RONSEL DOS LIBROS. OLGA GALLEGO.

(La Región, 26-6-2001. Recupero esta columna, a propósito do premio Trasalba a Olga Gallego, publicada cando saiu o seu libro sobre a cidade de Ourense).

Gustaríame que esta columna fose hoxe lida non só polos amantes dos libros, senón tamén por todos os lectores do xornal e pola maioría dos ourensáns, porque vou falar dun libro que debería estar en casa de cada cidadán de Auria: “A cidade de Ourense. Unha visión a través dos séculos”, de Olga Gallego Domínguez, publicado polo Museo Arqueolóxico como Anexo 27 do Boletín Auriense. Este é un libro que a autora nos debía ós ourensáns hai tempo e no que se resume case toda unha vida de traballo, entregada á esculca de documentos medievais e protocolos notariais, integrando ademais os seus traballos anteriores e doutros autores (Ferro Couselo, López Carrera, Fariña Busto e un longo etc.). O resultado é un fermoso traballo, nunha moi coidada edición (mágoa non ter incluído unha bibliografía final), que nos fala das raíces da cidade, moi singularmente entre a Idade Media e os comenzos da Idade Contemporánea (1812).

Todo colle nun estudo deste tipo: a estrutura do casco urbano; os seus complexos defensivos; as casas nobres e as casas campesiñas; o Cárcere da Coroa, a Casa do Peso e a Casa da Alfóndiga; os colexios, as igrexas e as ermidas; os cruceiros e os fornos; os muíños hidraúlicos e os cemiterios, etc. Un rico tesouro documental estudado con rigor e agarimo. O lector de Auria debería achegarse ó volume como quen abre o álbum de fotos familiar: velaí aquela forca do Codesal que se caiu cando mandaran aforcar dous homes, as tabernas pechadas no século XVIII, as vodas e os enterros...

Olga Gallego, segunda muller que recibe o Premio Trasalba
A primeira académica da RAG foi a bibliotecaria e arquiveira do galeguismo interior
MARÉ . SANTIAGO (Galicia Hoxe, 30-4-08)

Olga Gallego nunha rúa de Ourense, a cidade na que naceu e na que desenvolveu boa parte do seu labor. Olga Gallego, a primeira muller que entrou na Real Academia Galega (RAG) e durante moitos anos a única da institución, foi elixida por unanimidade Premio Trasalba 2008, o galardón que entrega anualmente a Fundación Otero Pedrayo como recoñecemento ás persoas que contribuíron a preservar a identidade e a cultura galega. Esta é a segunda ocasión na que o galardón recae nunha muller des que se creou en 1983, xa que Pura Vázquez o recibiu hai doce anos. A ela chégalle, precisamente, no seu oitenta cumpreanos.

(noticia completa)

"Sin españoles, nadie habría pagado por mi hijo"
O pai de un dos mariñeiros africanos secuestrados aguarda en Seychelles a chegada do atuneiro vasco (El País, 29-4-08; foto Claudio Álvarez, EP).

O NOSO MUNDO, OS OUTROS.

Andoliña 30 abril

Por sorte acabou ben, sen desgrazas persoais, o secuestro do barco Playa de Bakio por piratas de Somalia: un tema que non permite ningún xeito de frivolidades nin acenos románticos, porque había detrás un grupo de mariñeiros xogándose a vida coas súas familias aterrorizadas en terra. Hai xa bastante tempo que os barcos españois levan, ó carón de mariñeiros galegos, vascos ou andaluces, un numeroso continxente de inmigrantes, sobre todo de orixe africana: o traballo é moi duro e hai xentes que non poden escoller. Deste xeito, a paisaxe humana dos nosos portos pesqueiros, dende A Guarda a Ribadeo, muda de forma acelerada nunha babel de linguas e culturas.
O pai dun dos mariñeiros secuestrados, natural das Illas Seychelles, amosábase onte moi ledo e lembraba unha verdade contundente: “Se non fose nun barco con españois, ninguén pagaría polo meu fillo”. Unha realidade indiscutible, que sería hipócrita negar: coa súa inxenua verdade ese pai está a desvelar as moitas barreiras que separan o noso mundo dos outros. Ese mariñeiro pertence xa, aínda que nunha posición secundaria, ó universo dos privilexiados. Outros moitos loitan cada día, algúns ata a morte, por ter esa mesma sorte.

Millán Picouto: poesía, teatro, a Auriense

entrevista co poeta e dramaturgo Millán Picouto (LVG-Ourense 29-4-08)

en poleiro alleo

Os 32 camiños da sabedoría, de Afonso V. Monxardín (Galicia Hoxe, 29-4-08)

Crucifixos nos hospitais públicos, de X. M. Sarille (ECG 29-4-08)

A City, de Miguel Anxo Murado (LVG, 29-4-08): de avogados e piratas.

Rula e abidueira.

Pan por pan martes 29 abril

Recupero esta cita ben coñecida de don Álvaro Cunqueiro: “Louvado seña Deus tamén por terme dado o don da fala nosa, porque me ensinou a dicir “rula” e “abidueira” e “dorna” e “ponte” e “fonte”, e entón eu, sabendo estas palabras, era verdadeiramente dono da rula e da abidueira e da dorna e da ponte e da fonte”. Estas palabras, fermosas, intelixentes, díxoas Cunqueiro nunha homenaxe que lle ofreceron en Vigo. Cunqueiro falaba guiado só polo seu inmenso amor á lingua. Non era ningún perigoso independentista nin nada semellante. Sabía que as linguas sempre suman, nunca restan, e que coñecer unha lingua é o mellor camiño para avanzar na máis fonda comprensión dun xeito de ser, dunha cultura. Rula, abidueira, dorna, ponte e fonte: palabras de noso, chegan ó século XXI cargadas de sentidos. Non entendo como algúns queren renunciar a este tesouro.

No momento exacto, a imaxe perfecta (vía Afonso)

Unha imaxe da presentación da folga estudantil contra as taxas (do fotolog de Ceivinho). Está tomada na galería Sargadelos de Pontevedra e fai un xogo espectacular entre a estrela da camiseta e a icona barroca e dourada do fondo: no mesmo fotolog alguén escribe que poderían ser alumnos de Acción Católica e non dos CAE, que son os que convocaban.

(Se o presentasen nos locais da CIG de Ourense, sairía unha foto enorme de Lenin detrás e creo que tamén teñen outra do Che Guevara). Cuestións de estética.

Julio e o río (Faro Vigo 28.4.08):

Ferrín escribe sobre a novela de Julio López Cid

RELECTURAS. O NACIONALCATOLICISMO (1). La Región 28 abril. Imaxe: Menéndez Pelayo nun selo de 1954.

A historia de onte. Recolocando libros na biblioteca, que medran sen cesar e sen acougo, cae un volume xa lido no seu día, que decido arredar para unha relectura. E a iso me poño: trátase de “Cielo y dinero. El nacionalcatolicismo en España (1881-1975)”, de Alfonso Botti (Alianza Universidad, 1992). Lino cando andaba a investigar a República en Ourense, pero agora saqueille aínda máis proveito.
A tese básica do nacionalcatolicismo é a consubstancialidade entre o elemento católico e o nacional na Historia de España. Tal realidade viría dende a conversión de Recaredo (587) e desenvólvese dende os séculos da Reconquista en adiante. Consolídase coa expulsión dos árabes da península e logo co reforzamento da identidade por parte da Santa Inquisición. A conquista de América defínese como unha nova evanxelización e o nacemento dun Imperio fronte á Reforma protestante. Ese período de esplendor truncaríase coa decadencia dende a chegada dos Borbóns e as ideas estranxeirizantes. Pasa a demonizarse así todo o que racha coa unidade católica: iluminismo, masonería, liberalismo, krausismo, librepensamento, positivismo, anarquismo, socialismo, comunismo, etc. Todos eles son os famosos heterodoxos de Menéndez Pelayo: anticatólicos e, xa que logo, antinacionais. Esa era a historia dominante das vellas enciclopedias: quen teña máis de 40 anos sabe ben do que estou a falar, ou non?
A xénese do NC. Alfonso Botti estuda nese ensaio con detalle as orixes e xénese do NC: as súas raíces están na reacción católica fronte á Ilustración, á Revolución Francesa e na revolta contra a invasión napoleónica de 1808. Logo viran os pensadores a darlle corpo: primeiro Donoso Cortés. Logo os carlistas e intelectuais integristas. E Menéndez Pelayo identificando España, unidade de raza e unidade de crenza. E catalogando ós heterodoxos españois (1880), mesmo coa afirmación dunha “filosofía nacional”. E títulos tan simpáticos como “El liberalismo es pecado” (1884), de Félix Sardá y Salvany. A Igrexa pola súa banda soporta as medidas desamortizadoras e fai de España un refuxio de ordes relixiosas expulsadas de Francia e doutros lugares. Sen perder o seu poder económico: Joaquín Aguilera sostiña en 1912 que os relixiosos tiñan ó menos un terzo do país.
Acción Española. Hai toda unha elaboración literaria das teorías do NC español: Vázquez de Mella cando propugna a confederación cos estados americanos do Sur. Ramiro de Maeztu cando define a “Antipatria” ou apela a unha nova Reconquista. Ou “o noso” Eugenio Montes, galgando do galeguismo e das vangardas ó fascismo, con imaxes como “España, esposa de Cristo”. Os autores da revista “Acción Española” estruturan a ideoloxía do NC como soporte para un modelo totalitario de novo Estado corporativo ou fascista. Que de novo tiña pouco, porque Victor Pradera xa dicía que era o mesmo dos Reis Católicos. José Calvo Sotelo, con sección fixa na revista, dálle forma económica capitalista ó modelo totalitario. O certo é que, pouco despois, 1936, Franco non vai ter xa que inventar moito.

E catro moi fermosas pezas do artista Xosé Luís de Dios (na Ourensanía)

Que gran debuxante! Que gran pintor!

Estas pezas son da súa mostra Imaxes dos Soños (Museo Municipal, 2000)

Ourensanía

Acheguei 20 novas fotos á Ourensanía (xa van 280). Deixo aquí as referencias das novas, a quen poida interesar:

Diego Ameixeiras (autorretrato). José Núñez Ares. Roteiro Volter: plano. Sara Casasnovas. Directiva ATEO en 1934. Antonio Caneda. Etiqueta viño do Ribeiro. Pura Vázquez. Manuel Luís Acuña. Camilo Franco. Xosé C. Caneiro. Méndez Ferrín. Millán Picouto. Comercio Fina Rei. Roteiro Blanco Amor. Homenaxe a Curros na Coruña, 2008. Alberto Vilanova, Xosé M. Núñez Seixas. Termas da Chavasqueira. Arturo Baltar e Risco.

Cen Anos de Historia Cultural: 2000 (segunda entrega)
Galaxia, Couto Mixto, Golfiño.

Na imaxe, Mercedes Peón, Pura Vázquez, Manuel Luís Acuña.

O artigo completo.

Carballiño’s octopus festival, de Afonso Vázquez-Monxardín (La Región 26 abril)

Non me fagan demasiado caso que incluso admito ’pulpo’ como animal de compañía. Xa me dirán se non se fan máis amigos, por exemplo, un 7 ou 17 no Campo da Feira ao redor dun par de pratos de madeira con tres racións cada un, que levando pola rúa, atado, un bulldog ou un doberman. ¿Cal é logo mellor compañía? Pois así é a cousa.
(artigo completo)

premios aelg 2008

Escoitado na radio. Beramendi (ensaio), Millán Picouto (teatro, por Ciclo de Marte), Miguel Anxo Murado (narrativa) e Méndez Ferrín (xornalismo literario), algúns dos premiados polos socios/as da AELG 2008. (Na imaxe, Millán Picouto nun debuxo, creo que autorretrato, de hai uns anos).

Sextinario.
Pan por Pan domingo 27 abril

Marica Campo é profesora de Lingua Galega en Guitiriz e tamén autora de libros de poesía, narrativa e teatro. Vén de publicar, na colección Edoy Leliadoura, o seu último poemario: “Sextinario: trinta e seis + tres”. Isto é, 39 sextinas, poemas de seis estrofas de seis decasílabos rematadas en tres novos versos. Poesía auténtica, nacida das raíces e do corazón, con múltiples rexistros. Velaí unha breve mostra:
“Apunta estas palabras: Cando a morte
me leve á outra beira, escribe viño,
non me metas paraugas, quero chuvia
que me molle o cabelo e chegue á boca.
Non me poñades flores, só unha hedra
das que abrazan as árbores do bosque.

Escribe esta palabra, escribe bosque
fraga anterior aos deuses onde a morte
lle dá aos carballos secos vida en hedra,
como copa ateigada dun bo viño.
Embebédame así, éncheme a boca,
e escoita como canto baixo a chuvia”.

O BNG expulsa a un militante de Vigo por presidir unha asociación proxudea

Confirmouse a expulsión, polo consello comarcal de Vigo do BNG, de Pedro Gómez-Valadés, presidente da Asociación Galega de Amizade con Israel.

FÍO MUSICAL (4) : XOÁN DA COVA

(Xa que XDC non manda foto nin recomendación concreta, engadín eu esta imaxe de Scarlet Johansson, en "The Spirit", que algúns xa botaban en falla...)

Xa saben vostedes que hai unha canción pra cada momento. Pero gustaríame que me dixeran unha canción pra cada un dos momentos importantes da súa vida. Imaxinen que fan no futuro unha película biográficas sobre vostedes. Escollede a música pra cada unha destas escenas cinematográficas:
- O momento en que nace e a súa nai e o colle no colo.
- O momento do primeiro contacto íntimo amoroso.
- A música pra escena da voda . En off!. Non a marcha nupcial que de seguro que soou fisicamente.
- O seu primeiro triunfo profesional.
- O nacemento do seu primeiro fillo. A voda da súa filla, etc.
- A morte dos seus pais.
- A súa propia morte . O enterro. (Importante esta selección: é o resume).

Algunha canción figura máis dunha vez?.
Non teñen por qué responder a ningunha. É máis ben unha pregunta pra pensar.

Interesante entrevista (EP 25-4-08)

YEN DINH UOC Ex jefe de propaganda del Ejército de Vietnam: "Vencimos a EE UU porque supimos engañarles"

(Entrevista de Georgina Higueras, enviada especial en Hanoi)

FÍO MUSICAL (3): XABIMUSIC.

Vai un pequeno extracto do discurso que pronunciei en Ribadavia con motivo do 25 aniversario do Coro de Cámara do Cub Artístico. Aquí mesmo podedes consultar o texto completo.

A PROL DOS COROS
A Biblia dinos que “ó comezo foi o verbo”: a palabra. Sen embargo, hoxe en día, os expertos inclínanse por pensar que, antes que a palabra e a linguaxe foi a música e o canto. Vamos, que unha xuntanza dos nosos antepasados homínidos debía parecerse máis ó ensaio dun coro que a un faladoiro de café. Antes de falar os humanos cantaron e cantaron en grupo, a coro.
Convértese así a voz nunha ponte entre as persoas, entre os individuos, facilitando a comunicación e o intercambio interpersoal; facendo, en suma, sociedade. Nace daquela o canto coral, o canto colectivo. No coro a voz individual e persoal atopa un novo ámbito de socialización, un lugar de encontro cos outros. O coro aparece como unha das primeiras manifestacións da vida colectiva e comunitaria. O canto colectivo convértese, para os nosos antepasados de tódalas culturas e civilizacións, nunha das primeiras manifestacións da vida social ó tempo que nun forte vínculo de unión da mesma colectividade tribal. E así estaba unido sempre ás múltiples formas en que esta vida colectiva se manifestaba: tanto nos traballos (recordar os nosos cantos da vendima, da seitura, da sementeira, das muiñadas) como nas cerimonias simbólicas festivas ou relixiosas que ían pautando a vida social das comunidades primitivas. Deste xeito conservouse ata o día de hoxe ó longo de séculos o que entendemos como música popular e tradicional.
É por isto que o canto coral ségueme parecendo a forma máis exquisita e democrática de vivir a música e o grupo que vos presento (b vocal) son unha boa mostra.

(Engado eu, M.V., que me encantou esta peza, que paga a pena escoitar outras do mesmo grupo que tamén saen en Youtube, e tamén teñen a súa web: aquí).

AVISO. Estiven sen conexión a Internet toda a tarde. Chamei a Telefónica e creo que mo arranxaron. Agardo poder colga agora os fíos que faltan.

FÍO MUSICAL (2): GUSTAVO PEAGUDA.

Recomendacion: Miles Davis na illa de Wight "call it anything".

Nunha tarde soleada do mes de xaneiro en Compostela comprendín definitivamente que é un creador. Esto sucedeu cando vin un DVD dun concierto de Miles Davis na illa de Wight. Este en resposta a unha pregunta dos organizadores dixo que chamaran a súa musica "call it anything".

Despois anotei no meu caderno estes versos imprevistos:

OS TROMPETISTAS DA NADA

“Todo lo mas perfecto de tus poemas es nada” (José Asunción Silva)

Os trompetistas da nada

viaxan polo tempo inútil

á procura do verso con melodía.

Saben eles que o poema sempre é afogado

polos poetas que viven en voz baixa nas augas puras do Leteo?.

Nota: chegaron xa, atendendo á miña petición do pasado sábado, varias recomendacións para o Fío Musical Permanente. As de G. Peaguda, Xabimusic e Xoán da Coba. Dareilles saída hoxe a todas: estean ben atentos/as !!!

axenda: Os perfis galegos de Carmen Martín Gaite

Presentación do libro "Los Perfiles Gallegos de Carmen Martín Gaite" e homenaxe literaria. Na Casa da Cultura de Allariz ás 20.30h. Con intervencións de Teresa Devesa, concelleira de Cultura; David González Couso, autor do libro; Ana Mª Martín Gaite, escritora do prólogo; Mauricio Rodríguez, editor de Procompal Publicaciones. A seguir, lectura de anacos da obra acompañados por temas musicais: Lectura: José Teruel Benavente, profesor da UAM - Interpretación: Clara Jensen (soprano); Laura González (piano). Durante o acto proxección de fotografías de Carmen Martín Gaite.

en poleiro alleo
Sobre Cervantes, de X.L. Méndez Ferrín (Faro Vigo 25 abril)

Ferrín opina hoxe sobre Cervantes e outras obras do macro texto cervantino e tamén doutros grandes poetas e escritores das letras castelás.

"ós galegos expropiáronnos cincocentos anos de desenvolvemento e memoria" (Ferro Ruibal)

Magnífica, como sempre, a intervención de Xesús Ferro Ruibal onte, na presentación dos novos libros de texto en galego da Academia Postal.
Pagaba a pena gravar o seu discurso de onte, breve, pero cheo de significados. Fixo unha fermosa parábola arredor da ruína do mosteiro de Xunqueira de Ambía e do traspaso das súas rendas a Valladolid, como símbolo da decadencia de Galicia e da súa entrega ó analfabetismo máis brutal. Pasou logo a destacar o papel normalizador (en castelán) dos Reis Católicos e outras autoridades. Leu algúns documentos de Nebrija e doutros autores nos que expuñan a imposibilidade de levar ó castelán (a nova gramática, por exemplo) a riqueza de léxico e de contidos da lingua latina, tal dicían daquela. "Os Reis Católicos eran normalizadores, coma nós. E nós temos que derrubar tamén eses prexuízos".
Fixo ademais outra fermosa parábola sobre o poder da Palabra a xeito de apéndice dun remate do Xénese aínda non escrito (este texto teno publicado, pero non sei onde, xa llo preguntarei).
E rematou coa interesante imaxe dun carballo que cortan e cae ó chan facendo moito, moito ruído. "Pero o resto do bosque segue a medrar en silencio e medran todos os outros carballos sen que nos deamos conta": era unha resposta ó que vostedes están pensando, os propagandistas antigalego de GB. A eles tamén se referiron, sempre sen citalos, outros participantes no acto como X.C. Sierra ou Marisol López (DXPL). Falaron tamén no mesmo acto, masivo en canto a asistencia, Carlos Varela, fiscal superior de Galicia, e Francisco Nóvoa, director da Academia Postal.
Ó longo da presentación houbo varias intervencións musicais, tamén magníficas, do grupo Stradivarius.

Graciñas.
Graciñas a Xosé M. Piñeiro que recomenda, no seu artigo de hoxe en La Región, este blog e máis o do Francisco Castro.
Todos os días levo sorpresas das xentes que entran a visitarnos por esta casa, dos mundos sociais e culturais máis diversos. O mérito é tamén de todos/as vostedes, por suposto.

25 abril, San Marcos
Imaxe: San Marcos,
de Angelo Bronzino.

Nunca celebrei o meu santo, pero sempre hai alguén que me felicita nesas datas. Xa o fixeron no Instituto onte, por adiantado.

Din que foi o autor do segundo Evanxeo e teño entendido que o teñen por protección os notarios, ópticos, vidreiros, educadores (aquí si que me toca) e intérpretes (Santos. Diccionarios del Arte, Electa 2002).
(Escoitei algunha vez que tamén os xornalistas, estou errado?)

A cultura do pan.

Pan por Pan venres 25 abril.

Se lles preguntamos ós nosos alumnos de Bacharelato en qué lugares de Galicia e en qué paisaxes hai cultivos de trigo, de centeo ou de millo, saberían respondernos algo? Déixolles a vostedes a resposta. Vivimos nun mundo no que os meniños cren que o pan e o leite nacen nos supermercados por xeración espontánea e levan nomes e logos raros, ás veces en inglés. Por iso son necesarios libros como “A cultura do pan” (Xerais), de Xosé Lois Ripalda, quen hai uns meses deunos un fermoso “Libro das fontes”. O seu novo volume fálanos das formas de cultivo e da cultura popular asociada ó pan. Da galega e tamén das lendas guaranís sobre o millo ou dos mitos clásicos grecolatinos. E da hucha sacra do cabaceiro (Castelao) e dos muíños de auga. E de coplas tan ousadas como esta: “O cura foi ao muíño, / e caeu de cu na presa,/ acudide aquí veciños/ quedoume a caralla presa”.

galicia XXI actores do cambio (entrevistas de Luís Pousa en Galicia Hoxe e ECG. Foto Fernando Blanco)
Ángel Carracedo, xenetista:

"Hai máis mortes por atragoarse que polas "vacas tolas"

Que é a vida, sen entrar en consideracións científicas?
A vida é algo moi curto, que se vai facendo progresivamente curto cos anos, máis rápido do que eu querería. Por iso é decisivo alcanzar equilibrios. A miña necesidade básica é o meu tempo para estar, o meu tempo para gozar e o meu tempo para interaccionar coa miña familia.
Que é a morte?
Non me perturba pensar nela nin a sacralizo. A morte é algo inevitable, e o único que me preocupa é que, cando me chegue, a xente que me rodea estea ben e non sufra.
Que é a tecnoloxía á hora de combater unha enfermidade?
Aínda somos relativamente pouco eficaces en poder tratar as enfermidades. A práctica médica está moi baseada na tecnoloxía, pero o futuro da medicina vai polo coñecemento molecular das enfermidades no seu enfoque máis racional e por poñer o enfermo como centro das cousas. No futuro, a tecnoloxía terá un valor proporcional cada vez máis baixo.
(...) (...)
Xeneticamente, hai predisposición en determinadas comunidades a determinados tipos de enfermidades?
Totalmente. A poboación galega é un pouquiño máis propensa a enfermidades xenéticas que a poboación europea, por canto estivo máis illada que outras comunidades. Por iso na poboación galega aparecen mutacións que só as hai en Galicia, e en Arxentina ou Suíza, polos galegos que foron para eses sitios. Isto que é malo, por contra fai de Galicia unha poboación ideal para estudar o compoñente xenético das enfermidades comúns. E sería moi importante estudalo e utilizalo ben.
Galicia terá algún día un premio Nobel en xenética?
Non creo que sexa nesta xeración, pero pode ser na que vén. O investigador galego ten tres cousas moi boas: capacidade de traballo, imaxinación e mobilidade. Hai moi boa xente e a pouco que as condicións da contorna melloren en termos de perspectivas laborais e infraestructurais -o Estado aínda ten unha débeda histórica importante con Galicia en ciencia- haberá máis probabilidades de conseguilo, e oxalá o vexamos feito unha realidade.

ÚLTIMA HORA. UN RECURSO ANTE O TSXG BOTA ABAIXO O PXOUM.

O Tribunal Superior de Xustiza de Galicia anulou nunha sentenza o Plan Xeral de Ordenación Municipal (PXOM) de Ourense por considerar que non pasou o trámite de exposición pública antes da súa aprobación definitiva no Concello e na Consellería de Política Territorial e Vivenda.
O estimado, dun particular, é só un dos trece recursos pendentes contra o PXOUM.
Creo que a avaliación histórica do período de Manuel Cabezas como alcalde vai ter moitas sombras...

Europa é plurilingüe. Quen sabe galego, sabe máis.
Por varias vías (H.Casares, H.Villar, Arume, graciñas a todos/as) chégame esta mensaxe dunha campaña de gran interese, á que nos queremos sumar tamén dende esta solaina.

Envíovos o enlace da campaña sobre educación bilingüe que estamos impulsando o Observatorio de Sociolingüística da Universidade de Vigo (Anxo Lorenzo, Fernando Ramallo, Ana Iglesias, Hâkan Casares), en colaboración coa Área de Normalización Lingüística da Vicerrectoría de Relacións Institucionais, coordinada por Henrique Costas. A campaña utiliza o seguinte lema: EUROPA É PLURILINGÜE, QUEN SABE GALEGO SABE MÁIS. E este é o seu enderezo web: http://webs.uvigo.es/plurilinguismo/
O que se pretendeu foi poñer en circulación unha serie de argumentos e discursos sobre as vantaxes da política lingüística educativa impulsada co decreto 124/2007, baseados principalmente en evidencias científicas e non en impresións e desexos identitarios. É destacable que sexa unha institución independente quen promove a campaña. Espero que resulte de utilidade, pregando a máxima difusión. Máis información (oficina de prensa da Universidade de Vigo): 986813604.

Ourensanía, 14 fotos máis.
E lembranza do Leuter González Salgado.

Entran na Ourensanía outras 14 fotos. Velaí: o retrato de Albino Núñez, o autorretrato de David Rubín, unha peza de Manolo Figueiras, unha foto de Casares cando o recital de Raimon en Compostela e sete fotos moi interesantes achegadas por Xosé Lois Carrión, todas do seu avó Leuter González Salgado e da Cruz Vermella, que presidiu nos anos 30. Tamén engadín outras tres fotos, magníficas, do Tucho do Volter, collidas de prestado do blog da amiga Ana Bande.

Ó Leuter coñecino na súa propia casa, da man do seu neto e meu amigo, nos 70. Xa o vira outras veces pola Auriense, da que era fundador e animador. Souben despois que estivera no PSG e, xa morto, encontreime coa súa memoria, moitas veces, nos xornais dos anos 30, preparando a miña tese sobre o Ourense da Segunda República.
Foi o primeiro concelleiro nacionalista desta cidade (para cando unha posible homenaxe, amigos do BNG?) e, como tal, desenvolveu un amplo labor en moitos campos: ensino, colonias escolares, Concello e Deputación, Cruz Vermella, etc.
Contaremos noutra ocasión como os socialistas presentaron unha moción para que non usase "o dialecto gallego" nos plenos por consideralo paleto e pouco honroso na institución. E máis cousas...

A Rega, Bieito Iglesias (ECG 24 abril)
Imaxe: Tolstoi e Gorki.

Xa non sei dicir -porque as citas tenden a enguedellarse en inextricables meadas- se foi León Nicolaievich Tolstoi ou o meu amigo Xulio Gaioso Neira quen escribiu: "Todo canto sucede no mundo pasou antes na miña aldea". Pero a observación está ben traída e vén a conto da presente pelexa pola auga. As comunidades de Valencia e Murcia levan anos emperradas en que lle trasvasen parte do Ebro (tamén os aragoneses queren levar lentura a certos sequeiros), mentres os moradores do delta e os ambientalistas din que diso noite. Como a sede barcelonesa obrigou ao goberno a bombear tantiños litros da desembocadura cara a cidade condal, os demais sedentos poñen pingando ao bo samaritano e claman contra tamaña discriminación. Parece ser que non houbo tal trato desigual, que os levantinos xa se beneficiaron estes anos pasados de caxougues semellantes, no entanto o lío armouse e tense a impresión de que a guerra da auga substituirá na axenda política desta lexislatura aos folións estatutarios da pasada.
O que hai en España é de tódolos españois?, pregúntanse os nacionalistas indignados cos pérfidos cataláns, aos que quixeran aplicarlle o belicoso principio de "al enemigo ni agua". Pois ben, a miña casa é miña, non de tódolos patriotas, do mesmo xeito que A Bouza, A Cerca, O Sobreiro e O Coello son eidos dos meus pais. Pero, á parte do asombro que me asalta vendo a conspicuos portavoces da dereita, conversos en comunistas, tamén me admira que un río, un tema musical das alboradas de antano, coa banda desfilando entre foguetes ("El Ebro guarda silencio al pasar por el Pilar, la Virgen está dormida, no la quiere despertar"), se convertese na liña Maginot que separa bos e malos españois.
Talmente como na aldea, cando meu avó tiña que erguerse a regar os lameiros ás catro da mañá e a velar para que outros veciños noitébregos e intereseiros non tornasen a auga cara as súas leiras.

Paternidade.

Pan por pan 24 abril

Un acerto literario empeza moitas veces pola escolla do título: “Diario dun pai acabado de nacer” (Xerais), de Henrique Alvarellos ten esa condición. Trátase dun diario comezado a escribir un día de abril de 2002 cando o autor coñece a nova de que vai ser pai. Alvarellos quere compartir a crónica íntima dos cinco anos que seguen: a primeira mirada do fillo, a traidora interrupción da morte (do pai (avó), as primeiras preguntas abstractas da nova criatura, etc. Escribe o amigo lugués cun estilo lírico, evocador, outras veces desenfadado. Acollendo algunha cita literaria moi ben enfiada (Tovar, Cunqueiro, Neruda), pero fuxindo dun texto presuntuoso por cultista. De paso reivindica o seu instinto de paternidade e a recuperación do status paternal pola figura masculina do pai. Todo con moito xeito. Teño para min que este diario vai ter moitos lectores e lectoras.

Día do Libro

Como todos os anos, celebramos o Día do Libro no IES A Carballeira cun recital multilingüe organizado polos departamentos de Lingua e Literatura Galegas, Lingua e Literatura Castelán, Francés e Inglés. Máis de 50 alumnos/as leron poemas de Curros Enríquez, Luís Pimentel, Garcilaso, Quevedo ou W.Shakespeare, entre outros. Para os posibles interesados/as, se os houbese, deixo en COMENTARIOS o listado completo de alumnos/as recitadores, poetas e textos.

Presentación de "El río", a última novela de Julio López Cid (foto Trebolle)

O pasado luns presentouse a novela El río, de Julio López Cid, no Liceo. Non estivo presente o autor, que reside no estranxeiro (contra o que informou un xornal local) e participaron nese acto o editor A. Prada (Duen du Bux); o director da colección e escritor José María Pérez "Chesi", o sobriño do autor, Xabier López; e o amigo do novelista, Eduardo Valenzuela. O Liceo a rebosar, presentes no acto a inmensa lexión de amigos da familia López Cid. Segundo explicou Xabier López, a nova novela de Julio López Cid, autor non moi prolífico, podería relacionarse coa súa outra peza Ponte Sobreira e recrea os anos de infancia e mocidade do novelista, co papel do río Miño como gran centro de sociabilidade da cidade (tema do que temos falado aquí outras veces).

A colección O Moucho, de Xosé María Álvarez Blázquez

Foi unha das grandes iniciativas de difusión da cultura galega a un nivel popular, a mítica colección O Moucho que lanzou Xosé Mª Álvarez Blázquez e que perviviu entre 1967 e 1983. Eu teño uns cantos en casa, moitos mercados en librarías de vello, pero non a colección completa, quen me dera!

Agora El País tivo a feliz idea (dende o domingo) de recuperar 21 títulos desta colección máis outro dedicado a XMAB. Entre eles, títulos moi populares e destinados ó gran público (Cantigas do viño, Contos do pobo) e pezas grandes das nosas letras como o Catecismo do Labrego ou O Maroutallo, de Otero Pedrayo.

Supoño que por problemas de dereitos non están outros como os dous escaneados enriba, de Ferrín e Pintos. Pero a idea é atractiva e seremos moitos os que merquemos os libriños de O Moucho (cando menos os que non teño xa, no meu caso).

Ave Fénix.
Pan por Pan mércores 23 abril

A crise aberta no Partido Popular tralas eleccións está a desenvolverse co guión dos peores augurios. Por riba do xogo retórico, a confrontación Rajoy-Aguirre ten unha dureza sorprendente: se se tratan así entre amigos, do mesmo partido, que pensarán dos seus adversarios políticos (non digamos inimigos)? Asistimos a achegas tan surrealistas como descubrir que seica no PP hai “socialdemócratas”, pero eu non me imaxino a ningún líder “popular” a ler ás escondidas as teses do renegado Kautsky, que diría o vello Vladimir. En fin, non se sabe que sairá deste parto dos elefantes, aínda que nada sucede en van. A crise pode ser unha catarse necesaria, pero as chagas nunca curan ben de todo. Rexurdirá un novo PP como Ave Fénix das cinzas desta crise? O malo do conto é que a lenda di que o ovo da Ave Fénix renacía cada cincocentos anos. E non creo que Esperanza queira agardar tanto.

en poleiro alleo

A terra para quen a traballa, de Afonso Vázquez Monxardín (Galicia Hoxe, 22.4.08)

O PP galego non ten rumbo, de Xosé M. Sarille (ECG 22.4-08)

Albino Núñez.

Pan por Pan martes 22 abril

Presentouse onte no Simeón, cunha acollida entusiasta de público, o segundo volume que recolle textos do profesor Albino Núñez: hai uns meses publicáronse os seus poemas, agora os seus descendentes recolleron os seus “Ensaios e artigos, 1956-1973”, ámbolos dous libros prologados por Alonso Montero. Nestas entregas dos xornais, en “La Noche”, “La Región” ou na prensa de América, hai moitas cousas de interese, pero hai que ler con atención, entre liñas, por riba do que permitía dicir a censura ou a autocensura.

Albino Núñez fala da Historia de Galicia, da súa xeografía, da pedagoxía renovadora, da lingua e da literatura galegas. Tivo especial querenza coa defensa das nosas toponimias, campaña que compartiu con “Ben-Cho-Shey” na prensa. E tampouco lle gustaba o castrapo: que diría don Albino dos que se empeñan en "castrapear" o nome da Festa do Polbo do Carballiño?

Outro cabaceiro
este creo que do Atlético de Madrid

De Xulio de Rabal para Arume

Menudo barullo...

Menudo fregado que se está montando no PP a nivel español. Entre os diferentes sectores están a dedicarse "xoias" semellantes ás que detinaban ata agora ós seus adversarios políticos ("enemigos", dirían eles).
Se a cousa segue así, vai haber lío e ben gordo no PP de aquí a xuño.
Iso tería incidencia evidente no PPdeG e deixaría a organización galega en mala disposición para as próximas autonómicas: se as perdesen os peperos galegos, de novo, sería a hecatombe para Rajoy que presume cando quere de galego. Se iso chega a suceder, non lles viría nada mal ós promotores dunha nova CG, como informa hoxe a Voz. Se son quen, engado eu, de facer unha campaña ben feita e de fasquía nidiamente galeguista.

A aventura do Volter (e 2)

La Región 21 abril 2008. Imaxe: "Do circo", de X.L. de Dios, 1985.

Poetas. Ó carón dos murais dos artistiñas, dos que falei o luns pasado, estaban os poetas. E, dende logo, o apartado poético nas paredes do Volter non era menos importante que o artístico. Aqueles muros enchéronse de poemas de Ramón Cabanillas, Ricardo Carballo Calero, Otero Pedrayo, Ferro Couselo, Blanco Amor, Celso Emilio Ferreiro, Bernardino Graña, Antón Tovar, Xocas (Xoaquín Lorenzo), Carlos Casares, Méndez Ferrín, Carlos Velo, Curros Enríquez e Vicente Risco. E tamén breves composicións de autores ourensáns como Ernesto G. Del Valle, Julio López Cid, José Luís López Cid, Carlos Casares, Pepe Romero, Gimeno e M. F. Sampayo, entre outros. Moitos anos despois, en 1975 e 1976, alí se celebrou o certame de poesía O Volter e os premios foron outorgados ós poetas Millán Picouto e Ánxeles Penas, que os viron tamén reproducidos nas paredes.

Vicente Risco. E no centro de todo este movemento cultural, Vicente Risco. O creador ourensán encabezou os máis importantes faladoiros do Ourense da posguerra e imprimiu neles o aceno da súa forte personalidade cultural. Risco estaba entre os habituais da tertulia da Peña dos Sabios, que se xuntaba no café do retaurante Roma, na rúa do Progreso, e logo, ó desaparecer ó Roma, no café La Marquesina, no Paseo. Nesa xeira andaban, con Risco, Prego de Oliver, Faílde, o escritor Ernesto Gómez del Valle, os irmáns José Luís e Julio López Cid, Julio Gimeno, Segundo Alvarado e Ricardo Outeiriño, entre outros.

(segue... o artigo completo)

O xornalismo de Basilio Álvarez

O xornal Galicia Hoxe, a través da xornalista Rosa Rodríguez e na serie "Olladas", está a facer un especial seguimento do libro Xornalistas con opinión, publicado recentemente polo Consello da Cultura Galega e a editorial Galaxia.

Nas semanas anteriores publicáronse entrevistas (sempre dunha páxina) con Rosa Aneiros, sobre Concepción Arenal (7 abril) e con Francisco Campos, sobre Alfredo Brañas (13 abril).

Hoxe sae a terceira entrevista da serie, sobre Basilio Álvarez, co conductor deste blog: entrevista completa.
Destaco aquí algúns anacos:

Descóbrenos a Basilio Álvarez. Marcos Valcárcel: "Basilio apostaba por xornalistas ousados que tivesen a redacción na rúa".

- Como definirías a Basilio Álvarez como xornalista?
Foi un xornalista do seu tempo, que usou o xornal como ferramenta para cumprir a súa misión política e social. Moi consciente do poder do xornalismo dos anos 20 e 30: dicía que un xornal é como un volcán que vomita ideas, máis valioso que mil escolas ou que tres mil estradas, porque actúa a fondo sobre as conciencias. Por iso titulei o meu traballo "Basilio Álvarez: o xornalista que acendía volcáns", porque Basilio era moi consciente do poder subversivo e transformador da prensa escrita.
- As súas teorías sobre a profesión podería seguir vixentes na actualidade? Pode ser un modelo a seguir polos estudantes de xornalismo?
Ben, o xornalismo de hoxe é moi diferente ó de hai 80 anos. Pero hai moitas cousas que poderían estar vixentes e ser referencia para os novos xornalistas estudantes. En 1912 publica en Madrid Basilio "El libro del periodista" e alí deixa moi nidias as súas ideas: quería xornalistas valentes, ousados, que tivesen a redacción na rúa, renegasen da erudición e soubesen abrirse tamén ás alas da imaxinación creativa. Demandaba tamén escribir "de abaixo enriba" e non "de enriba embaixo" (ó ditado das empresas). Quizais fose algo idealista ou utópico, pero ese era o perfil que el demandaba. E reclamaba xornalistas moi cultos e formados, áxiles de cerebro e vocacionais.
- Que cres que pensaría do xornalismo que se fai agora?
Para entender iso, hai que contrastalo co xornalismo que el fixo no diario republicano "La Zarpa" e noutros medios. De seguro estimaría que unha parte do xornalismo actual é demasiado conformista e condescendente con todos os poderes, económicos e políticos. E tamén se sorprendería da revolución tecnolóxica que vivimos: utilizaría todos eses novos medios cun sentido creativo e reivindicativo.

Cen anos de historia cultural
2000: Castelao. Manuel Antonio

O artigo completo

Foi tamén un ano de moitos libros notables, sobre todo nos campos da narrativa, o ensaio e a investigación. Entre os primeiros, citemos Expediente Artieda, novela de Luís Rei Núñez, que gañou o premio Xerais dese ano, fallado en Santiago, e Non volvas, unha densa novela de Suso de Toro que parte da vinganza dunha muller ofendida. Xosé Carlos Caneiro achegaba Ébora; Xosé Luís Martínez Pereiro, Medición definitiva do limbo, e Xavier Seoane, Ábrelle a porta ao mar, narrativa familiar sobre a guerra, tinguida de realismo máxico.
Basilio Losada publicaba a súa primeira novela, Princesiña de Francia, e o novelista limiao, residente en terras coruñesas, Antón Riveiro Coello, dábanos unha das súas mellores novelas, As rúas de Bakunin, premio García Barros e recuperación merecida da memoria do anarquismo coruñés nas primeiras décadas do século XX. O mesmo autor publicaba a excelente colección de relatos Animalia (Galaxia), coa que gañara o premio Café Dublín un ano antes.
María Xosé Queizán achegaba a súa novela Ten o seu punto a fresca rosa, reflexión feminista ambientada en Vigo a través da saga de tres familias de diferentes clases sociais, e Xosé Manuel Villanueva publicaba a súa novela Adeus India, adeus (Ir Indo).
Edicións Xerais lanzaba a súa colección Abismos, cun volume colectivo titulado Narradoras e dous títulos de Medos Romero (Dubido se matei a Lena) e Xesús Fraga (Tute para catro). Da mesma quinta son obras como Salitre, de S. Jaureguizar; Infancia e desventura de Lino Carrán (Galaxia), novela de Xosé Miranda, e Un. Dous e Tres noverlas + poesía gráfica (Tris Tram), de Antón Risco, e O corazón portugués (Galaxia), de Ramón Loureiro, novela que aposta pola fantasía e que foi finalista na terceira edición do premio Eixo Atlántico.
Nas letras para a mocidade e infancia, subliñemos títulos como Capitán Araña, novela de aventuras de Rafael Lema; As cousas claras, de X.A. Neira Cruz, premio Merlín e novela sobre a educación sentimental do seu protagonista, e Un polbo xigante, relato infantil de Carlos Casares (Galaxia).

O celme do idioma

(Foto de Galicia Hoxe, 19.4.08)

Dúas amigas, Carme López Taboada e Charo Soto,publican en Xerais o Dicionario da Fraseoloxía Galega, a máis ampla recompilación sobre fraseoloxía galega ata agora publicada e revindican a "maior consideración" para esta área do patgrimonio cultural.

As dúas son autoras tamén de Así falan os galegos. Fraseoloxía da lingua galega (Aplicación didáctica), A Coruña, Galinova, 1995, outro libro que convén sempre ter a man, como tamén, no mesmo tema, Cadaquén fala como quen é, o discurso de ingreso de Xesús Ferro Ruibal na RAG (1996).

BD galega en Barcelona

Chegáronme novas do éxito da presenza da BD galega no Saló do Cómic de Barcelona (por alí anda tamén o ourensán Henrique Torreiro). Os galegos contan cun stand propio e máis de 30 creadores de todos os estilos, dende Alberto Gutián a Miguelanxo Prado, pasando por Fausto, David Rubín, Alberto Vázquez, etc.

Escoitei ademais na radio que Galicia será a cultura convidada no próximo anó no importante Saló catalán.

O ourensán David Rubín (esquerda, cun autorretrato) e Alberto Vázquez (dereita) ilustran este post: os dous teñen os seus respectivos blogs, Alberto Vázquez e De tripas corazón.

Novo decano do Colexio Profesional de Xornalistas
Xosé Manuel Pereiro: "Os periodistas imos cara á decisión de: bastante ben o fago para o que pagan"

Entrevista completa, de Rosa Rodríguez, a Xosé M. Pereiro, tamén blogueiro, en Galicia Hoxe 20 abril

Fai unha curta radiografía do xornalismo galego?
Quitando no aspecto económico, que é de auténtica vergoña, no demais, dentro do malo, non está peor ca outros. Aínda conservamos o sentido común, non adoitamos participar como soldados nesas guerras mediáticas que como dicía Paul Valery das guerras en xeral, mátase xente que non se coñece en beneficio de xente que se coñece pero non se mata. E mesmo penso que escribimos mellor que por aí fóra, pero non o digas porque todo sae en Google.

Cales son os obxectivos "factibles" que tes como novo decano?
Todos os obxectivos deben ser factibles. Un é facer máis presente a actividade do Colexio, tanto para a sociedade en xeral como para os propios colexiados. A defensa dunhas condicións dignas no exercicio do xornalismo, tanto laborais como profesionais, debe centrar, e centrará, a acción da Xunta de Goberno. O beneficio será non só para os xornalistas, senón tamén para o conxunto da sociedade.

Seguimos sendo un colectivo desunido, sen forza para reivindicar os nosos dereitos?.
Aínda peor: tomaremos a decisión colectiva inconsciente de: "bastante ben o fago para o que pagan".

Elas están aí

Pan por Pan domingo 20 abril

Foi a foto da semana, sen dúbida. Estaba en todas as portadas do martes: Carme Chacón presidindo un desfile militar como nova ministra de Defensa. E dando a súa primeira orde: “Capitán, mande firmes”. Hai centos de artigos sobre esa xornada: ata Méndez Ferrín escribiu do significado dese aceno. Tamén houbo chanzas, risas, burlas. Un titular nauseabundo nun xornal: “Carmen, la del bombo”, ríndose do seu embarazo (en El Mundo).

Hai moito machismo latente e aboiando na nosa sociedade: nuns casos maniféstase con pequenas mofas, nos máis graves co maltrato e a morte. Pero elas están aí. E están a facelo moi ben: as nosas concelleiras, deputadas, alcaldesas, científicas, escritoras, músicas, médicas, traballadoras. Chegaron ata aquí coas súas propias forzas. Teñen todo o dereito a ser valoradas polo seu traballo. Algunhas ademais son guapas, pois mellor para elas.

Nota: Contador. O Xulio Outumuro colocou onte un contador no blog. Se o sei interpretar (ó mellor non) onte sábado houbo máis de 230 visitantes e superáronse os 1140 hits, entradas a ler post ou comentarios. O domingo, 302 visitantes e os mesmos hits do sábado: pensei que os domingos entraba menos xente, pero vexo que non. Benvidos/as todos/as.

cabaceiro culé

Para min o fútbol é un mundo totalmente alleo, xa o teño dito. Pero non quero deixar de compartir esta simpática foto, que me envía Tacho. Cosmopolitismo e raíces, fusión total.

FÍO MUSICAL PERMANENTE

Gústame a idea que deixaron algúns contertulios de ter un xeito de Fío Musical Permanente no blog.
E teño unha idea ó respecto. Podería abrirse cada sábado un fío de tema musical, para opinar e desenvolvelo ó longo de toda a semana.
E propoño que o faga cada semana un contertulio diferente. Vostedes teñen o meu correo persoal (está no Perfil do blog). Preparan un texto breve (10-15 liñas) como entrada e nel fagan as súas suxestións musicais, coas ligazóns a Youtube que queiran. Creo que estaría ben recomendar en cada post entre 3 e 5 temas ou cantantes ou grupos musicais. Despois só terían que enviarme ese texto e eu colgaríao, por exemplo, cada sábado (como fixemos no seu día coas entregas de Xosé M. González).
Eu publicaría os post por orde de chegada. E emprazo, para empezar, ós contertulios máis habituais: Xoán da Coba, Apicultor, Jimmy de Rairo, Xabimusic, Julio Medela, Arumes, Trebi, Leituga, Xosé M. González, Jim Morrison, Monxardín, Lourixe, M. Swan, David Paz, Xulio Outumuro, G. Peaguda, M. Fraga, etc., e escusas polos que esquezo neste momento. Se se animan, xa saben. (Isto non impide, por suposto, que deixen cancións ou agasallos musicais noutros fíos, cando queiran).

E, como hoxe non temos aínda redactor do Fío Musical, déixolles un videoclip dunha das miñas cancións favoritas.

Entereime tamén por Miraxes (TVG), que vai cantar na Coruña a marabillosa Elephteria Arvanitakis.

Casos e cousas (de Auria), bis

A miña noraboa a Jesús M. García, xornalista de LVG, premio X.A. Carracedo deste ano polas súas novas e reportaxes sobre temas do patrimonio na nosa provincia.

No mesmo xornal, Xosé M. Rodríguez informa tamén da nova novela de Antón Risco, Obxectos antigos de orixe ignorada, publicada por Galaxia.

E ó grupo Lamatumbá (na foto), polo seu novo disco, que por certo seica fai unha homenaxe nel ó Paraugas Universal de don Xoán da Coba (conta LVG): non sei se o noso amigo XDC non reclamará dereitos de autor.