenófobas en grandes cidades como Madrid, Barcelona, Valencia ou Zaragoza.
Entre once mil e quince mil mozos están integrados en bandas de ultradereita en España, agresivos potencialmente. Non se pode mirar cara outro lado.

Máis medo.

Pan por Pan mércores 24 outubro

(Foto: Mario Cravo Neto, Brasil)

Tamén meten medo estas imaxes de TV: nun tren de Barcelona, un skinhead pega brutalmente a unha moza ecuatoriana, menor, patadas na cara, nos peitos, todo ante a indiferenza doutros pasaxeiros e sen soltar o agresor o seu móbil nin deter a conversa: de que estaría a falar o monstro?

“Os que traballan teñen medo de perder o traballo, escribiu Eduardo Galeano. E os que non traballan teñen medo de non encontrar nunca traballo. A democracia ten medo de lembrar e a linguaxe ten medo de dicir. Os civís teñen medo ós militares, os militares teñen medo á falta de armas. As armas teñen medo á falta de guerras. É o tempo do medo. Medo da muller á violencia do home e medo do home á muller sen medo”, remataba o autor uruguaio.

E tamén me asusta, a min cando menos, a ignorancia ou provocación chulesca: Rajoy, por exemplo, cando nega o cambio climático.

en poleiro alleo

"Maldita choiva", de Afonso Monxardín (Galicia Hoxe): choiva ou chuvia?

"Divino, demasiado divino", de A. Elorza (El País) : de Tariq Ramadan a Ratzinger.

Non deixen de ler tampouco o magnífico artigo que publica El País sobre o novo partido de Savater e Rosa Díez, nunha achega moi crítica (non o encontrei na rede).

O medo

Pan por Pan martes 23 outubro

Cando se pensa nos sentimentos e emocións que nos conducen na vida, acoden á cabeza cousas como o amor, a empatía cos outros, a solidariedade, tamén a lexítima arela do éxito, económico ou doutro tipo. E razóns non dignas de aplauso: dende a vinganza ata ese instinto primitivo de competencia que compartimos con outras especies do planeta. E quizais desestimamos o poder do medo: O medo á morte. Medo a vivir sen dignidade. Medo a quedar cego ou eivado. Medo a non poderse valer por si mesmo. Medo a quedar sen memoria e esquecerse no mar da incertidume. Medo polo ben e a saúde dos fillos e por todos os seres queridos. Medo á guerra, á fame, á miseria extrema. Medo ó absurdo, ó sen sentido. Medo á loucura. Medo ó descoñecido. Hai tantos medos axexándonos que é un milagre que sexamos quen de loitar contra eles cada día e seguir. Mellor aínda, cun sorriso na boca.

Presentación de Psicopatoloxía do Retorno

O próximo mércores 24 de outubro, ás 20 h. e no Liceo de Ourense, vaise presentar o Premio Ramón Piñeiro de Ensaio 2006, isto é, o libro PSICOPATOLOXÍA DO RETORNO, editado por Galaxia, da autoría de Alexandre García-Caballero e Ramón Area Carracedo.
No acto participarán o director de Galaxia, Vítor F. Freixanes; o director provincial do Sergas en Ourense, David Simón; o psiquiatra Santiago Lamas, e os dous autores do estudo.

Bermejo Barrera: contra a cultura espectáculo

Dende hai uns meses, o historiador Bermejo Barrera está a desenvolver, dende a prensa, unha campaña de reflexión sobre a Cidade da Cultura e a cultura espectáculo. Nesa liña incide hoxe, na entrevista que lle fai Nacho Miras en La Voz de Galicia (entrevista completa). Creo que pode ter interese para o debate e por iso transcribo aquí un anaco:

Como a canción, «La vida sigue igual»...
-Nin a cultura produce riqueza na medida que eles din nin nada diso. Pero eles teñen que demostrar que invisten moito en cultura para vender politicamente unha imaxe de que se preocupan polo tema e, así, conseguir votos. Iso en Fraga estaba claro, co PP. Non cría en nada pero repetía sempre o mesmo; tomaba posesión con non sei cantos gaiteiros, que identifican a Galicia... O problema é que cando se produce a alternancia política, ¡O novo Goberno asume o mesmo discurso!
-Din que non, ¿pero é que si?
-¡Porque os tres partidos comparten a mesma concepción da cultura! ¿Como pode ser que intelectuais nacionalistas, de esquerda, digan que todo o futuro depende do turismo? ¡Pero vamos a ver! Fraga publicou nos anos sesenta un libro, Horizonte español, no que dicía: «Ojo, cuidado con el turismo. El turismo puede dar muchos ingresos, pero la demanda turística es caprichosa, es voluble y es inestable. El dinero del turismo hay que invertirlo en industrializar un país o en modernizar la economía». ¡Iso o dicía Fraga!
-Fanse propostas culturais, cando menos, curiosas... un mirador para mirar a posta do sol...
-Iso viola o sentido común. A ninguén se lle ocorre que a posta de sol se vexa mellor desde Fisterra. O grave é que digan que iso entra dentro dun plan económico de revitalización da Costa da Morte despois do Prestige. ¡Iso é o grave! ¿O futuro é converter a Costa da Morte en Benidorm? E, aínda por riba, aquí cando chove, chove. ¿A cultura só serve para semellante cousa?
-¿Qué faría vostede coa Cidade da Cultura?
-¡Eu que sei! Propuxen nun artigo vendela, pero non a podes vender porque ninguén a quere comprar.

as trece rosas
La Región, 22 outubro
(Imaxe: Julia Conesa, unha das trece rosas, de 19 anos, coa súa irmá)

A represión. Fun ver con certo escepticismo a película “As trece rosas”, de Emilio Martínez Lázaro. Deste director só coñecía realizacións no xénero da comedia, que non me entusiasman, e ademais lera xa algunha crítica nada positiva da súa estrea en Madrid. Pero tal crítica (C.Boyero), creo que é inxusta: dá moitas reviravoltas que pouco teñen que ver co cine e conclúe despois que a película non lle emociona. Pero iso sempre é subxectivo: ó meu carón unha muller secaba as súas bágoas e esa foi a reacción de moitos espectadores/as. A película ten a dignidade necesaria e un modelo de narración correcto. Digamos que un produto fílmico na liña de “As bicicletas son para o verán” (Fernán Gómez) ou “A lingua das bolboretas” (J.L. Cuerda). Se a película de Cuerda reivindicaba con acerto o papel renovador e transformador do maxisterio republicano, a de Martínez Lázaro céntrase na represión de trece mozas das Xuventudes Socialistas Unificadas (varias delas tamén militantes comunistas, aínda que isto non se cita na película), agás unha, de crenzas católicas, envolta no sarillo da represión por axudar a escapar a un militante do PCE.
É unha película que conta unha historia abraiante (pero só unha máis das moitas que houbo naqueles horrorosos anos) e que o fai dende os sentimentos: beleza e tenrura, fraxilidade e solidariedade, a ledicia de vivir enterrada polo fascismo. A carga ideolóxica ten unha importancia menor e o director resérvase un final conciliador, que quizais queira suavizar o ton nada radical da historia. Hai momentos excelentes. Dous deles: o plano xeral que enfoca o cemiterio dende enriba, cando chegan as mozas no camión ó pelotón de fusilamento, e a escena do xuízo, cun avogado militar que se limita a pedir “benevolencia” (así era a realidade) sen a máis mínima acollida por parte do tribunal sumarísimo. Un pensa tamén noutros cemiterios: no de Ourense, onde ese estoupar de disparos na madrugada foi escoitado durante moitos meses por moitos ourensáns que vivían nos arredores.
Lei da Memoria. É inevitable saír do cine preguntándose cousas? Ante tal apoteose de crueldade e inxustiza, a quen lle pode molestar que un réxime democrático queira borrar os sinais máis infames que conmemoran aquel réxime criminal? Quen se pode sentir orgulloso de que os nomes da guerra sigan no rueiro: Coronel Ceano, General Aranda, Capitán Eloy, na nosa mesma cidade? Non merecen unha compensación, mesmo económica, as vítimas daquel horror? Non deben ser abolidos para sempre calquera tipo de homenaxes a un sistema totalitario que ben se simboliza na megalomanía do Valle dos Caídos? Estase a reclamar só un proceso de limpeza democrática da simboloxía fascista como se fixo en Alemaña ou en Italia, entre outros lugares? Recoñecer as vítimas e condenar o totalitarismo: pode iso cualificarse como “un desexo de abrir feridas e dividir España”?
Oxalá moitos mozos e mozas vexan esta película e opinen logo libremente. Tampouco lle viría mal vela a Mayor Oreja que se nega a condenar o franquismo, “vivido con naturalidad y normalidad”.