en poleiro alleo. ¿Anacos de autovía abducidos?
Afonso Vázquez-Monxardín (LR: 12-7-08)

Por necesidades do servizo -levar unha filla a un campamento ou algo parecido- fixen unha reviravolta preciosa sobre o mapa a fin de semana pasada: Ourense, Zamora, Salamanca, Ciudad Rodrigo, A Guarda, Viseu, Chaves, Ourense. Ou sexa, fun ata o sur de Castela León por España e volvín por Portugal. Teño que dicir que había tempo non facía un percorrido tan fermoso. Non descubro nada a ninguén se lles falo marabillas do románico e do modernismo, ollo, de Zamora e o que queiran desa Florencia castelá que é Salamanca. Tamén, sorpresa descoñecida, Ciudad Rodrigo -cunha barbacana defensiva impresionante e unha estrutura urbana en núcleo medieval chea de vida- e A Guarda e Viseu. A primeira destas é a urbe máis alta de Portugal, a máis de mil metros de altitude -ía un frío que arripiaba- e tamén cunha parte medieval compacta ao redor dunha vella catedral gótica chea de vida e historia.Alí era fácil lembrar o laio de Afonso X nunha das súas raras cantigas de amigo, cando di muito me tarda o meu amigo na Guarda. E se cadra non era tanto a referencia ao desa cougo da moza pola marcha do amado á guerra da reconquista -que daquela andaba por aquelas beiras- se non simplemente que está nun alto de moito nabizo, duns cincocentos metros de alto. Os pobriños atacantes medievais non deberían pois loitar tanto contra os defensores senón procurar non chegar derreados aos pés da muralla a sitiar despois de arrastrar cabalos, catapultas, coirazas, espadas, armaduras, todo sempre costa arriba. Non me estraña que lle tardase o amigo. Viseu, máis adiante, noutro outeiro fermoso, ten un parque urbano central inzado de carballos e castiñeiros; un exemplo para os inimigos naturais das palmeiras entre os que, por suposto, me conto. (...)

( o artigo completo)

O tempo.

Pan por Pan sábado 12 xullo. Imaxe: Venus de Willendorf.

Pois síntoo moito, de verdade. Pensando nos que xa están na praia: en Baiona, en Praia América, en Sanxenxo (por favor, non nos insulten co castrapo), en Muros ou en Fisterra. Como pasou o ano pasado, o mes de xullo anda chunguiño. Días de sol a medias, con nubeiros por todas partes, ás veces ben negros, e pequenas choivas de cando en vez. Quizais faga un tempo mellor nas praias, oxalá para os que están de vacacións. Ese tempo que vivimos pendentes da TV e dos mapas meteorolóxicos do telexornal. Eu non son ningún lagarto de praia, nin moito menos, pero nese tempo interrompido agradécese o sol para moitas cousas. Pero, que queren que lles diga? Para os que pasamos xullo na fochanca auriense, isto é a gloria. O paraíso: días fresquiños, ledos, aínda entre nubes. Nada que ver co bochorno doutros tempos. Síntoo moito, de verdade, pero ben contentos que estamos.

A mesa cósmica de Piñeiro e o HAL de Kubrick
MANUEL RIVAS 11/07/2008 (El País)

O artigo completo

Roda de opinións sobre R. Piñeiro, recollida por D. Salgado (A.Baamonde, H. Monteagudo, L.Álvarez Pousa, etc.)

E que cousa o piñeirismo? Ese home en loita co "ambiente cósmico", que viaxaba no espazo-tempo, que fixo da mesa de braseiro unha supercomputadora, era tamén un paradigma de realismo. Piñeiro tiña dúas conexións, en realidade complementarias. O ollar cósmico e o principio de realidade. Nel habitaban o día, a noite e máis a aurora. Coñeceu a aurora na adolescencia e nun período moi breve, o da esperanza galeguista e republicana. Despois caeu a noite e coñeceu a clandestinidade nos anos máis crueis da ditadura. Foi, pois, un resistente, que acabou na cadea cando era sinónimo de morte. Ao saír do cárcere, talvez viviu o máis dramático dilema. Proseguir a resistencia política directa ou tentar resistir por medio do que chamou a tarefa cultural. Sempre ficará a dúbida de se foi atinada a decisión de aplicar a eutanasia ao Partido Galeguista, en doloroso enfrontamento cos exiliados.
O nome escollido para a operación cultural foi magnífico (Editorial Galaxia, outra vez o cósmico!) e o proxecto foi realizado co esforzo dun dos mellores equipos que tivo Galicia, nos que sobrevive polo menos un prometeo, Francisco Fernández del Riego.
O piñeirismo era unha ecuación simple: democracia + autonomía + europeísmo. E logo unha técnica, sobre todo unha técnica. O traballo coas elites. A sedución das elites. Hoxe toca pesar pan. Así que no balance positivo, dous intres históricos: O movemento contra o aldraxe da discriminación estatutaria e o acadar un consenso para a Lei de Normalización Lingüística, mesmo convencendo á dereita máis de a ceacú.
Don Ramón Piñeiro ter non tivo moitos medios. Viviu sempre de xeito humilde. O asombroso é que sempre tiña tempo. E sobre todo, tiña unha mesa cósmica.

Un artigo agardado: poden vosteder interpretar, se queren...

Á espera de Ramón Piñeiro, de Xosé L. Méndez Ferrín (FV. 11-7-08)

(...) Clamamos, xa moitos, porque a memoria histórica se exerza tamén sobre a Resistencia ao franquismo en todas as súas formas e sobre a represión sobre ela. A figura de Ramón Piñeiro está implicada nesa Resistencia e padeceu esa represión e compre saber (primeiro) en que consistiu a pecularidade de Piñeiro como axente efectivo galeguista contra o franquismo. Logo, a figura de Piñeiro servirá de referencia para falar de outros e de outras: de todos os que, de Alexandro Bóveda a Moncho Reboiras, se enfrentaron á monstruosidade histórica con honor. Penso que a Academia certou, como certa sempre, ao nomear a Ramón Piñeiro como personaxe central do próximo Días das Letras Galegas.

PROHIBIDO NACER E MORRER EN LOBEIRA, de Julio Medela (LR. 11-7-08)

Que se saiba, os membros da especie homo sapiens nacen, medran, reprodúcense (algúns) e todos, ao cabo, morren sen excepción. Tanto ten que sexan xestados en probeta, adoptados, porfillados, abandonados, desaparecidos, asasinados, deixados morrer á fame ou embalsamados.
Ben, isto sábeo todo o mundo. Mais en Lobeira estase a producir un fenómeno digno de estudo. Lembro un filme que falaba dunha paraxe de dificilísimo acceso, alá polo Himalaia (Shangri-La dicíanlle a aquel país) onde o persoal non envellecía; morrían por volta dos cento vinte anos. Mais isto non é nada comparado con Lobeira.
Aquí xa hai tempo que superamos o estigma da morte. A falta de tanatorio, si, asombrosamente certa, provoca a emigración post-mortem dos de Lobeira. E esa emigración desvirtúa ao cento por cento as consecuencias sociais do falecemento, pois a ritualidade do velorio só atinxe sentido completo cando se realiza “in situ”. Celebro a prohibición de velar un defunto no domicilio. Mais cada parroquia había ter un lugar axeitado para que os vivos puidesen, segundo a santa tradición, honrar os seus mortos, rezarlles, acompañar as familias, relacionarse, cohesionarse socialmente, reconciliarse, pedir e devolver favores, namorar, pasar o tempo, rexoubar, presumir, maldicir o goberno, vender unha motoserra…
Bande non é Lobeira. Ourense tamén non. E o transporte público, en Lobeira, tamén non existe. Mais todo ten unha segunda lectura. Se ben en Lobeira nos libramos da morte, tamén é certo que onda nós é prohibido nacer. O sr. Zapatero gañou as eleccións grazas á ineptitude da oposición e aos 2.500 euros de axuda á maternidade. (Remata en comentarios)

Ramón de Sismundi

De herba seca enchéronche a casa
-no sobrado arrecendo a mazás-.
E ti lonxe, rítmico ruxir da vasoira
do emigrante de lúas e cabalos:
contigo, Federico, no poema.

Aló na rúa Esmeralda esperta
lamacenta cor de Buenos Aires,
ás de querubín, ceo horizontal
en homenaxe á cruel melancolía:
contigo, Federico, no poema.

Reverdecido labio o do gaiteiro,
boca gris, escuridade maxestosa
mollándote nos versos do día,
acoitealada luz de conventillo:
contigo, Federico, no poema.

( “Ramón de Sismundi”, que ecoa entre Auria e Buenos Aires, é para Marcos Valcárcel)
ESTÚRDIGA MATERIA, de Luís González Tosar

(Como xa dixen, agradezo especialmente esta dedicatoria poética, que dialoga cun dos inmortais poemas galegos de Federico García Lorca. M.V.)

Tres Poetas.

Pan por Pan venres 11 xullo. Imaxe: Venus de Brassempouy.

Teño enriba da mesa tres poemarios de voces amigas pendentes de lectura. Comparto os seus títulos para que chegue a nova da saída destes libros a outras persoas. Dous deles son antoloxías dun longo período: “Lugar do canto”, publicado por Hipocampo Amigo, recolle unha ampla escolma bilingüe de Xesús Rábade Paredes entre os anos 1969 e 2007, presentado por Darío Xohán Cabana: nos primeiros poemas o Suso Rábade era aínda un mozo de vinte anos. Tamén recolle a súa obra lírica entre 1984 e o 2007 Miguel Anxo Fernán Vello, no volume “Astro interior”, publicado na colección Arte de Trobar do PEN Clube. E o presidente desa casa, o ourensán Luís González Tosar publica en Galaxia o seu último libro, “Estúrdiga materia”, en fermosa edición ilustrada por Quintana Martelo e con limiar de Ferrín: é de xustiza agradecerlle ó amigo Tosar a dedicatoria dun dos seus intensos poemas.

Santiños, de Bieito Iglesias (ECG 10.07.2008)

Aqueles que non militamos no Partido Nacionalista de Raxoi nin no Partido Porreiro (quérese dicir lindo, óptimo) de Zapatero e tamén non no Partido do Revés (Bloque) temos que camuflarnos dentro dalgunha malta ou loxia, pois nun país tan gregario logo pasas por toxo se enxeitas o rabaño. Será por iso que está nacendo a Liga dos Bieitos, asociación sen ánimo de amolar que aspira a reconducir a cousa beneditina, dándolle un pulo descoñecido desde a reforma cluniacense. Contamos co mellor valedor posible: ese San Benitiño avogoso na cura das verrugas e omnipresente como patrón de Allariz, Arbo, Cambados, Cenlle, Cortegada, Cuntis, Gondomar, Meaño, Meis, Pontevedra, Porriño, Portas, Samos, Boloña, Montecassino e Palermo. Haberá quizais porfía á hora de escollermos o himno, entre os partidarios de cantarlle ao santo milagreiro de Lérez e os seareiros irredutibles do San Benitiño da Cova do Lobo, hei de ir alá miña nai se non morro. Sendo efectivamente o benaventurado de Nursia padroeiro dos moribundos, igualmente protexe aos mineiros e espeleólogos, estendendo o seu amparo a editores (Bieito Ledo), xornalistas (Bieito Rubido), músicos (Bieito Romero), historiadores (Bieito Alonso) e prosadores (este lerenda).
A Liga dos Bieitos xoga con dúas vantaxes respecto de calquera outro grupo de presión: o propio nome benditoso (benedictus), un talismán que impide que os bautizados con esta graza nos convertamos en lobisomes; e a posibilidade de fichar un auténtico crack (nada de estrelas de segunda grandeza tipo Cospedal ou Leire Pajín) como Bieito XVI. En conxunto somos uns benditos, con algún garavanzo negro como certo tocaio bravo e lascivo citado nunha cantiga de escarnio do século XIII: "Don Beeito, ome duro, foi beijar pelo oscuro a mía senhor; ome é ome aventurado, foi beijar pelo furado a mía senhor". A nosa primeira campaña restituirá o mesón do Bento ao seu lexítimo dono, porque nunca o vento nin o seu irmán (o aire) se dedicaron á hostalería.

RAMÓN PIÑEIRO A DEBATE (e 3)
Andoliña xoves 10 xullo

Son moitas as posibles perspectivas desde as que resulta pertinente debater sobre a figura e a obra de Ramón Piñeiro: históricas, políticas, filosóficas, literarias, etc. Por desgraza, algúns dos que xogan xa a descualificalo nin sequera coñecen a súa biografía, na que non faltou o cárcere e a persecución no franquismo. Dende unha modesta habitación da rúa Xelmírez, Piñeiro recibía xente, daba azos ós que traballaban, pensaba libros, escribía cartas, erguía proxectos culturais. En boa medida todos somos fillos desa herdanza de moitos anos.
Sen caer na haxiografía, absurda e inútil, moitas das ideas de Piñeiro circularon no tempo, conducidas coa enerxía do sentido común. Velaí a súa tese sobre a necesidade de galeguizar a toda a sociedade e ás diversas ideoloxías: parece obvia, outra cousa son os medios, cómo se fai iso. Non é doado, ben o puidemos comprobar nestes anos. Ou a relevancia das elites intelectuais na construción do galeguismo.
Ou a súa convicción de que o futuro do galego estaba no mundo urbano, asociando lingua e modernidade. Nos anos oitenta, a Piñeiro preocupáballe a distancia entre o noso autogoberno potencial e a escasa conciencia galeguista da sociedade. E nesas aínda estamos.

Xornalismo.

Pan por pan xoves 10 xullo

Estamos no ano do centenario da morte de Curros e, entre as homenaxes e mostras celebradas, creo que un dos feitos máis positivos foi a lembranza do seu papel como xornalista. Entre outras cousas, porque foi o seu medio de vida e, dende o mesmo e nas difíciles condicións da súa época, foi quen de manter unha gran coherencia ideolóxica en todos os seus artigos, nos da prensa galega, nos de Madrid ou nos de Cuba. Como xornalista exerceu coa mesma coraxe e enerxía que como poeta cívico. Velaí os seus artigos contra o papel dos Estados Unidos na guerra de Cuba como “Perfidia yankee” (1896), onde lles dedica ós norteamericanos algunhas xoias (“nación mercachifle”, “falsa y egoísta democracia”) e os acusa de arrapañar pola forza os territorios de Texas, Carolina do Sur e alta California. Se chega a ser hoxe, o rebelde de Celanova igual acaba en Guantánamo.

axenda

xoves 10 xullo, conferencia "Curros xornalista" (10 h.). Celanova. Curso Os Sons e As Imaxes da Información. Radio, Televisión, Internet.

Organizado por Univ. Vigo, Fundación Casares e Consocio Audiovisual de Galicia (comisario do curso: Miguel Anxo Fernández).

Incerteza.

Pan por Pan mércores 9 xullo (Imaxe: V.Hugo)

Suponse que o home contemporáneo, respecto do home do mundo antigo, conquistou certas cousas: a tecnoloxía co seu poder, maior capacidade para viaxar, maior seguridade. Para isto último a modernidade incorporou a Seguridade Social e o Estado de benestar, os fondos de pensións ou os seguros privados. Pero ninguén sabe ben qué vai pasar mañá: nin sequera en campos que rotulamos con maiúsculas como Ciencia. Por exemplo, a Economía. Santiago Lago, economista e colaborador desta casa, dicía esoutro día na radio que os do seu gremio non podían mirar moito máis aló que os meteorólogos. Estes poden predicir o tempo a tres, catro, cinco, seis días: logo non teñen xa ningunha seguridade. Os economistas bocexan predicións a catro, cinco, seis meses. E logo? “A incerteza ten o seu propio engado; engado que o home mata co seu afán de estar seguro”, seica dixo Víctor Hugo.

"Lerasnos de morto, se non nos les de vivo"

O primeiro spot retranqueiro

en poleiro alleo: dous artigos e un novo blog

Afonso Monxardín e o que podemos aprender da lingua irmá:
(...) Non é ben lóxico falar das "guías sonoras" para referirse a esas rugosidades nas liñas laterais que o levan a un ao carreiro central? As actuais "bandas sonoras" non se sabe onde van tocar. ¿Que problema habería para sinalar que cando un anda case topenexando na estrada debe parar canto antes nunha "área de repouso"? Certamente un vai só "respousar" un pouco pois para descansar, procuraría, sen dúbida, un lugar máis ao xeito que as chamadas aquí "áreas de descanso". Outra. Cando un vai por unha autoestrada debe pagar. ¿E que é o que paga? En España "peajes" -e aquí "peaxes" como se pasaramos a pé. E isto é por pura influencia da "peage" francesa e da "peatge" catalá. Os portugeses tampouco usan xa a vella palabra ibérica nosa "portádego" -"portadgo" en vello castelán-, senón botan man doutra máis moderna e tamén tradicional relacionada co dereito de pasar por unha porta, a da autoestrada, por exemplo, e falan así de "portaxe", "portagem" na súa grafía. Cobízame a opción. (...)
O artigo completo

O PSOE equilibra a carga (ECG 8.7.08): Xosé M. Sarille opina, en ton crítico, sobre o congreso socialista:
(...) Pero quen mellor sabe que con estas maneiras a dereita non ten futuro é Rodríguez Zapatero. Por iso se manga eses discursos, lixeiros, amábeis e ornamentais e desvía no posíbel a atención da crise económica. Esta táctica xa lle funcionou ben na anterior lexislatura: discurso simpático engadido a medidas progresistas gratuítas, coas que simpatizaba a maioría. Mentres se aprobaba o matrimonio homosexual e a materia de educación para a cidadanía, a banca gañaba máis que nunca, e as constructoras lucrábanse sen mesura. A enormidade dos beneficios non significou aportar máis ás arcas públicas. (...)

E permítanme, ademais, convidalos a visitar un novo blog dun amigo:
www.hakancasares.com

Morbo.

pan por pan martes 8 xullo

Din os sociólogos que os grandes centros comerciais das aforas das cidades son as catedrais de hoxe: lugar de peregrinación central da fin de semana. Non menos alento relixioso teñen as masivas concentracións nos grandes concertos da música pop e rock, como o Rock in Río en Madrid. Seguín por TVE algunhas actuacións: Sting e Police, brillantes sempre; a furia latina de Shakira; os escoceses de Franz Ferdinand. Dende o sofá gáñase en comodidade o que se perde en adrenalina. Tamén vin uns minutos do espectáculo de Amy Winehouse e o que eu contemplei non se corresponde con algunhas crónicas do festival. A súa imaxe, de escasa mobilidade e algo absorta, ofrecía máis patetismo que outra cousa. Seica os seus fans, atentos ós seus escándalos, aprecian o toque morboso das súas postas en escena. Como en tempos as xentes se extasiaban ante as chagas dun Cristo gótico.

Ramón Piñeiro a debate
La Región, 7-7-08. Caricatura de Siro López.

Letras 2009. Xa poden ir preparándose. A Real Academia Galega aprobou o sábado dedicar o Día das Letras Galegas 2009 a don Ramón Piñeiro, falecido en 1990. Era unha opción das posibles e había outras moitas tamén merecidas: por exemplo, nomes como os poetas Manuel Luís Acuña e Florencio Delgado Gurriarán ou o ensaísta, novelista, poeta e autor teatral Ricardo Carballo Calero. Entre outros. En canto a nova chegou ós diarios dixitais, algunhas webs e blogs empezaron a botar fume. Como era de agardar. ‘Traidor á patria’, ‘filonazi’, ‘axente da CIA’, foron algunhas das primeiras babecadas asinadas sempre dende o covarde anonimato. En realidade, a Academia foi valente porque non ignoraba a transcendencia da súa decisión e a hostilidade visceral que o nome de Ramón Piñeiro provoca en certos colectivos, sobre todo no reintegracionismo e nacionalismo máis antisistema. No propio goberno bipartito a figura de Piñeiro, que eu saiba (creo que non me equivoco), foi sempre negada por unha banda substancial do mesmo, empoleirada en dubidosas teorías conspirativas arredor da nosa historia recente aínda non revisadas.

Referencia moral. A Academia xustifica o seu acordo arredor da figura de Ramón Piñeiro pola ‘dedicación, total e desinteresada, da súa vida na defensa de Galicia e da súa cultura’, por canto ‘debe ser unha referencia moral indiscutible e necesaria cara ás novas xeracións’. (...) (...)

(o artigo completo)

Varia: recomendacións

(Vïa B.L.) Uma bela biblioteca digital, desenvolvida em software livre , mas que estáprestes a ser desactivada por falta de acessos.Imaginem um lugar onde nós podemos gratuitamente:· Ver as grandes pinturas de Leonardo Da Vinci ;· Escutar músicas em MP3 de alta qualidade;· Ler obras de Machado de Assis Ou a Divina Comédia;· Ter acesso às melhores histórias infantis e vídeos da TV ESCOLA e muitomais.Esse lugar existe!O Ministério da Educação Brasileiro disponibiliza tudo isso, basta aceder ao site:www.dominiopublico.gov.br
Só de literatura portuguesa são 732 obras! Estamos em vias de perder tudo isso, pois vão desactivar o projecto pordesuso, já que o número de acesso é muito pequeno.Vamos tentar reverter esta situação, divulgando e incentivando amigos,parentes e conhecidos, a utilizarem essa fantástica ferramenta dedisseminação da cultura e do gosto pela leitura.

(Vía Xulio Ríos) A presenza internacional do sindicalismo nacionalista galego (Xosé Ramón González Boán) e das relacións exteriores do sindicalismo labrego de Galicia (Lidia Senra) son algúns dos temas que ofrece o n.16 da revista TEMPO EXTERIOR (todos os contidos en comentarios).

Impecable hoxe, Josep Ramoneda, en El País- Domingo

Un ciudadano de Cataluña que lo desee puede vivir en este país sólo con la lengua castellana; un ciudadano de Cataluña que lo desee no puede vivir sólo con el catalán. Ésta es la asimetría sobre la que está construido el Manifiesto por una lengua común que la prensa conservadora madrileña ha convertido en el juguete político de la temporada. Para un catalanohablante, el bilingüismo es obligatorio; para un castellanohablante, no. Es una peculiar interpretación de la equidad lingüística.
El alegato por la lengua común, que hace el castellano obligatorio, pero no las lenguas propias de cada comunidad autónoma "porque hay una asimetría en las lenguas españolas oficiales", se funda en la idea convertida ya en mito de que "son los ciudadanos los que tienen derechos lingüísticos, no los territorios, ni mucho menos las lenguas mismas". Pero, por lo visto, hay ciudadanos con más derechos lingüísticos que otros porque tienen que aprender una sola lengua, mientras que los que hablamos catalán tenemos que aprender dos.
En coherencia con la afirmación de que los derechos lingüísticos son de los ciudadanos, se dice que "las lenguas no tienen derecho a conseguir coactivamente hablantes". Pero la solidez del principio de referencia no aguanta ni cinco líneas. Porque inmediatamente después se precisa que el castellano es "obligatorio", y, por tanto, puede ser impuesto, mientras que la aspiración a que todos sepan el catalán (o el vascuence, o el gallego) a lo sumo puede ser "estimulada". ¿Por qué? Porque el castellano es la lengua común del territorio español. O sea, que hay territorios con derechos lingüísticos y otros que carecen de ellos, de modo que los principios fundamentales del razonamiento -los que enfáticamente afirman que los territorios no tienen derechos lingüísticos- son adaptables en función del lugar. (...)
O artigo completo

P.S. Un magnífico texto para comentar nas clases de Lingua, de todas as Linguas, nos Institutos e Universidades de todo o Estado.

Máquinas, de Bieito Iglesias (ECG 4.7.08)

Imaxe de Manet, "A estación do tren", 1872-1873.

No capítulo XV da Historia da beleza, Umberto Eco repasa a sucesión das máquinas belidas, desde os autómatos prodixiosos mencionados por Herón de Alexandría no século I endeica as máquinas célibes inventadas por Raymond Roussel nas súas Impresións de África por volta de 1910. Nun tranquelexante parágrafo, o escritor piamontés comenta o impacto producido polos camiños de ferro no dezanove: "Coa invención da máquina de vapor afírmase o entusiasmo estético polo maquinismo, mesmo por parte dos poetas. Como testemuña é suficiente o Himno a Satán de Giosuè Carducci, no que a locomotiva, monstro fermoso e terrible, se converte no símbolo do triunfo da razón fronte ao escurantismo do pasado". Por certo que o poema citado por Eco, publicado en 1863, empeza así: "Un belo e horrible monstro avanta: como os volcáns, os montes supera, devora as chairas...". Paréceme que Carducci ecoa en Curros Enríquez, nos versos que celebraban a chegada a Ourense da primeira locomotora: "Velaí vén, velaí vén avantando cómaros e corgas e vales e cerros".
Os comboios chegaron tarde á Galiza, por máis que os reclamase o pobo destas partes e aínda que os poetas glosasen o acontecemento. E non foi porque os indios incomodados co Cabalo de Ferro que chamoscaba os prados de Manitú sabotasen as obras arrincando as travesas, nin por causa dos asaltos do bandido Jesse James (...)

O artigo completo

A MIRADA RETIDA (La Región 6.7.08)

O PASEO

É bo e desexable que as cidades teñan puntos de referencia, espazos de encontro. A nosa Auria ten sorte nisto e dende sempre marcou os perfís dunha identidade ben definida: as Burgas, a Catedral, o Miño e as pontes, o Posío, o Montealegre, etc. Nesa identidade ocupan o seu lugar tamén os espazos de sociabilidade e poucos tan relevantes no noso caso como o Paseo ou a vella Travesía de nomes franquistas cando se sacou esta foto, supoño que anterior a 1968 (non se construíra aínda a Torre de Álex Reinlein). A vista está tomada diante do actual edificio do Hotel Padre Feijoo e aí mesmo perdemos, velaí a imaxe, outro fermoso edificio patrimonial. Daquela a rúa non era peonil pero a circulación era escasa, como amosa ese 600 e unha vella moto en solitario. O Paseo é a canle do río da vida, escribiu don Vicente en 1960, en “El Orense perdurable”. Eran os tempos da chica ye-ye de Conchita Velasco, de Carmen Sevilla e de Karina, pero non sei se Risco gustaría desas melodías. Hoxe as músicas son outras, pero o Paseo segue aí, tesouro fiel de vellas lembranzas.

DEFENSA DA LINGUA DE NOSO. Ben-Cho-Shey contra a diglosia
Galicia Hoxe. 06.07.2008. Imaxe: BCHS cos Brais Pinto, Otero Pedrayo e Alonso Montero, en Madrid, 1958.

A constante que mellor define toda a andaina vital de Xosé Ramón e Fernández-Oxea, coñecido popularmente como Ben-Cho-Shey é o seu compromiso constante, durante moitas décadas da súa vida, en defensa da lingua galega. Utilizando como plataforma a prensa escrita, BCHS asinou centos de artigos, unha boa parte dos cales tiñan como centro a exaltación do noso idioma e a crítica a aqueles que o perseguían ou desprezaban. Nesa campaña permanente BCHS apelou a todo tipo de argumentos e recolleu toda a liña de defensa que dende o século XIX foron establecendo tantos escritores e xornalistas arredor da causa da lingua. Así, os seus artigos refugaban a condición dialectal do galego e o reivindicaban como idioma de seu; recorrían o seu glorioso pasado histórico e literario e, ademais, criticaban, moitas veces desde o humor e a ironía, as actitudes do señoritismo que refugaba da propia lingua e os comportamentos diglósicos dos cidadáns e tamén das autoridades. (...)
Artigo completo

A Real Academia Galega dedicará o Día das Letras Galegas de 2009 a Ramón Piñeiro López
A institución recoñece a "dedicación, total e desinteresada" deste editor e ensaísta pola "defensa de Galicia e a súa cultura" (Galicia Hoxe, 16,41 h.)

Confirmouse o ruxe-ruxe que xa adiantaba hoxe El País. Vai ser un Día das Letras polémico, quizais, nalgúns sectores. Pero máis que merecido pola entidade xigantesca de don Ramón Piñeiro en favor da nosa cultura. A Deputación ourensá propuxera por unanimidade dos tres grupos o nome de Manuel Luís Acuña, que tamén o merecería. Como outros que seguirán en lista de espera como Ricardo Carballo Calero ou Florencio Delgado Gurriarán.

A Real Academia Galega, na sesión ordinaria do seu plenario celebrado hoxe en A Coruña, decidiu dedicará o Día das Letras Galegas de 2009 a homenaxear a Ramón Piñeiro López, galleguista e editor nacido en Láncara (Lugo) o 31 de maio de 1915 e que faleceu en Santiago de Compostela o 27 de agosto de 1990. Segundo destacou a institución cultural galega, "a dedicación, total e desinteresada, da súa vida na defensa de Galicia e da súa cultura debe ser unha referencia moral indiscutible e necesaria cara ás novas xeracións".
A Real Academia Galega eloxia os seus traballos sobre pensamento e filosofía, principalmente dedicados á 'saudade' --nostalxia-- , así como as súas traducións, en colaboración con Celestino Fernández de la Vega, das obras de Pokorny e Heidegger. Estas supuxeron no seu momento "un paso decisivo na normalización do galego como lingua con capacidade para expresarse en todos os campos do saber".
Tamén se destaca o seu labor no campo do ensaio, que aparece parcialmente nos libros 'Olladas non Futuro', 'Galicia', 'A Linguaxe e ás linguas', 'Lembrando a Castelao', onde están os eixes fundamentais do seu pensamento que apuntan á "necesidade da reafirmación cultural de Galicia como camiño fundamental para a súa realización como pobo".
Ramón Piñeiro López tamén actuou como promotor da normalización da lingua galega nos anos difíciles da posguerra. Así, son numerosos os artigos e as actividades neste campo, entre elas, a publicación do 'Dicionario Enciclopédico de Don Eladio González (1958-1961)'.

Medalla de Ouro

Andoliña 5 xullo 2008. Imaxe: don Paco Fdez del Riego, por X. Vizoso.

18 de maio de 1948. Dende Madrid Ramón Piñeiro escríbelle ó seu amigo Fernández del Riego e pídelle información sobre a nova editorial que se está a xestar, ofrecendo toda a súa colaboración "para que esta empresa acade a envergadura e a consistencia necesaria para que se asegure un influxo cultural permanente e eficaz". Dende o comezo está moi claro que o que recibirá o nome de Editorial Galaxia, fundada o Día de Galicia de 1950, é moito máis que unha empresa cultural: en realidade, é un gran proxecto político de resistencia dende o galeguismo e de imaxinación dun futuro diferente para a nosa terra.
Contaban para iso cos mellores vimes: don Paco del Riego e Piñeiro, Otero e Carballo Calero, Xaime Isla e Gómez Román, toda a Xeración Galaxia de ensaístas e poetas. Cando naceu, os galeguistas do exilio interior recibían por subscrición todos os libros da casa: un par de centos de militantes da galeguidade. Logo virían as novas xeracións de estudantes de Compostela, que publicaron aló os seus libros, nas coleccións para noveis: entre eles, Carlos Casares, futuro director.
Unha Medalla de Ouro ben merecida: o premio a todo un país simbolizado no mellor ADN do seu pensamento e da súa creación.

V. Freixanes, hoxe en LVG:

A conquista de Galaxia é que Galicia non sexa monopolio de ninguén»

Dixitalización dous fondos en Google para colocar a cultura na primeira liña dá Rede

Seica malos resultados nas linguas (galego, castelán, inglés) en selectividade

Os docentes achacan as baixas notas nas linguas á cultura audiovisual
Aseguran que os alumnos de secundaria len pouco e xa usan a linguaxe das mensaxes de móbil nos exames

Novas achegas para "lecer" de Marcos Valcárcel
Amosaranos o periodismo literario feito en Galicia en "Fírgoas de historia e xornalismo". Galicia Hoxe, Comunicación, 5-7-08

O suplemento dominical de Galicia Hoxe Lecer inicia mañá, domingo 6 de xullo, unha nova xeira de Historia Cultural a cargo do colaborador da última páxina Marcos Valcárcel. Baixo o título Fírgoas de historia e xornalismo, e nunhas cen entregas, pretende facer unha revisión abondo completa da historia do xornalismo literario en Galicia.
Polas Fírgoas irán pasando dende os grandes medios do xornalismo literario e cultural (Alfar, Cristal, La Ilustración Gallega y Asturiana, Revista Gallega, La Centuria, La Noche, Grial, Posío, Xelmírez, Vagalume, Alba, Atlántida, Aturuxo, Xistrasl, Teima, Encrucillada, Tempos Novos, etc.) ata as grandes voces do galeguismo e da prensa galega (A Nosa Terra, Nós, El Barbero Municipal, Nova Galiza, Encrucillada, Logos, Galicia, El Pueblo Gallego, La Zarpa, El Noroeste, Ser, Vida Gallega, a prensa nacionalista clandestina, etc.), pasando polos medios de comunicación máis destacados da emigración (La Tierra Gallega, Vieiros, Eufonía, Galicia Emigrante, etc.); o labor dalgúns destacados xornalistas do país (Valentín Lamas Carvajal, Curros Enríquez, Basilio Álvarez, Augusto Assía, etc.) ou os escritores que con máis fortuna se achegaron ó xornalismo (Manuel Murguía, Castelao, Ben-Cho-Shey, Otero Pedraio, Vicente Risco, Carlos Casares, Álvaro de las Casas, Concepción Arenal, Cunqueiro, Celso Emilio Ferreiro, Emilia Pardo Bazán, etc.).
Haberá achegas tamén sobre a publicidade, as revistas pedagóxicas, a prensa proletaria ou o papel das mulleres na prensa escrita, entre outros moitos temas.
Esta é a cuarta serie de Historia Cultural que Marcos Valcárcel asina no suplemento Lecer: as anteriores foron Ourense: Universo Literario (2003-2004); As Uvas na Solaina (2005) e Cen Anos de Historia Cultural (2006-2008).

en poleiro alleo

J.M. Ponte reflexiona no Faro arredor de "Los científicos y Dios".
Antón Reixa dálle a volta, con intelixencia contundente, ó Manifesto pola Lingua Común. Na mesma liña, o artigo de Fernán-Vello, cun pé en Julio Camba e as súas babecadas sobre o noso idioma: "Galegos contra o galego".

Xornalismo de opinión (graciñas de novo, Manolo)

Aínda non lera hoxe El País, que reservaba para a sobremesa. Pero algún lector amigo xa colgou noutro fío o artigo de Manolo Rivas que, unha vez máis e con gran xenerosidade, nos cita como "embarcadoiro de referencia". Síntome máis que honrado e quero compartir esa ledicia con todos os contertulios/as que nos acompañan a cotío na nosa viaxe á nosa Itaca. Velaí as palabras de Manuel Rivas, no artigo "Alguén ten de ocuparse da verdade":

Adianto, sen indirectas, a tese que vou defender hoxe: vivimos unha boa época no xornalismo de opinión en Galicia. Por ser máis precisos, coido que o fenómeno máis interesante dos últimos anos no eido da comunicación é este florecemento do xornalismo literario. Dende logo, na rede, cos blogs ou bitácoras. Algúns deles estanse a converter en embarcadoiros de referencia. E velaí o caso sobresaínte de As uvas na solaina. Mais é un vizoso agromar que se manifesta tamén no máis tradicional espazo da xeografía da comunicación, o da prensa escrita.
(o artigo completo)

Aínda máis: xa lido o artigo, vexo que, polos autores que cita, Rivas e este cronista temos comúns gustos no que se refire ó xornalismo literario galego.
E coincide esta cita cun novo proxecto: este domingo inicio en GALICIA HOXE unha nova xeira de Historia Cultural titulada "Fírgoas de Historia e Xornalismo". Xustamente, na mesma liña que subliña O Rivas: salientar, nunhas cen entregas, a importancia do bon e gorentoso xornalismo literario e cultural que se fixo neste país en douscentos anos.
E, xa embargado de emoción, remato cunha impudicia grave. Perdoádeme por esta vez. Velaí tamén un anaco dunha mensaxe que me mandou hai dous días unha miña alumna, tras superar a selectividade. Unha rapaza (LB) moi brillante, dinámica, creativa, que marcha a Salamanca, a estudar Medicina, creo, cun futuro esplendoroso, seguro:

"PR0FE!!!...no sé si vio ya las "fantabulosas" notas... (...), le escribo para decirle, como también le escribí a Ángeles...que me llevo grandes recuerdos del insti y uno de ellos es usted profe, porque al igual que muchos de los demás, no es un simple profesor de una asignatura sino que es PROFESOR y yo creo que eso es algo más que impartir lecciones, es hacer que los alumnos tengan interés por la asignatura y por la vida en general, porque nos enseñó muchisisisiismas cosas de la vida no? y esas cosas siempre quedan ahí. Gracias de verdad por tantos momentos y anécdotas que estoy segura echaré de menos y que si algún día se deja caer por Salamanca véngame a hacer una visita!!! Gracias profe...si va a septiembre y yo tengo que ir nos vemos allí!!!".

Remato xa. Levo mes e medio cun brazo e man moi fastidiados e visitando médicos (posible hernia discal). Pero estas dúas novas alégranme o día ata o inimaxinable. Son as cousas que nos convencen de que paga a pena seguir, aínda que haxa momentos de desalento, pois todos somos humanos. Precisamos a nómina, porque diso vivimos (na miña casa tres persoas), pero en realidade as miñas meirandes alegrías sempre chegan con palabras. Como as do amigo Manolo e as de Laura. Graciñas a eles e a todos vós, que estades do outro lado, a soster coa vosa ilusión e intelixencia este proxecto humilde de comunicación e irmandade.

Mediados dos 60.

Pan por pan venres 4 xullo. Imaxe: Guerra Campos.

A mediados dos anos 60 o galeguismo entraba nunha nova etapa: nacían partidos novos, nacionalistas e marxistas, e tamén novas asociacións culturais. Méndez Ferrín escribía, en 1965, unha “Carta a un católico gallego” pedindo a introducción do galego na liturxia. Ben-Cho-Shey foi un dos máis constantes nesa demanda e apelaba con acerto ós ditados do Concilio Vaticano II para xustificar esa demanda: se a Igrexa non o fai así, dicía en 1966, será unha Igrexa “clasista e deixa de ser católica ou universal para ser a Eirexa dos ricos, dos señoritos e dos que mandan”. Cara 1968, en Ourense e noutras cidades permítese por vez primeira misar en galego. Pero houbo posicións moi reticentes como o bispo Guerra Campos, que escribiu ós outros bispos pedindo cautelas neste tema. Seica chegou a dicir naqueles días: “Yo no me presentaría ante Dios en alpargatas”.

FÍO MUSICAL (25)

Summertime, 3ª entrega (de Tacho)
Charlie Parker, Gil Evans, Chick Corea, Dianne Reeves, etc.

YouTube - Charlie Parker - Summertime (Jazz Instrumental)
http://www.youtube.com/watch?v=j1bWqViY5F4
Asunto
YouTube - Gershwin - Porgy and Bess: Summertime
http://www.youtube.com/watch?v=GXJ4NTgEchI
Asunto
YouTube - CHAKA KHAN ---- SUMMERTIME
http://www.youtube.com/watch?v=VcHVmkMjq6o
Asunto
YouTube - Summertime - Gil Evans
http://www.youtube.com/watch?v=16RRODSNyb0
Asunto
YouTube - Miles at Montreux: Summertime
http://www.youtube.com/watch?v=lKiOyqRK3is
Asunto
YouTube - Chick Corea meets Hiromi - Summertime (Live)
http://www.youtube.com/watch?v=S2m4Oy9TWmo
Asunto
YouTube - Summertime - Dianne Reeves
http://www.youtube.com/watch?v=KdoPRLkXHD4
Asunto
YouTube - Vanilla Mood - Summertime (George Gershwin)
http://www.youtube.com/watch?v=zcE5ej4wDbE
Asunto
YouTube - Keith Jarrett - Summertime
http://www.youtube.com/watch?v=L9CjfpWq3M8

Fío Musical (24), de Tacho

Esta páxina corresponde a Rockola, a seccion de discos semanal da prestixiosa revista musical EFE-EME, ao primeiro editada en papel, e dende hai un tempo só dixital. Nas 5 referencias desta semana, tres teñen protagonistas galegos.
1-Como recomendado da semana: dous ourensáns Magin Blanco e Burgas Beat co disco “Clic”
2- Mais adiante esta a Brigada Bravo & Diaz “Musicas populares da guerra civil” formada por Antonio Bravo (Riveira -A Coruña) guitarra e German Diaz ( vallisoletano residente en Galiza) zanfoña, improvisan a partir de cancións populares republicanas, gustase ou non, pero polo menos é sorprendente
3- Xa para rematar, a referencia do recente disco de Abe Rabade “Open doors”.

A seguir a páxina de EFEME coas reseñas, e logo a de Abe Rabade i Brigada Bravo & Diaz
http://www.efeeme.com/revista/revista_ficha.aspx?id=2085&ids=2
http://www.aberabade.com/index_cast.html
http://profile.myspace.com/index.cfm?fuseaction=user.viewprofile&friendID=245267874 (Brigada Bravo & Diaz)

Que disfrutedes (Tacho).

O país e a causa do idioma ("Ben-Cho-Shey" anos 60)

As fotos, do curso de Celanova, enviounolas A. Piñeiro. Presentoume nese acto o historiador Julio Prada, que me acompaña na mesa.

En “Vaites co señorito”, un artigo de 1950, premiado en Buenos Aires:
“A cousa parece fatal e irremediable: de vez en cando xurde un señorito sin moito que facer e ganas de chamar sobre si a atención dos demais e en vez de porse unha desas camisas detonantes, que agora levan os “snobs” e das que e foi un precursor o “Divino Hojalatero”, dálles por agarrar a pruma, do xeito dunha vasoira, e póñense a esbardallar. ¿Contra que? ¡Pois contra que había de ser, meu santo!, contra do idioma galego, que é o que ten a culpa de cantos males ocorren na nosa terra, dende o esgarabello da pataca ata a falla das sardiñas, que foxen das nosas costas por non escoitar falar en galego ós mariñeiros. O día que saían ó mar falando en señorito, ás sardiñas caeráselles a baba e meteranse nas redes feitas unhas parviñas e dicindo pró seu escamallo: “Istes si que son mariñeiros cultos e non os que falan esa xerga do galego” (Faro de Vigo, 13-12-1950).

En "Xa cho dixen", La Noche, 23-2-1965:
"Os piores nemigos de Galicia están dentro dela e nela naceron, como nacen os vermes dentro da froita, pra se manter dela e apodecrela pola sua desgracia e desgracia do país".

Boas novas.

Pan por pan xoves 3 xullo

Xa saben que o Senado de Romanía está a discutir un proxecto para que a televisión do seu país emita unha cota mínima do 50 por cento de boas novas. Ata agora nos manuais de xornalismo afirmábase que as boas novas non eran novas. Non sei se se segue a dicir aquilo de que a nova non é un can que morda a un home, senón un home que mordese a un can: hoxe hai noticias máis sorprendentes que esa nos xornais. A felicidade, a rutina, o benestar, non venden. A xente quere morbo, traxedias, sucesos, de vez en cando unha ración de euforia como estes días. E o poder necesita o medo, a inseguridade, como medio de control social: un mundo feliz e seguro quizais decidise xubilar o labor dos políticos. Mentres non chega tal utopía, nós xa lle gañamos ós romaneses: velaí toda a información institucional nos medios. Non pasa nada, todo vai ben, todos felices.

PAN POR PAN mércores 2 xullo. Ben-Cho-Shey.

Convidado por Jesús de Juana, tócame hoxe falar en Celanova de Ben-Cho-Shey, nos cursos de verán do campus. Personaxe fascinante o BCHS, por moitas razóns. O máis galeguista de todos os galeguistas, dixo alguén. Só falaba castelán cando non lle quedaba máis remedio, sinalou Fole. Con ese motivo tiven que revisar os seus libros e moitos dos seus artigos: escribiu centos e a metade deles en defensa do galego e contra o señoritismo que desprezaba o idioma de noso. Moitos dos seus artigos seguen tendo total actualidade: por desgraza. Non mudaron tanto as actitudes, as condutas. Persiste a diglosia: onte mesmo, nun faladoiro da radio, todos falan castelán ata que introducen dúas ou tres frases en galego. Frases que queren retratar o servilismo dos galegos ante o cacique. Un uso tópico, que consolida o prexuízo e asocia o galego á incultura, ó atraso. Que diría o BCHS?

axenda: Cursos de Extensión Universitaria Universidade de Vigo, campus Ourense

Curso "Galegos de Ourense" (IV), en Celanova. Xornada do mércores 2 xuño: 10 h. Conferencia sobre Benito J. Feijóo, de Luís Rguez. Ennes.

12 h. Conferencia sobre Eugenio Montes, de Xosé R. Barreiro Fernández.

16,30 h. Conferencia sobre Xosé Ramón Fernandez-Oxea ("Ben-Cho-Sey"), de Marcos Valcárcel.

(Imaxe: Ben-Cho-Shey con Xosé Fernández Ferreiro e Gala Murguía (a filla de Rosalía). Foto de 1958 (detrás, dona Fita, a muller de Otero). Por unha entrada de Cosme, na Ourensanía, podo engadir isto: "Esta foto está feita nas escaleiras do Centro Galego de Madrid,na visita que fixo Gala Murguía para asistir aos actos conmemorativos do centenario do casamento dos seus pais nesa cidade, en outubro de 1858. A foto foi tirada o 10 dese mes do ano 1958."

Estes días estiven traballando en Ben-Cho-Shey para preparar esta cita: se lles parece de interese, mañá colgarei algúns anacos da miña intervención.

en poleiro alleo
Tres cousas sobre o fútbol, de X.M. Sarille (ECG 1.7.08)

Sobre un tema do que falamos estes días no blog, velaí a opinión de Sarille:

"No tempo aquel, do que por outra banda non conservo saudades especiais, as noticias do fútbol, das motos e dos bólidos ían no remate dos diarios e nunca abrían un telexornal. Ao ser espectáculo deportivo, formaba parte da trangallada, igual que as noticias rosas e as de desgrazas. Era un problema de calidade, que estaba ben tratado.
Lembro tamén que pasmáramos moito cando un tipo do Brasil se tirara polo balcón da casa despois de marcar un gol o seu equipo. Matárase. Non comprendíamos ese nivel de primitivismo, con todo o respecto para os primitivos. Pero o outro día moitos automobilistas conducían con máis agresividade despois da semifinal, como se os rusos continuasen vivos e houbese que ir a por eles.
O fútbol é moitas cousas, pero sobre todo é unha sublimación do nacionalismo. Fea, desagradábel e que pode converterse en baixa. A min, que fago deporte regularmente e que nunca pasei de ser un neno siareiro do Las Palmas, porque saían nos cromos con camiseta amarela, tanto me ten que trunfe o Celta como que gañe o Madrid. Nin máis nin menos. "

Os galegofalantes somos tratados como inmigrantes”
O escritor Suso de Toro di na presentación do seu novo libro "Outra Galiza", que "o galeguismo debe revisar a súa teoría da lingua, que non vai só asociada ao territorio"

Galicia Hoxe, 1 xullo 2008 (foto do xornal)

Rabo de Porco, de X.L. Méndez Ferrín (Faro Vigo 30.06.08)

Lin na prensa que uns veciños do bairro de Rabo de Porco, coido que pertencente á freguesía de Combarro, concello de Poio, queren que o seu microtopónimo ou nome de lugar menor sexa suprimido polas autoridades por consideralo infamante. Cecais obre na reminiscencia destas persoas o sentimento, moi arraizado e antigo, de que os descendentes de xudeus conversos (ditos marraos) tiñan un rabo de porco como prolongación do espiñazo. Os alcumes de Rabino e de Rabiño teñen quizais esa orixe respectivamente en Vilanova dos Infantes e en Cangas do Morrazo. A min non me importaría nada vivir nun lugar chamado Rabo de Porco. "Alegría, alegrote;/ o rabo do porco no pote", que dicían as vellas da aldea.E agora de súpeto véñenme á lembranza nomes de pequenos lugares próximos á miña cidade natal, que é Ourense. Soan ben e ledos, coma se fosen escenarios dunha obra de teatro para nenos: Rabo de Galo, Salto do Can, Regueiro Fozado, Cabeza de Vaca. Que eu saiba, os residentes nunca pediron, coma os de Combarro, a abolición dos nomes dos seus barrios. Pedir pediron algúns veciños da Praza da Miñoca e da Rúa das Teixugueiras de Sampaio de Navia que o concello de Vigo lle cambiase o nome ao lugar da súa residencia, pro este con moi bo criterio, non lles diu tino e non lle puxo os de María Moliner ou Clara Campoamor, que son denominacións de espazos públicos moi presentes na axenda do PSOE confeccionada en Madrid.Despois dunha pequena esculca eu cheguei á conclusión de que a vila vella de Montenegro, nun intre incerto da súa existencia, considerou que tal nome era feo. En efecto, monte, en Galicia, ten unhas escuras e ancestrais resoancias negativas; é o sitio das feras e dos medos. Negro, por cima, relaciónase coa morte e con todo o nefasto. De xeito que algún señor do castelo chairego foi un día e decidiu mudarlle a denominación. O que era monte deshabitado pasou a ser vila e o que era negro e laido virou ao seu contrario en branca ou alba. Así naceu o nome da actual Vilalba. Con todo, os Montenegro fidalgos que levaban o M orgullosos no seu brasón non se sentiron afectados e seguiron chamándose de tal modo, como moitos dos seus servos e criados e así este é un apelido bastante usual en Galicia. Mesmo Valle-Inclán e Álvaro Cunqueiro se chufaban de Montenegro en terceiro ou cuarto lugar e aínda, non sei se en serio ou por enredar, dicían ser parentes.O doutor Antón Palacios, da Facultade de Filoloxía da Universidade viguesa, é autor dun interesante artigo no que explica como algúns topónimos considerados vergoñentos polas xentes ou polas autoridades foron sustituídos por outros na Idade Moderna ou Contemporánea. O caso máis divertente é o da parroquia de Pérros (con é aberto), que en galego non significa nada pois é un topónimo seguramente prelatino. Pro a algún crego castelán, si que lle resultou irrisorio, e mudaron o nome de Pérros polo de Los Ángeles, moito máis celeste. No parou aí a cousa porque no actual Nomenclátor de Galicia aparece galeguizado como Os Ánxeles (concello de Brión). Tamén é verdade que en Samos existe a localidade de Pérros, onde naceu a nai do P. Sarmiento, que permanece co seu nome ancestral moi ben aceite polo veciñanza. E hai outros Pérros. Pois ben, o lugar de Cans, no Porriño, non só nunca quixo cambiar o seu nome, neste caso ben explícito no significado e en galego, senón que lle diu nome a un excelente festival de cinema en formato curto.

en poleiro alleo
Amiga vaca, de Afonso Vázquez-Monxardín (LR. 1-7-08). Imaxe: Chagall.

A excepción do ornitorrinco, que ten unha vida discreta, afastada e neutra, o resto dos animais teñen para nós connotacións culturais. O oso panda e koala, peluches vivintes, despertan instintos de amabilidade e calma; a cobra, dá grima, noxo e representa o mal; o burro, a pesar de Platero e o partido demócrata estadounidense, representa o que di o seu nome, a burremia ou burrería; o cabalo é a elegancia e o poderío. Así, claro, cando falamos das persoas apómolles denominacións animais de seguido: Un, pode ser burro, mulo, víbora, avutre, lince, aguia, foca, bubela, porco, cabra, cabrón, galiña, ou incluso un bo peixe que ande de can pola vida.E a pomba é indiscutiblemente o símbolo da paz. Creada por Picasso ao abeiro do movemento comunista francés en época do estalinismo -a través do chamado Consello Mundial da Paz en 1949-, non sei se será unha recreación insconsciente do mesmísimo Espíritu Santo. O caso é que a pomba foi, pouco e pouco, asumida polos pacifistas e hippies de todo o mundo e obtivo a lectura actual: simplemente a paz.
(O artigo completo)

A mirada retida: un vello magosto (La Región 29.6.08)

O texto vai desta vez en Comentarios, porque xa falamos aquí desta foto hai seis meses. A foto, cedida por Antonio Piñeiro, pertence ó arquivo fotográfico de Anxo Martínez, que está ó resgardo do Concello de Celanova.

28 de junio de 1983- El abogado orensano Nemesio Barxa presenta una querella contra el párroco de Santo Domingo, el sacerdote Emilio Lorenzo, al que acusa de manifestaciones "injuriosas y difamatorias" realizadas en el curso de un funeral por el padre del letrado.

28.6.1958. La revista "Vida Gallega" dedica su último número a la provincia de Orense, con colaboraciones de, entre otros, Matilde Lloria, José Ramón Fernández Oxea, Felipe Fernández Armesto ("Augusto Assía"), Ramón Otero Pedrayo, Jesús Ferro Couselo, Isidoro Guede o Antonio Fraguas, y fotos de Inocencio Schmidt, Villar, Pacheco, Marcelino Rodríguez Freijido y Carmen Vázquez. // La revista "Vida Gallega" que en 1958 dedicaba su número de junio a Orense sigue suponiendo un tesoro de información sobre Galicia y los gallegos, tanto en textos como en publicidad, vida social, literatura y fotografías en un tiempo en el que estas últimas no abundaban en la publicaciones gallegas. Fue fundada y dirigida por su propietario, un singular personaje olvidado y apenas estudiado en una Universidad gallega que dispone de Facultad dedicada al periodismo. El número dedicado a Orense con motivo de las fiestas de la ciudad de 1958 lleva portada dibujada por Prego de Oliver y artículos de Manuel María, Matilde Lloria, Ben-Cho-Shey, Otero Pedrayo, José Luis López Cid, Ferro Couselo.Especialmente hermoso es el firmado por Augusto Assía recordando el Orense de su niñez. Por supuesto no faltan los "saluda" del alcalde Domingo Saavedra y el presidente de la Diputación, Rodríguez de Dios.Magníficas las fotografías firmadas por Rodríguez Freijido y Schmidt de las Heras, ambos coruñeses. (Da sección "Historia en 4 tiempos", La Región, por Maribel Outeiriño)

Republicanos galegos, de M.V. (La Región 30.6.08)

República. Publicado polo Ateneo Republicano de Galicia, chégame o libro ‘República e republicanos en Galicia’, da man do seu coordinador, o historiador Emilio Grandío. Este libro colectivo agrupa 11 traballos: algúns enchen baleiros historiográficos; outros son sínteses útiles de diferentes perspectivas. A primeira parte do volume segue unha orde cronolóxica e abrangue o estudo dos grupos e líderes republicanos en Galicia dende a época de Isabel II ata 1936. A segunda parte escolle a perspectiva temática e ocúpase das relacións co republicanismo do movemento obreiro, da escola, da prensa e das mulleres, cunha última entrega sobre o exilio republicano en México. Grandío esculca a andaina dos dous grandes grupos da Segunda República: a ORGA, de raíces galegas, e o Partido Radical, ámbolos dous con semellantes bases sociais (o PR con maior peso no mundo agrario). A ORGA, logo IR, abaneou cara a esquerda e rematou na Fronte Popular. O Partido Radical, acubillo de clientelas anteriores, na busca do centro, acabou nunha posición moi conservadora. O PR rematou desaparecendo meses antes da guerra. Dalgún xeito, os electores pensaron: de imitar á dereita, preferimos a dereita de sempre.
(o artigo completo)

Trasalba, 28 xuño 2008. Homenaxe a Olga Gallego.

Xornada agradable, como sempre, en Trasalba. Nestas primeiras fotos que manda Trebolle: Ramón Villares, Lourenzo Fdez. Prieto, Craig Patterson, Vïctor Freixanes, Ánxela Bugallo, Benxamín Casal, Carlos García Mtez., Felipe Vilas, etc. A anécdota do día, no xantar no souto que está fronte á Casa Grande de Otero, un bar ambulante cunha bandeira de España e o texto, en galego: "Pedimos apoio á nosa selección". Creo que ninguén lles mandou quitala, logo dirán algúns que non somos tolerantes (deixo en Comentarios a "crónica de sociedade").

A crónica do acto oficial, por Cristina Huete (EP)

Quedaron sen colgar...

o pasado venres, estes dous artigos en El País, que me parecen magníficos. Un paseo breve, pero rigoroso, pola historia do pensamento galego ("Os chourizos de Heidegger"), da man de Antón Baamonde, e a habitual cita con Manuel Rivas, "O Che, a Virxe e o peixe que ri ", da súa serie dos Grouchos, que agora sae en libro publicada por Xerais.

entrada 2122 (en poleiro alleo)
Un día no fútbol, de Afonso Vázquez-Monxardín (La Región, 29-6.08)

Como isto do fútbol está de moda estes días, descubrireilles o segredo de que fun socio infantil do Club Deportivo Ourense -un regalo do meu tío Ramón- alá polos tempos da miña primeira comuñón. Era cando soaba Pataco como xogador todoterreo noso e o Ilicitano como bicha que nos apeara da copa ou da liga ou algo así, nun par de ocasións.Despois non volvín nunca a un estadio máis que a ver aos Rollings, que foi en Vigo co ‘Bridges to Babylon’, hai xa uns dez ou once anos. Minto. Fun unha vez. Non lembro con que motivo nin cando, pero debeu ser hai uns vinte anos ou así, que fun ao estadio do Couto. Xogaba o Ourense con outro equipo que era manifestamente mellor. O público, escaso, estaba irónico e pouco comprometido coa escuadra local. A min, que me aburre o de darlle patadas para aquí e para alá á condenada bóla que, como dicía Arsenio, é redonda e non se sabe nunca onde acabará, non me daba pasado o tempo, así que me dediquei a observar as reaccións do persoal. Era como berrar no metro ou gritar ‘eco’ desde os balcóns de Madrid, que non sei por que ten que levar ese nome o precioso miradoiro sobre o Cañón do Sil da parte de Parada e da Teixeira. A xente desfogábase e berráballe ao árbitro cousas espantosas, insultos inauditos para min, e creo que inéditos na historia da infamia, a pouco que se aproximase á banda. Tanto tiña quen estivese en posesión da pelota nin onde fose a xogada.
(artigo completo)

Home e máquina.

PAN POR PAN sábado 28 xuño (Imaxe de "Blade Runner")

A relación entre Home e máquina é unha pertinente metáfora do gran debate dos límites da ciencia: por iso foi tan útil na literatura, nas artes plásticas e no cine. En clave satírica xogou con esas claves o “Tempos Modernos” de Charles Chaplin: o traballo impersoal, repetitivo, anulador, etc. E coas 60 horas, ou máis, das últimas directivas europeas. En clave fantástica, Frankestein é o gran mito a este respecto, se ben ten egrexios precedentes, dende Prometeo ata Pinocho. A ciencia-ficción sachou a eito este territorio e deunos pezas magníficas, algunhas arredor do mundo dos robots ou mesmo dos replicantes. “Blade Runner” constituíuse en película de culto e mesmo mito romántico na miña xeración. E vimos máquinas que cobran vida: en “Christine”, un automóbil capaz de asasinar por vontade propia. Imaxe simpática dado o simbolismo deste elemento na nosa sociedade.

Caos informático.

PAN POR PAN venres 27 xuño (Imaxe de

Minority Report)

Falando de apocalípticos, que é o tema destes días tamén no meu blog, Xohán da Coba relembrou o nome de Alvin Tofler, un home que vendeu moitos libros, pero que non acertou demasiado nas súas predicións: aventurou que xa no ano 2000 os centros psiquiátricos estarían saturados de persoas incapaces de adaptarse ás novas tecnoloxías. E lembrarán o barullo que se montou co efecto 2000 nos ordenadores, que logo quedou en nada. É o medo ás máquinas e ó poder hipertecnocrático: como ese heroe perseguido en “Minority Reporet” que ten que operarse e cambiar os seus ollos, que son un código de barras de control policial. Na mesma liña van novelas de ciencia-ficción como “O home terminal”, de Michael Crichton: un home ó que lle converten o seu cerebro na terminal dun computador, o ser humano convertido en apéndice da máquina, un novo Frankestein.

Soylent Green.

PAN POR PAN xoves 26 xuño

O cine popularizou a xeira de distopías nacidas na literatura e no pensamento. En películas boas e malas, presentásenos un mundo futuro, apocalíptico, onde os que sobreviven á catátrofe loitan entre si polas moi escasas fontes de enerxía. En “Waterworld” imaxínase que só é posible xa sobrevivir na auga. Unha película xa antiga, “Soylent Green” (1973), protagonizada por Charlton Heston, tiña unha teoría bastante tétrica e escatolóxica sobre os alimentos do futuro. Lembro vivamente dúas escenas: nunha delas, un personaxe lembra con nostalxia cando aínda se podía comer carne e peixe frescos. Na outra, vese como se retira Edward G. Robinson para ir morrer no Fogar: déitase nunha cama e escoita música clásica mentres observa fermosas paisaxes que xa non existen. Quizais despois do apoxeo dos tanatorios, sexa este o gran negocio do futuro, vai ti saber.

en poleiro alleo
Dous artigos de "A Nosa Terra" quizais de interese para o debate

Damián Villalaín intervén na polémica "Galicia e Galiza"

e Belén Regueira opina sobre Eurovisión, Erasmus, euroescepticismo, Eurocopa, etc.

en poleiro alleo
Bocata de xamón ou fútbol, de Afonso Vázquez-Monxardín (La Región 24.6.08)

Non é esnobismo, que podía, pero de fútbol non sei absolutamente nada. Nin sei se xogan once e o porteiro ou doce e o porteiro de cada lado. Si, claro, sei que xogou España con Italia antonte, porque non son impermeable, non vivo nunha barbulla, pero o certo é que non me interesa grande cousa. E non por discusións nacionalistas de escaso calado que nos foros da miña mocidade argumentaban a favor das derrotas de España nas competicións internacionais para non promocionar o ‘españolismo’ popular, ou a contraria, a favor da vitoria, para darlle unha alegría ‘aos obreiros’.Nunca tiven especial opinión sobre un tema tan afastado de min. Pero desexar derrotas apréciame feo. Por principio. Algo de deporte tamén tiña que entrar no tema, pero en fin.Por iso, o domingo, cando viña de Praia América de meterme un bo baño no Atlántico, parei a facerlle honores ao bocata de xamón da Cañiza, e botei unhas risas co tema xamón-fútbol. Non pola posible discusión entre os partidarios do bocata de Soutelo de Montes e os da Cañiza. Nin entre os da Cañiza da dereita -gasolineira- ou esquerda -Os do Resero-. Nin sequera pola reflexión fonda que nos sitúa aos ourensáns como compulsivos comedores de xamón que debemos facer unha parada polo medio nunha viaxe duns cincuenta minutos, igual que cando duraba a viaxe tres horas, para ‘repostar’.
(segue o artigo completo)

Apocalípticos.

pan por pan mércores 25 xuño (imaxe: H.G. Wells)

Os escritores sempre foron por diante. H.G. Wells foi o primeiro en describir unha guerra nuclear e en usar o termo “bomba atómica”: en 1914, con 31 anos de adianto sobre a realidade. Sorprende o éxito, dende sempre, das teorías da fin do mundo: o físico Herman Kahn calculou as consecuencias dunha conflagración nuclear entre Estados Unidos e a URSS: os americanos verían destruídas todas as súas cidades e terían 160 millóns de baixas. As teses apocalípticas pasaron logo das novelas e dos informes militares ó cine e á cultura de masas. Con moitas variantes. O choque da Terra cun gran asteroide letal. A propagación dunha epidemia ou peste mundial: Jack van Impe calculaba que no 2020 a infección por VIH acabaría co derradeiro supervivente da Humanidade. Como consecuencia fatal do cambio climático, etc. Oxalá nunca sexan máis que argumentos de películas.