OPINA A RAÍÑA
ANDOLIÑA 31-10-08

Opina a raíña Sofía no novo volume haxiográfico que lle preparou a xornalista Pilar Urbano. E creo que non debería opinar porque o discurso oficial era que a nosa monarquía se caracterizaba pola súa discreción, prudencia, espírito de sacrificio, etc. E opinar de temas políticos, que atinxen ás institucións representativas, estalles vedado por principio. Sempre se dixo que en España había máis juancarlistas que monárquicos, pero non sei se a personalidade de dona Sofía participa con entusiasmo desa categoría de apoios.
É previsible, dende logo, que a raíña sexa moi conservadora, estea en contra da eutanasia e do aborto ou queira manter a relixión nas escolas. Pero debería reservar as súas opcións cando as mesmas están presentes no debate político e no foro parlamentario. Moito máis grave aínda é pronunciarse contra a Lei do matrimonio homosexual, que está recorrida no Tribunal Constitucional por un partido político.
O máis simpático do libro é comprobar a falta de empatía dos monarcas con Aznar, a quen lle reprocha a súa "expresión tan seria" fronte ás gabanzas que merecen Felipe González, Alfonso Guerra ou Rodríguez Zapatero. Si, temos unha raíña conservadora, pero ben orixinal.

MÚSICA EN RNE, RADIO 1 (Xabimusic)


Seica temos un pouco esquecidos os Foros musicais... parece que pasou o andacio...Ainda que rache un pouco co estilo usual, vouche propoñer este novo: MÚSICA EN RNE, RADIO 1

Desde fai algúns meses Radio 1 emite diariamente, en programa de sobremesa, de 15 a 16 horas, un novo espazo chamado Música sobre la marcha que dirixe Fernando Palacios e que ven a substituir ó veterano "Clásicos Populares" do outro Fernando (Argenta).Aparte de que empeza sempre con música coral ( o que, para min, xa é todo un mérito) o novo programa creo que supón unha ventá aberta a moitas e moi variadas músicas co que contribúe á nosa apertura de oídos. Fernando Palacios, como pedagogo musical que é, presenta o seu programa cunha axilidade, frescura e sorpresa moi de agradecer. ¡
Que o disfrutedes!
Xabimusic

unha das xenialidades de Forges
que nos envía Tacho e que xa verían vostedes en El País 29-10-08.
Pero paga a pena arquivalo aquí, na nosa antoloxía do humor.

NOVELA NEGRA (2)

andoliña 29 outubro

A novela negra continúa a antiga epopea adaptada ás estruturas mentais do mundo moderno. Os seus ancestros remotos serían Ulises e Lancelot: así comezou Bieito Iglesias a súa charla nas xornadas sobre novela negra e saúde mental. O escritor ourensán encontra nas claves do xénero, ademais da soidade do heroe, o papel da cidade protagonista, cidade neboenta ou noitébrega onde se editan xornais, pois non hai historia sen páxinas de sucesos. Filla dun tempo de positivismo científico e racionalismo, a NN ten hoxe unha liña dominante nos relatos de psicópatas: tales serían as consecuencias dun Occidente hipocondríaco e da sociedade do espectáculo que banaliza a violencia. “Máis que novela de evasión, que permitiría fuxir da vida real, axúdalle ao lector a recoñecer a súa prisión”, conclúe o Bieito.
Tamén ten moito zume a intervención doutro galego, Xoán Ramón Díaz. Que nos lembra que o doutor House non é máis que un trasunto de Sherlock Holmes e que o espírito da NN xa estaba presente na Biblia (dende logo na súa violencia desmedida) ou en obras como A Esmorga, Macbeth ou Luces de bohemia. Descenso ós infernos, esforzo de desalienación: dúas definicións axeitadas para este universo negro.

Libertad de idioma, de ANTÓN BAAMONDE, EL PAÍS 27/10/2008

Dicho esto ¿son liberales las propuestas de los que abogan por la así llamada libertad lingüística? Y es que en España, según afirma la Constitución, existe el derecho, pero también el deber, de conocer el castellano. Es de suponer que esa cláusula se le ocurrió a alguien que, precisamente, temía por la salud que el castellano podría tener en las nuevas condiciones que estrenaba España después de muerto Franco. Si en efecto los que abogan por la libertad lingüística fuesen efectivamente liberales deberían impugnar la Constitución dado que obliga al conocimiento del castellano. Pero no es la libertad lo que parece llevarles a plantear sus exigencias, sino el deseo de plasmar la supremacía del castellano.
En realidad, sería posible no sólo que hubiese padres que quisieran que sus hijos aprendan únicamente en castellano, eusquera, catalán o gallego, sino en algunos de los muchos idiomas que los nuevos inmigrantes traen de sus tierras. Sería pensable que no hubiese una norma que regulase esas situaciones, dando por hecho que la realidad tendería a facilitar la comunicación y la integración entre diversas comunidades. Así sucede, de hecho, en algunos países. Entiendo que la defensa de esta posición sería más propia de liberales. Estos incluso podrían llevar más allá sus puntos de vista, hasta las fronteras del anarquismo -que a veces coincide con las del fundamentalismo religioso- y pensar que el estado no tiene derecho a educar a los propios hijos.(...)

o artigo completo

Rosalía viva
Marcos Valcárcel
LA REGIÓN 27-10-2008

A obra de Rosalía de Castro segue plenamente viva a 123 anos da súa morte física. Viva nas xentes populares que adoptaron como propios os seus versos e viva na chea de estudos e traducións que dende outras culturas se achegan á poeta do Sar. Viva tamén grazas a institucións como a Fundación Rosalía de Castro que hai uns días presentaba en Compostela o terceiro número da ‘Revista de Estudos Rosalianos’ en edición preparada por Helena Villar e Fernando Pazos.Paga a pena rexistrar algúns dos seus traballos e todos son de interese. Varios deles ocúpanse de aspectos biográficos ou da recepción da súa obra. Por exemplo, Alonso Montero, que dirixe a revista, estuda a presenza rosaliana nos epistolarios cruzados entre Ramón Piñeiro, Luís Pimentel e Alberto Machado da Rosa. Sobre as primeiras novas arredor de ‘El Codio’ (1864), obra perdida da nosa autora, esculca co seu rigor habitual Victoria A. Ruiz de Ojeda.

Raíces populares. Xosé Luís Axeitos fai unha espléndida crónica de como se celebrou en Madrid, en 1958, o centenario do casamento de Murguía e Rosalía e Anxo Angueira demostra de novo que coñece como ninguén as fortes raíces populares da autora dos ‘Cantares Gallegos’. Rosalía de Castro corta, modifica e reorienta os cantares populares en función dos seus intereses poéticos, como ben amosa Anxo Angueira no seu traballo na ‘Revista de estudos rosalianos’: ademais resposta a imaxe degradante de Galicia que transmitiran autores españois como Góngora. E nos versos máis orixinais de ‘Cantares’, di Angueira, está tamén a cerna da súa mensaxe radical e feminista: velaí ‘Miña santiña/ miña santasa’, entre outros.

Lugares da memoria. Novidosa é tamén a achega de Afonso Becerra á esculca da dramaturxia en potencia dos poemas rosalianos, enfrontando os versos de ‘Cantan os galos pra o día’ co ‘Romeo e Xulieta’ de Shakespeare. Lidia Fontoira estuda a presenza da autora no ‘Almanaque de Galicia’ de Soto y Freire e María do Cebreiro resitúa o poema a sir John Moore na construción do que os historiadores chaman lugares da memoria.Todo o volume é de máximo proveito. Fernando Pazos e Miro Villar relacionan a palabra poética rosaliana con Ramón Cabanillas e Antón Zapata. E, finalmente, María Xosé Queizán, Xesús Rábade e Anxo Tarrío estudan ‘A xustiza pola man’, ese poema maxistral e gran monumento da lírica rebelde europea de todo o século XIX.

(Na fotografía, dona Gala Murguía na homenaxe a Rosalía que se citou, Madrid 1958, acompañada de Xosé Fernández Ferreiro e de ‘Ben-Cho-Shey’).

francisco fernández rei O Membro MÁIS NOVO dá real academia galega «Prefiro que vos políticos falen mal ou galego a que non ou falen»
Pensa que dicir que ou castelán corre perigo en Galicia é unha falacia;

di que a Academia ten que ser a máxima institución cultural deste país
O Membro MÁIS NOVO Dá REAL ACADEMIA GALEGA
Por Nacho Mirás Fole

Pois hai quen pensa que ou que está en perigo é ou castelán en Galicia...
-Iso é unha auténtica falacia. Se un Parlamento, por unanimidade, aprobou un plan de normalización, acordado, agora débese aplicar. ¿Entón aparecen con que se quere meter ou galego ou se tal? Un Goberno ten que gobernar e, aínda que aplique unha discriminación positiva, que non é tanto, cara ao galego... home... ¡Estamos en Galicia! Hai que ser amablemente intransixentes non uso diario do galego. Ou castelán segue a gozar de todo ou prestixio, non corre perigo ningún; non tes máis que poñer a televisión.
-¿É catastrofista coa situación dá lingua?
-Non. Son moi consciente do que había hai trinta anos e son moi consciente do que hai hoxe. Con todas as carencias que pode haber, con todos vos defectos e problemas de normalización. Tamén teño claro que ou nacionalismo foi ou motor fundamental dá normalización e dá dignificación do idioma. Pero ou idioma é de todos, e na normalización caben todos, galegos de nación e galegos de corazón.

camiño do vao
¿Pacto polaco ou acordo de Colombia?
de AFONSO VÁZQUEZ MONXARDÍN (Galicia Hoxe 28-10-08)

Todos temos tendencia a pensar que "nos nosos tempos" as cousas eran distintas e nós eramos máis espabilados. E curiosamente non creo, para nada, que sexa certo. Soamente que agora como somos máis vellos a distancia acaba por esvaecer os perfís das lembranzas e esa suavidade fai que teñan menos arestas e acaben por ser máis amables. Aínda así, creo que a miña xeración fixo algunha das folgas do ensino medio máis épicas e útiles da cidade de Ourense. Era contra cousas moi concretas e simples. "Non á celulosa" foi o berro que pechou institutos de forma automática e gozou das simpatías das xentes do común.
A verdade era que daquela, cousas da adolescencia e do momento histórico-histérico da transisción saltariamos por calquera cousa. Pero a ameaza certa de ver unha fábrica cheirenta como a de Marín metida no foxo de Ourense, arrepiaba a estudantes, monxas, electricistas, avogados, docentes e xubilados. E claro, empezou saltando o ensino medio -nin universidade tiñamos daquela- porque estes son estopa e chega o demo e sopra. Creo que aqueles días foron o momento de saída da transición, o intre exacto de inflexión entre o vello réxime franquista e as novas formas de pensar que se abrían paso. (...)

Novela negra (I),

andoliña martes 28

A Asociación Galega de Saúde Mental celebra cada ano, no Pazo de Trasalba, unhas Xornadas de Psiquiatría, Psicanálise e Literatura, con temas diversos, sempre interesantes. A edición número XVII tivo lugar en maio do 2007 e agora publícanse as actas, que me fai chegar o amigo Santiago Lamas, un dos organizadores. De que se falou alí? Vóullelo contar. Gonzalo Martínez Sande deu unha charla sobre Las prótesis del héroe: un percorrido polos clásicos do xénero, de Hammet e Chandler a Jim Thompson ou Chester Himes, cunha esculca das próteses que definiron os seus principais personaxes. O alcoholismo, a marxinalidade, a devastación que produce o contacto co mal, son algu- nhas das constantes clásicas do xénero. Porque unha boa novela negra, di Martínez Sande, sempre vai máis aló dun argumento criminal: en realidade investiga e conta como é toda unha sociedade.
Se viaxamos ás raíces da NN, encontramos a Edgar Allan Poe, mestre do relato curto, creador da novela policial, precursor da de ciencia ficción. Na súa propia vida, no seu temperamento romántico, nas súas relacións coas mulleres, na ausencia da nai, están as chaves ocultas do mundo deste mestre, e diso escribe Ania Justo Alonso.

Le Clézio na casa, X.L. MÉNDEZ FERRÍN (Faro Vigo 27-10-08)

A Concesión do Nobel de Literatura a Jean-Marie Le Clézio ocasionou que a atención pública se fixase estes días na obra do interesante autor francés que publicara en 1978 (Gallimard) o seu libro de contos Mondo et autres histories. Nove anos máis tarde,RaquelVillanueva chamou a atención de Luís Mariño, director de Edicións Xerais de Galicia, sobre tal autor e tal libro.Mariño, que ao tempo coñecía ben Le Clézio, animou a Villanueva para que o traducise ao galego, o que ela fixo en colaboración con Valentín Arias. O texto en galego estivo axiña terminado baixo o título de Mondo e outras historias.Na editorial todo o mundo andaba ilusionado coa colección Xabarín e eu vin a Mariño, a Crego e a equipa enteira da rúa do Doutor Marañón, Vigo, traballando a toda máquina para pór o libro nas mans dos mozos lectores aos que estaba destinado en Galicia. De xeito que o Mondo se terminou de imprentar con debuxos de M. Uhía e chegou ás mans dos interesados no ano 1987.Le Clézio estivo encantado de ser traducido ao galego e concedeu razoabelmente os permisos oportunos. A traducción ao galego de Mondo é a primeira que se fixo do orixinal francés a calquera outra lingua do Planeta.A tirada foi de 5.000 exemplares.O que asegura que hoxe Le Clézio no noso idioma se encontra en grande número de bibliotecas privadas e públicas, incluídas as bibliotecas de centros de ensino e mesmo as de prisións. Teño información de que na cadea de Teixeiro, moi concretamente, Mondo suscitou o interese de ben de presos. Todo parece indicar que Jean-Marie Le Clézio, lonxe de ser un descoñecido en Galicia, é, no noso universo lector, un autor moi aprezado.O éxito desta versión ao galego foi validado pola concesión de dous importantes premios a traducción literaria: o do Ministerio de Cultura de Madrid (1989) e o"Ramón Cabanillas"da Xunta de Galicia (1989). Somos agora informados de que Le Clézio, despois de recibir o Nobel, volveu cederlle a Edicións Xerais os dereitos de traducción ao galego, de Mondo e outras historias e doutras súas obras que esperamos que saian axiña á luz. A min chamoume moito a atención unha pasaxe na que Mondo, o protagonista do primeiro conto, que dá nome á colección, olla marabillado como o Sol amence sobre o mar. Para nós, atlánticos afeitos a vermos como o sol se pon cada día sobre a liña do horizonte mariño, esta páxina valiosa de Le Clézio pode chocarnos e sorprendernos moi agradabelmente.O protagonoista da estoria é un rapaciño sen fogar que se move por unha cidade do Mediterráneo situada ao pe dunhas altas montañas. Nunca se di Mediterráneo nin existen indicadores de que a cidade sexa Niza ou Menton ou Mónaco; en todo caso paréceno e os montes evocan moito ben os Alpes Marítimos no conto, que transpira bondade e beleza coma o fan as vellas narracións destinadas aos mociños. Pro en Mondo e nos contos que acompañan a este principal, non hai exemplaridade nin doutrina explícita. Teño entenido que os clézistas galegos están moi interesados en que sexa traducido ao noso idioma unha novela na que o autor admirado nos transporta á sociedade dos tuaregs, este pobo bérbere que foi condenado ao silencio pola historia e que,coma outros de África e non de Africa, no viu nin por unha fenda a luz da desconolización.Estou seguro de que en Galicia e no mundo se vai falar moito deste Jean-Marie Le Clézio que hoxe recibe a atención preferente dos lectores de todo os continentes e nacións.

O poder do medo (M. V. en ANT. 16.10.2008)

Podería escribirse a historia da Humanidade facendo a historia do Medo no paso dos séculos: estamos aquí porque a nosa especie soubo sobreporse a iso e sobrevivir como tal. En todas as épocas houbo medos, moitos horrorosos e fantasiosos. O progreso científico e tecnolóxico fixo arrombar con algúns temores propios da cultura tradicional (e no camiño morreu unha boa parte da cultura popular), pero o concepto do medo como axente da historia non desapareceu, nin moito menos. Na clave política, o “medo fomentado” (ó terrorismo, ó Islam, ás bombas nucleares) serve moitas veces de escusa para xustificar políticas imperialistas e agresivas contra outros países. No mundo cotián existen, e son impulsados polos medios de comunicación, centos de “medos múltiples” que atinxen a todas as parcelas da realidade e todos os días lemos nos xornais algunha estatística sanitaria que nos inclúe xa nalgún dos moitos males posibles a padecer. En realidade todos estas fobias son irracionais como o son tamén a homofobia ou a xenofobia, que por desgraza están tan presentes no tecido social. Recentemente, un estudo de politólogos da Universidade de Nebraska relaciona a actitude política cunha estrutura cerebral: segundo estes investigadores a xente que non se asusta doadamente defende o pacifismo, o control de armas, unha política tolerante coa inmigración e o apoio económico ó Terceiro Mundo. En cambio, os máis asustadizos apoiarían o patriotismo, o gasto en defensa, a guerra de Iraq e a pena de morte. É moi discutible acreditar nas bases biolóxicas dos nosos temores cotiáns. En realidade calquera medo que nos arrede do presente e do noso ideal de felicidade é non só irracional e absurdo, senón tamén inútil e paralizante. A vida, ó cabo, vivida con consciencia e harmonía, é o mellor antídoto contra todos os medos de onte e de hoxe.

O que paga a pena conservar

Por sorte, a nosa Praza Maior garda o engado e o celme dos tempos antigos: ben se ve nesta postal que garda como elemento orixinal esa espectacular central telefónica nun dos tellados. Tampouco existía aínda, nesta foto de Pacheco, a casa dos Almacenes Olmedo (1925), na extrema da rúa do Instituto. Realizada pola Fototipia Castañeira y Álvarez de Madrid, a postal circulaba a principios de século XX: esta, da colección de Carlos Díaz, viaxou a Vigo en 1913. A nosa Praza Maior, a medieval Praza do Campo, segue a ser o corazón da vida ourensá. Dalgún xeito mantén o sabor burgués e comercial dos tempos decimonónicos, días de alento insubmiso da burguesía liberal que a bautizou como Praza da Constitución e mesmo como Praza da República Federal.

Aquí, conta Cuevillas, acudían as xentes a berrar nos motíns, a emocionarse coas execucións da pena capital, a vitorear a proclamación dalgún rei ou dalgunha república, a confundirse no ledo rebulir do entroido ou a presenciar as solemnidades da Semana Santa. Na súa contorna, consérvanse algúns edificios ben fermosos como o que ocupou o Conservatorio, obra de Juan Darriba, ou o comercio de Fermín García, obra de Daniel Vázquez-Gulías.

Lume e barro, de Bieito Iglesias (23-10-08)

Amorte outoniza levou a Paul Newman sen armar moito barullo, cun mole ruxido da follateira caída e non co estronicio das balas que conxelan a súa imaxe (e a de Redford) contra o final de Dous homes e un destino. De tódolos seus papeis, lembro atalora o de pirómano que lle apuñan n´O longo e cálido verán. Porque os incendiarios de pendellos, cortes e palleiras non só pervagaban polo fosco Sul dos EEUU descrito por Faulkner, filmado por Ritt e representado por Newman; tamén na ruralía nosa houbo e hai individuos fascinados pola labareda (Certo é que, nos dous últimos anos, se viron chafados polas rogativas do Conselleiro Suárez Canal, propiciadoras de trepas de auga nos meses estivais).
Unha vez que ía cara a casa dos avós, calcando unha corredoira enlamada na que atuaba pernas e caxatas, recibín a axuda dun viandante atabanado que repetía esta absurda ladaíña: "Máquinas de coser, navallas de afeitar, máquinas de coser, navallas de afeitar..." Aínda que deseguida ensinou boas intencións e loitaba por soerguerme da lama, eu ben vía que estaba algo afumado polo cheiro a viño e porque, cando quería riparme da lagorza que me engulía, el propio caía comigo arrebollado naquel barro amasado e repisado polos pesuños das vacas. Tiven medo e vinme perdido para percorrer o escaso quilómetro que nos separaba da aldea.
Despois de lapexar na chapacuña durante interminables minutos, conseguín safarme do bulleiro e do bébedo, alancando apurado cara a casa dos vellos. Eles víronme chegar acorado e tamén avistaron o acompañante, mollado e embarrado coma min, feito un zalapastro. Cando lles preguntei quen era o meu torpe benefactor, contestaron co bico engurrado: "Anda por aí queimando palleiras".
Pasaron moitas lúas antes de eu saber que coñecera a unha personaxe faulkneriana, a un veciño do fantasmal condado (literario) de Yoknapatawpha.

ARREDOR DE CURROS (1-2-3)
Andoliña 22, 23, 24, outubro

Mediados os anos 90 do pasado século celebrouse nesta cidade, no Teatro Principal e organizado polo Clube Alexandre Bóveda, o primeiro Encontro de Escritores Ourensáns; anos despois, pasou a celebrarse no Liceo, da man da súa Sección de Literatura. O venres pasado tiña lugar o VI Encontro, que xirou arredor do poeta Curros Enríquez, no centenario da súa morte. Varias comunicacións xiraron arredor da vida e personalidade do celanovense, Antonio Piñeiro esculcou na familia da nai de Curros, descubrindo na súa xenealoxía remota ata un parente que traballou na Corte de Fernando VII e houbo algunha alusión a unha curiosa lenda familiar que aínda cinguiría máis o poeta coa monarquía; republicano convencido como era, non sei se Curros non se revolvería na súa tumba de coñecela.
Afonso Monxardín confrontou dúas épocas diversas da vida do escritor e as súas vivencias en Ourense e na Coruña; perseguido pola xerarquía eclesiástica na primeira e silenciado logo pola prensa católica auriense; coroado e gabado sempre na cidade herculina, onde contou co apoio entusiasta da opinión liberal, republicana e anarquista. Por iso dedicou á vila coruñesa algúns dos seus versos máis entusiastas.

Poeta rebelde, civil e comprometido, na personalidade de Curros Enríquez hai facetas de relevo descubertas nestes anos, sobre todo dende o Congreso Internacional de Celanova de 2001 coordenado por Alonso Montero (as actas están accesibles en Internet). No VI Encontro de Escritores Ourensáns falouse tamén da relación de Curros coas igrexas evanxélicas, tal como apuntara Patrocinio Ríos no 2001, e Francisco Xosé Fernández Naval relacionou isto co pulo evanxelista na comarca Celanova-Bande e co compromiso coa solidariedade destes colectivos, tan perseguidos daquela polo poder e polo catolicismo.
Outra clave coñecida foi a súa militancia masónica e arredor desa realidade interveu o presidente do PEN Club Galego, Luís González Tosar, que relacionou a Curros co destacado masón Romero Ortiz e explicou a súa etapa cubana e o seu destino final na Habana en base á forza da masonería na illa nos comezos do século XX. Sempre admirador das causas máis progresistas, Curros sería bolxevique de vivir uns anos despois, segundo Tosar, quen tamén revelou que entre as múltiples homenaxes currosianas celebradas neste ano, houbo unha, no cemiterio coruñés, apadriñada polas loxias galegas.

Remato hoxe esta crónica do VI Encontro de Escritores Ourensáns, dedicado a Curros e celebrado no Liceo ourensán. Despois de falar do Curros rebelde, masón e evanxélico, houbo tempo para ocuparse da súa lingua. E fixérono dous especialistas, o filólogo Serafín Alonso Pintos e o escritor Bieto Iglesias, que definiron a do noso poeta como unha lingua culta, literaria, aínda que compartise o poeta crenzas erradas da época como unha imposible orixe celta do noso idioma: daquela mandaban nisto os mitos dos historiadores sobre os filólogos.
Bieito Iglesias chamou a recuperar a cerna do galego ourensán, que conserva expresións propias como “Pan e coitelo” ou “Pensar na morte da becerra” ; vocábulos deste galego currosiano poden encontrarse na obra de autores portugueses de hoxe como Lobo Antunes ou Saramago. Sempre brillante, Bieito ten que afondar nestas teses e poñelas por escrito. Finalmente, Manuel Guede Oliva achegouse a ‘‘O meu Curros Enríquez’’, abondando na pegada do poeta na súa formación teatral, desde os tempos de Histrión 70 e a Auriense. Deixou sobre a mesa o reto, imaxinado por el mesmo cando dirixía o Centro Dramático Galego, de facer unha versión teatral de “O divino sainete”.

GALEGO / PORTUGUÉS

UNHA ACHEGA de Xosé M. González en Xornal. com

O "Imagine" de Lennon despide a Rubén García
A bandeira republicana cubriu o féretro do director da Mostra de Teatro de Ribadavia

Un nome clave na historia do teatro galego

Unha nova ben triste e doorosa, por moitas razóns.

NORABOA, AGUSTÍN, unha vez máis

O maior galardón son os lectores"
Fernández Paz consolídase como unha figura internacional
MARÉ . SANTIAGO. FOTO: JULIAN MARTIN/efe

PAN POR PAN sábado 25 outubro

Premios. Hai poucos días a cultura galega recibía a excelente nova dun Premio Nacional de Ensaio para o libro de Xusto Beramendi “De provincia a nación: historia do galeguismo político”. Por suposto, o libro de Beramendi merece ese galardón, pero non debeu ser doado premiar dende España un ensaio en galego, ademais de clara defensa do nacionalismo galego como un movemento liberal e progresista. Agora sabemos que outro amigo, Agustín Fernández Paz, gañou o Premio Nacional na categoría de Literatura Infantil e Xuvenil con “O único que queda é o amor”, novela que aquí mesmo mereceu as nosas gabanzas. Xa noutras ocasións a nosa literatura xuvenil gañara este mesmo galardón. "O libro está feito cos fíos da vida e ten unha dose de verdade e emoción que quizais poido tocar ó xurado este ano", di o propio autor da novela. Que volvo recomendar dende este curruncho.

HOMENAXE A ANTÓN PULIDO: dous discursos


Chegáronme, vía Monxardín, dous discursos da Homenaxe ó pintor Pulido: o do alcalde de Amoeiro e o de Bieito Ledo. Velaí unha breve escolma. E os textos completos en Comentarios.


Antón Pulido Nóvoa, soubo, en palabras de Otero Pedrayo –Señor desta Casa Grande de Trasalba e Mestre de Mestres das Letras Galegas-, “acoller e entronar no seu espírito a elegancia severa dos Chaos de Amoeiro, desta Lombardía galega”. Este espírito xa o posuía na súa infancia, cando gabeaba entre as polas das cerdeiras de Bóveda para outear as paisaxes que logo percorrería co seu pincel. Só coas boas verbas da súa nai Carmen, o neno Antón accedía a baixar a terra da realidade esbozando, logo, ante a ollada fascinada do seu pai Isaac, unha arte extremadamente madura para tan curta idade. Ese fillo, que aprendeu a amar sen condicións -como as súas irmás Carmen, Rosa i Esther- adquiriu, tamén, rango de defensor da cultura galega na Xunta de Galicia e no Museo de Arte Contemporáno de Santiago. Maís aló da Administración, Anton Pulido Nóvoa acadou calidade de grande e admirado artista, celebrando exposicións que viaxan a mecas da arte actual como Tokio, Taiwan ou Nova Iorque, sendo motivo de exemplo e orgullo para a terra que o viu nacer e criou.

Sen pretender exercer de experto na crítica artística, non parece atrevido sinalar que a obra de Antón Pulido Nóva zumega as cores das súas vivencias con tons intensos, vivos, rotundos, sonoros e audaces, nunca preñados de estridencia, e cunha tintura de melancolía que reflicte a clase tan especial de amor que aprendeu a profesar pola xente e o seu entorno. A soidade dos que se enfrontan na súa intimidade cos retos da vida, patente nos seus cadros, é un hábil contrapunto da súa pintura respecto dunha personalidade gregaria que gusta e se sinte cómoda no calor das múltiples amistades que profesa, moitas delas hoxe aquí presentes.

DA LOA DE BIEITO LEDO:
Como non se ía a discorrer, como non se ía avivar o enxeño se tiñamos que erguernos ás sete da mañá e ducharnos con auga fría (cando tocaba facelo). Dicían que puña as carnes duras e que a algunhas tamén as abrandaba e que fortalecía a alma. Ter meditación e logo misa, almorzo, limpeza, e o resto do día sesións de estudo e clases de mañá e tarde; xantar e cea en silencio con lectura, dous recreos, un a media mañá e outro a media tarde; era obrigatorio durmir a sesta; rosario antes da cea e exame de conciencia antes de ir para a cama e así tódolos días menos o xoves á tarde e os domingos que saiámos de paseo. Poñámonos xa nos retóricos (15, 16 e 17 anos), con sotana, faxín, esclavina e bonete, en fila de a tres que rompiámos ó chegar a Reza ó lado do pai Miño e improvisabámos unha pelota de farrapos e puñámonos xogar. Imaxinemos que fose maio, o mes de María e, claro, coa calor e o exercicio suábase, e aparecía a sede que tratabamos de apagar con aquela máxima do noso prefecto: “Hay una fuente, tengo sed, luego no bebo”, que se cumpría ó pé da letra. Sufrir é malo, pero ter sufrido…

E así o intelectus apretatus de Pulido foise pouco a pouco configurando coa prosodia et ars metrica latina e o grego que impartía maxistralmente D. Francisco Botana. Lembremos a Ilíada e a Odisea de Homero, a Eneida de Virxilio, coa literatura de D. Agustín Madarnás que ata lle contaxiou a aficción a Carlos Casares, coa Escolástica de San Tomé e coa Summa teologorum.

Pero Antón Pulido era moito máis ca un estudiante. Era xa artista. Primeiro como tiple e máis tarde Tenor Solista da Escola Cantorum do Seminario. Especializouse en canto gregoriano en Salamanca. Máis aínda: afinaba, ensaiaba e dirixía a rondalla que en días especiais nos espertaba cunha serenata. Artista tamén, deseñaba e pintaba carteis que competían cos de Evencio Domínguez, que tiña unha técnica especial, e logo cadros ó óleo da man do profesor Cárcamo.

PARA QUE YO ME LLAME ÁNGEL GONZÁLEZ...

Para que yo me llame Ángel González,

para que mi ser pese sobre el suelo,

fue necesario un ancho espacio

y un largo tiempo:

hombres de todo el mar y toda tierra,

fértiles vientres de mujer, y cuerpos y más cuerpos,

fundiéndose incesantes

en otro cuerpo nuevo.

Solsticios y equinoccios alumbraron

con su cambiante luz, su vario cielo,

el viaje milenario de mi carne

trepando por los siglos y los huesos.

De su pasaje lento y doloroso

de su huida hasta el fin, sobreviviendo

naufragios, aferrándose

al último suspiro de los muertos,

yo no soy más que el resultado, el fruto,

lo que queda, podrido, entre los restos;

esto que veis aquí,

tan sólo esto:

un escombro tenaz, que se resiste

a su ruina, que lucha contra el viento,

que avanza por caminos que no llevan

a ningún sitio. El éxito

de todos los fracasos. La enloquecida fuerza del desaliento...

(Dedicado a Arume.

Foi sempre un dos meus poemas preferidos, das letras castelás. Escoiteino hai un par de días no programa "Esta tierra es mi tierra", con Ángel González presentándonos Oviedo. Está tamén en Youtube, recitado polo propio poeta).

un agasallo

para Eire,

que estivo de cumpreanos hai uns días

O legado de Alberti

PAN POR PAN xoves 23 outubro

Contaba onte EL PAÍS que hai moitas queixas sobre o estado do “legado de Alberti”. Protestan os editores, os expertos e familiares como a súa filla Aitana, que cando nena fotografara o noso Eduardo. Seica existe unha sociedade mercantil, controlada pola súa viúva, que está a poñer moitos problemas para autorizar reedicións do poeta gaditano. E que impide, con esaxeradas pretensións económicas e outros medios, que se fagan películas sobre el ou mesmo un Festival musical que andaba a organizar Kiko Veneno. Aínda máis, hai uns anos no Liceo comentábanos Benjamín Prado, amigo do poeta, que as edicións das súas memorias, trala súa morte, estaban a ser editadas con censuras e cambios sorprendentes. Quizais a súa viúva teña todos os dereitos ben asegurados, pero Alberti é de todos os seus lectores. Era xeneroso, di a súa filla Aitana, e están a traizoar o seu espírito.

ETERNO RETORNO

PAN POR PAN mércores 22 outubro.
Foto, publiucada en GALICIA HOXE 15-10-08: Miro Casabella (dereita) no concerto dos pobos ibéricos que se celebrou no 1976. Detrás del, conversan Benedicto (esquerda) e Raimon.

Xa saben do meu interese polas teorías do Eterno Retorno. O Tempo, nesta concepción antropolóxica, tería un principio e un fin, que pola súa banda xera un novo principio. Na teoría máis estrita do ER, os acontecementos volven a repetirse na mesma orde que xa sucederon, sen variación ningunha. Nietzsche ata planeou a tese dunha repetición infinita das ideas, pensamentos e sentimentos. Penso eu no Eterno Retorno lendo os xornais: volven con éxito Fuxan os Ventos e Miro Casabella e Raimon con concertos en Compostela e na Coruña. Volve o querido Antón Pulido, agora Fillo Predilecto de Amoeiro. Ata volve, nas pantallas dos cines, o mito Che Guevara. Tería eu 14 ou 15 anos cando vin os primeiros cadros de Pulido no Museo Arqueolóxico. Naquelas datas unha man agarimosa e intelixente deume a ler os textos do Che: volverá tamén a súa idea do Home Novo?

Rato e Jove están tranquilos
de XOSÉ MANUEL SARILLE, ESCRITOR E PROFESOR


Cando Rodrigo Rato dimitiu como director xerente do Fondo Monetario Internacional xurdiron moitos rumores sobre as súas intencións. Considerábase que buscaba unha posición de saída para liderar o PP despois do fracaso político de Mariano Rajoy, pero visto desde agora parece que o home só quixo curarse en saúde. Fíxense que estes días até o Ministro de Economía de Senegal, vaia por Deus, pon podre a Strauss Khan, actual xefe do FMI por non evitar a desfeita económica mundial. Rato ao saír limpou o pó da gabardina co mesmo estilo que Amadeo de Saboya cando no paso dos Pirineos, despois de abdicar, proclamou, sacudindo o tres cuartos, que non quería levar enriba do seu vulto nin unha partícula de terra española.
Tampouco é parvo Manuel Jove. Vendeulle a tempo a súa construtora a Fernando Martín por máis de medio billón de pesetas. Comprendía o que ía pasar, mentres o futboleiro nin cheirou a xogada, evidentemente.
Dicía o outro día o Presidente Lula que esta crise foi agochada durante moito tempo (...)


(El Correo Gallego, 21-10-08)

Menores e delito
PAN POR PAN martes 21 outubro
Imaxe de Carel Fabritius, pintor holandés do s. XVII


Que pracer poden encontrar uns rapazotes en coller unha indixente indefensa que dorme no caixeiro e plantarlle lume? Iso é o que se debería pescudar no xuízo que se celebra estes días, pero a linguaxe xurídica non ten os recursos necesarios para explicar a banalidade do mal.
A fiscalía de Cataluña pide medidas para imputar penalmente ós menores de 16 anos. Argumenta, e por desgraza é verdade, que hai rapaces de 14 ou mesmo de 12 anos que cometen delitos graves ou que son usados polos adultos para a delincuencia habitual. Sabendo que son impunes porque a Lei ampara ós menores de idade. O problema non ten solución doada e non sei se pode solucionar rebaixando a idade penal: os especialistas debería debater ó respecto. Pero si sei que unha sociedade con cativos de 12 anos delincuentes ten un grave problema. Que é unha sociedade enferma. E necesita un diagnóstico urxente.

E máis unha academia, de Afonso Monxardín (gh. 21-10-08)

Ilustración de Antón Pulido (Caixanova)

Nunca me gustou o nome de Museo do Chocolate para o lugar que había en Compostela, ao lado do Candilejas por fronte da vella Filoloxía. Porque hai palabras que teñen, ou debían, un uso blindado e pactado. Por exemplo, militar. Así non é lóxico que eu poida constituír unha Agrupación Militar Galega só con pasar pola subdelegación do Goberno e copiar uns estatutos calquera. Museo, Universidade e Academia debían estar neste nivel. Por iso resúltame estraño que unha de amadores da lingua portuguesa (que de tanto amor sóñana por súa) teña esta cualificación. Moitas veces volvín e moitas máis heino facer, pola conveniencia e pola utilidade de introducir no ensino as diferenzas fonolóxicas, ortográficas e sintácticas entre galego e portugués. Para abir portas sen pechar ningunha. Neste tema eu pártolles de varias premisas, se cadra enganadas, aínda que non mo parece.
1.- A conciencia de identidade élles a clave. Non se poden confundir desexos e realidades. Os galego parlantes teñen moi claro que falan galego e saben ben cando alguén lles fala portugués ou castelán.
2.- A maioría temos conciencia de que a nosa lingua galega e a portuguesa son irmás. Polo tanto excluímos que sexan a mesma. Un, por moito que o queira, non pode ser seu irmán.
3.- Os lusistas fixéronlle un fraquísimo favor á lingua galega ao espallar un debate suicida, unha pexa engadida no proceso normalizador. ("Uns queren escribir dunha maneira, outros doutros, mellor en castelan e xa está"). Galicia Bilingüe ha de estar encantada.
4.- As concesións -que disciplinadamente asumo- que se fixeron na normativa oficial para facilitar o achegamento ao sur -tipo aquí, para, ao, grazas-, non aproximaron a xente á súa lingua nin eliminaron o problema lusista.
5.- Nós falamos galego, ou sexa latín de Galicia. Non, desde logo, portugués de Galicia, aínda que, por sorte, a lingua irmá do sur sexa fácil de comprender.
6.- Os funcionarios públicos e os políticos teñen o seu dereito de opinión pero no exercicio do seu traballo deben cumprir, escrupulosamente, leis, normas e normativas oficiais. Igual sexa do tráfico que do gas ou da lingua.
7.- O galego en defintiva, non hai que marealo tanto. Hai que falar menos del e falalo máis. E punto.

CHEGOU VÍA aRUMES, pero o autor desta xoia é o Medela...

(Non deixen de clicar e ampliar os da primeira fila)

A MIRADA RETIDA (La Región 19-10-08)
O OURENSE DOS ANOS 50
Marcos Valcárcel
Velaí unha fermosa foto que amosa unha vista xeral da cidade de Ourense nos anos 50: o fotógrafo, como facían os pintores clásicos dende o Renacemento, soubo utilizar con xeito a árbore do primeiro plano para encadrar esta gran paisaxe urbana. Está tomada dende algún outeiro dos arredores, quizais polo Salto do Can: podemos recoñecer con claridade a Alameda, a praza de abastos, máis atrás a Catedral, ó fondo o cuartel de San Francisco. O Montealegre estaba moi escasamente urbanizado e tampouco existía o que hoxe é o barrio de San Francisco: o medre de moitos barrios veu despois, dende os 60, sobre todo cos cartos da emigración. Máis preto, a cidade remataba nos lindeiros do río Barbaña, a non ser algunhas casiñas ó seu arredor. O resto eran fincas de vides e terreo rural ata a Avenida de Portugal. Nin sequera estaba urbanizada a rúa Dr. Fleming, agás uns poucos edificios de tres pisos. Na zona do ensanche máis moderno xa se erguía algunha torre de volume respectable, pero non se construíra aínda a chamada Torre de Ourense de Antonio Álex Reinlein que dende 1960 marca en altura un dos cumes do plano urbano (Imaxe achegada por Xesús G. Tobío).

Curros, o rebelde,

de Luís González Tosar (ECG. 19-10-08)

CRÓNICA DE URXENCIA DO ACTO DE TRASALBA CON ANTÓN PULIDO (Afonso Monxardín)

Onte celebrouse no salón de actos da Fundación Otero Pedrayo en Trasalba o acto formal polo que o pintor Antón Pulido pasou a ser fillo predilecto do Concello de Amoeiro. Sen dúbida un dos actos máis fermosos e redondos que se ten celebrado na casa de Otero Pedrayo.
Moita representación de compañeiros, excompañeiros e amigos vidos de toda Galicia– José María Fonseca, Bieito Ledo, Modesto Hermida, Xesús Ferro Ruibal, Alfredo Conde, Victor Vázquez Portomeñe, o compañeiro Soto, Antonio Rodriguez, Ramón Castromil... moitos veciños de Bóveda e Amoeiro, algunhas autoridades variadas como Ana Garrido, algunha ausencia como a do Delegado de Cultura, representado polo secretario da Delegación, etc. moita música a cargo de Caramuxo, excelente cuarteto de seis –como se fartou de dicir, simpatiquísimo, o mantedor Xesús Ferro-, moito sorriso tornado incluso ocasionalmente en risa coa intervención do galardoado.
Pero vaiamos por partes.
O auditorio cheo a rebentar. Máis xente que nos premios Trasalba de xuño. Na mesa, presidindo o Alcalde de Amoeiro, Rafael Rodriguez Villarino. Parece boa xente. (Coa broma do de “cacadelavaca” situou a Amoeiro no mapa e sacou uns cartiños para o equipo de futbol e sentado na primeira fila estaba o ex-alcalde de Amoeiro, todo un detalle).
O mantedor, eficacísimo Xesús Ferro. Dá e reparte palabras e vai intercalando naturalmente a música entre elas, e logo entre as numerosas adhesións –da Academia, de Ferrín, de Freixanes, da Universidade, do CGAC...-que comentou que tiñan case todas en común a felicitación primeiro ao Concello de Amoeiro, por escoller ben, e polo acerto de facer a homenaxe en vida do homenaxeado- e anécdotas do éxito de Antón –como que ten exposición aberta hoxe na China-,etc.
Comeza o alcalde facendo un repaso fermoso e medido pola historia e xeografía do concello. O segundo, Bieto Ledo, como amigo e compañeiro de seminario, fai unha laudatio fermosísima, repaso de vida e obra dun neno traste, fillo do mestre de Bóveda, ao que para “domalo” por consello do crego, meten no seminario onde coincide con Bieito Ledo, con Antonio Rodríguez, e con outros moitos. «Antón ten porte de emperador romano con faciana anxelical, parécese ó profeta Daniel do Pórtico da Gloria». Bieito Ledo debe publicar esa laudatio, ben podia enviala a este blog. A continuación a concelleira de Cultura de Amoeiro, le a acta de concesión da dignidade. Logo o galardonado fai un discurso lírico e simpático contando a súa relación con Otero... o día que foron ver a paisaxe desde o penedo que hai ao pé da Igrexa de Bóveda e como lle ensinou co caxato os sete arciprestados que se vían... Pulido evocou as noites pechas, as lúas negras, o aire que batía co medo na cara, os contos populares, os produtos da terra, a familia –á que lle agradeceu todo o que lle tiveron e teñén que aguartar- ... Dicía que o acusaban de presumir de Amoeiro, pero iso era cousa ben fácil. Os mellores pazos, os máis fermosos carballos... Contou do novo netiño que lle acaba de dar a súa filla máis nova hai uns días... En fin, o alcalde puido quedar encantado. Acto entrañable, fermoso e nada coñazo.
Logo a maioría dos presentes foron comer a un deses pazos, o de San Damián, a tres ou catro quilómetros do de Otero. Sen dúbida un dos lugares máis fermosos de Galicia. Recomendable facer unha excursión a estas terras. Sempre.

(Obras de Antón Pulido en Caixanova)

Quintana saúda o acordo cun rotundo «Galiza é hoxe un país máis forte ca onte»
«Sempre tivemos unha sá envexa dous vascos e cataláns», afirma o vicepresidente

A información do apoio do BNG ós presupostos Zapatero...

Acerta o BNG? Podía facer outra cousa?

BREVÍSIMA CRÓNICA URXENTE E, POR ISO, POUCO ORIXINAL E ABONDO SUPERFICIAL, ADEMAIS DE PORQUE ESTE CORRESPONSAL NUNCA TOMA NOTAS
por Corresponsal (un amigo desta casa). Fotos de Pepe Trebolle.

Onte, venres día 17 de outubro, celebrouse no Liceo ourensán dous actos arredor da vida e obra de Curros Enríquez, mercé á recoñecida capacidade de Marcos Valcárcel para convocar a escritores e investigadores de toda Galicia. Neste caso de escritores e investigadores ourensáns cuxa maioría vive fóra de Ourense pero que gardan fidelidade ás raíces.
A Mesa Redonda foi convencional no seu formato, pero non por iso exenta de interese. ANTONIO PIÑEIRO, demasiado prolixo, expuxo novos datos familiares. SERAFÍN ALONSO PINTOS fixo unha correcta intervención contextualizando a obra de Curros dentro do Rexurdimento. Pola súa banda, AFONSO VÁZQUEZ-MONXARDÍN fixo unha moi amena e rigorosa exposición sobre a importancia das cidades da Coruña e Ourense na vida e obra do celanovés, adubiada de anécdotas significativas que cativaron o público.
A Cea Coloquio foi do máis orixinal. Despois dun refrixerio modesto pero acaído para a ocasión, tomaron a palabra catro grandes escritores ourensáns nun ambiente distendido pero atento.
O narrador BIEITO IGLESIAS, autodefiníndose ironicamente como “artista de variedades”, disertou sobre ‘‘Lingua e estilo en Manuel Curros Enríquez’’: o que nun principio comezou como unha introdución erudita á lingua e estilo, derivou nunha vizosa intervención sobre o galego popular ourensán que fixo as delicias dos asistentes.
O narador, poeta e dramaturgo MANUEL GUEDE OLIVA, baixo o título‘‘O meu Curros Enríquez’’, fixo unha personalísima disertación sobre a pegada do poeta na súa formación teatral, desde os tempos de Histrión 70 e a Agrupación Cultural Auriense até o Centro Dramático Galego, na que ecoou o ambiente político e cultural de mediados dos anos setenta.
O narrador, poeta e ensaísta FRANCISCO X. FERNÁNDEZ NAVAL introduciuse no enigma do ‘‘Curros protestante’’, achegando hipóteses suxestivas sobre a prensenza do evanxelismo na súa vida e obra, subliñando tamén a influenza de Curros na súa formación poética e ideolóxica: “Curros ten varios poemas imprescindibles para min”, afirmou.
O poeta LUÍS GONZÁLEZ TOSAR, declarándose currosián até a médula, abordou outro dos enigmas: “A Masoneria en Manuel Curros Enríquez’’, nunha intervención ben documentada e mellor artellada na que non faltou un arriscado anacronismo: “Curros sería un bolxevique se vivise na Rusia de 1917”.
JOSÉ MARÍA PÉREZ ÁLVAREZ (CHESI) tivo que ausentarse urxentemente e non puido intervir. Ao remate do acto, algúns dos interviñentes e do público foron tomar uns cafés e, baixo a invocación da lira do celanovés, a arranxar este mundo que anda tan desarranxado.

macro-historia do galeguismo
Justo Beramendi recibe o Premio Nacional de Ensaio
O recoñecemento á súa obra ‘Dde provincia a nación’ é “un avance moi importante” para os libros en galego

Informa Galicia Hoxe 18-10-08.

"O nacionalismo galego hoxe está estancado" e "o nacionalismo catalán, a longo prazo, é o máis perigoso, para a estabilidade na unidade do Estado", asegurou este historiador, quen leva estudando os nacionalismos desde hai 25 anos. "O sentimento nacional catalán en Cataluña é o máis forte de todos os nacionalismos periféricos. Ten un futuro moito máis claro, mentres que o nacionalismo vasco está encerrado no seu propio labirinto desde que naceu", asegurou. "Se se respectan as regras do xogo democrático, cada un ten as súas razóns. Por que lles temos que obrigar ós que son nacionalistas pero demócratas vascos, galegos ou cataláns a non selo?", argumentou o historiador para quen que un Estado sexa independente, "non ten moito sentido xa" na UE.

Respecto ó nacionalismo galego, recoñeceu que aínda que parece que está "máis forte, porque está participando o Goberno, en realidade, descendeu en apoios, deputados, e eu creo que se atopa nunha tesitura difícil" e advertiu de que corre o grave risco de quedar "enquistado no seu papel de acólito do socialismo en Galicia e non pasar de alí". O nacionalismo galego tivo un gran crecemento nos 80 e 90, ao seu ver e soubo arranxar as súas "diferenzas internas" e ademais beneficiouse de que o PSOE en Galicia tivo uns anos "autenticamente desastrosos". Por iso, produciuse un "transvasamento de votos bastante grande desde o ámbito do socialismo ó ámbito do bloque galego". Logo "o PSOE recompuxo a súa figura, resolveu os seus problemas internos e está recuperando parte do electorado que perdeu".

Comida grupal con crego
Afonso Vázquez-Monxardín

Agora está de moda comer xuntos nos traballos. Boa cousa. Creo que co ambiente distendido entre prato e prato, coa conversa lixeira de pásame o rioxa, ¿pero ti vas beber auga?, está bo o revolto, ¿onde lle tomamos logo a copa?, pódense solucionar unha boa parte dos roces que a convivencia diaria produce de forma inexcusable e permite, tamén, darlle entrada aos novos compañeiros na confraría. ¿E logo ti de onde es? ¿Onde estabas o ano pasado? Os que rin xuntos, os que cantan xuntos, os que beben xuntos, sempre serán xente que terá tamén máis proximidade para solucionar problemas. Lembremos que en grego simposium significa, simplemente, beber xuntos. E calo. Pois ben, contáronme unha anécdota moi curiosa dunha cea celebrada en Ourense hai xa bastantes anos, cando aínda había moita mestra beata vello estilo, e cando empezaban a chegar os curiñas novos aos centros de ensino.

En La Región 18-10-08.

GARZÓN. PAN POR PAN 18-10-08

Non teño coñecementos xurídicos abondo para saber qué vai pasar coa primeira causa contra o franquismo que Garzón vén de abrir buscando culpables de máis de 110.000 desaparicións ata 1952. Pase o que pase, non se pode negar o papel pedagóxico e rehabilitador da iniciativa de Garzón, chea de significados.

O auto xudicial do xuíz é un documento abraiante: lémbrase nel a entrevista dun xornalista americano con Franco en Tánger onde o ditador se manifesta disposto ‘a matar a media España, al precio que sea’. Ou as consignas asasinas do xeneral Queipo de Llano autorizando ‘a matar, como a un perro’ a cal quera que ousara opoñerse á rebelión. Datos coñecidos polos historiadores, pero non por toda a xente e tampouco polas xeracións novas que ás veces só teñen referencias inconexas sobre a barbarie de 1936.

O río da procura da verdade aberto xa non secará: necesita expandirse cara o mar.

Unha mirada.

PAN POR PAN venres 17 outubro

Subimos ó autobús, a miña muller e eu, e pouco despois unha nai co seu fillo. “Ola!” e “Ola!”, di o fillo dúas veces. E repite “Ola!”, “Ola!”. Só cala cando a miña muller lle responde agarimosamente “Ola, bonito!”. A miña muller ponse a falar coa nai do rapaz, que eu xa recoñecera: cando era moi neniño, ía ás veces ó colexio coa miña filla, collidos da man. Os nenos con síndrome de Down son moi cariñosos, seino por un meu primo, na miña familia. O rapaz, R., ten xa 18 anos, está feito un home e mantén esa mirada limpa, moi fixa, que che esculca ata o fondo do corazón, abríndoche as comportas das emocións. A súa nai, unha muller leda e miudiña, cansa de pelexar cos xogos do destino, que non nos pide opinión. Trala mirada da nai adiviño horas de sufrimento, incerteza, angustia. Pero hoxe a súa mirada só transloce unha sensación xigantesca de dignidade.

Sección de literatura Liceo de Ourense
OURENSE, 17 OUTUBRO 2008
VI ENCONTRO DE ESCRITORES OURENSÁNS
Xornada dedicada a Manuel Curros Enríquez

17 de outubro 2008 - venres
20.15 horas.- Aula de Cultura.
Mesa Redonda co título ‘‘Vida e Obra de Manuel Curros Enriquez’’, coa
participación de Serafín Alonso Pintos, Afonso Vázquez-Monxardín, Antonio Piñeiro, moderada por Marcos
Valcarcel.
22,00 horas.- Sala de Tertulia. Cea Coloquio, á que se convida a todas as persoas interesadas para debatir sobre
todos os aspectos da vida de Curros Enríquez, e que estarían introducidos polos seguintes escritores e temas:
Bieito Iglesias: ‘‘Lingua e estilo en Manuel Curros Enríquez’’
Luis González Tosar,: ‘‘A Masoneria en Manuel Curros Enríquez’’
Francisco X. Fernández Naval: ‘‘Curros protestante’’
Manuel Guede Oliva, ‘‘O meu Curros Enríquez’’
José María Pérez Álvarez (Chesi), ‘‘Escritor e compromiso civil: Manuel Curros Enríquez dende hoxe’’.

Patrocina CONSELLERÍA DE CULTURA E DEPORTE

MATERNIDADE E NATUREZA

ANDOLIÑA venres 17 outubro

Dende cativiños recibimos unha mensaxe subliminal: a concepción do home como o gran centro do universo e dominador da natureza. Por iso os antigos imaxinaron os seus deuses e mitos como humanos laretas e caprichosos e nos contos infantís inventamos animais adobiados con xeitos antropomórficos. Pero o certo é que o mundo animal rexistra, na práctica, as mesmas condutas que a especie humana.
Fala un documental da TVE-2 das nais adoptivas no mundo natural e dos fillos criados por elas: nalgúns casos, como o cuco, trátase dun engano e a nai adoptiva non o percibe, polo famoso fenómeno da improntación (xa lembran: os parruliños que ó nacer seguían a Konrad Lorenz), de xeito que coida da cría pensando que é a súa propia.
É dunha crueldade sorprendente a escena do cuco recén nacido roubando o niño e botando fóra., con todas as súas forzas, os outros ovos. Pero velaí o macacus rhesus, cun poderoso instinto de maternidade: tanto que algunhas femias secuestran as crías doutras, ás veces provocando a súa morte porque non teñen leite. Como Rebecca de Mornay en “A man que mexe o berce”, máis ou menos. E vemos unha femia cunha cría colgada, que xa leva días morta: de certo, hai moitos centros no universo.

Traficantes de insectos,

de XOSÉ LUÍS MÉNDEZ FERRÍN (Faro VIgo 13-10-08)

Cando eu era neno pasaba moito tempo a observar o que pasaba nun tanque de auga situado, para regar, en certa horta da cidade de Ourense próxima ao río da Barbaña. Chamáronme a atención uns pequenos esgarabellos que vivían nas augas verdosas, que nadaban moi ben e que, de tarde en tarde, subían á superficie sacando o abdomen e se proveían dunhas burbullas, non finaceiras senón de ar, que levaban consigo ás profundidades nas que habitaban. Unha vez que conseguía apañar algún individuo e depositalo no bordo do tanque, o becho soía despregar as alas membranosas e saía voando coma mesma habelencia coa que un momento antes navegaba a bucío. Nunha ocasión, e só nunha, vin, nun relanzo do Miño, contra os herbais que daquela había onda a acea e cachón de Oira, como un insecto moi parecido na forma aos esgarabellos do tanque pero grandísimo, subía á superficie e puña en contacto a cabeza co ar para, logo de facer visibel un instante o seu corpo poderoso e ovalado, perderse de novo nas fonduras do río. "É unha vacaloura de río" -díxome o Suso, que me acompañaba-. En verdade, aínda que o insecto de Oira ofrecía unha certa semellanza coa femia da vacaloura, non era tal. Supoño que o que vin daquela no Miño era un coleóptero da familia ou superfamilia dos Hydrophilidae, moi seguramente, un especimen do grande esgarabello acuático cuxo nome é Hydrous piceus. O insecto do tanque ao que me referín anteriormente pertencería a outra familia, a dos Dyscidae, e podía ser o coñecido como Acilius sulcatus.Pasado domingo ofrecéronme no quiosco, en compañía de determinado xornal, un fascículo que trataba, penso que de xeito claro e correcto, dos esgarabellos acuáticos. Comprei decontado tal literatura que, para a miña sorpresa, estaba acompañada dun poderoso exemplar de insecto da familia dos Hydrophilidae que na publicación se presentaba, sen nome científico, como "escarabajo buceador asiático". O exemplar viña empacado nun bloque de metracrilato e, en tanto non o dou clasificado, el está agora no meu despacho en lugar privilexiado pois tivo a virtude de me retrotraer á infancia facendo as veces da magdalena ranurada en forma de vieira da que fala Proust nunha pasaxe memorábel. Ora ben, considero ilícito o tráfico de insectos que supón esta oferta. Os sete euros que custa o becho e mailo folleto, de divulgación entomolóxica revelan un tráfico de animais en grande escala que non debería estar permitido. Quen queira coleccionar insectos, que saia á natureza a cazalos, e aínda así que o faga con moito respecto. Calquera das especies de esgarabellos acuáticos merece a mesma consideración que calquera das especies de baleas e de mamíferos mariños que tanto lles preocupan (e con razón) aos ecoloxistas e amigos da Natureza. Debemos defender a biodiversidade e o tráfico de insectos como este ao que nos estamos a referir representa un negocio ilícito e non sei se constitutivo de delito ecolóxico ou non.

(Nota de M.V.: sempre haberá sitio nas Uvas para os artigos de Ferrín, sobre todo os que evocan a súa infancia ourensá. O clima literario deste non está lonxe do conto "O Suso": o mesmo Suso que se cita no artigo?)

Lectores/as?

"Un dos serios problemas que padece a literatura galega no seu conxunto -coas consabidas e parciais excepcións, todo hai que dicilo- é que non ten unha recepción social normal. E, a pesar diso, a nosa creación literaria está, cuantitativa e cualitativamente, moi por riba da sociedade -e sobretodo no plano estético- á que inicialmente vai dirixida. E mesmo moi por riba de sectores sociais cultos e galeguistas, e nacionalistas, que simplemente non len. "

Hoxe, en Galicia Hoxe, no artigo de Fernán Vello, "Literatura e sociedade".

TRAPECIO

PAN POR PAN mércores 15 outubro

Reviso, despois de non sei cantos anos, “Trapecio”, de Carol Reed (1956). Sen dúbida, unha das grandes películas sobre o mundo do circo (que non son moitas). Burt Lancaster, monumental no seu papel de Mike Ribble, o trapecista eivado. Tony Curtis, correcto, pero non pode entusiasmar ó carón daquel mestre de actores.

A historia é moi sinxela: un triángulo amoroso e unha loita pola perfección artística: o triplo salto mortal. A parte negativa, a ambición e o engano, ten aquí cara feminina, só redimida ó remate polo papel redentor do amor. Podería mesmo falarse dun certo ton misóxino, pero a película é tamén unha excelente ocasión para encontrarse con outro tipo de estrelas cinematográficas como Gina Lollobrigida ou Katy Jurado.

A vitoria artística do fillo do Gran Orsini (T.Curtis) fai realidade o soño incumprido do seu mestre: un tema moi humano, tan auténtico como a vida.

Do contubernio sanfroilanesco de Lugo

Deixo aquí estas fotos, enviadas por Arume e creo que da autoría de Ana Bande,

do Contubernio de Lugo, que tanto está dando a falar no blogomillo.

Eu non puiden estar pero agradezo enormemente as tan xenerosas palabras de Lándoa

e as crónicas ou comentarios de Aduanadas e do blog de Ana Bande.

Opinións críticas sobre literatura, de MIGUEL ANXO FERNÁN VELLO (Galicia Hoxe 14-10-08)

Tres opinións ben diversas: Francisco Rodríguez, Carod-Rovira, Rexina Vega.

A erguer unha videira...

andoliña martes 14-10-08

Que cousa é a vida? Vaia pregunta para un martes pola mañá, nesta contraportada onde sería imposible calquera proxecto de resposta. Cada artista, cada poeta, cada filósofo, ten a súa resposta e todas son quizais válidas. Aínda máis: de certo, cada individuo e en cada hora, en cada etapa da súa vida, tería algo que dicir ó respecto.
Eu gusto sobre todo do que din os poetas. Collo un libro, sempre próximo, O espírito da Terra, de Miguel Torga. E leo a súa Bucólica, escrita en San Martinho de Anta, 1937: "A vida é feita de nadas/ De grandes serras paradas / À espera de movimento; / De searas onduladas pelo vento; / De casas de moradia / Caídas e com sinais/ De ninhos que outrora havia / Nos beirais; / De poeira; / De sombra de uma figueira; / De ver esta maravilha: / Meu pai a erguer uma videira / Como uma mãe que faz a trança à filha". Non é mala resposta, non: a marabilla do pai coa súa videira, da nai facéndolle as trenzas á súa filla.
Vaia en homenaxe, se mo permiten, de Ramiro Fonte, poeta e novelista, autor desa excepcional triloxía que comeza en Os meus ollos. E con el, en lembranza tamén do sociólogo Xoán Bouzada e do pedagogo Suso Jares: tempos mouros estes meses para a nosa cultura.

A MIRADA RETIDA ( Marcos Valcárcel, La Región 12-10-08)

O TRÁFICO.

Esta é unha das fotos antigas que me fixo chegar, de forma moi xenerosa, Xesús G. Tobío. El mesmo sitúaa no tempo cara 1955: así amosaba a súa fisionomía a rúa de Capitán Eloy, naquel momento. Recoñécense ben edificios como o Banco de España ou as casas do Cine Xesteira e a que ten hoxe nos baixos a tenda de Cortefiel. Antes chamouse esta rúa a Estrada de Trives e, na Segunda República, rúa de Basilio Álvarez, o líder agrario e do Partido Radical; hai un ano rebautizouse como rúa da Concordia. Por sorte consérvanse varias fachadas, non todas, desta vía que baixa ata o Progreso e deixa ver ó fondo, aínda hoxe, o edificio do Seminario. No cruce co Paseo pódese ver unha “máquina do tren” dunha castañeira e un neno que baixa todo alegre na súa bicicleta. E ben que podía naqueles tempos! O garda coa chaquetiña branca ó seu carón non ten nada que facer, porque aínda nos 50 o tráfico era moi escaso e case non había accidentes no espazo urbano. De feito, aparcados, eu conto un total de seis automóbiles (un deles, un Seat do pai do amigo que me mandou a foto). De seguro viven hoxe ourensáns que xogaron cando nenos no marco desta evocadora imaxe.

TARDE AFRICANA EN SAN FROILÁN
(Luzada contubernal), de Xosé M. González

Beireando o parque Rosalía de Castro, a rúa Puro Cora fervía de postos, vendedores, transeúntes. En tarde sabatina, véspera das Mozas, o tempo meteorolóxico resolvera definitivamente comportarse, á par da policía. Cousa tal remexía no caletre o Abdul, cincuenta anos, rala barba, chilaba e bonete, entremedias no xentío e aínda axexante. Os días anteriores, a operación contra-manteiros dera duro na súa mercadoría e gaños. Pero o cidadán xeralmente non lles era hostil, e cara a hoxe teoricamente había un acordo de tolerancia final; nada, porén, que merecese confianza definitiva.

No cruzamento Ribadeo-Puro Cora proliferaba o artigo no chan; coiro, discos. Maior e experiente, Abdul exercía o seu primado honorífico e referencial non perdendo ollada sobre os compatriotas máis mozos; agora mesmo, por exemplo, Muhammad falaba lucindo un pouco usual, branco e pleno sorriso, o mesmo que tacitamente ostentaban Ahmed, Amin e o curmán, alí mesmo ao lado. Todos eles dando fronte ou esguello a un weex aparentemente en leria co Muhammad; finalmente, o branco ergueu unha man acenando despedida e o xesto cordial, matizado talvez por un aquel de estrañeza, demorou algúns segundos en abandonar as faces.

Seguiu a andar, a conveniente explicación admitía espera. De súpeto, alguén o interpela, mecanicamente responde e un hábito tan inveterado coma a propia existencia demora comprensión acaída para o suceso inesperado, impensable, case marabilloso: aquel weex, o mesmo branco anteriormente albiscado onda os compatriotas, alto practicamente á súa par, algo falto de Kawar sobre a fronte, estáballe falando en wolóf e xa marcha; reaccionando, chámao decontado: “Kai!” e inquire o modo e ocasión da necesaria e nada accesible aprendizaxe lingüística. “Aquí, en Lugo, hai moi bos enseignants, tal este home”; a apurada negativa, un tanto somnolenta, do indicado, a media risa do que fala africano suxiren broma, así é que retribúe con beizos, menos con ollos e marcha adiando interpretacións, devolvendo atención á njaay. O outro retoma vía cara ás barracas e non anda só, hai outros cinco varóns (un dille ao primeiro algo como “Dakowa”) e tres jigeen en trato notoriamente igualitario. O Abdul nada manifesta, nada amosa da súa desaprobación; como for, unha ausencia de meses, a evidencia súpeta das dúas esposas aló en Dakar impón a súa lei, carne, sangue; e estes femininos, agraciados, rotundos continentes fan evocar, á marxe da vontade, a crianza de numerosa prole.

Chega á praza de Avilés, vira e colle camiño cara a un edificio de Recatelo, onda a Casa Rivas. De alí vén agora ese mociño novo, o Mâlik: “Baye! Antes, un weex que viña de por aí arriba faloume en wolóf. Paréceche que sería un policía?”. O Abdul non contesta, cavila. “Quizá, pero non deixes derramar a vida, non paga a pena cismar moito niso. Estamos nas mans de Allah, o Grande, o Misericordioso, abenzoado sexa o seu Santo Nome”.